Bài giảng Các vị thuốc cổ truyền điều trị 8 bệnh chứng - Bài: Thuốc an thần - Nguyễn Thị Hạnh

CÁC VỊ THUỐC CỔ TRUYỀN Đ IỀU TRỊ 8 BỆNH CHỨNG 
 ThS. Nguyễn Thị Hạnh 
 BỘ MÔN YHCT 
 TR Ư ỜNG ĐHYK THÁI NGUYÊN 
Thuốc an thần 
1. Định nghĩa 
	 Là những thuốc có tác dụng d ư ỡng Tâm an thần và bình Can tiềm d ươ ng. 
	Do âm h ư , huyết h ư , Tỳ h ư không nuôi d ư ỡng đư ợc Tâm nên Tâm không tàng thần; do âm h ư không nuôi d ư ỡng đư ợc Can âm, Can d ươ ng v ư ợng nên làm thần chí không ổn đ ịnh. 
	C ă n cứ và nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng lâm sàng và tác dụng của các vị thuốc, ng ư ời ta chia thuốc an thần ra làm hai loại: 
	- Loại d ư ỡng Tâm an thầ n: th ư ờng là loại thảo mộc nhẹ, có tác dụng d ư ỡng Tâm, bổ Can huyết. 
	- Loại trọng chấn an thần: th ư ờng là loại khoáng chất hoặc thực vật có tỷ trọng nặng, có tác dụng tiết giáng, trấn tĩnh. 
Thuốc an thần 
2. Cách sử dụng 	 
	- Khi sử dụng thuốc an thần cần chú ý phải có sự kết hợp với các thuốc chữa nguyên nhân gây bệnh, ví dụ: 
	+ Nếu sốt cao phối hợp với thuốc thanh nhiệt tả hoả. 
	+ Nếu do Can phong nội đ ộng, phong v ư ợt lên gây bệnh, gây chứng nhức đ ầu, hoa mắt, chóng mặt thì phối hợp với các thuốc bình Can tức phong. 
	+ Nếu do âm h ư , huyết h ư , Tỳ h ư không nuôi d ư ỡng đư ợc Tâm huyết thì phối hợp với thuốc bổ âm, bổ huyết, kiện Tỳ. 
	- Loại thuốc khoáng vật không nên dùng lâu, khi dùng nên giã nhỏ và sắc kỹ 
 Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
1. Toan t¸o nh©n: 
- TÝnh vÞ: chua, b×nh vµo kinh T©m, Can, Tú, §ëm. 
- T¸c dông: ®Þnh T©m an thÇn, trÞ ©m huyÕt kh«ng ®ñ, tinh thÇn bÊt an, tim håi hép, mÊt ngñ, t©m c¨n suy nh­îc, bæ Can huyÕt sinh t©n dÞch. 
- LiÒu dïng: 4 -12g/ 24 giê 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
2. B¸ tö nh©n: 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, VÞ. 
- T¸c dông: d­ìng T©m an thÇn, dïng ®iÒu trÞ tim håi hép, ra nhiÒu må h«i, mÊt ngñ, chiªm bao, t©m trÝ hay quªn, th­êng phèi hîp víi ViÔn trÝ, T¸o nh©n; cã t¸c dông nhuËn trµng th«ng ®¹i tiÖn dïng trong c¸c tr­êng hîp t¸o bãn, ®¹i tiÖn ra m¸u, trÜ; cã t¸c dông gi¶n kinh, dïng trong c¸c tr­êng hîp kinh gi¶n hoÆc chøng khãc ®ªm cña trÎ em. 
- LiÒu dïng: 6 - 12g/24h, khi dïng cÇn sao qua. 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
3. V«ng nem 
- TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng ch¸t, tÝnh b×nh, vµo kinh T©m. 
- T¸c dông: an thÇn th«ng huyÕt, ®iÒu trÞ mÊt ngñ; cã t¸c dông tiªu ®éc s¸t khuÈn: dïng l¸ t­¬i gi· n¸t ®¾p vµo môn nhät, cßn cã t¸c dông lªn da non; ch÷a sèt, th«ng tiÓu, ch÷a phong thÊp, ch÷a lþ, ch÷a cam tÝch ë trÎ em (dïng vá c©y), h¹t trÞ r¾n c¾n. 
- LiÒu dïng: l¸, vá dïng 8 - 16g/ 24h 
 h¹t 3 - 6g/24h, trÎ em 3 - 4 g vá/ 24h 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
3. ViÔn trÝ: 
- TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng, Êm vµo kinh T©m, PhÕ 
- T¸c dông: an thÇn khai khiÕu, dïng trong c¸c tr­êng hîp t©m thÇn bÊt an, mÊt ngñ, hay quªn, chãng mÆt th­êng phèi hîp víi T¸o nh©n; ho¸ ®êm, chØ ho, tan uÊt dïng trong c¸c tr­êng hîp ho nhiÒu, ®êm ®Æc, khã thë phèi hîp víi C¸t c¸nh, §µo nh©n. 
- LiÒu dïng: 8 - 12g/24h, khi dïng th­êng tÈm mËt sao ®Ó gi¶m tÝnh chÊt kÝch thÝch niªm m¹c. 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
4. L¹c tiªn (Hång tiªn): 
- TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng, hµn vµo kinh T©m. 
- T¸c dông: an thÇn th­êng dïng l¸ t­¬i s¾c uèng hoÆc nÊu canh, hoÆc phèi hîp víi l¸ Sen; gi¶i nhiÖt, lµm m¸t gan, dïng trong c¸c tr­êng hîp c¬ thÓ h¸o kh¸t, kh¸t n­íc, ®au m¾t ®á. 
