Bài giảng Sinh lý học - Module 3: Giới thiệu từ cơ quan đến hệ thống - Mai Phương Thảo

Hệ máu 
TS.Mai Phƣơng Thảo 
BM Sinh Lý Học – Khoa Y 
Module 3- Giới thiệu từ cơ quan đến hệ thống 
Mục tiêu học tập 
1. Nêu được các thành phần và chức năng chính của máu 
2. Nêu được các thành phần và chức năng của huyết tương 
3. Nêu được nguồn gốc và sự hình thành của các tb máu. 
4. Mô tả được cấu trúc, chức năng và các chất cần thiết cho 
sự thành lập của hồng cầu. 
5. Phân biệt cấu trúc và chức năng của 5 loại bạch cầu. 
6. Mô tả được cấu trúc và chức năng của tiểu cầu. 
7. Nêu được các giai đoạn của quá trình cầm máu 
8. Phân loại nhóm máu hệ ABO và hệ Rhesus. 
9. Trình bày được sự bất tương đồng nhóm máu Rhesus. 
Nội dung 
I. Đại cƣơng về hệ máu 
II. Huyết tƣơng 
III. Tế bào máu 
IV. Cầm máu 
V. Nhóm máu 
 Máu 7-9% 
Dịch khác 
và mô 92% 
Huyết 
tƣơn
g 
54% 
Huyế
t cầu 
46% 
Trọng 
lƣợng cơ 
thể 
Ly tâm 
máu 
MÁU 
TOÀN 
PHẦN 
HUYẾT 
TƢƠNG 
PROTEIN 
CHẤT HÒA 
TAN 
BẠCH CẦU 
TẾ BÀO MÁU 
PROTEIN 
7% 
NƢỚC 
92 % 
CHẤT 
HTAN 
1% 
I- Đại cƣơng về máu 
1. Tính chất của máu 
75 ml máu/kg CN 
2. Chức năng của máu: 
Duy trì cbằng nội môi 
1. Vận chuyển O2, chất dinh dƣỡng, 
enzyme và các hormone đến mô 
2. Vận chuyển CO2, sp đào thải khỏi mô 
3. Duy trì thân nhiệt 
4. Duy trì cân bằng dịch, chất điện giải, pH 
5. Bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân gây bệnh 
6. Ngăn ngừa mất máu khi tổn thƣơng mm 
TS.Mai Phương Thảo 
II- Huyết tƣơng 
Hematocrit (HCT) là tỉ lệ % 
giữa khối lượng HC và máu TP 
TS.Mai Phương Thảo 
III- Huyết cầu 
TS.Mai Phương Thảo 
 1. Nguồn gốc của 3 dòng tế bào máu 
TS.Mai Phương Thảo 
2. Hồng cầu 
Đặc điểm: 
• Hình dĩa lõm 2 
mặt 
• Số lượng: 
• Đời sống: 120 
ngày 
• Cấu tạo: Hb 
(HbA, HbF) 
TS.Mai Phương Thảo 
Chức năng của HC 
1. Vận chuyển O2, CO2, CO 
2. Miễn dịch 
3. Tạo áp suất keo 
4. Cân bằng kiềm - toan 
Hồng cầu 
Các chất cần thiết cho sự thành lập HC 
1. Sắt 
2. Folic acid 
3. Vitamin B12 (cobalamine) 
4. Erythropoietin 
TS.Mai Phương Thảo 
 Đời sống HC 
TS.Mai Phương Thảo 
2. Bạch cầu 
Đặc điểm: 
• Tb có nhân 
• Kích thước: 7-25µm 
• Số lượng: 5-10K/mL máu 
TS.Mai Phương Thảo 
2. Bạch cầu 
TS.Mai Phương Thảo 
Bạch cầu 
Chức năng: 
Neutrophil Eosinophil Basophil Monocyte Lymphocyte 
12-15μm 12-15μm 12-15μm 15-25μm 7-10μm 
Nhiễm 
trùng, viêm, 
ung thư, 
stress 
Dị ứng, 
nhiễm ký 
sinh trùng 
Nhiễm độc 
Nhiễm 
trùng, 
viêm, ung 
thư 
Nhiễm siêu 
vi 
TS.Mai Phương Thảo 
3. Tiểu cầu 
Đặc điểm: 
• Tb không nhân, kích thước 2-4µm 
• Số lượng: 150-400K/mL máu 
• Đời sống: 7-10 ngày 
• Cấu trúc: tích điện âm (phospholipid), 
bào tương có các hạt, ADP, 
thromboxane A2 
TS.Mai Phương Thảo 
Chức năng: thành lập nút chận TC 
