Bài giảng Lịch sử kiến trúc Việt Nam - Bài 6: Kiến trúc Phật giáo & Chùa Tháp - Nguyễn Hữu Tâm Hiền

THỰC HIỆN: KTS. NGUYỄN HỮU TÂM HIỀN
BÀI GIẢNG
LỊCH SỬ KIẾN TRÚC VIỆT NAM
KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA THÁP
1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG
2. CÁC CÔNG TRÌNH CHÍNH
BÀI 6:
1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG - CHÙA:
1. VỊ TRÍ:
- XÂY DỰNG Ở NHỮNG NƠI CÓ PHONG CẢNH ĐẸP.
- CÔNG TRÌNH QUAY VỀ HƯỚNG NAM
2. BỐ CỤC:
- THƯỜNG CÓ BỐ CỤC CÂN XỨNG.
- CÁC KIỂU BỐ CỤC CHÍNH:
. CHỮ ĐINH
. CHUÔI VỒ
. CHỮ TAM
. CHỮ CÔNG
. NỘI CÔNG NGOẠI QUỐC
. HÌNH ỐNG
3. THÀNH PHẦN: TỔNG THỂ TỪ NGOÀI VÀO
- CỔNG TAM QUAN
- GÁC CHUÔNG
- SÂN RỘNG
- ĐIỆN THƠ Ø – TÒA TAM BẢO:
. TÒA TIỀN ĐƯỜNG
. TÒA THIÊU HƯƠNG
. TÒA THƯỢNG ĐIỆN
. TÒA “TAM BẢO”: NƠI ĐẶT TƯỢNG PHẬT.
- HÀNH LANG XUNG QUANH.
4. KẾT CẤU:
- KẺ – CHỒNG RƯỜNG – GIÁ CHIÊNG
- CỘT – XÀ – KẺ: CỘT QUÂN VÀ CỘT HIÊN CHỊU LỰC, 
NỐI LIỀN VỚI NHAU BẰNG KẺ
- CỘT TRÊN ĐÁ TẢNG.
5. KẾT CẤU:
- KẺ – CHỒNG RƯỜNG – GIÁ CHIÊNG
- CỘT – XÀ – KẺ: CỘT QUÂN VÀ CỘT HIÊN CHỊU LỰC, 
NỐI LIỀN VỚI NHAU BẰNG KẺ
- CỘT TRÊN ĐÁ TẢNG.
6. ĐIÊU KHẮC TRANG TRÍ:
- CHẠM TRỔ TRÊN CÁC BỘ PHẬN KẾT CẤU
- ĐỀ TÀI THỰC VẬT VÀ ĐỘNG VẬT (TỨ LINH)
- TƯỢNG PHẬT, LA HÁN, CÁC LOẠI TƯỢNG KHÁC.
7. MÀU SẮC, ÁNH SÁNG:
- MÀU CHỦ ĐẠO: VÀNG.
- ÁNH SÁNG NỘI THẤT MỜ ẢO
- CẢNH TRÍ BÊN NGOÀI U TỊCH TRẦM LẮNG
2. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA MỘT CỘT
- THỂ LOẠI KIẾN TRÚC BIỂU TƯỢNG ĐỘC ĐÁO.
- THỜ PHẬT QUAN ÂM.
- MẶT BẰNG HÌNH VUÔNG 4x4.
- CÔNG TRÌNH ĐẶT TRÊN MỘT CỘT ĐÁ ĐƯỜNG KÍNH 1.2.
- HÀNH LANG XUNG QUANH.
- KẾT CẤU: HỆ KHUNG KẾT CẤU GỖ.
- SÀN ĐƯỢC ĐỠ BẰNG CÁC CỘT CHỐNG TỪ CỘT ĐÁ
2. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA PHÁP VÂN (CHÙA DÂU)
- ĐƯỢC COI NHƯ LÀ NGÔI CHÙA ĐẦU TIÊN Ở VIỆT NAM,
TRUNG TÂM TRUYỀN ĐẠO PHẬT.
- TRƯỚC CHÙA CÓ SÂN RỘNG – NƠI TỔ CHỨC LỄ HỘI.
- BỐ CỤC MẶT BẰNG: HAI KHU CHÍNH – PHỤ
- KHU CHÍNH CÓ MẶT BẰNG DẠNG NỘI CÔNG NGOẠI QUỐC.
