Phân loại các loại chậm trễ trong thi công xây dựng

 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
3 
PHÂN LOẠI CÁC LOẠI CHẬM TRỄ TRONG 
THI CÔNG XÂY DỰNG 
 ThS. Phạm Duy Hiếu 
Khoa Xây dựng, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung 
Tóm tắt 
Trong thi công xây dựng có rất nhiều sự chậm trễ có thể xảy ra gây ảnh hưởng đến thời 
gian thực hiện công trình. Mỗi loại chậm trễ này được gây ra bởi nhiều bên tham gia xây dựng 
công trình nên việc xác định nguyên nhân và trách nhiệm của ai là vô cùng cần thiết. Bài viết 
trình bày cách phân loại các loại chậm trễ và đưa ra một số tình huống thực tế để làm rõ hơn 
trách nhiệm của các bên liên quan. 
Từ khóa: chậm trễ, tiến độ, thi công xây dựng 
1. Chậm trễ là gì? 
Có nhiều định nghĩa về sự chậm trễ: 
làm một việc gì đó diễn ra trễ hơn mong đợi, 
là nguyên nhân khiến cho việc gì đó được 
thực hiện chậm hơn kế hoạch, hoặc không 
đúng thời gian. Mỗi định nghĩa này có thể 
dùng mô tả một sự chậm trễ của một công 
tác trong một tiến độ. Trong các dự án xây 
dựng cũng như trong các dự án khác, tiến độ 
thường được dùng để hoạch định công việc, 
sự chậm trễ không phải hiếm khi xảy ra. Sự 
chậm trễ được xác định khi một dự án hoặc 
một số mốc thời gian bị hoàn thành trễ. 
Trước khi thảo luận về cách phân tích chậm 
trễ, ta cần hiểu rõ hơn về một số dạng chung 
của sự chậm trễ. Có 4 cách cơ bản để phân 
loại: 
- Có tác động đến thời gian kết thúc 
dự án không 
- Có thể cho qua được không 
- Có được bồi thường hay không 
- Có diễn ra đồng thời hay không 
Trong quá trình xác định tác động của 
sự chậm trễ tới dự án, việc phân tích phải 
xác định liệu sự chậm trễ có cấp bách hay 
không. Việc phân tích phải đánh giá các 
chậm trễ đồng thời xảy ra, xem thử có chấp 
nhận được không, có được bồi thường hay 
không. Bài này sẽ trình bày định nghĩa của 
các loại chậm trễ này. Hình 1 trình bày sơ 
bộ cấu trúc các loại chậm trễ thường gặp và 
một số nguyên nhân của chậm trễ đó. 
2. Chậm trễ găng và không găng 
Trong một số phân tích sự chậm trễ 
đến một dự án, điều quan tâm hàng đầu là 
nó có tác động đến toàn bộ tiến độ của dự án 
(thời điểm kết thúc dự án hay các mốc thời 
gian lớn) hay không. Tuy nhiên, nhiều 
chậm trễ diễn ra nhưng không làm trễ thời 
gian kết thúc dự án. Những sự chậm trễ mà 
tác động đến thời gian hoàn thành dự án 
được gọi là chậm trễ găng, ngược lại là chậm 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
4 
trễ không găng. Khái niệm “găng” được lấy 
từ phương pháp đường găng CPM (Critical 
Path Method). Khi một công tác găng bị 
chậm trễ thì thời gian hoàn thành dự án sẽ 
bị ảnh hưởng. Các công tác găng năm trên 
đường găng, một dự án có thể có nhiều 
đường găng, việc xác định đường găng trong 
phương pháp CPM là rất quan trọng. Để xác 
định đường găng cần dựa vào: 
- Chính bản thân của dự án 
- Tiến độ và kế hoạch của nhà thầu thi 
công 
- Các yêu cầu của hợp đồng cho từng 
giai đoạn thi công 
- Các ràng buộc cơ bản của dự án 
(triển khai công việc như thế nào từ tình 
hình thực tế) 
Hình 1: Cấu trúc các loại chậm trễ thường gặp và một số nguyên nhân của chậm trễ đó. 
3. Chậm trễ có thể bỏ qua và chậm trễ 
không thể bỏ qua 
3.1 Chậm trễ có thể bỏ qua 
Một sự chậm trễ có thể bỏ qua thường 
là chậm trễ bắt nguồn từ những sự kiện 
không dự đoán trước được, nằm ngoài khả 
năng kiểm soát của các nhà thầu thì công. 
