Bài giảng Lý luận và phương pháp dạy học (Sư phạm kỹ thuật) - Trần Khánh Đức

  LÝ LUÂN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ( Sư phạm kỹ thuật) 
PGS.TS TrÇn Kh¸nh §øc 
ĐẠI HỌC BÁCH khoa HÀ NỘI 
Các nội dung chính 
Định hướng chiến lược phát triển giáo dục và 
 dạy nghề đến 2020 
Một số vấn đề và xu hướng phát triển giáo dục trong xã hội hiện đại 
 - Chất lượng nhân lực-kỹ năng mềm 
 - Quan điểm tích hợp/ Phát triển tư duy kỹ thuật, sáng tạo 
 - Năng lực và đào tạo theo năng lực/ Công nghệ dạy học 
 - Dạy học định hướng hành động/ định hướng nghiên cứu 
Lý luận và phương pháp, kỹ năng dạy học kỹ thuật 
Bài tập ứng dụng dạy học theo các chuyên ngành 
Định hướng chiến lược phát triển giáo dục đến 2020 
Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập quốc tế , thích ứng với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển giáo dục gắn với phát triển khoa học và công nghệ , tập trung vào nâng cao chất lượng, đặc biệt chất lượng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành để một mặt đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đảm bảo an ninh quốc phòng; mặt khác phải chú trọng thỏa mãn nhu cầu phát triển của mỗi người học, những người có năng khiếu được phát triển tài năng 
Định hướng chiến lược phát triển giáo dục đến 2020 
Đến năm 2020, nền giáo dục nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao một cách toàn diện, gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và tin học ; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội học tập 
Chiến lược phát triển dạy nghề đến 2020 
Đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới; hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội . 
Sư phạm kỹ thuật trong quá trình phát triển xã hội và mô hình nhà trường  
Xã hội Thông tin 
Mô hình nhà trường thông minh 
( Điện tử hóa/Tự động hóa/Tin học hóa 
E-Learning/On-Line) 
Xã hội Công nghiệp 
Mô hình nhà trường nhà máy 
( Cơ khí hóa-máy dạy học ) 
Xã hội Nông nghiệp 
Mô hình nhà trường gia đình 
( thủ công-truyền nghề ) 
ChÊt l­îng ®µo t¹o- nhu cÇu cña ®êi sèng x· héi hiÖn ®¹i 
§Þnh h­íng nh©n c¸ch, gi¸ trÞ x· héi 
Gi¸ trÞ søc lao ®éng 
N¨ng lùc hµnh nghÒ 
Kh¶ n¨ng tæ chøc, phèi hîp c«ng viÖc 
Tr×nh ®é chuyªn m«n ( kiÕn thøc, kü n¨ng ) 
N¨ng lùc thÝch øng nghÒ nghiÖp.t¹o viÖc lµm 
N¨ng lùc ph¸t triÓn vµ s¸ng t¹o 
Kh¶ n¨ng ngo¹i ng÷, m¸y tÝnh 
Đặc điểm cña d¹y häc hiện đại 
Ph¸t triÓn tri thøc vµ n ăng lùc t­ duy –hành động 
Tích hợp / Ph¸t triÓn n ăn g lùc nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 
Chuyển từ tái tạo sang kiến tạo và sáng tạo 
T ăng c­êng kh¶ n ăng häc tËp ®éc lËp vµ lµm viÖc hîp t¸c, tương tác 
X©y dùng phong c¸ch học tập 
S O SANH 
TruyÒn thèng 
D¹y 
(truyÒn ®¹t) 
Häc 
(LÜnh héi) 
 HiÖn ®¹i 
Tù ®iÒu khiÓn 
D¹y 
TruyÒn ®¹t 
§iÒu khiÓn 
Häc 
LÜnh héi 
Céng 
t¸c 
§iÒu chØnh 
ND d¹y-häc 
Tù §iÒu khiÓn 
ND d¹y-häc 
/ 
H«m qua 
 Hiện nay 
Ng­êi lĩnh hội 
Ph¶n øng l¹i 
TiÕp nhËn 
ChuyÓn giao 
Trì trệ 
§ång nhÊt 
Ng­êi t­ duy 
Tiªn phong thùc hiÖn 
T×m tßi s¸ng t¹o 
Ph¸t triÓn 
 §a d¹ng 
TiÕn bé 
TÍCH HỢP VÀ DẠY HỌC TÍCH HỢP 
Tích hợp là “ liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cung một kế hoạch dạy học “ (Từ điển GD học 2001) 
Tích hợp là sự kết hợp, tổ hợp của các nhân tố, yếu tố, thành phần có liên quan.. tạo thành một chỉnh thể thống nhất/nhận thưc-hành động trọn vẹn. 
 Dạy học tích hợp là sự kết hợp, tổ hợp, liên kết, lồng ghép các yếu tố, thành phần của quá trình dạy học nhằm thực hiện một nhiệm vụ dạy học nhất định. (Tích hợp mục tiêu, tích hợp nội dung, tích hợp phương pháp, tích hợp các hình thức tổ chức dạy học và đánh giá ) 
Bài dạy tích hợp lý thuyết-thực hành/Tích hợp cá nhân-nhóm; Tích hợp nhận thức- hành động / Tích hợp liên môn/liên ngành 
Hành động và dạy học định hướng hành động 
Hành động/hoạt động là sự biểu hiện quá trình vận động của tư duy và bản thể của chủ thể 
Hành động bao gồm nhiều yếu tố : 
 - Mục đích hành động 
 - Động cơ hành động 
 - Môi trường/Cách thức hành động ( nội dung-quy trình và phương pháp/ phương tiện ) 
 - Kết quả hành động 
 Dạy học định hướng hành động là quá trình tổ chức các hoạt động day-học để thực hiện các nhiệm vụ học tập . 
