Quy trình thiết kế bảng câu hỏi khảo sát định lượng trong thống kê và nghiên cứu khoa học

 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
35 
QUY TRÌNH THIẾT KẾ BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT ĐỊNH 
LƯỢNG TRONG THỐNG KÊ VÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
ThS. Lê Đức Tâm 
Khoa Kinh tế, Trường Đại học Xây dựng Miền Trung 
Tóm tắt 
Khi thực hiện nghiên cứu khoa học định lượng, bảng khảo sát là một công cụ để thu thập 
thông tin nhằm đạt được các mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. Muốn có một kết quả khảo sát tốt 
nhất, nhất thiết người nghiên cứu phải có một bảng câu hỏi hoàn chỉnh và logic thì đối tượng 
được phỏng vấn mới hiểu và trả lời một cách chính xác, đúng theo mong muốn của người 
nghiên cứu. Vậy làm thế nào để có thể thiết kế được một bảng khảo sát tốt? Điều này đòi hỏi 
người nghiên cứu phải nắm rõ phương pháp thiết kế bảng khảo sát. Bài viết này sẽ phân tích 
trình tự các bước tiến hành và một số vấn đề cần lưu ý khi thiết kế bảng khảo sát. 
Từ khóa: Quy trình, thiết kế, bảng câu hỏi khảo sát. 
1. Khái niệm bảng câu hỏi khảo sát 
định lượng 
“Bảng câu hỏi” là công cụ để thu thập 
dữ liệu định lượng. Về mặt cấu trúc nó có 
nhiều khác biệt so với dàn bài thảo luận 
nhóm dùng trong nghiên cứu định tính, 
giúp nhà nghiên cứu thu thập được dữ liệu 
cần thiết với độ tin cậy cao. 
Bảng câu hỏi là một công cụ dùng để 
thu thập dữ liệu sơ cấp. Bảng câu hỏi bao 
gồm một tập hợp các câu hỏi và các câu trả 
lời được sắp xếp theo logic nhất định. Bảng 
câu hỏi là phương tiện dùng để giao tiếp 
giữa người nghiên cứu và đối tượng nghiên 
cứu trong phương pháp điều tra thăm dò và 
phương pháp phỏng vấn. 
Hay nói cách khác bảng câu hỏi là 
công cụ nối liền giữa thông tin cần cho dự 
án nghiên cứu và dữ liệu sẽ được thu thập. 
2. Đặc điểm của một bảng câu hỏi tốt 
Bảng câu hỏi tốt phải giúp điều khiển 
quá trình đặt câu hỏi và giúp cho việc ghi 
chép được rõ ràng, chính xác. Bảng câu hỏi 
có các nhiệm vụ liên quan đến người được 
phỏng vấn như sau: 
- Phải chuyển tải nội dung muốn hỏi 
(hay thông tin yêu cầu đạt được) vào trong 
các câu hỏi; sau quá trình phỏng vấn, đòi 
hỏi người nghiên cứu phải có thông tin theo 
mục tiêu của nghiên cứu. 
- Giúp người được phỏng vấn hiểu biết 
rõ ràng các câu hỏi. 
- Khuyến khích người được phỏng vấn 
hợp tác và tin rằng những câu trả lời của họ 
sẽ được giữ kín. 
- Khuyến khích sự trả lời thông qua sự 
xem xét lại nội tâm kỹ hơn, lục lại trí nhớ 
hay liên hệ với những điều đã ghi chép. 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
36 
- Hướng dẫn rõ ràng những điều người 
được hỏi muốn biết và cách trả lời. 
- Xác định những nhu cầu cần biết để 
phân loại và kiểm tra lại cuộc phỏng vấn. 
Để thực hiện được các nhiệm vụ trên, bảng 
câu hỏi phải được lập sao cho người đi 
phỏng vấn dễ thực hiện và cũng nên tiên 
liệu trước những yêu cầu để việc xử lý 
thông tin được hiệu quả. 
