Bài giảng Nhập môn Công nghệ phần mềm - Chương 2: Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng đối tượng - Nguyễn Văn Hiệp

Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 1
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
2.2 Cấu trúc của 1 ứng dụng hướng ₫ối tượng
2.3 Đối tượng, thuộc tính, tác vụ
2.4 Abstract type
2.5 Class
2.6 Tính bao ₫óng
2.7 Tính thừa kế & cơ chế 'override'
2.8 Tính bao gộp
2.9 Thông ₫iệp, tính ₫a xạ và kiểm tra kiểu
2.10 Tính tổng quát hóa
2.11 Kết chương
Chương 2
Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 2
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Ban ₫ầu, chương trình thường rất
ngắn, chỉ giải quyết 1 vấn ₫ề nhỏ, 
rõ ràng, ₫ơn giản.
ƒ Lúc này, chương trình là 1 danh
sách ngắn các lệnh, các lệnh này
sẽ xử lý tập các dữ liệu (số lượng
cũng rất ít).
Lệnh 1
Lệnh 2
Lệnh 3
.
Lệnh i
.
Lệnh j
.
Lệnh n
Dữ liệu 1
Dữ liệu 2
Dữ liệu 3
.
Dữ liệu n
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 3
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Nếu phân tích kỹ hơn, ta thấy trong
danh sách các lệnh của chương
trình có hiện tượng sau : ₫oạn lệnh
giải quyết vần về nhỏ hơn nào ₫ó
xuất hiện nhiều lần vì chương trình
cần thực hiện nó nhiều lần.
ƒ Ta viết ₫oạn lệnh này 1 lần, gán
cho nó 1 tên nhận dạng. Ta gọi nó
là chương trình con. Trong họ ngôn
ngữ C, ta dùng thuật ngữ function.
ƒ Function giúp ta tổ chức chương
trình nhất quán hơn, gọn nhẹ hơn, 
dễ bảo trì và phát triển hơn.
Dữ liệu 1
Dữ liệu 2
Dữ liệu 3
.
Dữ liệu n
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 4
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Trong chương trình bên phải, ta
thấy chức năng tính cos(x) cần 3 lần
trong chương trình, ta ₫ịnh nghĩa
hàm cos(x) 1 lần với tham số x.
ƒ Mỗi khi cần tính cos(x) trong
chương trình, ta chỉ cần viết 1 lệnh
gọi hàm ₫ơn giản.
Dữ liệu 1
Dữ liệu 2
Dữ liệu 3
.
Dữ liệu n
Cos(0)
Cos(90)
Cos(45)
Cos(x)
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 5
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Trong thực tế hiện nay, chương trình thường giải quyết nhiều vấn
₫ề lớn, phức tạp, nó tương ứng với số lượng rất lớn các hàm và
dữ liệu. Lúc này ₫ể chúng trong 1 module (file) rất bất tiện, khó
duy trì...
ƒ Ta phải tìm cách khác tổ chức phần mềm : phân rã module rất
lớn và phức tạp ban ₫ầu thành nhiều module nhỏ : mỗi module 
chỉ chứa 1 ít hàm chức năng và dữ liệu có mối quan hệ mật thiết
nào ₫ó.
ƒ Đây là cách tổ chức phần mềm hướng cấu trúc cổ ₫iển trước ₫ây.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 6
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
Chương trình = tập các module chức năng, mỗi module chứa 1 số
hàm + dữ liệu có liên quan.
Module 
(file)
dữ liệu cục
bộ trong
từng hàm
dữ liệu
trong
module 
nhưng có
thể ₫ược
truy xuất tự
do bất kỳ
₫âuĐiểm nhập
chương
trình (hàm
Main)
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 7
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Mặc dù mỗi hàm hay dữ liệu ₫ược ₫ặt trong 1 module xác ₫ịnh, 
nhưng mặc ₫ịnh chúng ₫ược truy xuất tự do bới bất kỳ ₫âu trong
chương trình. Đây là 1 khuyết ₫iểm lớn, ta khắc phục bằng cách
miêu tả tầm vực riêng cho từng phần tử : mặc ₫ịnh trong các
ngôn ngữ C, C++, mỗi phần tử ₫ều có tầm vực công cộng, nghĩa
là bất kỳ ₫âu trong chương trình ₫ều truy xuất ₫ược nó.