D¹y häc dùa trªn vÊn ®Ò 
( thu thËp th«ng tin 
theo kÕ ho¹ch) 
X¸c ®Þnh 
vÊn ®Ò 
X©y dùng 
môc tiªu n/c 
T hu thËp 
d÷ liÖu 
Ph©n tÝch 
d÷ liÖu / 
Giải quyết vấn đề 
KÕt luËn 
( ®äc, quan s¸t sù t­¬ng ph¶n/m©u thuÉn) 
( lËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò) 
( t×m kiÕm mèi liªn hÖ vµ khuynh h­íng tõ d÷ liÖu) 
( kh¼ng ®Þnh kÕt qu¶/h­íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò) 
Nghiên cứu khoa học và dạy học định hướng nghiên cứu 
Nghiên cứu khoa học là quá trình tìm hiểu các đặc tính, thuộc tính, quy luật, mối quan hệ của các sự vạt và hiện tượng trong xã hội, tư nhiên và tư duy 
Dạy học định hướng nghiên cứu là qúa trình tổ chức dạy học thông qua các hoạt động nghiên cứu của người học để thực hiên các nhiệm vụ học tập/ nhiệm vụ dạy học 
Các PP dạy học định hướng nghiên cứu: dạy học nêu vấn đề/ Công não/ Dạy học dựa trên dự án/ Bài tập tổng hợp . 
Quy tr×nh nghiªn cøu 
D¹y häc qua nghiªn cø u 
Møc ®é 1: Tæng quan c¸c häc thuyÕt, nguyªn t¾c vµ quan ®iÓm vÒ lÜnh vùc häc tËp tõ c¸c nghiªn cøu 
Møc ®é 2: Tãm t¾t c¸c kÕt qña nghiªn cøu 
Møc ®é 3: Ph©n tÝch ®Çy ®ñ c¸c phÇn cña c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu hoµn chØnh 
Møc ®é 4: Tæng hîp c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu hoµn chØnh 
D¹y häc qua nghiªn cø u  
Møc ®é 5: ® iÒu tra, ®¸nh gi¸ mét dù ¸n nghiªn cøu nhá 
Møc ®é 6: Tham gia vµo mét nghiªn cøu ®­îc tµi trî/trî lý nghiªn cøu. 
Møc ®é 7: Thùc hiÖn mét nghiªn cøu ®éc lËp 
Tư duy và phát triển tư duy kỹ thuật 
Tư duy là sự biẻu hiện khả năng/ năng lực độc đáo của bộ óc con người có ý thức.. 
Các thao tác tư duy : nhận biết, phân biệt, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối chiếu, khái quá hóa, hệ thống hóa 
Tư duy kỹ thuật là một loại hình tư duy đặc thù trong các hoạt động kỹ thuật- công nghệ (biến đổi, thiết kế, chế tạo, vận hành sửa chữa, lắp đặt các công cụ, phương tiện, quy trình kỹ thuật ). Giải các bài toán kỹ thuật 
Các phương pháp tích cực hóa tư duy sáng tạo kỹ thuật 
Phương pháp đối tượng tiêu điểm (Method of Focal Objects) 
Phương pháp phân tích hình thái (Morphological Analysis). 
Phương pháp công não: ( Braistorming Method) 
Phương pháp sử dụng các phép tương tự (Synectics ) 
Phương pháp sử dụng các câu hỏi kiểm tra (Method of Control Questions). 