3. Quy trình thiết kế bảng câu hỏi khảo sát 
Quy trình thiết kế bảng câu hỏi khảo sát bao gồm 8 bước như sau: 
 Hình 1: Quy trình thiết kế bảng câu hỏi khảo sát định lượng 
Bước 1: Xác định các dữ liệu cần tìm 
Công việc đầu tiên trong qui trình 
thiết kế bảng câu hỏi là phải liệt kê đầy đủ 
và chi tiết các dữ liệu cần thu thập cho dự 
án nghiên cứu. Bảng câu hỏi là công cụ nối 
liền giữa thông tin cần cho dự án và dữ liệu 
sẽ được thu thập. Như vậy: 
- Khi thiết kế bảng câu hỏi ta phải dựa 
vào mục tiêu và phương pháp nghiên cứu; 
- Xác định cụ thể tổng thể nghiên cứu, 
nội dung, và các dữ liệu cần phải thu thập 
trên tổng thể đó. 
Mối quan hệ này được minh họa trong 
hình vẽ 2 dưới đây. 
Bước 1: Xác định các dữ liệu cần tìm 
Bước 2: Xác định phương pháp phỏng vấn 
Bước 3: Đánh giá nội dung bảng câu hỏi 
Bước 4: Chọn dạng cho câu hỏi 
Bước 5: Xác định từ ngữ thích hợp 
Bước 6: Xác định cấu trúc 
Bước 7: Thiết kế và trình bày 
Bước 8: Điều tra thử và hoàn chỉnh bảng câu 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
37 
Hình 2: Mối quan hệ giữa thông tin – Câu hỏi – Dữ liệu 
Để làm tốt bước này thì cần phải: 
- Xác định những thông tin (vấn đề 
nghiên cứu) nào cần phải thu thập, những gì 
cần phải khảo sát, đo lường; 
- Liệt kê danh sách những gì cần biết, 
cần đo lường theo một trình tự nhất định 
(cái gì cần làm trước thì xếp lên trước); 
- Tiên liệu các biến số đo lường sẽ 
được sử dụng và phân tích thế nào qua các 
kỹ thuật tóm tắt hay thống kê; 
- Nên bố trí một số câu hỏi mở (Open-
ended question) để đối tượng nghiên cứu tự 
do trình bày ý kiến của mình. 
Bước 2: Xác định phương pháp thu 
thập dữ liệu. 
Trong bước này, người nghiên cứu 
cần quyết định dùng phương pháp nào để 
tiếp xúc với người được phỏng vấn 
(phỏng vấn trực tiếp, gọi điện thoại, gửi 
thư hay internet...). Các phương pháp tiếp 
xúc khác nhau sẽ yêu cầu nội dung, cũng 
như cấu trúc câu hỏi của bảng câu hỏi 
khác nhau. 
Tuỳ theo phương pháp phỏng vấn (gởi 
thư, gọi điện thoại, phỏng vấn trực tiếp, 
phỏng vấn bằng thư điện tử) sẽ thiết kế 
bảng câu hỏi khác nhau. 
- Phỏng vấn bằng thư: phải đặt câu 
hỏi hết sức đơn giản và có những chỉ dẫn về 
cách trả lời thật rõ ràng chi tiết; 
 - Phỏng vấn qua điện thoại: phải giải 
thích cặn kẽ rõ ràng để người trả lời hiểu rõ 
câu hỏi và trả lời chính xác; bởi vì người trả 
lời không thấy được bảng câu hỏi và các 
hình ảnh minh hoạ; 
- Phỏng vấn trực tiếp: có thể dùng câu 
hỏi dài và phức tạp vì vấn viên có điều kiện 
để giải thích rõ câu hỏi, kèm theo có thể 
dùng hình ảnh minh hoạ; 
 - Phỏng vấn bằng thư điện tử: có thể 
dùng các câu hỏi phức tạp và có thể gửi kèm 
hình ảnh minh hoạ. 
Bước 3: Đánh giá nội dung bảng câu hỏi 
Mục tiêu và nội dung của vấn đề 
nghiên cứu quyết định nội dung các câu hỏi 
trong bảng câu hỏi. Thế nhưng, việc có được 
những thông tin thích đáng từ những câu 
trả lời hay không lại phụ thuộc rất lớn vào 
khả năng phác thảo bảng câu hỏi của người 
nghiên cứu. Do vậy, khi xây dựng các câu 
hỏi, cần cân nhắc các tiêu chuẩn sau: 
Câu hỏi đặt ra có cần thiết hay không? 
