Bài giảng Ngân hàng thương mại - Chương I: Tổng quan về ngân hàng thương mại

08/01/2018 
1 
1. Khái niệm 
2. Chức năng của ngân hàng thương mại 
3. Hệ thống ngân hàng thương mại 
4. Các hoạt động kinh doanh của ngân 
hàng thương mại 
5. Cơ cấu tổ chức bộ máy 
6. Vai trò của ngân hàng thương mại 
7. Đánh giá hoạt động của ngân hàng 
thương mại 
1. Khái niệm ngân hàng 
i) Theo Fitch (2012): Ngân hàng là tổ chức, 
thường là một công ty, nhận tiền gửi, thực hiện 
cho vay, thanh toán séc, và thực hiện các dịch vụ 
liên quan cho công chúng. 
ii) Theo Pháp lệnh ngân hàng, Hợp tác xã tín 
dụng cà Công ty tài chính (1990): NHTM là một 
tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu 
và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng 
với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để 
cho vay, thực hiện các nghiệp vụ chiết khấu và 
làm phương tiện thanh toán. 
1. Khái niệm ngân hàng (tt) 
iii) Theo Luật các TCTD năm 2010: Ngân hàng là 
loại hình tổ chức tín dụng có thể được thực hiện 
tất cả các hoạt động ngân hàng theo quy định của 
Luật này. Theo tính chất và mục tiêu hoạt động, 
các loại hình ngân hàng bao gồm ngân hàng 
thương mại, ngân hàng chính sách, ngân hàng 
hợp tác xã. (Khoản 2, Điều 4) 
Hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh, cung 
ứng thường xuyên một hoặc một số các nghiệp vụ 
sau đây: 
a) Nhận tiền gửi; 
b) Cấp tín dụng; 
c) Cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản. 
(Khoản 12, Điều 4) 
1. Khái niệm ngân hàng (tt) 
iv) Theo Rose & Hudgins (2008): Ngân hàng là 
một loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh 
mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất – đặc biệt 
là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán và thực 
hiện nhiều chức năm tài chính nhất so với bất kỳ 
tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế. 
Tóm lại, Ngân hàng là một tổ chức kinh 
doanh tiền tệ, cung cấp một danh mục 
dịch vụ tài chính tổng hợp, với ba loại 
hình chủ yếu là nhận tiền gửi, cấp tín 
dụng và làm dịch vụ thanh toán. 
1. Khái niệm ngân hàng (tt) 
NHẬN XÉT: 
Phải có vốn ban đầu (vốn tự có) đạt mức 
tối thiểu theo quy định . 
Có cơ cấu bộ máy quản trị và điều hành. 
Tự chủ hoàn toàn trong hoạt động kinh 
doanh. 
Tìm kiếm lợi nhuận một cách hợp pháp. 
1 NHTM là một loại hình DN 
08/01/2018 
2 
1. Khái niệm ngân hàng (tt) 
Lĩnh vực kinh doanh tiền tệ - tín dụng và 
dịch vụ ngân hàng liên quan đến mọi ngành. 
Cơ cấu tài chính khác với các DN khác (chủ 
yếu là tài sản nợ). 
Tài sản có chủ yếu là tài sản vô hình (tín 
dụng, tài sản tài chính). 
Hoạt động của NHTM bị chi phối rất mạnh 
bởi chính sách tiền tệ của NHTW. 
2 NHTM là một loại hình DN đặc biệt 
1. Khái niệm ngân hàng (tt) 
3 NHTM là một trung gian tín dụng 
Doanh nghiệp, tổ 
chức kinh tế, hộ 
gia đình, cá nhân 
Doanh nghiệp, tổ 
chức kinh tế, hộ 
gia đình, cá nhân 
Huy động vốn 
Cấp tín dụng 
2. Các loại hình ngân hàng 
2.1. Căn cứ vào tính chất và mục tiêu hoạt 
động 
Ngân hàng 
trung ương 
NH 
Chính 
sách xã 
hội 
NH 
Phát 
triển 
NH 
Đầu tư 
NH 
Thương 
mại 
NH 
Hợp tác 
2. Các loại hình ngân hàng (tt) 
2.2. Căn cứ vào hình thức sở hữu 
i) NHTM Nhà nước 
ii) NHTM cổ phần 
iii) NHTM liên doanh 
iv) Chi nhánh NHTM nước ngoài 
v) NHTM 100% vốn nước ngoài 
2. Các loại hình ngân hàng (tt) 
2012 2013 2014 2015 2016 
NHTM Nhà nước 5 1 1 7 4 
NHTM cổ phần 34 37 37 28 31 
NHTM liên doanh 4 4 4 3 2 
Chi nhánh NHNNg 50 51 51 50 51 
NHTM 100% vốn 
nước ngoài 
5 5 5 5 8 
Tổng cộng 98 98 98 93 96 
Nguồn: sbv.gov.vn 
2. Các loại hình ngân hàng (tt) 
2.3. Căn cứ vào tính đa dạng dịch vụ 
i) Ngân hàng đơn năng 
ii) Ngâng hàng đa năng 
iii) Ngân hàng bán buôn và bán lẻ 
08/01/2018 
3 
2. Các loại hình ngân hàng (tt) 
Ngân hàng bán buôn và bán lẻ 
Tiêu chí Ngân hàng bán buôn Ngân hàng bán lẻ 
Số lượng và giá trị 
giao dịch 
Số lượng ít, nhưng giá trị lớn Số lượng lớn, nhưng giá trị nhỏ 
Đặc điểm khách 
hàng 
Khách hàng lớn, nhưng ít. 