ƒ Nếu muốn hạn chế việc truy xuất từ ngoài module, ta dùng từ
khóa static kết hợp với phần tử cần bao ₫óng, phần tử sẽ có tầm
vực cục bộ, bên ngoài module không truy xuất ₫ược nó nữa.
ƒ Một phương pháp khác ₫ể hạn chế tầm vực truy xuất từng phần
tử là ₫ịnh nghĩa nó theo cấu trúc lồng nhau dạng phân cấp : nếu
A chức B thì B chỉ ₫ược truy xuất bởi A, các nơi khác bên ngoài A 
sẽ không thấy và truy xuất ₫ược B. Pascal là ngôn ngữ ₫iển hình
về hỗ trợ khả năng này.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 8
2.1 Sự phát triển trong cấu trúc tổ chức phần mềm
ƒ Cho dù ₫ã dùng 1 số biện pháp ở slide trước thì cấu trúc tổ chức
phần mềm hướng cấu trúc vẫn còn 1 số khuyết ₫iểm khác.
ƒ Thí dụ, trong phần mềm ta cần nhiều module có cùng chức năng
A, số lượng là ₫ộng chưa biết trước. Cấu trúc hướng cấu trúc chỉ
cho phép nhân bản module A với số lượng tĩnh biết trước khi
phần mềm chạy. Do ₫ó ta cần tìm 1 cấu trúc tổ chức phần mềm
khác : ₫ó là cấu trúc tổ chức phần mềm hướng ₫ối tượng mà ta
dùng chủ yếu hiện nay.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 9
2.2 Cấu trúc tổ chức chương trình OOP
Chương trình = tập các ₫ối tượng sống ₫ộc lập, tương tác nhau khi
cần thiết ₫ể hoàn thành nhiệm vụ của chương trình (ứng dụng).
Đối tượng
(object)
dữ liệu cục
bộ trong
từng hàm
dữ liệu cục
bộ trong
₫ối tượng
Điểm nhập
chương
trình (hàm
Main)
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 10
2.2 Cấu trúc tổ chức chương trình OOP
ƒ Cấu trúc chương trình hướng ₫ối tượng rất thuần nhất, chỉ chứa 1 
loại thành phần : ₫ối tượng.
ƒ Các ₫ối tượng có tính ₫ộc lập rất cao⇒ quản lý, kiểm soát
chương trình rất dễ (cho dù chương trình có thể rất lớn) ⇒ dễ
nâng cấp, bảo trì. 
ƒ Không thể tạo ra dữ liệu toàn cục của chương trình⇒ ₫iểm yếu
nhất của chương trình cấu trúc không tồn tại nữa.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 11
2.3 Đối tượng (Object)
‰ Đối tượng là nguyên tử cấu thành ứng dụng.
‰ Đối tượng bao gồm 2 loại thành phần chính yếu : 
ƒ Tập các tác vụ (operation) : mỗi tác vụ thực hiện 1 chức năng
rõ ràng ₫ơn giản nào ₫ó mà bên ngoài cần dùng. 
ƒ Tập các thuộc tính dữ liệu (attribute) : mỗi thuộc tính có kiểu
dữ liệu cụ thể, và chứa 1 giá trị cụ thể thuộc kiểu tương ứng tại
từng thời ₫iểm. Các thuộc tính phục vụ cho các tác vụ và là
₫ối tượng xử lý bởi các tác vụ, do ₫ó nên bao ₫óng và ẩn dấu
chúng trong ₫ối tượng, không cho bên ngoài thấy và truy xuất
trực tiếp.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 12
2.3 Đối tượng (Object)
‰ Viết phần mềm hướng ₫ối tượng là qui trình ₫ặc tả các loại ₫ối
tượng cấu thành ứng dụng.
‰ Đặc tả một loại ₫ối tượng là ₫ặc tả 2 góc nhìn khác nhau về ₫ối
tượng :
ƒ Góc nhìn sử dụng : dùng phát biểu interface. 
ƒ Góc nhìn hiện thực cụ thể : dùng phát biểu class.
Interface
(abstract type)
Implementation
(class)
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 13
2.4 Kiểu trừu tượng (Abstract type) hay interface
‰ Phát biểu interface ₫ịnh nghĩa thông tin sử dụng ₫ối tượng mà
bên ngoài thấy, kết hợp các thông tin này với 1 tên gọi, tên này
₫ược gọi là tên kiểu trừu tượng (Abstract type) hay ngắn gọn là
type.