Mỗi một câu hỏi đưa ra người nghiên 
cứu cần phải tự hỏi là câu hỏi đó có đóng 
Thông tin 
cần thu thập 
Các câu hỏi 
Dữ liệu 
cần thu thập 
Dự án nghiên cứu Bảng câu hỏi Đối tượng nghiên cứu 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
38 
góp và làm rõ mục tiêu nghiên cứu hay 
không, nếu không thì nên loại bỏ những câu 
hỏi này. Trên thực tế, trong một bảng câu 
hỏi cũng có một số câu hỏi tuy không thực 
sự liên quan trực tiếp đến mục tiêu nghiên 
cứu nhưng nó có thể dẫn dắt, định hướng và 
giúp cho người phỏng vấn gợi nhớ lại thông 
tin và trả lời chính xác những thông tin đó. 
Người trả lời có hiểu được câu hỏi đó 
không? 
Người trả lời không hiểu câu hỏi có 
thể do nhiều nguyên nhân, thông thường là 
do người nghiên cứu dùng các thuật ngữ 
không quen thuộc với người được hỏi; thiếu 
định nghĩa rõ ràng về các thuật ngữ sử dụng; 
hoặc đặt câu hỏi mơ hồ, bỏ qua những khác 
biệt về văn phong, thói quen giao tiếp giữa 
những người có sắc tộc hoặc văn hóa khác 
nhau... Các chỉ dẫn để gia tăng sự hiểu biết 
của người được hỏi là nên dùng ngôn từ 
quen thuộc. Câu hỏi nên được xây dựng 
đúng cú pháp, văn phạm, tránh dùng câu 
phức, tránh dùng tiếng lóng hay các thuật 
ngữ chuyên môn... 
Người trả lời có được những thông tin 
cần thiết để trả lời các câu hỏi đó không? 
Người được hỏi không trả lời được 
hoặc trả lời không đúng do 2 nguyên 
nhân: 
- Thiếu kiến thức về vấn đề được hỏi. 
- Không nhớ sự kiện do câu hỏi đòi 
hỏi sự hồi tưởng quá nhiều. 
Để khắc phục tình trạng này, có thể sử 
dụng một số biện pháp sau: 
- Hỏi nhiều câu hỏi để gợi lại trí nhớ. 
- Xác định khoảng thời gian rõ ràng, 
thời gian càng xa độ chính xác của câu trả 
lời càng giảm. 
- Hỏi các câu hỏi có tính chất liên 
tưởng, gợi sự liên quan giữa các sự kiện để 
người trả lời nhớ lại. 
- Đề nghị người trả lời nêu rõ sự kiện 
nào họ nhớ chính xác nhất và sự kiện nào 
còn mơ hồ. 
Người trả lời liệu có cung cấp các 
thông tin đó không? 
Người trả lời không muốn trả lời 
hoặc trả lời sai một cách cố ý là do câu hỏi 
đi vào những vấn đề có tính chất riêng tư, 
những vấn đề bí mật không muốn tiết lộ, 
hoặc các câu hỏi nghiên cứu động cơ mà 
người trả lời e ngại sự đánh giá của người 
khác khi trả lời... 
Để biết được các thông tin này, có thể 
sử dụng các biện pháp: 
- Dùng câu hỏi gián tiếp, chẳng hạn 
thay vì hỏi về thu nhập có thể hỏi sang vấn 
đề chi tiêu. 
- Thăm dò bằng cách gửi thư và không 
cần cho biết tên và địa chỉ. 
- Thuyết phục người trả lời bằng cách 
nêu rõ mục đích của cuộc điều tra, gây sự tin 
tưởng nơi người hỏi. 
Khắc phục các câu hỏi mà người trả 
lời không sẵn lòng để trả lời 
Ngay cả khi một người trả lời có khả 
năng trả lời cụ thể một câu hỏi nào đó, họ 
cũng có thể không sẵn lòng để trả lời. Có thể 
họ phải cố gắng nhiều để trả lời trong một 
tình trạng hoặc một ngữ cảnh có thể không 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
39 
thấy thích hợp để biểu lộ, hoặc là do mục 
đích hay nhu cầu về thông tin không rõ 
ràng, hoặc là do thông tin được hỏi dễ làm 
người ta mặc cảm. 
