Bài giảng Lịch sử kiến trúc Việt Nam - Bài 9: Kiến trúc Ấn giáo - Nguyễn Hữu Tâm Hiền

THỰC HIỆN: KTS. NGUYỄN HỮU TÂM HIỀN
BÀI GIẢNG
LỊCH SỬ KIẾN TRÚC VIỆT NAM
KIẾN TRÚC ẤN GIÁO
1. NGUỒN GỐC
2. TRIẾT HỌC VỀ SÁNG TẠO THẾ GIỐI
3. SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN
4. THÀNH PHẦN – BỐ CỤC
5. ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC
6. MỘT SỐ CÔNG TRÌNH TIÊU BIỂU
BÀI 9:
1. NGUỒN GỐC 2. TRIẾT HỌC ẤN GIÁO VỀ SÁNG TẠO THẾ GIỚI
NGUỒN GỐC
- BẮT NGUỒN TỪ ẤN GIÁO (TÂN BÀ LA MÔN GIÁO).
- BÀ LA MÔN GIÁO CHỦ TRƯƠNG THẾ GIỚI DO THẦN BRAHMA SÁNG
TẠO NÊN.
- BÀ LA MÔN GIÁO THỜ: BRAHMA , VISNU, SIVA.
- TRUYỀN VÀO CHĂMPA THEO ĐƯỜNG BUÔN BÁN.
- THỜ BỘ BA: BRAHMA – VISNU – SIVA. SAU THỜ SIVA
 HAI QUẦN THỂ KIẾN TRÚC KHÁC NHAU: BỘ BA VÀ THÁP TRUNG
TÂM.
TRIẾT HỌC ẤN GIÁO VỀ SÁNG TẠO THẾ GIỚI
- BỂ SỮA TƯỢNG TRƯNG CHO VŨ TRỤ VÔ ĐỊNH.
- TRỤC VŨ TRỤ Ở GIỮA
- RẮN THẦN CUỘN VÀO THÂN TRỤC.
- CHƯ THẦN KÉO RẮN ĐỂ KHUẤY BIỂN SỮA VÀ TẠO RA MUÔN VẬT.
- TRỤC VŨ TRỤ ĐƯỢC THỂ HIỆN BẰNG NÚI MÊRU VỚI HAI DÃY CẮT
NHAU THEO HÌNH CHỮ THẬP(+), BIỂU HIỆN 5 HƯỚNG CỦA VŨ TRỤ
LUẬN BÌNH ĐỒ NGŨ ĐIỂM.
 KIẾN TRÚC ĐỀN NÚI (SIKHARA):
BÌNH ĐỒ NGŨ ĐIỂM: 4 CÁNH 4 HƯỚNG VÀ 1 ĐỈNH HÌNH THÁP CHỨA
KHÁM THỜ, 3 MẶT BÍT KÍN CHỈ MỞ CỬA VỀ HƯỚNG ĐÔNG.
 NGƯỜI CHĂM GỌI SIKHARA LÀ KALAN.
- CHỨC NĂNG: THỜ THẦN – VUA.
3. SƠ LƯỢC QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN
- THẾ KỶ 2: KHU LIÊN THÀNH LẬP NƯỚC LÂM ẤP Ở QUẢNG BÌNH – THỪA THIÊN
HUẾ – QUẢNG NAM.
- CUỐI TK4 – ĐẦU TK 5: XÂY KHINH ĐÔ TRÀ KIỆU, XÂY THÁNH ĐỊA MỸ SƠN
(BẰNG GỖ), TK 7 BẰNG GẠCH.
- TK 8, DỜI KINH ĐÔ VÀO PHAN RANG, XÂY THÁNH ĐỊA PO NAGAR
- TK 9, ĐẠO PHẬT CHIẾM ƯU THẾ DỜI KINH ĐÔ RA PHÍA BẮC, XÂY KINH ĐÔ
INDRAPURA TẠI ĐỒNG DƯƠNG VƯƠNG QUYỀN PHẬT GIÁO CHĂMPA, LẤY
QUỐC HIỆU CHAMPAPURA (CHIÊM THÀNH).