Mô hình cấu trúc đa nhân tố của hoạt động trí tuệ  L Thurtone (1887-1955 ) 
 Khả năng hiểu và vận dụng số- yếu tố N (Number) 
 Hiểu được ngôn ngữ -Yếu tố V ( Verbal Comprehension) 
 Sử dụng từ ngữ chính xác và linh hoạt- Yếu tố W ( Word fluency) 
 Khả năng về không gian – Yếu tố S ( Space) 
 Trí nhớ - Yếu tố M (Memory) 
 Khả năng tri giác – Yếu tố P ( Perceptual) 
 Khả năng suy luận-Yếu tố R ( Reasoning) 
 LÝ THUYẾT ĐA THÔNG MINH Howard Gardner (1983)  
Khái niệm năng lực 
1/ Khả năng, điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. 2/ Phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con người khả năng hoàn thành một hoạt động nào đó với chất lượng cao “(Hoàng Phê,Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà nẵng, 2000 trang 660-661) 
 “Khả năng được hình thành và phát triển, cho phép con người đạt được thành công trong một hoạt động thể lực, trí lực hoặc nghề nghiệp. Năng lực được thể hiệnvào lhả năng thi hành một hoạt động, thực hiện một nhiệm vụ (Từ điển Giáo dục học, NXB Từ điển Bách khoa, 2000) 
Khái niệm năng lực 
“ Năng lực là đặc điểm của cá nhân thể hiện mức độ thông thạo –tức là có thể thực hiện một cách thuần thục và chắc chắn – một hay một số dạng hoạt động nào đó. Năng lực gắn liền với những phẩm chất về trí nhớ, tính nhậy cảm, trí tuệ. Tính cách của cá nhân. (Từ điển Bách khoa Việt Nam, Tập III) 
 “Năng lực là khả năng vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, thái độ và hứng thú để hành động một cách phù hợp và có hiệu quả trong các tình huống phong phú của cuộc sống” (Québec- Ministere de l’Education,2004) 
 “Năng lực thể hiện như một hệ thống khả năng, sự thành thạo hoặc những kỹ năng thiết yếu, có thể giúp con người đủ điều kiện vươn tới một mục đích cụ thể “ ( F.E Weinert, OECD,2001) 
Cấu trúc năng lực 
Năng lực chung (General Competency): 
 Là những năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi ..làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao động nghề nghiệp như năng lực nhận thức, năng lực trí tuệ, năng lực về ngôn ngữ và tính toán; năng lực giao tiếp, năng lực vận động..Các năng lực này được hình thành và phát triển dựa trên bản năng di truyền của con người, quá trình giáo dục và trải nghiệm trong cuộc sống 
Cấu trúc năng lực 
Năng lực chuyên biệt 
 Là những năng lực riêng được hình thành và phát triển trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các loại hình hoạt động, công việc hoặc tình huống, môi trường đặc thù. Ví dụ như năng lực nhận dạng nhanh được hình thành trên cơ sở các năng lực chung về thị giác, phán đoán, so sánh và các phẩm chất, năng khiếu chuyên biệt 
Năng lực là tổ hợp 
. Glenn M., Mary Jo Blahna ( 2005) 
Sư phạm kỹ thuật (SPKT) 
Sư phạm kỹ thuật (SPKT) là một lĩnh vực khoa học sư phạm chuyên ngành nghiên cứu các hiện tượng, các vấn đề, các quá trình đào tạo kỹ thuật&nghề nghiệp nhằm tìm hiểu các đặc tính, các mối quan hệ, phát hiện các xu hướng/quy luật của quá trình đào tạo kỹ thuật&nghề nghiệp 
Khoa học SPKT 
Khoa học SPKT là một chuyên ngành khoa học xã hội có liên quan trực tiếp đến các lĩnh vực khoa học tự nhiên và KHCN. 
( giao thoa giữa KH sư phạm và kỹ thuật&công nghệ) 
Các đặc tr ư ng và quy luật phát triển của các lĩnh vực kỹ thuật - công nghệ là cơ sở khoa học trực tiếp trong quá trình phát triển lý luận khoa học SPKT và thực tiễn đào tạo nghề nghiệp. 
Sư phạm hoá các quá trình công nghệ, các hoạt động lao động nghề nghiệp để xây dựng và phát triển các phương thức, các quy trình đào tạo hợp lý, có hiệu quả là một trong những nhiệm vụ cơ bản của khoa học SPKT 
Các nhiện vụ của NCKH SPKT 
Nhận dạng đối tượng, phương pháp, vấn đề 
 NC KHSPKT 
NC xây dựng PP luận/Cơ sở lý luận khoa học SPKT 
Khảo sát, đánh giá thực tiễn giáo dục; Tổng kết kinh nghiệm SPKT 
N/c kinh nghiệm quốc tế ( so sánh, đối chiếu..) 
Đề xuất các kiến nghị, phương pháp, giải pháp phát triển SPKT 
Các lĩnh vực nghiên cứutrong khoa học SPKT 
Triết học /Triết lý/Tư tưởng giáo dục KT 
Lịch sử giáo dục/Giáo dục so sánh KT&NN 
Quá trình dạy học KT&NN/ Quá trình SPKT 
Phát triển chương trình đào tạo nghề/đào tạo KT&NN 
Lý luận và phương pháp dạy- học các ngành KT&NN 
Công nghệ giáo dục/ Công nghệ đào tạo 
Đo lường và đánh giá trong giáo dục KT&NN 
Tâm lý học 
Giáo dục KT&NN : lao động, nghề nghiệp, hướng nghiệp, kỹ sư, tư duy kỹ thuật 
Xã hội học, kinh tế học,PPNCKH giáo dục KT&NN 
Quản lý giáo dục KT&NN 
Mục tiêu 
dạy học 
Nội dung dạy – học 
Phương ph á p dạy – học 
Phương tiện dạy – học 
H ì nh thức 
tổ chức dạy – học 
Kiểm tra – đ á nh gi á  kết quả dạy – học 
Người học 
Người dạy 
 Sơ đồ . Các thành tố cơ bản của 
 quá trình dạy- học 
 c¸c thµnh tè cña Qu¸ tr×nh DẠY HỌC 
CÊu tróc môc tiªu bµI gi¶ng 
Môc tiªu ®µo t¹o 
Theo §iÒu 33 cña LuËt Gi¸o dôc ( söa ®æi ) n¨m 2009 môc tiªu cña gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau : ‘ ®µo t¹o ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, cã ®¹o ®øc, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp , ý thøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp cã søc khoÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­ßi lao ®éng cã kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm hoÆc tiÕp tôc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, cñng cè quèc phßng, an ninh/ 
	Trung cÊp chuyªn nghiÖp nh»m ®µo t¹o ng­ßi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng thùc hµnh c¬ b¶n cña mét nghÒ, cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp vµ cã tÝnh s¸ng t¹o, øng dông c«ng nghÖ vµo c«ng viÖc. 