- Những nỗ lực của người trả lời: Hầu 
hết người trả lời không sẵn lòng giành nhiều 
cố gắng để cung cấp thông tin cho người 
phỏng vấn. Giả sử rằng, nhà nghiên cứu 
quan tâm đến việc xác định những gian 
hàng nào đó trong một cửa hàng mà người 
trả lời đã mua hàng hóa trong chuyến mua 
hàng gần đây nhất, thông tin này có thể đạt 
được ít nhất qua hai cách: (1) người nghiên 
cứu có thể hỏi người trả lời để liệt kê ra tất 
cả những hàng hóa đã được mua (2) hoặc là 
đưa ra một danh sách của tất cả các gian 
hàng và yêu cầu người trả lời kiểm tra 
những hàng hóa hoặc là những gian hàng 
mà người trả lời đã đến mua. Cách làm thứ 
hai (2) sẽ thích hợp hơn bởi vì nó đòi hỏi ít 
sự cố gắng hơn từ người trả lời. 
- Ngữ cảnh: Một số câu hỏi có thể 
thích hợp trong những ngữ cảnh nào đó 
nhưng lại không thích hợp trong những ngữ 
cảnh khác. Chẳng hạn như chúng ta hỏi 
sinh viên về phương pháp dạy học của giáo 
viên, nếu chúng ta hỏi về vấn đề đó ở trong 
lớp học thì có thể sinh viên không cung cấp 
thông tin, nhưng nếu hỏi ở một nơi nào đó 
(tại quán cafe chẳng hạn) thì tình hình có 
thể sẽ khác đi. 
- Mục đích chính đáng: Người trả lời 
cũng sẽ không sẵn lòng để cung cấp những 
thông tin mà họ cho là không có mục đích 
rõ ràng. Tại sao một xí nghiệp muốn biết 
tuổi của người trả lời, thu nhập và nghề 
nghiệp của người trả lời? Lúc này việc giải 
thích cho người trả lời rõ tại sao phải đặt ra 
những câu hỏi như thế có thể làm tăng được 
sự sẵn lòng để trả lời những câu hỏi của 
người phỏng vấn. 
- Những thông tin mang tính nhạy 
cảm: Người trả lời có thể không sẵn lòng để 
biểu lộ những thông tin mang tính nhạy 
cảm, bởi vì những thông tin này có thể gây 
ra sự lúng túng hoặc đe dọa đến danh tiếng 
hoặc suy nghĩ riêng tư của họ. Những câu 
hỏi này được xem là vi phạm đến những vấn 
đề riêng tư cá nhân. Những chủ đề dễ gây sự 
mặc cảm bao gồm: tiền bạc, cuộc sống gia 
đình, lòng tin về tôn giáo, thể chế chính trị 
và những dính líu trong những tai nạn hay 
tội ác. 
Để gia tăng sự sẵn lòng của người trả 
lời, người nghiên cứu cần chú ý và sử dụng 
các kĩ thuật dưới đây: 
(1) Đặt những câu hỏi nhạy cảm ở cuối 
bảng câu hỏi. Kết thúc bảng câu hỏi thường 
là câu cảm ơn người trả lời đã bỏ thời gian 
tham gia trả lời phỏng vấn. Chẳng hạn như 
"Bảng câu hỏi kết thúc, xin chân thành cảm 
ơn sự nhiệt tình trả lời của Ông/Bà 
(Anh/Chị)". 
(2) Mở đầu một bảng câu hỏi bằng một 
đọan văn ngắn gọn tự giới thiệu về mục đích 
của nghiên cứu. Chẳng hạn như "Xin chào 
Ông/Bà (Anh/Chị), tôi là ...đang làm việc 
cho Công ty ... Chúng tôi đang tiến hành 
nghiên cứu về ... Xin Ông/Bà (Anh/Chị) sẵn 
lòng giúp chúng tôi trả lời một số câu hỏi. 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
40 
Tôi xin bảo đảm sẽ giữ kín các câu trả lời của 
Ông/Bà (Anh/Chị). 