Thông thường, dựa vào những điều khoản 
chung trong tiêu chuẩn đã ban hành, các sự 
việc sau đây có thể xem xét bỏ qua: 
- Đình công 
- Hỏa hoạn 
- Lũ lụt 
- Thiên tai 
- Các thay đổi trực tiếp từ chủ đầu tư 
- Lỗi hoặc các thiếu sót trong kế hoạch 
hoặc tiêu chuẩn 
- Khác biệt về điều kiện công trường 
thực tế với kế hoạch 
- Bất lợi về thời tiết 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
5 
- Sự can thiệp của các cơ quan bên ngoài 
- Sự thiếu sót trong phê duyệt, thẩm 
tra của cơ quan nhà nước 
Trước khi tiến hành phân tích các 
chậm trễ, người phân tích cần xem xét kỹ 
lưỡng các quy định trong hợp đồng. Mọi 
quyết định về chậm trễ đều phải dựa trên 
từng hợp đồng cụ thể. Trong hợp đồng cần 
quy định rõ những nguyên nhân nào dẫn 
đến sự chậm trễ là không vi phạm. Ví dụ 
như một số hợp đồng không cho phép thời 
gian thực hiện dự án kéo dài bởi lý do điều 
kiện thời tiết, bất kể vấn đề nghiêm trọng 
như thế nào. 
3.2. Chậm trễ không thể bỏ qua 
Những sự chậm trễ không thể bỏ qua 
là các sự kiện nằm trong sự kiểm soát của 
nhà thầu hoặc có thể dự đoán được. Một số 
loại thường gặp như: 
- Việc chậm trễ trong thi công của các 
thầu phụ 
- Cung ứng vật tư không kịp thời 
- Lỗi của công nhân của nhà thầu 
- Đình công vì nhà thầu không chịu 
gặp các đại diện của người lao động hay 
phân chia lao động không đồng đều. 
Tương tự như trên, khi phân tích các 
chậm trễ ta cũng phải xem xét kỹ các tài liệu 
của dự án để xác định cái nào có thể bỏ qua. 
Ví dụ như một số hợp đồng có thể bỏ qua 
việc cung ứng trễ vật tư trong trường hợp 
nhà thầu chứng minh được rằng mình đã đề 
xuất, nhắc nhở đúng thời gian quy định 
nhưng vật tư không được chuyển đến đúng 
hẹn do hoàn cảnh nào đó nằm ngoài khả 
năng của nhà thầu. Tuy nhiên một số hợp 
đồng khác lại không chấp nhận điều này. 
4. Chậm trễ được bồi thường và 
không được bồi thường 
Một chậm trễ được bồi thường là khi 
nhà thầu được phép kéo dài thời gian thực 
hiện dự án và được bồi thường một khoản 
tiền liên quan đến việc kéo dài này. Chỉ 
những sự chậm trễ có thể bỏ qua mới được 
bồi thường. 
Còn chậm trễ không được bồi thường 
cũng là những chậm trễ có thể bỏ qua được, 
nhưng nhà thầu không được trả thêm tiền vì 
sự chậm trễ này. 
Một sự chậm trễ có được bồi thường 
hay không phụ thuộc vào các điều khoản 
trong hợp đồng. Trong hầu hết các trường 
hợp, một hợp đồng sẽ ghi chú cụ thể những 
chậm trễ nào không được bồi thường. Khi 
đó nhà thầu sẽ không được trả thêm tiền 
nhưng họ có thể được phép kéo dài thời 
gian thi công. 
Các hợp đồng theo hướng dẫn của cơ 
quan nhà nước thường định nghĩa việc đình 
công, lũ lụt, hỏa hoạn, thiên tai và những 
điều kiện thời tiết bất lợi là những chậm trễ 
có thể bỏ qua nhưng không được bồi 
thường. Một số trường hợp được bồi thường 
là sự khác biệt về điều kiện công trường, 
thay đổi từ chủ đầu tư, thay đổi về kết cấu 
dẫn đến sự chậm trễ. 
Một số hợp đồng còn nhiều hạn chế 
trong việc định nghĩa các sự chậm trễ. 
Không hiếm các trường hợp là do ngôn ngữ 
diễn giải liên quan đến sự chậm trễ. Các 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
6 
bên tham gia dự án cần hiểu thật rõ ràng 
câu chữ trong hợp đồng về sự chậm trễ và 
thời gian kéo dài. Nếu một nhà thầu muốn 
kí một hợp đồng còn nhiều chỗ chưa rõ, 
cần có sự tư vấn của các đơn vị nắm rõ về 
luật cũng như về xây dựng để điều chỉnh 
cho phù hợp. 
5. Chậm trễ diễn ra đồng thời 
Khái niệm chậm trễ diễn ra đồng thời 
trở nên rất phổ biến, như là một phần của 
việc phân tích chậm trễ trong xây dựng. 