	D¹y nghÒ nh»m ®µo t¹o nh©n lùc kü thuËt trùc tiÕp trong s¶n xuÊt, dÞch vô , cã n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ t­¬ng x­Ýng víi tr×nh ®é ®µo t¹o 
Kh¸I niÖm vÒ Ph­¬ng ph¸p   
Ph­¬ng ph¸p lµ c¸ch thøc 
hµnh ®éng cã ®Þnh h­íng nh»m ®¹t 
®­îc môc tiªu ( môc ®Ých ) 
mong muèn 
trong nh÷ng điều kiÖn, 
m«i tr­êng nhÊt ®Þnh 
Ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
	* Ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña ng­êi d¹y ( gi¸o viªn ) vµ ng­êi häc nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung d¹y häc vµ ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých ( môc tiªu ) d¹y häc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­ßng s­ ph¹m nhÊt ®Þnh 
§æi míi ph­¬ng ph¸p :b¾t ®Çu tõ ®©u ? 
ĐỊNH HƯỚNG 
MỤC TIÊU ĐA TRÍ TUỆ 
TÝch cùc ho¸/ ĐA DẠNG HÓA 
H§ hoc tËp 
KÕt hîp hµI ho¸ 
C¸c PP kh¸c nhau 
ĐA pp 
S­ dông hiÖu qu¶ 
Ph­¬ng tiÖn d¹y häc 
Đa PHƯƠNG TIỆN/THÔNG TIN 
Kh¸I qu¸t vÒ PP d¹y häc 
VÒ hiÖn t­îng : PPDH lµ sù vËn ®éng cã ®Þnh h­ãng do gi¸o viªn x¸c ®Þnh, ®­îc h×nh thµnh bëi ®cj ®iÓm ®a d¹ng cña néi dung, môc tiªu, tr×nh ®é häc vÊn, h×nh thøc tæ chøc, ph­¬ng tiÖn d¹y häc.. Vµ phô thuéc vµo yÕt tè chñ quan cña ng­êi gi¸o viªn ( phong c¸ch, së tr­êng, n¨ng lùc chuyªn m«n, nghÖ thuËt s­ ph¹m..vv ) 
VÒ b¶n chÊt : PPDH lµ cÊu tróc cã tÝnh tù gi¸c tham gia vµo tiÕn tr×nh d¹y häc ,lµm cho néi dung d¹y häc tån t¹i vµ vËn ®éng trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau 
DÊu hiÖu b¶n chÊt cña PPDH lµ tÝnh h­íng ®Ých. Mçi PPDH chØ cã duy nhÊt mét con ®­êng biÓu hiÖn trong hiÖn thùc , ®ã lµ th«ng qua néi dung d¹y häc 
C¸c ®Þnh nghÜa vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
ThÐo quan ®iÓm gi¸o dôc häc : B.P.Exipop cho r»ng : PPDH lµ ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc , con ®­êng ®¹t tíi môc ®Ých nhÊt ®Þnh , gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh 
Thao quan ®iÓm t©m lý häc : PPDH lµ ph­¬ng thøc tæ chøc d¹y häc víi sù vËn ®éng cña néi dung d¹y häc nh­ : Ph­¬ng thøc lÜnh héi néi dung (V.V§av­dèp; §.B. Elconin; ) hoÆc ch­¬ng tr×nh ho¸ (B.F.Skiner); theo c¸c giai ®o¹n (P.I©Galperin ) 
Theo LL d¹y häc : PPDH lµ ph­¬ng ¸n kÕt hîp c¸c thñ thuËt d¹y vµ häc nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých d¹y häc 
C¸c ®Þnh h­ãng ®æi míi PPDH 
Phát triển đa trí tuệ/tích hợp 
TËp trung vµo ho¹t ®éng häc . Người học sẽ häc tËp nh­ thÕ nµo ? 
B¶o ®¶m tÝnh ®ång bé cña qu¸ tr×nh d¹y häc 
T¹o nhiÒu c¬ héi tham gia cho ng­êi häc 
Sö dông ®a d¹ng PP, h×nh thøc tæ chøc vµ ph­¬ng tiÖn, tµi liÖu d¹y häc 
Dµnh nhiÒu thêi gian cho ho¹t ®éng vËn dông, ho¹t ®éng nhãm nhá, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 
T¨ng c­ßng trùc quan ho¸. D¹y häc ®a gi¸c quan;/®a trÝ tuÖ 
NhiÒu th«ng tin ph¶n håi tíi gi¸o viªn 
§¸nh gi¸ dùa trªn n¨ng lùc thùc hiÖn 
C¸c gi¶I ph¸p kh¾c phôc rµo c¶n 
 môc tiªu GD&Đt 
Môc tiªu lµ : “ ®Ých ®Æt ra, cÇn ph¶i ®¹t tíi, ®èi víi c«ng t¸c nhiÖm vô “ ( Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th«ng dông. NXB Gi¸o dôc 1998 ) 
Môc tiªu giáo dục nói chung lµ :” H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch thÝch hîp víi nhu cÇu trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi vµ tõng c¸ nh©n “ 
Môc tiªu ®µo t¹o 
Theo §iÒu 33 cña LuËt Gi¸o dôc ( söa ®æi ) n¨m 2005 môc tiªu cña gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau : ‘ ®µo t¹o ng­êi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, cã ®¹o ®øc, l­¬ng t©m nghÒ nghiÖp , ý thøc kû luËt, t¸c phong c«ng nghiÖp cã søc khoÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­ßi lao ®éng cã kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm, tù t¹o viÖc lµm hoÆc tiÕp tôc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, cñng cè quèc phßng, an ninh/ 
	Trung cÊp chuyªn nghiÖp nh»m ®µo t¹o ng­ßi lao ®éng cã kiÕn thøc, kü n¨ng thùc hµnh c¬ b¶n cña mét nghÒ, cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp vµ cã tÝnh s¸ng t¹o, øng dông c«ng nghÖ vµo c«ng viÖc. 
