Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin - Chương II: Phép biện chứng duy vật

CHƯƠNG 2PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 
1/1/2022 
I. PHÉP BIỆN CHỨNG VÀ PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 
Biện chứng 
1/1/2022 
Biện chứng chủ quan 
Biện chứng khách quan 
 Biện chứng : dùng để chỉ những môi liên hệ, tương tác, chuyển hoá và vận động, phát triển theo quy luật của các sự vật hiện tượng, quá trình trong tự nhiên, xã hội và tư duy 
Biện chứng khách quan là biện chứng của thế giới vật chất, nó chi phối toàn bộ trong giới tự nhiên 
 Biện chứng chủ quan là sự phản ánh biện chứng khách quan vào trong đời sống ý thức của con người. 
 Tức là tư duy biện chứng, thì chỉ phản ánh sự chi phối trong toàn bộ giới tự nhiên 
Phép b iện chứng 
 Phép b iện chứng là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện chứng của thế giới thành hệ thống các nguyên lý, quy luật khoa học nhằm xây dựng hệ thống các nguyên tắc phương pháp luận của nhận thức và thực tiễn 
Biện chứng chủ quan 
Phép siêu hình 
Phép biện chứng 
1/1/2022 
Phép biện chứng duy vật 
Là khoa học về sự liên hệ phổ biến 
Phép biện chứng duy tâm cổ điển Đức 
Phép biện chứng lộn ngược đầu xuống đất 
Phép biện chứng chất phác thời cổ đại 
“ông tổ của phép biện chứng” là Hêracơlít 
II. CÁC NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 
VỀ SỰ PHÁT TRIỂN 
1/1/2022 
2 NGUYÊN LÝ 
VỀ MỐI LIÊN HỆ PHỔ BIẾN 
KHÁI NIỆM: 
D ùng để chỉ sự quy định, sự tác động và chuyển hoá lẫn nhau giữa các SVHT hay giữa các mặt, các yếu tố của mỗi SVHT trong thế giới 
TÍNH CHẤT 
	- Tính khách quan 
	- Tính phổ biến 
	- Tính đa dạng – phong phú 
Ý NGHĨA 
Tôn trọng quan điểm 
TOÀN DIỆN>< PHIẾN DIỆN 
LỊCH SỬ - CỤ THỂ 
KHÁI NIỆM: 
 Dùng để chỉ quá trình vận động của SVHT theo khuynh hướng đi lên , từ trình độ thấp đến trình độ cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn 
TÍNH CHẤT 
	 - Tính khách quan 
	- Tính phổ biến 
	- Tính đa dạng - phong phú 
Ý NGHĨA 
Tôn trọng quan điểm 
PHÁT TRIỂN 
II. CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT 
Cái riêng và cái chung 
Nguyên nhân và kết quả 
Tất nhiên và ngẫu nhiên 
Nội dung và hình thức 
Bản chất và hiện tượng 
Khả năng và hiện thực 
1/1/2022 
IV. CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PBCDV 
1/1/2022 
- QL MÂU THUẪN – NGUỒN GỐC của sự phát triển 
- Loại mâu thuẫn đặc thù của xã hội là mâu thuẫn đối kháng và mâu tuẫn không đối kháng 
CÓ 3 QUY LUẬT 
QL LƯỢNG – CHẤT – CÁCH THỨC của sự phát triển 
 Sự thống nhất giữa Chất và Lượng thể hiện trong giới hạn ĐỘ 
QL PHỦ ĐỊNH – KHUYNH HƯỚNG của sự phát triển 
Khuynh hướng của sự phát triển được biểu diễn bằng đường Xoắn Ốc đi lên 
 phủ định biện chứng có đặc trưng cơ bản là: Tự phủ định; Tính kế thừa; Phủ định vô tận 
P hủ định biện chứng : Là sự phủ định gắn với sự vận động đi lên, vận động phát triển, tạo điều kiện cho sự phát triển 
Phủ định siêu hình : Là sự phủ định làm cho sự vật vận động thụt lùi, đi xuống, không tạo điều kiện cho sự phát triển 
Mặt đối lập: là những mặt trái ngược nhau 
cùng tồn tại trong cùng một sự vật hiện tượng. 
Mâu thuẫn biện chứng: là mâu thuẫn 
trong đó bao hàm sự thống nhất và 
đấu tranh của các mặt đối lập. 
 Chúng liên hệ ràng buộc lẫn nhau, tác 
động qua lại, thâm nhập và chuyển hóa 
 lẫn nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau, 
nhưng lại bài trừ phủ định lẫn nhau. 
1. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các 
mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn) 
THỐNG NHẤT 
Của các MĐL 
ĐẤU TRANH 
Của các MĐL 
Là sự liên hệ, ràng 
buộc, ko tách rời 
nhau, quy định lẫn 
nhau của các mặt 
đối lập, mặt này 
lấy mặt kia làm 
tiền đề tồn tại 
Là khuynh hướng 
tác động qua lại 
bài trừ, phủ định 
nhau của các 
mặt đối lập 
Thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập 
1. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các 
mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn) 
Nội dung cơ bản của qui luật: 
 Sự vật nào cũng là thể thống nhất của các mặt đối lập 
 Các mặt đối lập trong mỗi sự vật vừa thống nhất với nhau, vừa đấu tranh v ớ i nhau.. 
 Đấu tranh của các mặt đối lập đưa đến sự chuyển hóa các mặt đối lập. 
 Đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn gốc, động lực của sự phát triển. Đấu tranh của các mặt đối lập làm cho sự vật, hiện tượng cũ mất đi (thể thống nhất cũ mất đi), sự vật hiện tượng mơi ra đời. 
 Đấu tranh của các mặt đối lập là tuyệt đối còn thống nhất là tương đối. 
1. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các 
mặt đối lập (gọi tắt là quy luật mâu thuẫn) 
2 MẶT ĐỐI LẬP TẠO RA 1 MÂU THUẪN 
TRONG TỰ NHIÊN 
1/1/2022 
TRONG XÃ HỘI 
TRONG TƯ DUY 
	 Là tổng hợp những thuộc tính khách quan vốn có của sự vật hiện tượng, nói lên nó là cái gì để phân biệt nó với cái khác. 
CHẤT 
LƯỢNG 
ĐỘ 
ĐIỂM NÚT 
BƯỚC NHẢY 
Là khái niệm biểu thị những con số của các yếu tố, các thuộc tính cấu thành nó như: qui mô (to - nhỏ) , trình độ (cao - thấp) , số lượng (ít - nhiều) , tốc độ (nhanh - chậm) , màu sắc (đậm - nhạc) . Lượng là cái vốn có khách quan của sự vật. 
Là giới hạn mà ở đó có sự thay đổi về lượng nhưng chưa có sự thay đổi về chất. 
Là thời điểm mà đã có sự tích lũy đầy đủ về lượng và tại đó diễn ra “bước nhảy” 
Là quá trình làm thay đổi căn bản về chất, làm cho sự vật cũ mất đi và sự vật mới ra đời. 
2. Quy luật từ những thay đổi dần dần về lượng 
dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại 
Chất A 
Chất B 
Chất C 
Lượng 
Độ 
Đ/nút 
Đ/nút 
Bước 
Nhảy 
Bước 
Nhảy 
Khí 
Rắn 
Lỏng 
Lượng 
Độ 
Bốc 
hơi 
Đông 
Cứng 
0 o C 
100 o C 
Ví Dụ 
Sơ đồ quy luật lượng - chất 
Sự thay đổi dần dần về lượng tới điểm nút sẽ dẫn tới điểm nút thông qua bước nhảy. 
Chất mới ra đời sẽ tác động trở lại sự thay đổi của lượng mới 
2. Quy luật từ những thay đổi dần dần về lượng 
dẫn đến sự thay đổi về chất và ngược lại 
Nội dung của qui luật 
 Thứ nhất. Tính chu kỳ của sự phát triển Là từ một điểm xuất phát, trải qua một số lần phủ định, sự vật dường như quay trở lại điểm xuất phát, những trên cơ sở cao hơn. 
GÀ => TRỨNG => GÀ 
PĐ => KĐ => PĐ 
 L1 L2 
CSNT => CHNL => PK => TBCN => XHCN (CSCN) 
Thứ hai : Tổng hợp toàn bộ các 
chu kỳ của sự phát triển tạo nên 
khuynh hướng của sự phát triển 
theo hình “xoáy trôn ốc”. 
3. Quy luật phủ định của phủ định 
1. Thực tiễn, hoạt động và vai trò của thực tiễn 
HOẠT ĐỘNG 
của thực tiễn 
 Là toàn bộ hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử-xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên và xã hội 
V. LÝ LUẬN NHẬN THỨC DUY VẬT BIỆN CHỨNG 
VAI TRÒ 
của thực tiễn 
THỰC TIỄN 
Thực nghiệm khoa học 
Chính trị - xã hội 
Sản xuất của cải vật chất 
Quan trọng nhất 
Tiêu chuẩn để 
 kiểm tra chân lý 
Mục đích – động lực 
của nhận thức 
Cơ sở - nguồn gốc của nhận thức 
Cao nhất 
CẢM GIÁC 
TRI GIÁC 
BIỂU TƯỢNG 
KHÁI NIỆM 
PHÁN ĐOÁN 
Trực quan sinh động 
Tư duy trừu tượng 
SUY LÝ 
THỰC TIỄN 
Thực tiễn 
Nhận thức cảm tính 
Nhận thức lý tính 
Con đường biện chứng của nhận thức chân lý 
V. LÝ LUẬN NHẬN THỨC DUY VẬT BIỆN CHỨNG 
Đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn 
2. Nhận thức và các giai đoạn nhận thức