Bước 4: Chọn dạng cho câu hỏi 
Có hai dạng câu hỏi chính sau: 
Câu hỏi mở: Câu hỏi mở là dạng câu 
hỏi mà trong đó câu hỏi được cấu trúc còn 
câu trả lời thì không. Người trả lời có thể 
trả lời với bất cứ thông tin nào và bất cứ 
câu nào được coi là thích hợp. Người 
phỏng vấn sẽ có nhiệm vụ viết lại chính 
xác những gì có thể thu thập được. Có 3 
loại câu hỏi mở: 
(1) Câu hỏi tự do trả lời: Theo câu hỏi 
này, người trả lời có thể tự do trả lời câu hỏi 
theo ý mình tùy theo phạm vi tự do trong 
nội dung câu hỏi đặt ra cho họ. Những 
thuận lợi của câu hỏi tự do trả lời: 
- Cho phép người nghiên cứu thu 
được những câu trả lời bất ngờ, không dự 
liệu trước. 
- Người trả lời có thể bộc lộ rõ ràng 
hơn quan điểm của mình về một cấn đề nào 
đó, mà không bị gò bó bởi nội dung câu hỏi. 
- Giảm bớt sự thất vọng của người trả 
lời so với câu hỏi đóng là không có cơ hội 
phát biểu ý kiến, chỉ lựa chọn trong tình 
huống có sẵn. 
- Có tác dụng tốt lúc mở đầu cuộc 
phỏng vấn, tạo mối quan hệ với người 
được hỏi. 
Những khó khăn khi sử dụng câu hỏi 
tự do trả lời: 
- Có thể gặp khó khăn để hiểu người 
trả lời khi họ diễn đạt kém. 
- Khó mã hóa và phân tích. 
- Phụ thuộc vào sự ghi chép của người 
phỏng vấn, nên có thể bỏ qua những chi tiết 
quan trọng không ghi chép lại vì cho rằng 
không cần thiết. 
- Dạng câu hỏi này ít được dùng 
trong trường hợp phỏng vấn bằng thư tín 
vì tâm lý người được hỏi thường ngại viết 
hơn là nói. 
- Đôi khi mất thời gian vì người trả lời 
nói lan man. 
(2) Câu hỏi thăm dò: Sau khi đã dùng 
một vài câu hỏi mở để tìm hiểu một chủ đề 
nào đó, người phỏng vấn có thể bắt đầu tiến 
hành những câu hỏi thăm dò thân mật để 
đưa vấn đề đi xa hơn. Chẳng hạn, trong các 
cuộc phỏng vấn, sau khi người được hỏi trả 
lời, có thể gợi mở thêm bằng những câu hỏi 
thăm dò. Nhược điểm của câu hỏi thăm dò 
cũng giống như câu hỏi tự do trả lời, còn ưu 
điểm là: (1) gợi thêm ý cho câu hỏi nguyên 
thủy và gợi ý cho người trả lời nói đến khi 
họ không còn gì cần nói thêm, (2) tạo được 
câu trả lời đầy đủ và hòan chỉnh hơn so với 
yêu cầu của câu hỏi nguyên thủy. 
VD: “... có còn điều gì khác nữa không?” 
“...có chê bai điều gì nữa không?”... 
(3) Câu hỏi thuộc dạng “kỹ thuật diễn 
dịch”: 
Nội dung của phương pháp này là mô 
tả các tập hợp dữ liệu bằng việc trình bày 
một cách đầy đủ, rõ ràng những vấn đề còn 
chưa rõ nghĩa, chẳng hạn như những từ ngữ 
hoặc hình ảnh mà người trả lời phải mường 
tượng ra, trên cơ sở đó, người trả lời phải 
nói bằng lời những gì họ hình dung trong 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
41 
đầu về vấn đề đang bàn luận. Kỹ thuật này 
có 3 dạng chính sau: 
- Dạng kỹ thuật liên kết: Theo kỹ 
thuật này, người hỏi sẽ đưa ra một chuỗi các 
từ hoặc hình ảnh (nghĩa đen, nghĩa bóng) và 
yêu cầu người được hỏi trả lời những vấn đề 
đó theo suy nghĩ của họ. 
- Dạng kỹ thuật dựng hình: Theo kỹ 
thuật này, người được hỏi được cho xem 
một số tình huống gợi mở nào đó, sau đó đề 
nghị họ viết lại câu chuyện hay phác họa 
diễn tả vấn đề cần nghiên cứu. 