	D¹y nghÒ nh»m ®µo t¹o nh©n lùc kü thuËt trùc tiÕp trong s¶n xuÊt, dÞch vô , cã n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ t­¬ng x­Ýng víi tr×nh ®é ®µo t¹o 
Néi dung ®µo t¹o 
Kh¸i niÖm chung 
	* Néi dung ®µo t¹o lµ tËp hîp cã hÖ thèng c¸c tri thøc vÒ v¨n ho¸-x· héi, khoa häc-c«ng nghÖ, c¸c chuÈn mùc th¸I ®é- nh©n c¸ch; c¸c kü n¨ng lao ®éng chung vµ chuyªn biÖt cÇn thiÕt nh»m h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt vµ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp phï hîp víi môc tiªu ®µo t¹o mét ngµnh nghÒ cô thÓ 
HÖ thèng tri thøc 
HÖ thèng kü n¨ng 
HÖ thèng c¸c kü n¨ng bao gåm : 
- C¸c kü n¨ng t­ duy : Ph©n tÝch; tæng hîp; so s¸nh ; kh¸i qu¸t; dù ®o¸n; chuÈn ®o¸n...vv. 
- C¸c kü n¨ng qu¶n lý: LËp kÕ ho¹ch; tæ chøc chØ ®¹o; phèi hîp; kiÓm tra & ®¸nh gi¸ 
- C¸c kü n¨ng giao tiÕp : Sö dông ng«n ng÷, tiÕp xóc; h­íng dÉn; tr×nh bµy..vv 
-C¸c kü n¨ng th«ng tin : Thu thËp, lùa chän; xö lý th«ng tin..vv 
-C¸c kü n¨ng thùc hµnh & t¸c nghiÖp : thiÕt kÕ; vËn hµnh; söa ch÷a; 
 thÝ nghiÖm, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò..vv 
- C¸c kü n¨ng hµnh chÝnh.vv 
C¸c nguån kiÕn thøc 
C©ó tróc néi dung ®µo t¹o 
NỘI dung ch­¬ng tr×nh 
Nên biết 
Cần biết 
Phải biết 
C¸c thang bËc kiÕn thøcvµ kü n¨ng 
§¸nh gi¸, chän lùa, so s¸nh, ra quyÕt ®Þnh, xÐt ®o¸n, ph©n lo¹i ­u tiªn, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ, b¶o vÖ ... 
¸ p dông, tÝnh to¸n, x©y dùng, chøng minh, s¾p xÕp, lËp kÕ ho¹ch, thiÕt kÕ .... 
Ph©n tÝch, ph¶n chøng, tranh luËn, lo¹i trõ, ph©n lo¹i, ph¸n ®o¸n, ph©n biÖt, l©p biÓu ®å.... 
§¸nh gi¸ 
Tæng hîp 
Ph©n tÝch 
¸ p dông 
HiÓu 
Nhí 
BiÕn ®æi, kÕt hîp, gi¶i quyÕt, x©y dùng, thiÕt kÕ, tæng qu¸t, ph¸t minh, v¹ch kÕ ho¹ch, tiªn ®o¸n, dù ®o¸n, cÊu tróc l¹i, dù th¶o , viÕt... 
§Þnh nghÜa, kÓ tªn, liÖt kª, x¸c ®Þnh vÞ trÝ, ®Æt tªn, nh¾c l¹i, ®¸nh vÇn, ph¸t biÓu, kÓ chuyÖn, ®iÒn vµo chç trèng, ghi nhí, ghÐp nghÜa... 
LËp luËn, miªu t¶, lµm s¸ng tá, gi¶i thÝch, s½p thø tù, diÔn t¶ l¹i, viÕt l¹i, tãm t¾t l¹i, t×m nguån gèc, dÞch... 