Tập trung tại các trung tâm 
thương mại và công nghiệp 
Khách hàng nhỏ, nhưng nhiều. 
Phân tán rải rác ở mọi nơi 
Đặc điểm vốn Vốn lớn, tập trung Vốn nhỏ, phân tán 
Đơn vị cung cấp 
dịch vụ 
Thường là Hội sở Mạng lưới rộng khắp của ngân 
hàng 
Phạm vi dịch vụ Thường hẹp Đa dạng, phong phú 
Phương thức giao 
dịch 
Chủ yếu là theo phương thức 
truyền thống 
Phương thức giao dịch ngày 
càng hiện đại (E-banking..) 
Chức năng của NHTM 
 Trung gian tín dụng 
 Trung gian thanh toán 
 Tạo tiền 
 Cung cấp dịch vụ tài chính 
Trung gian tín dụng Trung gian thanh toán 
Người trả tiền 
Người mua 
(Công ty, xí 
nghiệp, tổ 
chức kinh tế, 
cá nhân) 
Người thụ hưởng 
Người bán 
(Công ty, xí 
nghiệp, tổ chức 
kinh tế, cá nhân) 
Lệnh trả tiền 
qua tài khoản 
Giấy báo có 
Tạo tiền 
NH 1 
1.000 DTBB: 100 
Cho vay (A): 900 
NH 2 
900 DTBB: 90 
Cho vay (B): 810 
NH 3 
810 DTBB: 81 
Cho vay (C): 729 
NH n 
Lượng bút tệ được tạo ra: 
900(A)+810(B)+729(C)+ 
>>>> 1.000 
Cung cấp dịch vụ tài chính 
• Dịch vụ ngân quỹ và chuyển tiền 
• Dịch vụ kiều hối 
• Dịch vụ tư vấn đầu tư 
• Dịch vụ ngân hàng điện tử 
.. 
08/01/2018 
4 
Quaûn trò ñieàu haønh vaø kieåm soaùt trong NHTM 
Hoäi Ñoàng Quaûn Trò 
• Chöùc naêng: Quaûn trò ngaân haøng theo quy ñònh cuûa luaät phaùp 
• Tieâu chuaån: Uy tín; ñaïo ñöùc ngheà nghieäp; am hieåu ngaân haøng 
• Cô caáu vaø cô cheá boå nhieäm: 
+ NHQD: HÑQT töø 5–7 ngöôøi, do Thoáng ñoác NHNN boå nhieäm vôùi 
nhieäm kyø 5 naêm, trong ñoù coù 3 thaønh vieân chuyeân traùch: 
- Chuû tòch HÑQT 
- UÛy vieân kieâm Toång giaùm ñoác 
- UÛy vieân kieâm Tröôûng ban kieåm soaùt 
 Caùc thaønh vieân coøn laïi laø thaønh vieân kieâm nhieäm 
Thaønh vieân kieâm nhieäm khoâng phaûi laø ngöôøi ñang giöõ caùc chöùc vuï 
laõnh ñaïo trong boä maùy nhaø nöôùc. 
+ NHCP: Töø 3–11 ngöôøi do ñaïi coå ñoâng baàu , vaø ñöôïc SBV chuaån y 
vôùi nhieäm kyø 2–5 naêm. 
Nhöõng ngöôøi ñöôïc öùng cöû vaøo HÑQT phaûi laø coå ñoâng lôùn (hoaëc ñaïi 
bieåu cuûa nhoùm coå ñoâng). 
+ Ngaân haøng lieân doanh: do 2 beân thoûa thuaän soá thaønh vieân HÑQT 
+ NH nöôùc ngoaøi : Töø 3 – 5 ngöôøi , do boå nhieäm, ñöôïc SBV chuaån y 
Ban ñieàu haønh: (Toång giaùm ñoác, giaùm ñoác) 
 Ñieàu haønh hoaït ñoäng ngaân haøng laø Toång giaùm ñoác, giuùp vieäc 
toång giaùm ñoác laø moät soá phoù toång giaùm ñoác, keá toaùn tröôûng vaø 
boä maùy chuyeân moân nghieäp vuï. 