- TK 10, RÚT VÀO BÌNH ĐỊNH.
- TK 15, CHĂMPA SUY YẾU THU HẸP TỪ PHÚ YÊN ĐẾN BÌNH THUẬN.
- TK 18, CHÚA NGUYỄN CHIẾM PHẦN CÒN LẠI.
4. THÀNH PHẦN – BỐ CỤC:
BỐ CỤC BỘ BA
- 3 THÁP THẲNG HÀNG THEO TRỤC BẮC NAM, QUAY MẶT VỀ
HƯỚNG ĐÔNG
- THỜ CẢ BA THẦN CÓ VỊ TRÍ ĐỒNG ĐẲNG
- THÁP THỜ SIVA LƠN 1HƠN Ở GIỮA LỰA CHỌN THẦN CHỦ.
- THƯỜNG KHÔNG CÓ THÁP GÓC
BỐ CỤC THÁP TRUNG TÂM
- THÁP CHÍNH Ở TRUNG TÂM, THỜ SIVA , QUAY MẶT HƯỚNG ĐÔNG,
CÓ CÁC THÁP GÓC.
- THÁP THỜ: GỒM KHÁM THỜ, TIỀN SẢNH, TIỀN ĐƯỜNG VÀ CỬA
CỔNG.
- LỐI VÀO CHÍNH HƯỚNG ĐÔNG VÀ 3 CỬA GIẢ.
- THÁP GỒM 3 PHẤN: ĐẾ – THÂN THÁP – MÁI THÁP.
- KHÔNG GIAN NỘI THẤT CHẬT HẸP.
- SÂN HÀNH LỄ: HÌNH CHỮ NHẬT NẰM DỌC THEO TRỤC CHÍNH CỦA
THÁP, CÓ CÁC CỘT MẬP, KHỎE, LÀM NƠI TẾ LỄ
- THÁP CỔNG: MẶT BẰNG HÌNH VUÔNG, QUY MÔ VÀ HÌNH THỨC
GIẢN LƯỢC HƠN THÁP THỜ.
- THÁP HỎA: MÁI THÁP 2 TẦNG – TẦNG 1 NHƯ PHẦN THÂN THU NHỎ –
TẦNG 2 MÁI CONG HÌNH THUYỀN.
- NHÀ KHÁCH THẬP PHƯƠNG: MB HÌNH CHỮ NHẬT THEO HƯỚNG
ĐÔNG TÂY, CỬA NẰM Ở HAI ĐẦU, NỘI THẤT THOÁNG RỘNG, CHỈ
CÓ 1 TẦNG MÁI (HÌNH VÒM BÁN NGUYỆT)
5. ĐẶC ĐIỂM KIẾN TRÚC:
- PHẢN ÁNH TRẬT TỰ CỦA VŨ TRỤ: ẢNH HƯỞNG
VĂN HÓA ẤN ĐỘ.
- BÌNH ĐỒ NGŨ ĐIỂM, NHẤN MẠNH VỊ TRÍ TRUNG
TÂM.
- XÂY DỰNG THEO QUẦN THỂ, NHƯNG BỐ CỤC
KHÔNG CHẶT CHẼ NHƯ THÁP KH”MER CÓ
QUY MÔ ĐỒ SỘ BẰNG ĐÁ
- XÂY DỰNG TRÊN ĐỒI CAO, CHIẾM LĨNH
KHÔNG GIAN HÙNG VĨ, TRANG NGHIÊM.
- KIẾN TRÚC KẾT HỢP CHẶT CHẼ VỚI ĐIÊU
KHẮC.
- TRANG TRÍ BỀ MẶT TƯỜNG THÁP: KHUNG CỬA
CHỮ NHẬT ĐỨNG CHỨA CÁC KHUNG NHỎ
LỒNG VÀO NHAU.
- KHÔNG GIAN NỘI THẤT CHẬT HẸP: LINH
THIÊNG, HUYỀN BÍ.
- TỈ LỆ GIŨA ĐỘ DÀY TƯỜNG VÀ CHIỀU CAO:
KHOẢNG 1/10.
- KỸ THUẬT XÂY DỰNG ĐẶC BIỆT.