‰ Interface là tập hợp các ₫iểm nhập (entry) mà bên ngoài có thể
giao tiếp với ₫ối tượng. C# cho phép ₫ịnh nghĩa nhiều loại ₫iểm
nhập, nhưng phổ biến nhất là tác vụ chức năng (operation).
‰ Ta dùng chữ ký (signature) ₫ể ₫ịnh nghĩa và phân biệt mỗi ₫iểm
nhập. Chữ ký của 1 tác vụ gồm :
1. tên tác vụ (operation)
2. danh sách tham số hình thức, mỗi tham số ₫ược ₫ặc tả bởi 3 
thuộc tính : tên, type và chiều di chuyển (IN, OUT, INOUT).
3. ₫ặc tả chức năng của tác vụ (thường ở dạng chú thích).
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 14
2.4 Kiểu trừu tượng (Abstract type) hay interface
‰ Muốn làm việc với 1 ₫ối tượng nào ₫ó, ta thường dùng biến ₫ối
tượng. Biến ₫ối tượng nên ₫ược ₫ặc tả kiểu bằng tên interface, 
hạn chế dùng tên class cụ thể. 
‰ Biến ₫ối tượng là biến tham khảo, nó không chứa trực tiếp ₫ối
tượng, nó chỉ chứa các thông tin ₫ể truy xuất ₫ược ₫ối tượng, bất
chấp ₫ối tượng ₫ang nằm ở ₫âu.
‰ Biến ₫ối tượng thuộc kiểu interface có thể tham khảo ₫ến nhiều
₫ối tượng thuộc các class cụ thể khác nhau miễn sao các ₫ối
tượng này hỗ trợ ₫ược interface tương ứng.
‰ Như vậy, nếu ta dùng ₫ối tượng thông qua biến thuộc kiểu
interface thì ta không cần biết bất kỳ thông tin hiện thực chi tiết
nào về ₫ối tượng mà mình ₫ang dùng, nhờ vậy code ứng dụng sẽ
₫ộc lập hoàn toàn với class hiện thực của ₫ối tượng ₫ược sử dụng
trong ứng dụng.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 15
Thí dụ interface
‰ Thí dụ sau ₫ây miêu tả 1 interface của ₫ối tượng mà hỗ trợ 2 tác
vụ chuẩn hóa chuỗi tiếng Việt về dạng tổ hợp và dựng sẵn. 
Thông qua interface, người dùng không hề thấy và biết chi tiết về
hiện thực của các tác vụ, nhưng ₫iều này không hề ngăn cản họ
trong việc dùng ₫ối tượng nào ₫ó có interface IVietLib.
interface IVietLib {
//tác vụ chuẩn hóa chuỗi tiếng Việt về dạng tổ hợp
int VnPre2Comp(String src, int len, ref String dst);
//tác vụ chuẩn hóa chuỗi tiếng Việt về dạng dựng sẵn
int VnComp2Pre(String src, int len, ref String dst);
}
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 16
2.5 Class (Implementation)
‰ Phát biểu class ₫ịnh nghĩa chi tiết hiện thực ₫ối tượng :
ƒ ₫ịnh nghĩa các thuộc tính, mỗi thuộc tính ₫ược ₫ặc tả bởi các
thông tin về nó như tên nhận dạng, kiểu dữ liệu, tầm vực truy
xuất,... Kiểu của thuộc tính có thể là type cổ ₫iển (kiểu giá trị : 
số nguyên, thực, ký tự, chuỗi ký tự,...) hay kiểu ₫ối tượng (kiểu
tham khảo), trong trường hợp sau thuộc tính sẽ là tham khảo
₫ến ₫ối tượng khác. Trạng thái của ₫ối tượng là tập giá trị của
tất cả thuộc tính của ₫ối tượng tại thời ₫iểm tương ứng.
ƒ 'coding' các tác vụ (miêu tả giải thuật chi tiết về hoạt ₫ộng của
tác vụ), các hàm nội bộ trong class và các thành phần khác.
‰ Ngoài các thành phần chức năng, ta còn phải ₫ịnh nghĩa các tác
vụ quản lý ₫ối tượng như : khởi tạo trạng thái ban ₫ầu
(constructor), dọn dẹp các phần tử liên quan ₫ến ₫ối tượng khi
₫ối tượng bị xóa (destructor).