Nh÷ng ®éng tõ th­êng sö dông trong x¸c ®Þnh môc tiªu vµ nhiÖm vô theo cÊp ®é nhËn thøc 
Ch ƯƠ NG tr×nh ®µo t¹o 
Theo tõ ®iÓn Gi¸o dôc häc- NXB Tõ ®iÓn b¸ch khoa 2001. kh¸i niÖm ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®­îc hiÓu lµ : ‘ v¨n b¶n chÝnh thøc quy ®Þnh môc ®Ých, môc tiªu,yªu cÇu , néi dung kiÕn thøc vµ kü n¨ng , cÊu tróc tæng thÓ c¸c bé m«n , kÕ ho¹ch lªn líp vµ thùc tËp theo tõng n¨m häc, tû lÖ gi÷a c¸c bé m«n, gi÷a lý thuyÕt vµ thùc hµnh, quy ®Þnh ph­¬ng thøc , ph­¬ng ph¸p , ph­¬ng tiÖn, c¬ së vËt chÊt, chøng chØ vµ v¨n b»ng tèt nghiÖp cña c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ‘ 
Ch­¬ng tr×nh vµ CT- KHUNG 
Theo Wentling ( 1993 ) : ‘Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ( Program of Training ) lµ mét b¶n thiÕt kÕ tæng thÓ cho mét ho¹t ®éng ®µo t¹o ( kho¸ ®µo t¹o ) cho biÕt toµn bé néi dung cÇn ®µo t¹o, chØ râ nh÷ng g× cã thÓ tr«ng ®îi ë ng­ßi häc sau kho¸ ®µo t¹o, ph¸c th¶o ra quy tr×nh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn néi dung ®µo t¹o, c¸c ph­¬ng ph¸p ®µo t¹ovµ c¸ch thøc kiÓm tra ,®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®­îc s¾p xÕp theo mét thêi gian biÓu chÆt chÏ.’ 
	Th«ng th­êng c¸c c¬ quan qu¶n lý ®µo t¹o ban hµnh ch­¬ng tr×nh khung. Ch­¬ng tr×nh khung lµ b¶n thiÕt kÕ ph¶n ¶nh cÊu tróc tæng thÓ vÒ thêi l­îng vµ c¸c thµnh phÇn, néi dung ®µo t¹o c¬ b¶n ( cèt lâi ) cña ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho tõng ngµnh/nghÒ cô thÓ 
§Þnh h­íng ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o 
C¸c c¸ch tiÕp c©n ph¸t triÓn ch­¬ng tr×nh 
Ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o 
Lµ c¸ch thøc tæ chøc qu¸ tr×nh ®µo t¹o nh»m ®¹t ®ù¬c môc tiªu ®µo t¹o dù kiÕn trong m«i tr­êng vµ c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, phï hîp víi ®èi t­îng ®µo t¹o vµ tÝnh chÊt , ®Æc ®iÓn cña c¸c ngµnh nghÒ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, tiÕn bé khoa häc-c«ng nghÖ.. 
C¸c hÖ thèng ®µo t¹o 
TruyÒn nghÒ theo s¶n phÈm 
 Theo hÖ thèng nµy, ng­êi thî l©u n¨m (nghÖ nh©n, thî giái...) cã kinh nghiÖm thùc tÕ nghÒ nghiÖp trùc tiÕp h­íng dÉn cho ng­êi häc b¾t ch­íc tr×nh tù vµ c¸ch lµm ®Ó s¶n xuÊt ra tõng s¶n phÈm riªng lÎ. Trong tõng c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ra mét mÆt hµng cô thÓ, ng­êi häc ®­îc h­íng dÉn vµ trùc tiÕp thao t¸c lµm ra c¸c s¶n phÈm thùc theo nhu cÇu cña ®êi sèng vµ thÞ tr­êng. 
 Qu¸ tr×nh ®µo t¹o ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo tõng b­íc vµ tõng møc ®é kh¸c nhau vµ qua ®ã ng­êi häc cã ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp thùc tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. 
HÖ thèng nguyªn c«ng s¶n xuÊt 
HÖ thèng nguyªn c«ng (theo tõng c«ng ®o¹n cña d©y truyÒn s¶n xuÊt). 
HÖ thèng nµy chó träng trang bÞ vµ h×nh thµnh ë ng­êi häc c¸c kü n¨ng lao ®éng (thao t¸c, ®éng t¸c, cö ®éng v.v...) theo tõng c«ng ®o¹n cô thÓ trong d©y truyÒn s¶n xuÊt th«ng qua c¸c bµi h­íng dÉn thùc hµnh c¬ b¶n vµ thùc tÕ trong s¶n xuÊt. 
Néi dung ®µo t¹o ®­îc x©y dùng theo bµi b¶n chung (ch­¬ng tr×nh) trªn c¬ së khoa häc (c«ng nghÖ - s­ ph¹m) kÕt hîp víi c¸c kinh nghiÖm s¶n xuÊt ®­îc ®óc kÕt t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc rÌn luyÖn h×nh thµnh c¸c kü n¨ng chuÈn, lo¹i bá c¸c t­ thÕ sai, ®éng t¸c thõa hoÆc ch­a hîp lý. 
C¸c kü n¨ng, kü x¶o nghÒ nghiÖp theo tõng c«ng ®o¹n ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn th«ng qua c¸c bµi luyÖn tËp c¬ b¶n vµ thùc tÕ theo møc ®é t¨ng dÇn vÒ sè l­îng thao t¸c, ®é phøc t¹p vµ tèc ®é thùc hiÖn v.v... 
hÖ thèng luyÖn tËp kü n¨ng lao ®éng 
HÖ thèng luyÖn tËp kü n¨ng lao ®éng (c¬ b¶n vµ chuyªn biÖt) víi c¸c thiÕt bÞ luyÖn tËp chuyªn dông vµ c¸c bµi tËp ®­îc thiÕt kÕ trªn c¬ së ph©n tÝch rÊt tØ mØ qu¸ tr×nh lao ®éng (c«ng ®o¹n - c«ng viÖc - thao t¸c - ®éng t¸c - cö ®éng v.v...). Qu¸ tr×nh luyÖn ®­îc chia thµnh 5 giai ®o¹n chñ yÕu lµ: 
1. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c cö ®éng, ®éng t¸c lao ®éng c¬ b¶n. 
2. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c kü n¨ng thao t¸c lao ®éng chuyªn biÖt (bao gåm c¸c cö ®éng, ®éng t¸c ë giai ®o¹n 1). 
3. LuyÖn tËp h×nh thµnh c¸c kü n¨ng theo tõng c«ng viÖc hoÆc c¶ c«ng ®o¹n. 
4. Thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc tæng hîp bao gåm nhiÒu thao t¸c, nhiÒu c«ng viÖc trong mét hoÆc vµi c«ng ®o¹n (theo h­íng dÉn). 
5. Tù ®éc lËp thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, c«ng viÖc lao ®éng ®Æc tr­ng cho nghÒ ®µo t¹o trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trùc tiÕp . 
HÖ thèng ph©n tÝch - vÊn ®Ò 
§µo t¹o theo hÖ thèng ph©n tÝch - vÊn ®Ò ®ßi hái ph¶i trang bÞ cho ng­êi häc hÖ thèng c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vµ chuyªn s©u vÒ c«ng nghÖ (bao gåm m¸y mãc, thiÕt bÞ; qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÇm, tµi liÖu c«ng nghÒ - s¶n phÈm v.v...). 
 Qu¸ tr×nh vËn hµnh lµ qu¸ tr×nh theo dâi, quan s¸t, ph¸t hiÖn c¸c t×nh huèng ®Ó duy tr× chÕ ®é lµm viÖc b×nh th­êng cña hÖ thèng thiÕt bÞ. 
Ph©n tÝch vµ xö lý kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh vËn hµnh. ë ®©y, ng­êi häc kh«ng ph¶i thùc hiÖn c¸c kü n¨ng lao ®éng ch©n tay phøc t¹p vµ nÆng nhäc nh­ng l¹i ph¸t triÓn m¹nh kü n¨ng t­ duy (dù ®o¸n, tæng hîp, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, xö lý .v.v...). 
HÖ thèng ®µo t¹o theo kÞch b¶n 
 C¸c kÞch b¶n th­êng ®­îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch lÜnh vùc ho¹t ®éng, tr×nh ®é cÇn thiÕt theo chøc n¨ng, nhiÖm vô mµ ng­êi hµnh nghÒ sÏ ®¶m nhiÖm trong thùc tÕ. Nã cã thÓ lµ mét kÞch b¶n chi tiÕt (h×nh thµnh cho ng­êi häc mét vµi kü n¨ng hoÆc thãi quen trong c¸c t×nh huèng nhÊt ®Þnh) hoÆc kÞch b¶n tæng hîp bao gåm nhiÒu c«ng viÖc kÕ tiÕp hoÆc liªn quan víi nhau trong qui tr×nh dÞch vô ë mét m«i tr­êng lµm viÖc nhÊt ®Þnh . 
 ViÖc luyÖn tËp theo kÞch b¶n t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi häc h×nh thµnh c¸c thãi quen, kü n¨ng thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo chøc n¨ng - nhiÖm vô nghÒ nghiÖp song dÔ g©y ra tr¹ng th¸i thô ®éng, m¸y mãc ë ng­êi häc. ChÝnh v× vËy ng­êi ta th­êng vËn dông kÕt hîp ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo kÞch b¶n kÕt hîp víi xö trÝ t×nh huèng linh ho¹t. (Lùa chän mét sè t×nh huèng ®iÓn h×nh ®­îc ®óc kÕt qua thùc tÕ ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp) ho¸n vÞ ph©n vai trong tr­êng hîp lµm viÖc theo nhãm phôc vô...vv 
Ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
	* Ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ c¸ch thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña ng­êi d¹y ( gi¸o viªn ) vµ ng­êi häc nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung d¹y häc vµ ®¹t ®­îc c¸c môc ®Ých ( môc tiªu ) d¹y häc trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­ßng s­ ph¹m nhÊt ®Þnh 
C¸c ®Þnh nghÜa vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
ThÐo quan ®iÓm gi¸o dôc häc : B.P.Exipop cho r»ng : PPDH lµ ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc , con ®­êng ®¹t tíi môc ®Ýh nhÊt ®Þnh , gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh 
Thao quan ®iÓm t©m lý häc : PPDH lµ ph­¬ng thøc tæ chøc d¹y häc víi sù vËn ®éng cña néi dung d¹y häc nh­ : Ph­¬ng thøc lÜnh héi néi dung (V.V§av­dèp; §.B. Elconin; ) hoÆc ch­¬ng tr×nh ho¸ (B.F.Skiner); theo c¸c giai ®o¹n (P.I©Galperin ) 
