Bài giảng Công nghệ phần mềm - Chủ đề 5: Cài đặt Phần mềm

COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 1 HIENLTH
Chủ đề 5: Cài đặt Phần mềm
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 2 HIENLTH
Textbook
• Pressman, Software Engineering, chapter 16
• Sommerville, Software Engineering, chapter 19
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 3 HIENLTH
Cảm ơn
Bài giảng này tham khảo từ các nguồn sau:
• Slide bài giảng CNPM, Trần Ngọc Bảo, ĐH 
Sư phạm TpHCM
• Slide bài giảng CNPM, Trần Anh Dũng, ĐH 
CNTT, ĐHQG TpHCM.
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 4 HIENLTH
Khảo sát
Phân tích
Thiết kế
Cài đặt
Kiểm tra
Triển khai
Bảo trì
Kết quả:
Nội dung: • Tạo CSDL
• Tạo giao diện
• Cài đặt các xử lý
• Source code:
Giao diện
DLL
ActiveX Control
Sample Database
• Chương trình: EXE, Web App
Giai đoạn cài đặt
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 5 HIENLTH
Cài đặt
• Mục tiêu:
– Biết cách sử dụng môi trường phát triển để 
xây dựng chương trình phần mềm
• Nội dung
– Tổng quan
– Phương pháp lập trình
– Một số qui tắc lập trình
– Mô hình 1 lớp, 2 lớp, 3 lớp
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 6 HIENLTH
Tổng quan
• Cài đặt: Là quá trình chuyển đổi từ thiết kế chi
tiết sang mã lệnh.
• Thế nào là ngôn ngữ lập trình tốt?
– Tập trung vào nhu cầu xác định dự án phát triển của 
từng phần mềm riêng. 
– Có thể thiết lập được một tập hợp tổng quát những 
yêu cầu như sau: 
• Dễ dịch thiết kế sang chương trình 
• Có trình biên dịch hiệu quả, 
• Khả chuyển chương trình gốc 
• Có sẵn công cụ phát triển 
– Dễ bảo trì 
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 7 HIENLTH
Ngôn ngữ lập trình tốt
• Dễ dịch thiết kế sang chương trình 
– Về lý thuyết, việc sinh chương trình gốc từ 
một đặc tả chi tiết nên là trực tiếp. 
– Tính dễ dịch thiết kế sang chương trình sẽ 
cho phép một ngôn ngữ cài đặt trực tiếp cho 
các kết cấu có cấu trúc, các cấu trúc dữ liệu 
phức tạp, các vào/ra đặc biệt, khả năng thao 
tác bit và các đối tượng. 
– Làm cho việc dịch từ thiết kế sang chương 
trình gốc dễ hơn nhiều. 
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 8 HIENLTH
Ngôn ngữ lập trình tốt
• Có trình biên dịch hiệu quả 
– Mặc dầu những tiến bộ nhanh chóng trong 
tốc độ xử lý và mật độ nhớ đã bắt đầu làm 
giảm nhẹ nhu cầu chương trình siêu hiệu quả, 
nhiều ứng dụng vẫn còn đòi hỏi các chương 
trình chạy nhanh, gọn (yêu cầu bộ nhớ thấp). 
– Các ngôn ngữ với trình biên dịch tối ưu có thể 
là hấp dẫn nếu hiệu năng phần mềm là yêu 
cầu chủ chốt. 
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 9 HIENLTH
Lựa chọn NNLT
• Phụ thuộc vào cấu hình máy
• Phụ thuộc vào số lượng ngôn ngữ lập trình sẵn
có
• Phụ thuộc vào thói quen sử dụng ngôn ngữ lập
trình
• Phụ thuộc vào khách hàng
• 
 Cần đánh giá rủi ro khi chọn ngôn ngữ lập trình
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 10 HIENLTH
Kỹ năng lập trình
• Hiểu rõ ngôn ngữ (language-specific)
• Sử dụng tên biến thích hợp và có nghĩa
– Tên biến phải rõ ràng, tránh nhầm lẫn
• Nên có các chú thích bên trong mô-đun
• Mã lệnh chuẩn
– Thống nhất về cách đặt tên Mô-đun, tên hàm, tên
biến,
• Khả năng tái sử dụng
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 11 HIENLTH
Kỹ năng lập trình
• Thông tin tối thiểu của một mô-đun:
– Tên mô-đun
– Mô tả vắn tắt các công việc mô-đun phải thực hiện
– Tên lập trình viên
– Ngày viết
– Ngày chỉnh sửa
– Danh sách các tham số
– Danh sách các biến
– 
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 12 HIENLTH
Lựa chọn phương pháp lập trình?