- LiÒu dïng: 8 - 12g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
5. Liªn t©m: 
- TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng, tÝnh hµn vµo kinh T©m 
- T¸c dông: thanh T©m ho¶, thuèc cã tÝnh hµn, chuyªn dïng ®Ó thanh nhiÖt ë phÇn khÝ cña kinh T©m. Th­êng dïng ch÷a bÖnh «n nhiÖt, tµ nhiÖt bÞ gi÷ ë T©m bµo, xuÊt hiÖn chãng mÆt, nãi mª, dïng phèi hîp víi Tª gi¸c, M¹ch m«n, HuyÒn s©m, cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p. 
- LiÒu dïng: 8 - 12g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
6. Cñ b×nh v«i: 
- TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng, tÝnh hµn, vµo kinh T©m, VÞ. 
- T¸c dông: an thÇn dïng ch÷a t©m c¨n suy nh­îc, ®au ®Çu, mÊt ngñ; cã t¸c dông kiÖn VÞ gi¶m ®au ch÷a loÐt d¹ dµy hµnh t¸ trµng, ®au r¨ng, ®au d©y thÇn kinh, ng· s­ng ®au; cã t¸c dông tiªu viªm, gi¶i ®éc dïng ®iÒu trÞ c¸c tr­êng hîp viªm nhiÔm ®­êng h« hÊp, viªm d¹ dµy, bÖnh lþ; cßn dïng ch÷a hen vµ ho lao. 
- LiÒu dïng: 4- 12g/24h, d­íi d¹ng thuèc s¾c hoÆc thuèc bét. 
Các vị thuốc thuốc d ư ỡng tâm an thần 
7. Long nh·n: 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, Tú 
- T¸c dông: bæ huyÕt, kiÖn Tú, an thÇn, ch÷a thiÕu m¸u, suy nh­îc c¬ thÓ, mÊt ngñ, kÐm ¨n. 
- LiÒu dïng: 6 - 12g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
1. Chu sa, ThÇn sa : 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, h¬i l¹nh vµo kinh T©m. 
- T¸c dông: ch÷a ®éng kinh, sèt cao, co giËt, co giËt do uèn v¸n, t©m thÇn kh«ng yªn; 
ch÷a viªm mµng tiÕp hîp cÊp, gi¶i ®éc ch÷a lë loÐt miÖng, häng. 
- LiÒu dïng: 0,2- 0,6g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
2. Long cèt, Long sØ: 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, s¸p, b×nh vµo kinh T©m, Can, ThËn. 
- T¸c dông: B×nh can, tiÒm d­¬ng ch÷a chøng phiÒn t¸o, triÒu nhiÖt, ra må h«i trém, chãng mÆt hoa m¾t, th­êng dïng víi MÉu lÖ. TrÊn kinh an thÇn, trÞ t©m thÇn bÊt an, hay quªn, mÊt ngñ, ph¸t cuång. Thu liÔm cè s¸p ch÷a di tinh, di niÖu, tù ra må h«i, ra nhiÒu khÝ h­, Øa ch¶y. 
- LiÒu dïng: 12- 32g/24h, bá vµo löa nung ®á trong 4 - 6 giê ®Ó nguéi t¸n nhá. 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
3. MÉu lÖ (vá HÇu hµ): 
- TÝnh vÞ quy kinh: mÆn, b×nh vµo kinh Can, §ëm, ThËn. 
- T¸c dông: tiÒm d­¬ng an thÇn, ch÷a chøng d­¬ng h­ næi lªn lµm ra må h«i trém, triÒu nhiÖt, phiÒn t¸o, ®au ®Çu, hoa m¾t chãng mÆt, ch÷a ®¸i dÇm do ©m h­, t¸c dông cè s¸p nªn ch÷a di tinh, rong huyÕt, ra khÝ h­; ch÷a lao h¹ch, lîi niÖu, trõ phï thòng, lµm mäc tæ chøc h¹t, lµm cho vÕt th­¬ng mau lµnh 
- LiÒu dïng: 12 - 40g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
4. Ch©n ch©u mÉu: (vá Trai) 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, mÆn, l¹nh vµo kinh T©m, Can. 
- T¸c dông: ch÷a nhøc ®Çu, mÊt ngñ, co giËt, chãng mÆt, di tinh, viªm mµng tiÕp hîp cÊp, lµm mau lµnh vÕt th­¬ng ( khø hñ sinh c¬ tøc lµ lµm mÊt tæ chøc ho¹i tö, t¨ng tæ chøc h¹t ) 
- LiÒu dïng: 20 - 40g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
5. Hæ ph¸ch: 
- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, Can, PhÕ, Bµng quang. 
- T¸c dông: an thÇn ch÷a chøng mÊt ngñ, håi hép, co giËt, nhøc ®Çu chãng mÆt, lîi niÖu, chèng xung huyÕt, lµm mau liÒn vÕt th­¬ng. 
- LiÒu dïng: 3 - 4g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
6. Th¹ch quyÕt minh: 
- TÝnh vÞ quy kinh: mÆn, b×nh vµo kinh Can, PhÕ. 
- T¸c dông: b×nh Can tiÒm d­¬ng, ch÷a chøng nhøc ®Çu, chãng mÆt hoa m¾t, ch÷a viªm mµng tiÕp hîp cÊp, lîi niÖu 
- LiÒu dïng: 12 - 40g/ 24h 
Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần 
7. Tõ th¹ch: mét lo¹i quÆng cã chøa chÊt s¾t tõ. 
- TÝnh vÞ quy kinh: cay, l¹nh vµo kinh Can, ThËn. 
- T¸c dông: b×nh can tiÒm d­¬ng, bæ ThËn lµm s¸ng m¾t, ch÷a hen suyÔn. 
- LiÒu dïng: 12- 40g/ 24h 
Xin trân trọng cảm ơn !