- Dạng kỹ thuật hoàn tất: Đây là dạng 
được dùng nhiều nhất, ở đây, người trả lời 
sẽ “hoàn tất” những câu còn “dở dang” (chưa 
hoàn chỉnh) và họ sẽ điền thêm vào bất kỳ 
nội dung gì mà họ chọn. 
VD: Tôi không thích môn học:.................... 
Môn học tôi thích nhất là....................... 
Câu hỏi thuộc dạng “kỹ thuật diễn 
dịch” có những ưu thế: (1) có thể thu thập 
được các thông tin mà có thể sẽ không thể 
thu thập được nếu phỏng vấn trực tiếp 
bằng các phương pháp khác, (2) có thể tìm 
được những ý tưởng nội tại, sâu xa của 
người trả lời. 
Tuy nhiên, cũng có những nhược điểm 
sau: (1) đòi hỏi người phỏng vấn phải được 
huấn luyện kỹ lưỡng trước khi phỏng vấn, 
(2) đòi hỏi phân tích viên phải được đào tạo 
cẩn thận để diễn dịch các kết quả. 
Câu hỏi đóng (Close ended question): 
Là dạng câu hỏi mà ta đã cấu trúc sẵn 
phương án trả lời. Bao gồm 4 dạng sau : 
- Câu hỏi dạng chọn 1 trong 2: Là dạng 
câu hỏi mà người được hỏi chỉ có thể chọn 
một trong hai câu trả lời như “có hoặc 
không”, “đồng ý hoặc không đồng ý”. 
- Câu hỏi xếp hạng thứ tự: Là loại câu 
hỏi mà câu trả lời được thiết kế bằng nhiều 
khoản mục để người trả lời có thể so sánh, 
lựa chọn và xếp hạng chúng theo thứ tự. 
VD: Theo bạn nguyên nhân nào làm 
kết quả học tập cuối kỳ của sinh viên chưa 
cao? (Đánh số theo thứ tự ưu tiên 1, 2, 3, 4) 
a. SV không chú trọng điểm □ 
b. SV không có động lực học tập □ 
c. Mất căn bản những môn tiên quyết □ 
d. Các môn học quá khó □ 
- Câu hỏi đánh dấu tình huống trong 
danh sách: Là dạng câu hỏi mà ta đưa ra sẵn 
danh sách các phương án trả lời, và người 
trả lời sẽ đánh dấu vào những đề mục phù 
hợp với họ. 
VD: Bạn hãy đánh dấu vào nguồn tài 
liệu tham khảo mà bạn sử dụng nhiều nhất 
trong danh sách dưới đây (chỉ chọn 1 
phương án trả lời): 
Từ giảng viên cung cấp □ 
Từ nguồn internet □ 
Từ các anh chị khóa trước □ 
Từ bạn bè □ 
Từ nguồn khác (ghi rõ) □ 
- Câu hỏi dạng bậc thang: Là dạng câu 
hỏi dùng thang đo thứ tự hoặc thang đo 
khoảng để hỏi về mức độ đồng ý hay phản 
đối, mức độ thích hay ghétcủa người trả 
lời về một vấn đề nào đó. 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
42 
VD: Hãy đánh giá chung về mức độ 
hài lòng của bạn về chất lượng dịch vụ đào 
tạo tại Trường ĐHXDMT (chỉ được chọn 
một trong những phương án trả lời sau): 
Rất hài lòng □ 
Hài lòng □ 
Trung lập □ 
Không hài lòng □ 
Rất không hài lòng □ 
Bước 5: Xác định từ ngữ phù hợp 
Nên tuân theo nguyên tắc chung sau 
đây khi xác định từ ngữ cho bảng câu hỏi: 
- Nên dùng từ ngữ quen thuộc, tránh 
dùng tiếng lóng hoặc từ chuyên môn. 
- Nên dùng từ ngữ dễ hiểu, để mọi người 
ở bất cứ trình độ nào cũng có thể hiểu được. 
- Tránh đưa ra câu hỏi dài quá. 
- Tránh đặt câu hỏi mơ hồ, không rõ 
ràng. 
VD: Không nên hỏi: Bạn có thường 
xuyên đi mua sắm tại siêu thị không? (người 
trả lời sẽ không biết “thường xuyên” là bao 
nhiêu lần?) 
- Tránh đưa ra câu hỏi quá cụ thể. 