• Lập trình tuyến tính (tuần tự)
– Khó sửa, dễ sinh lỗi
• Lập trình có cấu trúc (thủ tục)
– Dễ hiểu hơn, an toàn hơn
• Lập trình hướng chức năng
– Trao đổi dữ liệu bằng tham số
– Loại bỏ hoàn toàn dữ liệu dùng chung
• Lập trình hướng đối tượng
– Tái sử dụng, thuận tiện cho các ứng dụng lớn
• Lập trình Logic
– Mô tả tri thức (Prolog)
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 13 HIENLTH
Lập trình tuyến tính
• Khi các phần mềm còn rất đơn giản:
– Chương trình được viết tuần tự với các câu
lệnh thực hiện từ đầu đến cuối.
• Tuy nhiên:
– Khoa học máy tính ngày càng phát triển.
– Các phần mềm đòi hỏi ngày càng phức tạp và
lớn hơn rất nhiều.
• Phương pháp lập trình tuyến tính kém
hiệu quả?
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 14 HIENLTH
Lập trình cấu trúc
• Phương pháp lập trình thủ tục hay lập
trình cấu trúc
– Hệ thống chia các chức năng (hàm) thành các
chức năng nhở hơn.
– Chương trình được tổ chức thành các chương
trình con
– Chương trình = Cấu trúc dữ liệu + giải thuật
• Tổ chức dữ liệu như thế nào?
• Khi thay đổi cấu trúc dữ liệu?
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 15 HIENLTH
Lập trình Hướng đối tượng
• Lập trình hướng đối tượng – Lập trình
định hướng đối tượng - OOP
– Là phương pháp lập trình lấy đối tượng làm
nền tảng để xây dựng thuật giải, xây dựng
chương trình.
– Dữ liệu + Hành vi của dữ liệu = Đối tượng
• Cách tiếp cận gần gũi và thực tế
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 16 HIENLTH
CSDL trong ứng dụng quản lý
Kết nối
CSDL
CT Kế toán CT Nhân sự CT Tiền lương
CSDL CSDL CSDL
Kết nối
CSDL
Kết nối
CSDL
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 17 HIENLTH
CSDL trong ứng dụng quản lý
CT Nhân sự
CSDL
Kết nối
CSDL
 Thành phần dữ liệu
 Thành phần giao diện
Giao tiếp dữ liệu
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 18 HIENLTH
CSDL trong ứng dụng quản lý
CT Nhân sự
CSDL
Kết nối
CSDL
 Thành phần dữ liệu: MS
Access, SQL Server,
Oracle,
 Thành phần giao diện:
Visual Basic, Visual C++,
C#, VB.NET, Delphi
Giao tiếp dữ liệu: ODBC,
DAO, ADODB, ADO.NET,..
