Bài giảng Lịch sử kiến trúc Việt Nam - Bài 3: Cấu trúc đô thị Việt Nam – kiến trúc thành lũy - Nguyễn Hữu Tâm Hiền

THỰC HIỆN: KTS. NGUYỄN HỮU TÂM HIỀN
BÀI GIẢNG
LỊCH SỬ KIẾN TRÚC VIỆT NAM
CẤU TRÚC ĐÔ THỊ VIỆT NAM – KIẾN TRÚC THÀNH LUỸ
1. SỰ HÌNH THÀNH ĐÔ THỊ
2. ĐẶC ĐIỂM, TÍNH CHẤT CỦA ĐÔ THỊ VIỆT NAM
3. MỘT SỐ ĐÔ THỊ ĐIỂN HÌNH
BÀI 3:
1. SỰ HÌNH THÀNH ĐÔ THỊ
ĐÔ THỊ VIỆT NAM
1. DO NHÀ NƯỚC KHAI SINH VÀ QUẢN LÝ
2. YẾU TỐ HÀNH CHÍNH VÀ QUÂN SỰ 
QUYẾT ĐỊNH, LẤN ÁT YẾU TỐ KINH TẾ.
3. GỒM 2 BỘ PHẬN: ĐÔ VÀ THỊ
ĐÔ THỊ PHƯƠNG TÂY
1. HÌNH THÀNH DO CÁC YẾU TỐ:
• a. NƠI TẬP TRUNG DÂN
• b. CÓ SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP
• c. LÀ NƠI TẬP TRUNG BUÔN BÁN
2. YẾU TỐ KINH TẾ LẤN ÁT YẾU TỐ HÀNH CHÍNH
3. THỊ DÂN CÓ QUYỀN TỰ QUẢN, TỰ TRỊ
BỐI CẢNH XÃ HỘI:
2. ĐẶC ĐIỂM, TÍNH CHẤT CỦA ĐÔ THỊ VIỆT NAM
TỰ CUNG TỰ CẤP
TÂM LÝ TRỌNG SỰ ỔN ĐỊNH
THƯƠNG MẠI KHÔNG TẬP TRUNG TẠI 
CÁC ĐÔ THỊ, HẢI CẢNG MÀ Ở CHỢ LÀNG
TƯ BẢN THƯƠNG NGHIỆP KHÔNG RA ĐỜI, 
KINH TẾ HÀNG HOÁ KHÔNG PHÁT TRIỂN
CẤU TRÚC CỦA LÀNG KHÓ ĐÔ THỊ HOÁ
2. ĐẶC ĐIỂM, TÍNH CHẤT CỦA ĐÔ THỊ VIỆT NAM
MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐÔ THỊ VÀ QUỐC GIA:
1. NGUỒN GỐC: DO NHÀ NƯỚC SINH RA.
2. QUẢN LÝ: NHÀ NƯỚC QUẢN LÝ.
3. CHỨC NĂNG: HÀNH CHÍNH > KINH TẾ
ĐÔ > THỊ
MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐÔ THỊ VÀ NÔNG THÔN:
1. MỐI QUAN HỆ CỘNG SINH VỚI NÔNG THÔN
2. NHIỀU LÀNG XÃ THỰC HIỆN CHỨC NĂNG CỦA 
ĐÔ THỊ: LÀNG CÔNG THƯƠNG
3. CÁC ĐÔ THỊ LẠI MANG NHỮNG ĐẶC TÍNH CỦA 
THÔN LÀNG: PHƯỜNG HỘI
4. XU HƯỚNG NÔNG THÔN HOÁ >THÀNH THỊ HOÁ
 ĐÔ THỊ KHÔNG RA ĐỜI, KHÔNG PHÁT TRIỂN
5. SỐ LƯỢNG ĐÔ THỊ: BỊ PHÂN TÁN, TRẢI RỘNG
6. CHẤT LƯỢNG: CHƯA BAO GIỜ ĐỦ MẠNH ĐỂ 
TRỞ THÀNH TRUNG TÂM KINH TẾ CỦA VÙNG
ẢNH HƯỞNG CỦA TRIẾT HỌC PHƯƠNG ĐÔNG:
PHONG THUỶ, ÂM DƯƠNG NGŨ HÀNH, TAM TÀI THIÊN ĐỊA NHÂN.
TỔ CHỨC HÀNH CHÁNH:
SAO PHỎNG TỔ CHỨC NÔNG THÔN (PHỦ, HUYỆN, TỔNG, THÔN),
ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH CƠ SỞ - PHƯỜNG.