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 17
Thí dụ về class
‰ Thí dụ sau ₫ây miêu tả 1 class hiện thực interface IVietLib :
class MyVietLib : IVietLib {
//₫ịnh nghĩa các thuộc tính cần dùng cho 2 tác vụ
...
//₫ịnh nghĩa 2 tác vụ quản lý ₫ối tượng
MyVietLib() {}
~MyVietLib() {}
//₫ịnh nghĩa thuật giải tác vụ chuẩn hóa chuỗi tiếng Việt về dạng tổ hợp
int VnPre2Comp(String src, int len, ref String dst) {.}
//₫ịnh nghĩa thuật giải tác vụ chuẩn hóa chuỗi tiếng Việt về dạng dựng sẵn
int VnComp2Pre(String src, int len, ref String dst) {}
}
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 18
2.6 Tính bao ₫óng (encapsulation)
‰ Bao ₫óng : che dấu mọi chi tiết hiện thực của ₫ối tượng, không
cho bên ngoài thấy và truy xuất⇒ tạo ₫ộ ₫ộc lập cao giữa các
₫ối tượng (tính nối ghép — coupling — hay phụ thuộc giữa các ₫ối
tượng rất thấp), nhờ vậy việc quản lý, hiệu chỉnh và nâng cấp
từng thành phần phần mềm dễ dàng, không ảnh hưởng ₫ến các
thành phần khác.
ƒ che dấu các thuộc tính dữ liệu : nếu cần cho phép bên ngoài
truy xuất 1 thuộc tính vật lý, ta tạo 1 thuộc tính luận lý (2 tác
vụ get/set tương ứng) ₫ể giám sát và kiểm soát việc truy xuất.
ƒ che dấu chi tiết hiện thực các tác vụ.
ƒ che dấu các local function và sự hiện thực của chúng. 
‰ C# cung cấp các từ khóa private, protected, internal, public (slide 
5, chương 3) ₫ể xác ₫ịnh tầm vực truy xuất từng thành phần của
class.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 19
2.7 Tính thừa kế (inheritance)
‰ Tính thừa kế cho phép giảm nhẹ công sức ₫ịnh nghĩa
interface/class : ta có thể ₫ịnh nghĩa các interface/class không
phải từ ₫ầu mà bằng cách kế thừa interface/class có sẵn nhưng
gần giống với mình :
ƒ Miêu tả tên cha : mọi thành phần của cha trở thành của mình.
ƒ override 1 số method của class cha, kết quả override chỉ tác
dụng trên ₫ối tượng của class con.
ƒ ₫ịnh nghĩa thêm các chi tiết mới (thường khá ít). 
‰ Đa thừa kế hay ₫ơn thừa kế. C# cho phép ₫a thừa kế interface 
(₫a hiện thực), nhưng chỉ hỗ trợ ₫ơn thừa kế class.
‰ Thừa kế tạo ra mối quan hệ cha/con : phần tử ₫ã có là cha, phần
tử thừa kế cha ₫ược gọi là con. Cha/con có thể là trực tiếp hay 
gián tiếp.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 20
2.7 Tính thừa kế (inheritance)
‰ Với các tính chất về thừa kế như slide trước, ta rút ra ₫ược 1 số
kết luận :
ƒ Đối tượng của class con luôn lớn hay hay ít nhất bằng ₫ối
tượng class cha.
ƒ Và như thế, ₫ối tượng class con hoàn toàn có thể ₫óng vai trò
của ₫ối tượng class cha và thay thế ₫ối tượng class cha khi
cần thiết, nhưng ngược lại thường không ₫ược. 
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 21
2.8 Tính bao gộp (aggregation)
‰ 1 ₫ối tượng có thể chứa nhiều ₫ối tượng khác⇒ tạo nên mối
quan hệ bao gộp 1 cách ₫ệ quy giữa các ₫ối tượng. Thí dụ ₫ối
tượng quốc gia chứa nhiều ₫ối tượng tỉnh, ₫ối tượng tỉnh chứa
nhiều ₫ối tượng quận/huyện,
‰ Có 2 góc nhìn về tính bao gộp : ngữ nghĩa & hiện thực. 