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 19 HIENLTH
Một số nguyên tắc trong lập trình
1. Cố gắng tái sử dụng
2. ENFORCE INTENTIONS
• “If your code is intended to be used in
particular ways only, write it so that the
codecannot be used in any other way”
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 20 HIENLTH
ENFORCE INTENTIONS
• Nếu một phần tử (lớp, hàm, biến, ) không
được sử dụng bởi các chức năng khác
– Định nghĩa chúng là private hoặc protected, 
• Sử dụng các toán tử như final, abstract, 
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 21 HIENLTH
ENFORCE INTENTIONS
• Có cái nhìn tổng thể, chương trình là
cục bộ
– Xây dựng các phần tử của chương trình:
• cục bộ nhất có thể
• vô hình nhất có thể
• Các thuộc tính private
– Truy cập chúng bằng nhiều hàm truy cập (nếu yêu cầu)
• Các thuộc tính protected
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 22 HIENLTH
Phong cách lập trình
• Bao gồm các yếu tố:
– Cách đặt tên hàm, biến
– Cách xây dựng câu lệnh, cấu trúc chương 
trình
– Cách viết chú thích
 Hướng tới phong cách làm cho mã nguồn:
– Dễ hiểu, dễ sửa đổi
– An toàn (ít lỗi)
Người khác có thể hiểu được, bảo trì được
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 23 HIENLTH
Tại sao cần dễ hiểu?
• Phần mềm luôn cần sửa đổi và nâng cấp
 kéo dài tuổi thọ, nâng cao hiệu quả kinh tế
• Nếu không dễ hiểu:
– Bảo trì tốn thời gian, chi phí cao
– Phải bảo trì suốt vòng đời phần mềm
– Bản thân tác giả cũng không hiểu
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 24 HIENLTH
MÔ HÌNH ĐA LỚP (Multi-Layers)
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 25 HIENLTH
Nội dung
• Mô hình 1 tầng, 2 tầng, 3 tầng
• Phân biệt 3-tier, 3-layer
• Vai trò và nhiệm vụ của mỗi layer
• Quản lý ngoại lệ trong mô hình 3-layer
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 26 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 1 tầng (1 layer)
Người dùng
Dữ liệu của X
Màn hình nhiệm vụ f
I/O
Xử lý biến cố
Xử lý chính
Xử lý trên dữ liệu
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 27 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 1 tầng (1 layer)
Người dùng 1 Người dùng 3Người dùng 2
Màn hình 1 Màn hình 2 Màn hình 3 Màn hình 4
Dữ liệu 1 Dữ liệu 2 Dữ liệu 3
Người 
sử 
dụng
Phần 
mềm
Bộ nhớ 
phụ
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 28 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 1 tầng (1 layer)
• Hệ thống trên bao gồm:
– 3 người sử dụng
– 4 đơn vị xử lý
– 3 đơn vị lưu trữ
• Đặc điểm: Không có sự phân loại các xử lý
• Ưu điểm: Thiết kế và lập trình nhanh
• Khuyết điểm:
– Mỗi đơn vị xử lý phức tạp
– Khó bảo trì
– Không có tính tái sử dụng
Để khắc phục những 
khuyết điểm
???
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 29 HIENLTH
Người dùng
Dữ liệu của X
Màn hình nhiệm vụ f
I/O
Xử lý biến cố
X
I/O
Xử lý biến cốXử lý chính
Xử lý trên dữ liệu
Mô hình kiến trúc 2 tầng (2 layer)
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 30 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 2 tầng (2 layer)
Hệ thống Người dùng
Hệ thống đơn vị xử lý thể hiện
Hệ thống đơn vị xử lý nghiệp vụ và lưu trữ
Hệ thống đơn vị lưu trữ
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 31 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 2 tầng (2 layer)
• Đặc điểm: Các đơn vị xử lý được phân 
thành 2 loại
– Loại 1: Các đơn vị xử lý chuyên biệt về giao 
tiếp người dùng
– Loại 2: Các đơn vị xử lý nghiệp vụ (kiểm tra, 
tính toán), lưu trữ (đọc, ghi)
• Ưu điểm, khuyết điểm ?
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 32 HIENLTH
Người dùng
X
Dữ liệu của X
Màn hình nhiệm vụ f
DL_X
I/O
Xử lý biến cố
Xử lý chính
Xử lý trên dữ liệuXử lý trên dữ liệ
Mô hình kiến trúc 3 tầng (3 layer)
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 33 HIENLTH
Mô hình kiến trúc 3 tầng (3 layer)
Hệ thống Người dùng
Hệ thống đơn vị xử lý thể hiện
Hệ thống đơn vị xử lý nghiệp vụ
Hệ thống đơn vị lưu trữ
Hệ thống đơn vị xử lý lưu trữ
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 34 HIENLTH
3-tier vs 3-layer
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 35 HIENLTH
Vai trò của các layer
• GUI (Presentation) Layer: 
– Thu thập và hiển thị thông tin cho người dùng 
cuối.