Những cuộc tranh luận về nó không chỉ từ 
quan điểm để xác định các chậm trễ trên 
đường găng của dự án mà còn từ quan điểm 
ai chịu trách nhiệm về những thiệt hại liên 
quan đến sự chậm trễ này. Chủ đầu tư 
thường lấy những chậm trễ đồng thời diễn 
ra này đẩy cho nhà thầu, xem đó như là lý 
do kéo dài thời gian thực hiện dự án để 
không phải bồi thường thêm chi phí. Còn 
nhà thầu lại đẩy cho chủ đầu tư, yêu cầu 
đánh giá và bồi thường thiệt hại. Do đó, các 
hợp đồng phải cung cấp đầy đủ các định 
nghĩa về “các chậm trễ đồng thời xảy ra”, và 
trách nhiệm của nhà thầu trong từng trường 
hợp cụ thể là như thế nào. 
Một cách đơn giản có thể hiểu các 
chậm trễ diễn ra đồng thời là các chậm trễ 
riêng biệt của các công tác trên đường găng 
dự án nhưng xảy ra vào cùng một thời điểm. 
Khi đó, cần phân tích nguyên nhân và dựa 
vào từng trường hợp cụ thể để đưa ra kết 
luận hợp lý, chính xác. Ta xem xét hai 
trường hợp: chậm trễ đồng thời trên các 
đường găng khác nhau và chậm trễ đồng 
thời trên cùng một đường găng thông qua 
một số tình huống ví dụ cụ thể. 
5.1. Chậm trễ đồng thời trên các 
đường găng khác nhau 
Tình huống đầu tiên là sự chậm trễ 
đồng thời diễn ra trên các đường găng khác 
nhau. Ví dụ, nhóm công tác triển khai các bản 
vẽ chi tiết và nhóm công tác đào đất công 
trình là hai đường găng khác nhau. Cả hai đều 
là các công tác đứng trước của công tác thi 
công móng và kết thúc cùng lúc với nhau, khi 
đó, thời điểm bắt đầu của công tác thi công 
móng phụ thuộc bởi cả hai công tác này. Nếu 
công tác đào đất bị trễ 30 ngày, ví dụ từ ngày 
1/6 đến ngày 1/7 sẽ kéo việc chuẩn bị thiết bị 
và triển khai các bản vẽ chi tiết thi công ván 
khuôn cũng bị trễ 30 ngày. Do phải thiết kế 
lại nên dự án bị chậm trễ đồng thời bởi hai 
công tác đào đất và triển khai bản vẽ. 
Trường hợp này thì chậm trễ của 
công tác đào đất là chậm trễ không thể bỏ 
qua (công tác do nhà thầu thực hiện), còn 
chậm trễ của công tác triển khai bản vẽ chi 
tiết là chậm trễ có thể bỏ qua (do đơn vị 
thiết kế - chủ đầu tư thực hiện). Hầu hết 
các hợp đồng đều không xác định cụ thể 
loại chậm trễ nào được ưu tiên xét trước 
nếu có nhiều loại. Một trong những cách 
giải quyết trường hợp này là kết luận 15 bị 
trễ do công tác đào đất và 15 bị trễ do công 
tác triển khai bản vẽ chi tiết. Nhà thầu 
được phép kéo dài thời gian thực hiện 
nhưng không được bồi thường. 
Tình huống thứ hai là có nhiều chậm 
trễ cùng diễn ra nhưng có một trong số đó 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
7 
kết thúc trước những cái còn lại. Quay trở 
lại ví dụ trước, giả sử công tác triển khai 
bản vẽ chỉ kết thúc trễ 15 ngày, từ ngày 
1/6 đến ngày 16/6, còn công tác đào đất 
vẫn trễ 30 ngày. Thì lúc này công trình chỉ 
có 15 ngày trễ và nguyên nhân là do công 
tác đào đất. Nhà thầu dĩ nhiên sẽ phải chịu 
trách nhiệm cho 15 ngày bị trễ và không 
được bồi thường. 
Tình huống thứ ba là khi tiến độ có 
hai hoặc nhiều đường găng và sự chậm trễ 
trên một đường bắt đầu trước sự chậm trễ 
trên các đường khác. Xem xét lại ví dụ 
trước: giả sử công tác đào đất không tiến 
hành được từ ngày 1/6 đến 1/7 vì đình công. 
Công tác triển khai bản vẽ bị gián đoạn vì 
thay đổi thiết kế từ ngày 10/6 đến 25/6. 
Trong trường hợp này, sự chậm trễ của nhà 
thầu trong công tác đào đất diễn ra trước sự 
chậm trễ của chủ đầu tư ở công tác triển 
khai bản vẽ. Mặt khác, công tác đào đất diễn 
ra trễ thì công tác triển khai bản vẽ sẽ có 
thêm thời gian để thực hiện, vì vậy nó 
không còn là đường găng như ban đầu nữa. 
Nhà thầu phải chịu trách nhiệm cho 30 
ngày chậm trễ và không được bồi thường. 