- KẾT CẤU KHUNG GỖ, TƯỜNG GẠCH, MÁI CONG BỐN GÓC.
- KẾT CẤU KHUNG CỘT VỚI VÌ KÈO :
“KẺ – CHỒNG RƯỜNG – GIÁ CHIÊNG”.
- TRANG TRÍ CHẠM KHẮC TRÊN KHUNG CHỊU LỰC.
THÁP HÒA PHONG:
- CAO 3 TẦNG BẰNG GẠCH TRẦN.
- MẶT BẰNG HÌNH VUÔNG 3m.
- MÁI CUỐN BẰNG GẠCH
- NHỎ DẦN LÊN CAO, TRÊN ĐỈNH MÁI CÓ HÌNH BẦU RƯỢU.
2. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA PHẬT TÍCH
- NẰM TRONG MỘT QUẦN THỂ TÍN NGƯỠNG.
- MẶT BẰNG BỐ CỤC GIẬT CẤP THEO TRIỀN NÚI.
- ĐỐI XỨNG QUA TRỤC CHÍNH.
- BA LỚP NỀN CHÙA CHÊNH NHAU 4-5m.:
SÂN CHÙA – CHÙA CHÍNH VÀ KHU THÁP MỘ
- CHÙA CHÍNH CÓ MẶT BẰNG DẠNG NỘI CÔNG NGOẠI QUỐC:
TIỀN ĐƯỜNG – THIÊU HƯƠNG – THƯỢNG ĐIỆN.
- PHÍA TRƯỚC CHÙA CHÍNH CÓ 10 TƯỢNG THÚ.
- KẾT CẤU KHUNG CỘT VỚI VÌ KÈO :
“KẺ – CHỒNG RƯỜNG”
- GÓC MÁI UỐN CONG, ĐẦU ĐAO LÁ MÁI.
- ĐIÊU KHẮC NỘI , NGOẠI THẤT ĐA DẠNG PHONG PHÚ.
SỬ DỤNG ĐỊA HÌNH THIÊN NHIÊN, LẤY NÚI ĐỒI LÀM CHỖ DỰA
LÀM CHO KIẾN TRÚC THÊM BỀ THẾ, ĐA DẠNG
 ĐÁNH DẤU THỜI KÌ NGHỆ THUẬT PHẬT GIÁO THỊNH ĐẠT.
- BỐ CỤC CÂN ĐỐI THEO KIỂU CHỮ QUỐC
- TAM QUAN – NHÀ BIA – THÁP PHỔ MINH – CHÙA CHÍNH
- CHÙA CHÍNH CÓ MẶT BẰNG DẠNG NỘI CÔNG NGOẠI QUỐC:
TIỀN ĐƯỜNG (9 GIAN, 4 HÀNG CỘT) – THIÊU HƯƠNG – THƯỢNG
ĐIỆN (3 GIAN, 3 HÀNG CỘT).
- CÁC TÒA NHÀ NÀY KHÔNG CÓ ĐIÊU KHẮC TRANG TRÍ.
- SAU CHÙA CÓ THÁP MỘ BÀ CHÚA MẠC
- TRƯỚC CHÙA CÓ VẠC ĐỒNG – “TỨ ĐẠI KHÍ”.
THÁP PHỔÅ MINH
- XÂY TRÊN MỘT HỒ NƯỚC VUÔNG, CÓ HÀNH LANG BAO BỌC
- ĐIÊU KHẮC TRANG TRÍ HOA VĂN ĐẸP MẮT.
- MẶT BẰNG VUÔNG, LÊN TR6N NHỎ DẦN, TRÊN CŨNG LÀ
CHỎM NHỌN HÌNH BẦU RƯỢU.
- 13 TẦNG, KẾT THÚC MỖI TẦNG ĐỀU CÓ DIỀM MÁI NHÔ RA.
- THÁP CÓ DÁNG CAO, THANH MẢNH
 PHONG CÁCH KIẾN TRÚC ĐẶC SẮC CỦA NGÔI CHÙA VIỆT NAM.
2. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA THÁP PHỔ MINH
2. KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO – CHÙA BÚT THÁP
- NẰM GIỮA CÁNH ĐỒNG XANH TƯƠI.