VD: Không nên hỏi: Khi đến một 
viện bảo tàng, bạn đã đọc bao nhiêu lần 
các bảng ghi hướng dẫn về hiện vật được 
trưng bày (người trả lời khó nhớ cụ thể số 
lần đọc của mình). 
- Tránh hỏi trực tiếp những vấn đề 
riêng tư cá nhân. 
VD: Không nên hỏi con số cụ thể về 
thu nhập của một người, mà chỉ nên hỏi 
theo từng nhóm: chẳng hạn dưới 1 triệu 
đ/tháng, từ 1 đến 3 triệu đ, từ 3 đến 5 
triệu, 
- Tránh đưa ra câu hỏi quá cường điệu 
hay quá nhấn mạnh vào một khía cạnh nào đó. 
VD: Bạn có ủng hộ việc tăng giá điện 
để đầu tư phát triển ngành điện trong điều 
kiện lạm phát giá cả hiện nay không ? 
- Tránh đặt câu hỏi đã gợi ý sẵn câu trả 
lời. 
VD: Bạn có tán thành việc không cho 
học sinh sử dụng xe máy đến trường nhằm 
làm giảm bớt tai nạn giao thông không? 
- Tránh đặt câu hỏi dựa theo giá trị xã 
hội đã xác nhận. 
VD: ông/ bà có kiếm nhiều tiền hơn vợ 
không? (thông thường sẽ nhận được câu trả 
lời là “có” vì theo quan niệm xã hội thì 
chồng phải hơn vợ) 
- Tránh dùng ngôn từ đã có sẵn sự 
đánh giá thiên kiến. Không nên dùng 
những từ như: sản phẩm hàng đầu, sản 
phẩm đại hạ giá 
Bước 6: Xác định cấu trúc bảng câu hỏi 
Ở bước này, người nghiên cứu sẽ phải 
sắp xếp các câu hỏi theo một trình tự nhất 
định, thuận tiên cho người đi phỏng vấn. 
Một cách tổng quát, người ta có thể chia các 
câu hỏi thành 5 loại và tạo thành 5 phần 
chính trong bảng câu hỏi theo chức năng 
của chúng đóng góp vào sự thành công của 
cuộc phỏng vấn. 
(1) Phần mở đầu hoặc câu hỏi hướng 
dẫn: Có tác dụng mở đầu cuộc phỏng vấn 
thuận tiện, khởi đầu cho chuỗi những câu 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
43 
trả lời và gây thiện cảm với người được 
phỏng vấn. 
(2) Câu hỏi định tính: Có tác dụng chỉ 
rõ đối tượng cần được phỏng vấn, tránh 
phải phỏng vấn những người không có kiến 
thức về vấn đề đang điều tra. 
(3) Câu hỏi hâm nóng: Có tác dụng gợi 
nhớ thông tin và tập trung vào chủ đề 
nghiên cứu, tránh các cảm xúc đột ngột khi 
đi vào chủ đề quá nhanh, người trả lời có 
thể chưa tạo được hứng thú và hồi tưởng 
thông tin kịp. 
(4) Các câu hỏi đặc thù: Là những câu 
hỏi đi vào chủ đề nghiên cứu: mức độ 
thường xuyên khi sử dụng sản phẩm? địa 
điểm mua? cảm giác về chất lượng? động cơ 
sử dụng?... 
(5) Các câu hỏi phụ: Được sử dụng để 
thu nhận thêm các thông tin về đặc điểm 
nhân khẩu của người trả lời (giới tính, tuổi 
tác, nghề nghiệp...). 
Ngoài những phần chính trên, bảng 
câu hỏi cần phải có những phần chỉ dẫn rõ 
ràng, phần này mô tả những thủ tục mà 
người phỏng vấn cần phải theo để thu thập 
thông tin được đễ dàng, nhanh chóng. Một 
bảng mẫu câu hỏi điển hình cần phải có 
những khoảng trống thích hợp để: 
- Ghi tên, họ, địa chỉ, số điện thoại, 
email của người trả lời phỏng vấn. 
- Thời gian bắt đầu và kết thúc 
phỏng vấn. 
- Chữ ký của người phỏng vấn (nếu có). 