Trong tình huống này, sự chậm trễ của một 
đường găng dẫn đến việc tạo ra các thời gian 
dự trữ cho các đường khác, nhà thầu và chủ 
đầu tư có thể sử dụng dự trữ này. 
Để hiểu rõ hơn điều này, ta cùng xem 
xét một ví dụ sau. Giả sử có hai đường găng 
A và B, mỗi đường thực hiện trong 40 ngày. 
Theo kế hoạch thì cả hai đường bắt đầu 
cùng lúc (Hình 2). 
Hình 2 
Cả hai đường bắt đầu được 2 ngày thì 
đường B ngừng thực hiện vì có sai sót trong 
thiết kế, đường A vẫn tiến hành theo kế 
hoạch. Nhìn vào hai đường vào cuối ngày 5, 
ta thấy như hình 3. Đường A theo kế hoạch 
còn lại 35 ngày, dự kiến kết thúc vào ngày 
40, còn đường B còn lại 38 ngày, dự kiến kêt 
thúc vào ngày 43. Như vậy, đường B là 
đường dài nhất trong ví dụ này, do đó chỉ có 
nó là đường găng duy nhất. Hai đường găng 
ban đầu được chuyển thành duy nhất một 
đường găng là B. 
Hình 3 
Xét trường hợp xa hơn, vào ngày thứ 20, 
giả sử tiến trình thực hiện của hai đường như 
hình 4. Đường A tiếp tục làm tới ngày 20, 
đường B sau khi nghỉ 10 ngày (từ ngày 3 đến 
ngày 12) thì bắt đầu làm lại tới ngày 20. Như 
vậy, theo kế hoạch, đường A dự kiến vẫn 
hoàn thành vào ngày 40, đường B dự kiến 
hoàn thành vào ngày 50. Giữa hai lần phân 
tích vào ngày thứ 5 và ngày thứ 20 ta thấy chỉ 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
8 
còn một đường găng là B, đường A kể từ ngày 
thứ 3 bắt đầu có thời gian dự trữ, và hiện tại 
vào ngày 20, đường A có 10 ngày dự trữ. 
Hình 4 
Di chuyển tới ngày 50, đường B tiếp tục 
thực hiện và kết thúc như dự kiến vào ngày 
50. Còn đường A thì bị gián đoạn 10 ngày từ 
ngày 31 đến ngày 40 và kết thúc vào ngày 50 
như đường B (Hình 5). Như phân tích trước 
đó, đường A có 10 ngày dự trữ nên cho dù bị 
trễ 10 ngày thì cũng không ảnh hưởng đến 
thời gian thực hiện cuối cùng của công trình. 
Đường A chỉ là đường găng vào ngày 1, ngày 
2; nhận được dự trữ từ ngày 3 đến ngày 41. 
Cả hai đường A và B tiếp tục cùng là đường 
găng từ ngày 41 đến 50. 
Nếu tiến hành phân tích chậm trễ sơ 
sài, chỉ dựa vào thời điểm bắt đầu và kết 
thúc của hai đường, có thể sẽ có kết luận 
rằng cả hai đường cùng gây ra chậm trễ 10 
ngày cho công trình, đáng lẽ kết thúc vào 
ngày 40 nhưng lại kết thúc vào ngày 50. Tuy 
nhiên, nếu phân tích sâu hơn ta thấy rõ ràng 
như vậy là không đúng. Đường A hoàn toàn 
không gây ra chậm trễ nào, 10 ngày chậm 
trễ đều là do đường B gây ra. Vì vậy, khi 
phân tích các chậm trễ diễn ra trong cùng 
một khung thời gian, để có quyết định đúng 
đắn cần tiến hành phân tích từng ngày một. 
 Hình 5 
5.2. Chậm trễ đồng thời diễn ra trên 
cùng một đường găng 
Chậm trễ diễn ra trên một đường găng 
có thế do nhiều nguyên nhân khác nhau. 
Tùy vào thời điểm bắt đầu, thời điểm kết 
thúc của các chậm trễ, cũng như những quy 
định trong hợp đồng ký kết giữa hai bên mà 
sẽ có cách giải quyết cụ thể. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Trauner, T., (2009), Construction Delays, Elsevier Inc. 
2. Bramble, B., and Leary, C. (1988). ‘‘Project delay: Schedule analysis models and techniques.’’ 
1988 Annu. Seminar/Symp. Proc. (San Francisco), 63–69. Project Management Institute, 
Newton Square Pa. 
3. Kutil, P., and Ness, A. (1997). ‘‘Concurrent delay: The contractor’s burden to unravel 
competing causes of delay.’’ Hurry Up and Slow Down: Dealing with Delays in Construction on 
Projects. American Bar Association, Chicago.