Theo LL d¹y häc : PPDH lµ ph­¬ng ¸n kÕt hîp c¸c thñ thuËt d¹y vµ häc nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých d¹y häc 
Kh¸I qu¸t vÒ PP d¹y häc 
VÒ hiÖn t­îng : PPDH lµ sù vËn ®éng cã ®Þnh h­ãng do gi¸o viªn x¸c ®Þnh, ®­îc h×nh thµnh bëi ®cj ®iÓm ®a d¹ng cña néi dung, môc tiªu, tr×nh ®é häc vÊn, h×nh thøc tæ chøc, ph­¬ng tiÖn d¹y häc.. Vµ phô thuéc vµo yÕt tè chñ quan cña ng­êi gi¸o viªn ( phong c¸ch, së tr­êng, n¨ng lùc chuyªn m«n, nghÖ thuËt s­ ph¹m..vv ) 
VÒ b¶n chÊt : PPDH lµ cÊu tróc cã tÝnh tù gi¸c tham gia vµo tiÕn tr×nh d¹y häc ,lµm cho néi dung d¹y häc tån t¹i vµ vËn ®éng trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau 
DÊu hiÖu b¶n chÊt cña PPDH lµ tÝnh h­íng ®Ých. Mçi PPDH chØ cã duy nhÊt mét con ®­êng biÓu hiÖn trong hiÖn thùc , ®ã lµ th«ng qua néi dung d¹y häc 
C¸c ®Æc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
C¸c cÊp ®é nghiªn cøu vµ triÓn khai PPDH 
PPDH : TruyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i 
 PPDH truyÒn thèng : LÊy truyÒn thô mét chiÒu ( GV-HS ) lµm ho¹t ®éng c¬ b¶n . GV lµ chñ thÓ , lµ trung t©m. Ng­êi häc lµ kh¸ch thÓ, lµ ®èi t­îng tiÕp nhËn tri thøc thô ®éng hoÆc b¾t ch­íc c¸c thao t¸c m¸y mãc. Gi¸o ¸n theo PPDH truyÒn thèng ®­îc thiÕt kÕ theo ®­ßng th¼ng tuyÕn tÝnh, mét chiÒu GV-HS 
 PPDH hiÖn ®¹i : lÊy sù t­¬ng t¸c tÝch cùc gi÷a GV-HS lµm ho¹t ®éng c¬ b¶n GV cã vai trß chñ ®¹o, h­ãng dÉn, tæ chøc qu¸ tr×nh d¹y häc. HS lµ trung t©m, tÝch cùc vµ chñ ®éng n¾m tri thøc vµ h×nh thµnh kü n¨ng 
 Gi¸o ¸n ®ùoc thiÕt kÕ xoay quang trôc ho¹t ®éng song hµnh GV-HS 
§æi míi ph­¬ng ph¸p- b¾t ®Çu tõ ®©u ? 
Ng­êi häc lµ tr­ng t©m 
TÝch cùc ho¸ 
H§ ho¹c tËp 
KÕt hîp hµI ho¸ 
C¸c PP kh¸c nhau 
S­ dông hiÖu qu¶ 
Ph­¬ng tiÖn d¹y häc 
C¸c ®Þnh h­ãng ®æi míi PPDH 
TËp trung vµo ho¹t ®éng häc . Häc viªn sẽ häc tËp nh­ thÕ nµo ? 
B¶o ®¶m tÝnh ®ång bé cña qu¸ tr×nh d¹y häc 
T¹o nhiÒu c¬ héi tham gia cho ng­êi häc 
Sö dông ®a d¹ng PP, h×nh thøc tæ chøc vµ ph­¬ng tiÖn, tµi liÖu d¹y häc 
Dµnh nhiÒu thêi gian cho ho¹t ®éng vËn dông, ho¹t ®éng nhãm nhá, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 
T¨ng c­ßng trùc quan ho¸. D¹y häc ®a gi¸c quan; ®a trÝ tuÖ 
NhiÒu th«ng tin ph¶n håi tíi gi¸o viªn 
§¸nh gi¸ dùa trªn n¨ng lùc thùc hiÖn 
C¸c ph­¬ng ph¸p vµ kü thuËt d¹y häc phæ biÕn 
C¸c ph­¬ng ph¸p häc 
Ph­¬ng tiÖn d¹y häc 
C¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc 
Tæ chøc khoa häc lao ®éng s­ ph¹m 
M«i tr­êng 
t©m lý 
M«i tr­êng 
vËt chÊt 
M«i tr­êng 
x· héi 
M«i tr­êng 
 trÝ tuÖ 
C¸c ph­¬ng ph¸p häc 
So s¸nh c¸c ph­¬ng ph¸phäc tËp 
Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 
Kh¸i niÖn chung 
 	Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu lµ c¸ch thøc hµnh ®éng ( ho¹t ®éng ) cña ng­êi hoÆc nhãm nghiªn cøu nh»m thùc hiÖn c¸c néi dung nghiªn cøu ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ( kÕt qu¶ ) nghiªn cøu mong muèn 
Kh¸I niÖm vÒ khoa häc vµ nghiªn cøu khoa häc 
Khoa häc lµ hÖ thèng c¸c tri thøc ph¶n ¸nh c¸c quy luËt, c¸c ®Æc tÝnh, c¸c mèi quan hÖ .. cña c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng trong hiÖn thùc kh¸ch quan kh«ng phï thuéc vµo ý thøc con ng­êi. 
Nghiªn cøu khoa häc lµ mét qu¸ tr×nh nhËn thøc, t×m hiÓu c¸c sù vËt vµ hiÖn t­îng mét c¸ch cã môc ®Ých vµ hÖ thèng vµ nh»m kh¸m ph¸, ph¸t hiÖn c¸c quy luËt, c¸c ®Æc tÝnh, c¸c quan hÖ .v.v tån t¹i kh¸ch quan trong thÕ giíi hiÖn thùc 
Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøukhoa häc gi¸o dôc 
Quy tr×nh nghiªn cøu 
Xin c¶m ¬n