Bước 7: Thiết kế và trình bày bảng câu 
hỏi 
- Xem xét hình dạng bảng câu hỏi, 
chất lượng giấy, chất lượng in ấn... để tạo 
thiện cảm và lôi cuốn người trả lời tham gia 
vào cuộc phỏng vấn, có một số trường hợp, 
nếu chúng ta in bảng câu hỏi trên giấy màu 
thì cũng có thể gia tăng tỉ lệ trả lời. 
- Trình bày bảng câu hỏi sao cho nó có 
vẻ ngắn gọn và rõ ràng. 
- Nếu dùng câu hỏi mở thì nên chừa 
khoảng trống đủ để người được hỏi ghi câu 
trả lời và diễn đạt ý kiến của mình. 
- Việc in bảng câu hỏi thành tập sách 
nhỏ đôi khi có tác động thu hút, hấp hẫn 
hơn là kẹp nhiều trang lại. 
- Khi nhảy quãng câu hỏi trên bảng 
câu hỏi thì phải chú thích rõ ràng. 
VD: Nếu bạn trả lời có ⇒ xin chuyển 
đến trả lời câu 12. Nếu bạn trả lời không ⇒ 
trả lời tiếp câu 6 
Bước 8: Điều tra thử và hoàn chỉnh 
bảng câu hỏi khảo sát 
Điều tra thử là việc kiểm tra bảng câu 
hỏi trên một mẫu nhỏ những người trả lời 
và thường thực hiện tại hiện trường, nơi mà 
chúng ta sẽ phỏng vấn thực tế, để phát hiện 
ra những lỗi nhằm điều chỉnh và hoàn 
chỉnh bảng câu hỏi. Bất kì quá trình thiết kế 
bảng câu hỏi cũng nên cần thực hiện bước 
này vì người thiết kế không thể kiểm soát 
hết tất cả những lỗi có thể xảy ra. 
Về nguyên tắc, một bảng câu hỏi 
không nên được sử dụng để điều tra thực 
địa khi không có điều tra thử. Tất cả 
những đặc điểm của bảng câu hỏi đều phải 
điều tra thử, bao gồm nội dung câu hỏi, từ 
 Bản tin Khoa học và Công nghệ Newsletter of Science and Technology 
 Số 1/2019 No 1/2019 
44 
ngữ, thứ tự, hình thức cách trình bày, và 
lời chỉ dẫn... 
Người trả lời được chọn trong điều tra 
thử phải nằm trong tổng thể nghiên cứu của 
cuộc điều tra chính thức để bảo đảm tính 
không sai biệt của hai cuộc điều tra của cùng 
một nội dung nghiên cứu. Chỉnh sửa câu 
hỏi, loại bỏ hay bổ sung thêm câu hỏi được 
thực hiện trong suốt quá trình điều tra thử. 
Sau khi điều tra thử, dữ liệu sẽ được mã hóa 
và lập danh bạ mã để tiết kiệm tổng thời 
gian của dự án nghiên cứu. Đồng thời, xử lí 
và phân tích dữ liệu trong điều tra thử giúp 
cho người nghiên cứu sử dụng tốt tất cả các 
dữ liệu được thu thập từ bảng câu hỏi. 
Trên đây là 8 bước cơ bản của quy 
trình thiết kế bảng câu hỏi nghiên cứu định 
lượng, trong thực tế chúng ta sẽ thiết kế các 
bảng câu hỏi với các dạng câu hỏi khác 
nhau tùy thuộc vào mục tiêu, đối tượng và 
phạm vi nghiên cứu của đề tài (dự án) 
nghiên cứu 
. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. PGS. TS. Đinh Phi Hổ (2012), Phương pháp nghiên cứu định lượng và những nghiên cứu 
thực tiễn trong kinh tế phát triển và nông nghiệp, Nxb Phương Đông. 
2. MBA. Nguyễn Văn Dung (2010), Nghiên Cứu Tiếp Thị - Marketing Research, Nxb Lao động. 
3. ThS. Lê Đức Tâm (05/2018), Quy trình thiết kế bảng câu hỏi khảo sát định lượng trong 
thống kê và nghiên cứu khoa học - Tài liệu Báo cáo khoa học khoa Kinh tế - lần thứ 3 năm 
2018; Khoa Kinh tế - Trường Đại học Xây dựng Miền Trung.