• Chöùc naêng: Ñieàu haønh haøng ngaøy caùc maët hoaït ñoäng nghieäp vuï 
cuûa NHTM theo nhieäm vuï vaø quyeàn haïn, phuø hôïp vôùi phaùp luaät 
vaø ñieàu leä cuûa ngaân haøng. 
• Tieâu chuaån 
 + Coù söùc khoeû, ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, trung thöïc, lieâm khieát, 
hieåu bieát phaùp luaät vaø coù yù thöùc chaáp haønh phaùp luaät. 
 + Coù trình ñoä chuyeân moân, coù naêng löïc ñieàu haønh moät NHTM 
 + Coù kinh nghieäm ñieàu haønh vaø quaûn lyù 
 + Phaûi cö nguï taïi VN trong thôøi gian ñöông nhieäm 
• Cô caáu cuûa ban ñieàu haønh: 
 + Ñieàu haønh trong toaøn heä thoáng: 
 – Toång giaùm ñoác, caùc phoù toång giaùm ñoác 
 – Caùc tröôûng phoøng ban tröïc thuoäc Hoäi sôû (boä maùy chuyeân 
moân) 
+ Ñieàu haønh caáp cô sôû: 
 – Caùc giaùm ñoác, phoù giaùm ñoác chi nhaùnh 
 – Caùc tröôûng phoù phoøng thuoäc chi nhaùnh (boä maùy chuyeân moân 
caáp cô sôû) 
• Boå nhieäm ban ñieàu haønh: 
 + Toång giaùm ñoác, phoù toång giaùm ñoác, keá toaùn tröôûng caùc NHTM 
quoâc doanh do thoáng ñoác NHTM boå nhieäm, rieâng keá toaùn 
tröôûng phaûi coù thoûa thuaän vôùi Boä taøi chính. 
 + Toång giaùm ñoác, phoù toång giaùm ñoác vaø keá toaùn tröôûng caùc 
NHTM coå phaàn do Hoäi ñoàng quaûn trò boå nhieäm vaø ñöôïc thoáng 
ñoác NHNN chuaån y. 
 + Caùc giaùm ñoác, phoù giaùm ñoác chi nhaùnh, tröôûng phoù phoøng... 
Do Hoäi ñoàng quaûn trò boå nhieäm theo ñeà nghò cuûa Toång giaùm 
ñoác, hoaëc toång giaùm ñoác ñöôïc uûy quyeàn boå nhieäm. 
 + Giaùm ñoác sôû giao dòch chi nhaùnh vaên phoøng ñaïi dieän do HÑQT 
quyeát ñònh. 
 + Caùc chöùc danh khaùc ôû caáp cô sôû ñöôïc boå nhieäm theo phaân caáp 
quaûn lyù caùn boä 
Ban kieåm soaùt: 
• Chöùc naêng: 
 + Kieån tra hoaït ñoäng taøi chính cuûa NHTM 
 + Giaùm saùt vieäc chaáp haønh cheá ñoä haïch toaùn 
 + Giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa heä thoáng kieåm tra vaø kieåm toaùn noäi 
boä. 
• Tieâu chuaån cuûa KS vieân: 
 + Coù trình ñoä chuyeân moân 
 + Coù ñaïo ñöùc ngheà nghieäp 
• Soá löôïng KS vieân: Ban kieåm soaùt cuûa moät NHTM toái thieåu laø 03 
ngöôøi, trong ñoù coù 1 tröôûng ban, vaø ít nhaát phaûi coù moät nöûa soá 
thaønh vieân laø chuyeân traùch. 
• Ñoái vôùi NHTMNN : Trong caùc thaønh vieân phaûi do Boä tröôûng boä 
taøi chính giôùi thieäu 1 ngöôøi, thoáng ñoác NHTM Vieät Nam giôùi 
thieäu 1 ngöôøi. Soá löôïng thaønh vieân coøn laïi vaø vieäc boå nhieäm ñeàu 
do HÑQTquyeát ñònh 
• Ñoái vôùi NHCP, Ban kieåm soaùt do ñaïi hoäi coå ñoâng baàu vôùi soá 
löôïng toái thieåu laø 03 ngöôøi. Tröôûng ban phaûi laø coå ñoâng cuûa 
ngaân haøng. 