– Không sử dụng trực tiếp các dịch vụ của lớp 
Data Acces. 
– Sử dụng các dịch vụ do lớp Business Logic 
cung cấp.
– Ở lớp này, chúng ta có thể bỏ qua các ràng 
buộc, các logic nghiệp vụ của ứng dụng.
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 36 HIENLTH
Vai trò của các layer
• Business Logic Layer: 
– Lớp này thực hiện các nghiệp vụ chính của hệ 
thống (Ví dụ: kiểm tra các yêu cầu nghiệp vụ 
trước khi cập nhật dữ liệu)
– Sử dụng các dịch vụ do lớp Data Access cung 
cấp.
– Cung cấp các dịch vụ cho lớp Presentation
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 37 HIENLTH
Vai trò của các layer
• Data Access Layer: 
– Lớp này thực hiện các công việc liên quan đến 
lưu trữ và truy xuất dữ liệu của ứng dụng.
– Cung cấp các dịch vụ cho lớp Business Logic sử 
dụng.
– Sử dụng các dịch vụ của các hệ quản trị cơ sở dữ 
liệu như MySql, SQL Server, Oracle, để thực 
hiện nhiệm vụ của mình.
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 38 HIENLTH
Các lưu ý quan trọng
• Phân biệt vai trò Business Layer và khái 
niệm “xử lý”
• Mỗi Layer vẫn có xử lý riêng, đặc trưng 
của Layer đó
• Đôi khi việc quyết định 1 xử lý nằm ở layer 
nào chỉ mang tính chất tương đối
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 39 HIENLTH
Việc trao đổi liên lạc giữa các layer
Data Transfer Object (DTO)
Các giá trị, dòng, bảng
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 40 HIENLTH
Sự phụ thuộc giữa các layer
Data Transfer Object 
(DTO)
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 41 HIENLTH
Tính chất của mô hình 3-layer
• Giảm sự kết dính giữa các thực thể phần 
mềm (decoupling)
• Tái sử dụng
• Chia sẻ trách nhiệm
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 42 HIENLTH
Quản lý ngoại lệ
• Ngoại lệ có thể xảy ra ở bất kỳ layer nào
• Khi ngoại lệ xảy ra ở một layer thì:
– Xử lý nội bộ trong layer đó
– “Quăng” ngoại lệ lên layer “cao hơn”
– Không xử lý
• Khi một layer nhận ngoại lệ từ một layer 
“thấp hơn”
– Xử lý nội bộ
– “Quăng” ngoại lệ lên layer “cao hơn”
– Không xử lý
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 43 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 44 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
Business Logic Layer
Data Access Layer
Data Transfer Object
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 45 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
• Các lớp DTO
– Nội dung mỗi lớp gồm:
• Fields
• Các phương thức khởi tạo.
• Các phương thức set, get
– VD: SanPhamDTO, LoaiSanPhamDTO
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 46 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
• Các lớp DAL
– Ứng với mỗi bảng trong database tạo một class DAL 
tương ứng.
– VD: SanPhamDAL, LoaiSanPhamDAL
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 47 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
• Các lớp BLL
– Tạo các class giao tiếp với lớp Presentation
– Sử dụng các dịch vụ ở lớp DAL để xử lý 
nghiệp vụ.
– VD: SanPhamBLL, LoaiSanPhamBLL
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 48 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
• Các lớp PL
– Giao tiếp với người dùng.
– Sử dụng các dịch vụ do lớp Business cung 
cấp.
– VD: Xuất ra màn hình.
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 49 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 50 HIENLTH
Phát triển ứng dụng
DEMO
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 51 HIENLTH
Câu hỏi và thảo luận
COMP1026 – Introduction to Software Engneering CH5 - 52 HIENLTH
Thank you!!!