 cầm máu ban đầu 
TS.Mai Phương Thảo 
• G/đ cầm máu ban đầu: 
– Thành mạch 
– Nút chận TC 
• G/đ cầm máu duy trì: 
– Các yếu tố đông máu 
IV- Cầm máu 
TS.Mai Phương Thảo 
 G/đ cầm máu ban đầu 
 G/đ cầm máu duy trì 
TS.Mai Phương Thảo 
V- Nhóm máu 
1. Nhóm máu ABO 
 Nhóm máu ABO 
TS.Mai Phương Thảo 
Phản ứng ngƣng kết khi truyền máu ABO 
TS.Mai Phương Thảo 
Nhóm máu 
2. Nhóm máu Rhesus 
• HC người có yếu tố Rh Rh+ 
• HC người không có yếu tố Rh Rh- 
• Ytố Rh: 13 KN, KN D mạnh nhất, có ý 
nghĩa quan trọng trong truyền máu 
• KT anti D không có sẵn trong máu 
TS.Mai Phương Thảo 
(1) Bất đồng nhóm máu mẹ-thai 
TS.Mai Phương Thảo 
TS.Mai Phương Thảo 
(2) Truyền nhầm nhóm máu 
TS.Mai Phương Thảo 
KẾT LUẬN 
1. Thành phần của máu: 
 - Huyết tương 
 - Các tb máu (Huyết cầu) 
 - 75 ml máu/kg CN 
2. Chức năng chung của máu: 
 - Vận chuyển các chất 
 - Duy trì pH, thân nhiệt 
 - Bảo vệ cơ thể 
 - Cầm máu 
TS.Mai Phương Thảo 
3. Huyết tƣơng 
 - 91% là nước, 9% là các chất hòa tan 
 - Chức năng: duy trì ASTT, MD, ngăn ngừa 
mất máu, vận chuyển các chất 
4. Các tb máu : 
 - Nguồn gốc: tb gốc ở tủy xương 
TS.Mai Phương Thảo 
* Hồng cầu 
• Hình dĩa, có mang Hb vận chuyển O2, 
CO2, CO 
• [O2] giảm 2 thận sản xuất kích thích tủy 
xương SX HC 
• HC già bị thực bào tại gan, lách, phóng 
thích ra Fe + amino acid (tái sd), bilirubin. 
TS.Mai Phương Thảo 
* Bạch cầu 
• bảo vệ cơ thể khỏi tác nhân xâm nhập, 
tiêu hủy tb chết, mảnh vỡ tb 
• BC hạt: 
– BC đa nhân trung tính, BC ưa kiềm viêm 
– BC ưa acid tiêu diệt KST 
• BC không hạt: 
– BC lympho SX KT, ĐƯMD tb 
– BC đơn nhân chuyển dạng ĐTB tiêu hủy 
tb chết, mảnh vỡ tb 
TS.Mai Phương Thảo 
* Tiểu cầu 
• Hình thành nút chận TC 
• TC gắn vào sợi collagen, phóng thích ADP 
và thromboxanes hoạt hóa TC, kết dính 
TC với fibrinogen. 
TS.Mai Phương Thảo 
* Giai đoạn cầm máu 
• Tức thời: thành 
mạch, TC 
• Duy trì: Yếu tố 
đông máu 
• Co cục máu đông 
5. Nhóm máu 
• Xác định nhóm máu dựa trên KN trên bề mặt HC 
+ KT có trong huyết tương 
• Nhóm máu ABO 
Nhóm 
máu 
Kháng 
nguyên 
Kháng thể 
A 
A 
Anti B 
B 
B 
Anti A 
AB 
A , B 
Không 
O 
Không 
A,B 
Anti AB 
TS.Mai Phương Thảo 
• Nhóm máu Rhesus: 
– Rh+ : có KN Rh antigens 
– Rh- : không có KN Rh trong máu 
– Kháng thể anti-Rh khi người mang Rh- tiếp 
xúc với máu Rh+ 
– Tán huyết sơ sinh do bất đồng nhóm máu mẹ 
Rh-, thai nhi Rh+ 
TS.Mai Phương Thảo 
Tài liệu tham khảo 
1. Sách Sinh lý học y khoa tập I của bộ môn 
SLH Đại học Y Dược Tp. HCM, 2012. 
2. Principles of Anatomy and Physiology 
12th edition, Tortora & Derrickson 
3. Fox Human Physiology 8th edition, 
McGraw -Hill, 2003 
4. Essentials of Anatomy and Physiology 9th 
edition, McGraw -Hill, 2012