O1
O2
O3
Góc nhìn ngữ nghĩa Góc nhìn hiện thực
O1
O2
O3
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 22
Ví dụ về bao gộp
//₫ịnh nghĩa class miêu tả ₫ối tượng ₫ồ họa cơ bản
abstract class Geometry { // abstract base class
public abstract void Draw (Graphics g); // abstract operation
protected int xPos, yPos;
protected COLORREF color;
};
//₫ịnh nghĩa class ₫ồ họa phức hợp = tập các ₫ối tượng ₫ồ họa ₫ã có
class GeoGroup : Geometry {
public override void Draw (Graphics g) {...} ; // override
private Geometry [] objList; //danh sách các ₫ối tượng thành phần;
int count; //số lượng các ₫ối tượng thành phần
};
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 23
2.9 Thông ₫iệp (Message), ₫a xạ (Polymorphism)
‰ Thông ₫iệp là phương tiện giao tiếp (hay tương tác) duy nhất giữa
các ₫ối tượng, nó cho phép gọi 1 tác vụ chức năng của 1 ₫ối
tượng từ 1 tham khảo ₫ến ₫ối tượng.
‰ Thông ₫iệp bao gồm 3 thành phần :
ƒ tham khảo ₫ến ₫ối tượng cần nhờ.
ƒ tên tác vụ muốn gọi.
ƒ danh sách tham số thực cần truyền cho (hay nhận về từ) tác
vụ.
public override void Draw (Graphics g) {
for (int i=0; i < count; i++)
objList[i].Draw(g); //gởi thông ₫iệp nhờ ₫ối tượng objList[i]
// tự hiển thị mình lên ₫ối tượng vẽ g
}
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 24
2.9 Thông ₫iệp (Message), ₫a xạ (Polymorphism)
‰ Xét ₫oạn lệnh sau :
C1 obj = new C1();
obj.func(); //lần 1
obj = new C2();
obj.func(); //lần 2
‰ Lệnh gởi thông ₫iệp obj.func() kích hoạt tác vụ func() của class 
C1 hay tác vụ func() của class C2 ?
1. Dùng kỹ thuật xác ₫ịnh hàm và liên kết tĩnh : Dựa vào
thông tin tại thời ₫iểm dịch, biến obj thuộc kiểu C1 và máy
dịch lời gởi thông ₫iệp obj.func() thành lời gọi hàm C1_func(). 
Như vậy mỗi khi máy chạy lệnh này, hàm C1_func() sẽ chạy, 
bất chấp tại thời ₫iểm chạy, obj ₫ang tham khảo ₫ối tượng của
class khác (C2). Điều này không ₫úng với ý muốn người lập
trình.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 25
2.9 Thông ₫iệp (Message), ₫a xạ (Polymorphism)
2. Dùng kỹ thuật xác ₫ịnh hàm và liên kết ₫ộng : Lệnh gởi
thông ₫iệp obj.func() không ₫ược dịch ra 1 lời gọi hàm nào cả
mà ₫ược dịch thành ₫oạn lệnh máy với chức năng sau : xác
₫ịnh biến obj ₫ang tham khảo ₫ến ₫ối tượng nào, thuộc class 
nào, rồi gọi hàm func() của class ₫ó chạy. Như vậy, nếu obj
₫ang tham khảo ₫ối tượng thuộc class C1 thì hàm C1_func() 
sẽ ₫ược gọi, còn nếu obj ₫ang tham khảo ₫ối tượng thuộc
class C2 thì hàm C2_func() sẽ ₫ược gọi. Ta nói lời gởi thông
₫iệp obj.func() có tính ₫a xạ. Điều này giải quyết ₫úng ý muốn
người lập trình.
‰ Tính ₫a xạ : cùng 1 lệnh gởi thông ₫iệp ₫ến ₫ối tượng thông qua 
cùng 1 tham khảo nhưng ở vị trí/thời ₫iểm khác nhau có thể kích
hoạt việc thực thi tác vụ khác nhau của các ₫ối tượng khác nhau.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 26
Kiểm tra kiểu (type check)
‰ Khi lập trình, ta thường phạm nhiều lỗi : lỗi về từ vựng, cú pháp, 
lỗi về thuật giải... Trong các lỗi thì lỗi về việc gán dữ liệu khác
kiểu thường xảy ra nhất.