3. CẤU TRÚC ĐÔ THỊ:
2 KIỂU BỐ CỤC CƠ BẢN:
1. BỐ CỤC THEO KIỂU TỰ NHIÊN:
- LỢI DỤNG ĐỊA HÌNH ĐỂ XÂY THÀNH KHÔNG CÓ HÌNH DÁNG HÌNH HỌC
2. BỐ CỤC HÌNH HỌC:
- HÌNH VUÔNG, CHỮ NHẬT HOẶC ĐA GIÁC.
CẤU TRÚC CỦA CÁC ĐÔ THỊ NÀY THƯỜNG CÓ 3 VÒNG THÀNH: 
KINH THÀNH – HOÀNG THÀNH – CẤM THÀNH
NGUYÊN TẮC BỐ TRÍ CÁC TUYẾN PHÒNG NGỰ:
HÀO – THÀNH – PHÁO ĐÀI
KIỂU VAUBAN:
- CÓ 5 HAY 6 GÓC LỒI – BỐ TRÍ CÁC PHÁO ĐÀI
- BÊN TRONG LÀ NHỮNG ĐƯỜNG SONG SONG CHẠY VUÔNG GÓC
- GIỮA THÀNH CÓ QUÃNG TRƯỜNG RỘNG
 KHI VÀO VIỆT NAM CÓ SỰ THAY ĐỔI:
- PHẦN LỚN XÂY DƯNG THEO 4 GÓC, TƯỜNG VÓ SỰ LỒI LÕM.
- KIỂU VAUBAN CHỈ LÀ DÁNG DẤP BÊN NGOÀI, BÊN TRONG VẪN LÀ KIẾN TRÚC CỔ 
PHƯƠNG ĐÔNG.
4. MỘT SỐ ĐÔ THỊ ĐIỂN HÌNH
1. CỔ LOA
2. HOA LƯ
3. HỘI AN
4. THĂNG LONG – HÀ NỘI
5. PHÚ XUÂN – HUẾ
6. SÀI GÒN – GIA ĐỊNH
• SƠ LƯỢC LỊCH SỬ HÀ NỘI:
• - THỜI HÙNG VƯƠNG – LÀNG LONG ĐỖ
• - 1010, LÝ CÔNG UẨN DỜI D0Ô – THĂNG LONG
• - 1428 – ĐÔNG KINH
• - HẬU LÊ – THĂNG LONG
• - 1803, GIA LONG – BẮC THÀNH
• - 1831, MINH MẠNG – HÀ NỘI
v
4.4 THĂNG LONG – HÀ NỘI
• TỔ CHỨC ĐÔ THỊ:
• - PHẦN ĐÔ: TAM TRÙNG THÀNH QUÁCH
• - LÀ MỘT THÀNH PHỐ SÔNG - HỒ
• - KẾT CẤU TRONG THÀNH NGOÀI THỊ
4.4 THĂNG LONG – HÀ NỘI
v
v4.4 THĂNG LONG – HÀ NỘI
4.6 SÀI GÒN – GIA ĐỊNH
1. 1623, CHÚA NGUYỄN ĐƯA DÂN ĐẾN 
KHAI HOANG
2. 1679, MỞ ĐỒN DINH, CHO SÂN LẬP XÓM, 
DÂN CƯ 8-10 NGÀN
3. 1698, NGUYỄN HỮU CẢNH LẬP XỨ SÀI 
GÒN LÀM HUYỆN TÂN BÌNH, NGƯỜI HOA 
LẬP XÃ MINH HƯƠNG Ở CHỢ LỚN
4. 1790, NGUYỄN ÁNH XÂY THÀNH QUY 
THEO KIỂU VAUBAN, LÀM KINH ĐÔ
5. 1833, MINH MẠNG PHÁ BỎ QUY THÀNH 
6. 1836, XÂY THÀNH PHỤNG NHỎ HƠN Ở 
PHÍA BẮC
7. 1859 – 1862, PHÁP CHIẾM ĐỐT THÀNH
8. 1867, PHÁP LẬP HOẠ ĐỒ QUY HOẠCH 
THEO TRỤC THÀNH CŨ
SÀI GÒN – XƯA VÀ NAY
SÀI GÒN – XƯA VÀ NAY
SÀI GÒN – XƯA VÀ NAY
SÀI GÒN – XƯA VÀ NAY