Bài giảng Tâm lý học đại cương - Chương 3: Sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức - Ngô Minh Duy

ThS. Ngô Minh Duy 
Chương 3 
SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT 
TRIỂN TÂM LÝ, Ý THỨC 
Life is short 
Cuộc đời này ngắn lắm 
Chớ bận lời thị phi 
Thấy điều chi có ích 
Lặng lẽ làm rồi đi 
• Vòng đời 
• Life is short 
Trải qua nhiều giai đoạn 
Đạt tới một chất lượng mới 
Diễn ra theo những quy luật đặc thù 
Cơ chế chuyển từ giai đoạn lứa tuổi này sang 
giai đoạn lứa tuổi khác có ý nghĩa quan trọng 
3.1.2. Sự hình thành và phát triển tâm lý 
trên phương diện cá thể người. 
3.1.2.1. Khái niệm:  
Theo 
Vưgotxki, 
giai đoạn 
phát 
triển là 
Thời kz hay mức độ phát triển nhất 
định, đóng kín một cách tương đối. 
Đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng 
đến quá trình phát triển chung. 
Những quy luật phát triển được thể 
hiện một cách độc đáo khác về chất 
so với các thời kz khác. 
3.1.2. Sự hình thành và phát triển tâm lý 
trên phương diện cá thể người. 
Quan điểm của A.N.Leonchiev và 
D.B.Elconin 
HĐCĐ 
Sự phát triển tâm l{ trải qua những giai 
đoạn có chất lượng riêng, kế tiếp nhau. 
Mỗi giai đoạn được tính theo mối quan hệ 
nào của trẻ với thực tại là chủ đạo, loại 
hoạt động nào là chủ đạo. 
Đặc trưng cho ở mỗi giai đoạn lứa tuổi, tạo 
ra những nét tâm l{ mới làm nảy sinh các 
nhu cầu, hứng thú chủ yếu ở lứa tuổi đó. 
3.1.2.2. Các giai đoạn phát triển tâm lý lứa tuổi 
Sự phát triển của thai nhi theo từng 
tuần tuổi 
Giáo dục ở giai đoạn nào là phù hợp? 
3.2.1.1. Ý thức là 
Phản ánh tâm lý cao nhất ở 
con người, phản ánh bằng 
ngôn ngữ, là khả năng con 
người hiểu được các tri thức 
(hiểu biết) mà con người đã 
tiếp thu được. 
3.2. Sự hình thành và phát triển ý thức 
Phải chăng chỉ con người mới có ý 
thức 
3.2.1.2. Đặc điểm của ý thức 
Ý 
thức 
Tính nhận 
thức 
Biểu thị 
thái độ 
Tính chủ 
định dự 
kiến hành 
vi 
3.2.1.3. Cấu trúc của ý thức 
Mặt hành 
động 
Mặt thái 
độ 
Mặt 
nhận 
thức 
Ý thức nhóm, 
tập thể 
Tự { thức 
Ý thức 
K{ ức, kiến 
thức lưu trữ 
Tâm thế 
Kỹ xảo, 
thói quen 
Bản 
năng 
vô 
thức 
CHƯA 
Ý 
THỨC 
Ý 
THỨC 
Biểu hiện của tự ý thức 
Tự { 
thức 
Nhận 
thức, 
đánh 
giá 
Bày tỏ 
thái độ 
Điều 
khiển, 
điều 
chỉnh 
Rèn 
luyện, 
hoàn 
thiện 
3.2.3. Vô thức 
3.2.3.1. Vô thức là gì? 
• Là những hiện tượng tâm lý tham gia vào việc 
điều khiển hành vi của con người ở tầng bậc 
chưa ý thức, nơi mà chức năng của ý thức 
không thực hiện được. 
3.2.3.2. Đặc điểm của vô thức 
• Không ý thức được: ý nghĩ, cảm xúc, hành vi. 
• Không kiểm soát và đánh giá được:thái độ, 
ngôn ngữ, hành vi của bản thân. 
• Không dự kiến được hành động của bản thân, 
hành vi không chủ định, diễn ra tự nhiên, đột 
ngột. 
3.2.3.3. Một số biểu hiện của vô thức 
• Bản năng: mang tính bẩm sinh, di truyền (ăn 
uống, tự vệ, tình dục). 
• Dưới ngưỡng ý thức/tiền ý thức: Sợ một điều 
gì đó mà không rõ nguyên nhân, lúc rõ lúc mơ 
hồ. 
• Ngủ tự nhiên hay thôi miên. 
• Những hành động tự động hóa. 
• Trực giác và linh cảm 
• Tâm thế 
Theo Sigmund Freud 
3.2.4. Sự hình thành và phát triển { thức 
• Ý thức cá nhân được hình thành trong hoạt 
động và thể hiện trong sản phẩm hoạt động của 
cá nhân. 
• Ý thức cá nhân được hình thành trong giao tiếp 
với người khác, với xã hội. 
• Ý thức cá nhân được hình thành bằng con 
đường tiếp thu nền văn hóa xã hội, ý thức xã 
hội. 
• Ý thức cá nhân được hình thành bằng con 
đường tự nhận thức, tự đánh giá, tự phân tích 
hành vi của bản thân.