‰ Để phát hiện triệt ₫ể và sớm nhất các lỗi sai về kiểu, máy sẽ
dùng cơ chế kiểm tra kiểu chặt và sớm tại thời ₫iểm dịch.
‰ Trong lúc dịch, bất kỳ hoạt ₫ộng gán dữ liệu nào (lệnh gán, 
truyền tham số) ₫ều ₫ược kiểm tra kỹ lưỡng, nếu dữ liệu và biến
lưu trữ không "tương thích" thì báo sai.
‰ Tiêu chí không "tương thích" là gì ?
ƒ dùng kỹ thuật so trùng tên kiểu : tên kiểu không trùng nhau là
không tương thích.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 27
Kiểm tra kiểu (type check)
ƒ dùng mối quan hệ 'conformity' (tương thích tổng quát). Kiểu A 
'conformity' với kiểu B nếu A cung cấp mọi tác vụ mà B có, 
từng tác vụ của A cung cấp tương thích với tác vụ tương ứng
của B. Nói nôm na A lớn hơn hay bằng B thì A 'conformity' với
B.
‰ Như vậy, quan hệ so trùng hay quan hệ con/cha (sub/super) là
trường hợp ₫ặc biệt của quan hệ tương thích tổng quát.
‰ Nhờ dùng mối quan hệ 'conformity', một biến obj thuộc kiểu C1 
có thể chứa tham khảo ₫ến nhiều ₫ối tượng thuộc nhiều class 
khác nhau, miễn sao các class này tương thích với class ₫ược
dùng ₫ể ₫ịnh nghĩa biến obj.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 28
2.10 Tính tổng quát hóa (Generalization)
‰ Viết phần mềm hướng ₫ối tượng là quá trình lặp : viết phát biểu
interface/class ₫ể ₫ặc tả từng loại ₫ối tượng cấu thành phần
mềm.
‰ Nếu số lượng class cấu thành ứng dụng quá lớn thì việc viết phần
mềm sẽ khó khăn, tốn nhiều thời gian công sức hơn.
‰ Làm sao giảm nhẹ thời gian, công sức lập trình các ứng dụng lớn
?
1. sử dụng cơ chế thừa kế trong ₫ịnh nghĩa interface/class.
2. thay vì trực tiếp viết các class cụ thể ₫ặc tả cho các ₫ối tượng
trong phần mềm, ta chỉ viết 1 class tổng quát hóa, rồi nhờ
class này sinh tự ₫ộng mã nguồn các class cụ thể.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 29
2.10 Tính tổng quát hóa (Generalization)
‰ Thí dụ, thay vì phải viết n class gần giống nhau như danh sách
các số nguyên, danh sách các số thực, danh sách các chuỗi, 
danh sách các record Sinhvien, danh sách các ₫ối tượng ₫ồ
họa,... ta chỉ cần viết 1 class tổng quát hóa : danh sách các phần
tử có kiểu hình thức T. Khi cần tạo 1 class danh sách các phần tử
thuộc kiểu cụ thể nào ₫ó, ta chỉ viết lệnh gọi class tổng quát hóa
và truyền tên kiểu cụ thể của phần tử trong danh sách.
‰ Mỗi ngôn ngữ hướng ₫ối tượng (C++, Java, C#) có khả năng, tính
chất, mức ₫ộ hỗ trợ tổng quát hóa khác nhau.
Khoa Khoa học & Kỹ thuật Máy tính
Trường ĐH Bách Khoa Tp.HCM
© 2010
Môn : Nhập môn Công nghệ phần mềm
Chương 2 : Tổ chức cấu trúc phần mềm hướng ₫ối tượng
Slide 30
2.11 Kết chương
‰ Chương này ₫ã giới thiệu cấu trúc của chương trình hướng ₫ối
tượng, các phương tiện ₫ặc tả ₫ối tượng như interface, class. 
‰ Chương này cũng ₫ã giới thiệu các tính chất liên quan ₫ến việc
₫ặc tả và sử dụng ₫ối tượng như thừa kế, bao ₫óng, bao gộp, 
tổng quát hóa.
‰ Chương này cũng ₫ã giới thiệu phương tiện giao tiếp duy nhất
giữa các ₫ối tượng là thông ₫iệp, nhu cầu cần phải có tính ₫a xạ
trong việc thực hiện lệnh gởi thông ₫iệp.