- TỔNG THỂ CÓ MẶT BẰNG DẠNG NỘI CÔNG NGOẠI QUỐC:
TIỀN ĐƯỜNG – THIÊU HƯƠNG – THƯỢNG ĐIỆN – TÒA CỬA PHẨM (THỜ
PHẬT QUAN ÂM) – NHÀ CHUNG, HẬU ĐIỆN (THỜ CÁC VỊ TRỤ TRÌ).
- TRƯỚC CHÙA CÓ GÁC CHUÔNG VÀ TAM QUAN
- KẾT CẤU VỚI HỆ VÌ KÈO “KẺ - CHỒNG RƯỜNG – GIÁ CHIÊNG”
- XUNG QUANH THƯỢNG ĐIỆN CÓ CẦU THANG VÀ LAN CAN ĐÁ, CẦU
ĐÁ NỐI VỚI TÒA CỬU PHẨM ẢNH HƯỞNG CỦA ĐIÊU KHẮC TRUNG
QUỐC.
TÒA CỬU PHẨM LIÊN HOA (CHÍN ĐÀI SEN)
- GỒM 3 TẦNG MÁI – TƯỢNG TRƯNG CHO 3 CẤP TU HÀNH ĐẮC ĐẠO.
- TRONG CHỨA THÁP QUANG 9 TẦNG, GẮN CHẶT VỚI KẾT CẤU CỦA
TÒA CỬU PHẨM.
- MÁI THÁP HÌNH NẤM CÓ KHÍA TANG TRÍ HÌNH RỒNG.
- HỆ THỐNG CỘT XUYÊN SUỐT 3 TẦNG, MÁI CONG NHỎ DẦN KHI LÊN
CAO
 NHẸ NHÀNG, BAY BỔNG.
THÁP BÁO NGHIÊM
- 5 TẦNG BẰNG ĐÁ
- TÁM CẠNH BẰNG NHAU Ở CÁC TẦNG, NGĂN CÁCH BẰNG DIỀM
MÁI, UỐN CONG Ở GÓC.
- TẦNG TRỆT CÓ HÀNH LANH XUNG QUANH
- TRÊN CÙNG KẾT THÚC BẰNG HÌNH QUẢ BẦU RƯỢU
 CÓ ẢNH HƯỞNG VĂN HÓA TRUNG QUỐC NHƯNG VẪN GIỮ ĐƯỢC
NHỮNG ĐẶC TRƯNG BẢN ĐỊA.
2. KIẾN TRÚCPHẬT GIÁO – CHÙA TÂY PHƯƠNG:
- BỐ CỤC CHÙA GỒM 3 KHỐI SONG SONG THEO KIỂU CHỮ
TAM
- CỔNG CHÙA NHỎ,KHÔNG CÓ GÁC CHUÔNG.
- XUNG QUANH 3 MẶT TƯỜNG XÂY GẠCH, CÓ CỬ SỔ HÌNH
TRÒN “BÁN ÂM, BÁN DƯƠNG” HAY “SẮC SẮC KHÔNG
KHÔNG”.
- CÁC KHỐI NHÀ CÁCH NHAU 1,6m ĐỦ ĐỂ ÁNH SÁNG LỌT
VÀO
- KỲ ẢO, TRANG NGHIÊM.
- GIỮA SÂN CÒN CÓ HỒ NƯỚC NHỎ LUÔN GIỮ ĐƯỢC ĐỘ
ẨM.
- MÁI KIỂU CHỒNG DIÊM, ĐẦU ĐAO CONG VÚT.
- KẾT CẤU : “CHỒNG RƯỜNG – GIÁ CHIÊNG”, DÙNG BẨY
THAY CHO KẺ.
- MÁI TẦNG TRÊN, CỘT QUÂN ĐỨNG TRÊN XÀ NÁCH CỦA
TẦNG DƯỚI.
- TRANG TRÍ TRÊN CÁC BỜ GÓC HÌNH RỒNG SINH ĐỘNG.
- TƯỢNG 18 VỊ LA HÁN LÀ KIỆT TÁC ĐIÊU KHẮC, MANG TÍNH
DÂN GIAN
 TÁC PHẨM KIẾN TRÚC XUẤT SẮC CỦA KIẾN TRÚC CỔ VIỆT
NAM.