08/01/2018 
5 
08/01/2018 
6 
Các hoạt động kinh doanh 
1 
NGHIỆP 
VỤ 
HUY 
ĐỘNG 
VỐN 
2 
NGHIỆP 
VỤ 
TÍN 
DỤNG 
3 
DỊCH 
VỤ 
THANH 
TOÁN 
& NGÂN 
QUỸ 
4 
HOẠT 
ĐỘNG 
KHÁC 
Các hoạt động kinh doanh 
1 
NGHIỆP 
VỤ 
HUY 
ĐỘNG 
VỐN 
 Tiền gửi không kỳ hạn 
 Tiền gửi có kỳ hạn 
 Các loại tiền gửi khác 
 Chứng chỉ tiền gửi 
 Trái phiếu 
 Các giấy tờ có giá khác 
 Vay vốn các TCTD khác 
 Vay vốn ngắn hạn của 
NHNN 
Các hoạt động kinh doanh 
 Cho vay 
 Bảo lãnh 
 Chiết khấu 
 Cho thuê tài chính 
 Bao thanh toán 
 Tài trợ xuất nhập khẩu 
 Cho vay đồng tài trợ 
2 
NGHIỆP 
VỤ 
TÍN 
DỤNG 
Các hoạt động kinh doanh 
 Cung cấp các phương tiện thanh 
toán 
 Thực hiện các dịch vụ thanh toán 
trong nước 
 Thực hiện dịch vụ thu và chi hộ 
 Thực hiện dịch vụ thu và phát 
tiền mặt 
 Tổ chức thanh toán nội bộ và 
tham gia hệ thống thanh toán liên 
ngân hàng 
 Tham gia hệ thống thanh toán 
quốc tế khi được NHNN cho phép 
3 
DỊCH 
VỤ 
THANH 
TOÁN 
& NGÂN 
QUỸ 
Các hoạt động kinh doanh 
 Góp vốn và mua cổ phần 
 Tham gia thị trường tiền tệ 
 Kinh doanh ngoại hối 
 Uỷ thác và nhận uỷ thác 
 Cung ứng dịch vụ bảo hiểm 
 Tư vấn tài chính 
 Bảo quản vật quý giá 
4 
HOẠT 
ĐỘNG 
KHÁC 
08/01/2018 
7 
Cơ cấu tổ chức hoạt động Cơ cấu tổ chức hoạt động 
Đại hội đồng 
cổ đông 
Hội đồng 
quản trị 
Tổng Giám đốc 
Khối Phát 
triển kinh 
doanh 
Khối Giám 
sát Điều 
hành 
Khối Quản 
trị Nguồn 
lực 
Khối CNTT 
Khối Ngân 
quỹ 
Khối Khách 
hàng Doanh 
nghiệp 
Khối Khách 
hàng Cá nhân 
Ban định giá 
tài sản 
Ban kiểm tra 
kiểm soát 
Ban đảm bảo 
chất lượng 
Ban chiến lược 
Phòng Quan 
hệ Quốc tế 
Ban chính sách và 
quản lý rủi ro tín 
dụng 
Sở giao dịch, trung tâm thẻ, các chi nhánh và phòng giao dịch; 
Các công ty trực thuộc: Công ty chứng khoán, Công ty Quản lý nợ và khai thác tài sản 
Ban kiểm soát 
Các Hội đồng Văn phòng HĐQT 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 Bảng cân đối kế toán là báo cáo tài chính tổng 
hợp, phản ánh tổng quát toàn bộ giá trọ tài 
sản hiện có và nguồn vốn hình thành tài sản 
đó của TCTD tại một thời điểm nhất định. 
Số liệu trên bảng CĐKT cho biết toàn bộ giá trị 
tài sản hiện có của TCTD theo cơ cấu tài sản, 
cơ cấu nguồn vốn hình thành tài sản đó. 
Có thể nhận xét, đánh giá khái quát tình hình 
tài chính của TCTD tại thời điểm báo cáo. 
Bảng cân đối kế toán 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
Bảng cân đối kế toán 
TÀI SẢN CÓ TÀI SẢN NỢ 
1. Tiền mặt tại quỹ 1. T/gửi KBNN và TCTD 
2. Tiền gửi tại NHNN 2. Vay NHNN, TCTD 
3. Tiền gửi tại các TCTD 3. T/gửi của các TCKT, dân cư 
4. Cho vay các TCTD khác 4. Vốn tài trợ uỷ thác đầu tư 
5. Cho vay các TCKT, cá nhân 5. Phát hành giấy tờ có giá 
6. Các khoản đầu tư 6. Tài sản Nợ khác 
7. Tài sản 7. Vốn và các quỹ 
8. Tài sản Có khác 
TỔNG CỘNG TÀI SẢN TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN 
08/01/2018 
8 
Bảng cân đối kế toán 
TÀI 
SẢN 
CÓ 
NỢ 
VỐN CHỦ 
SỞ HỮU 
TÀI SẢN = NGUỒN VỐN 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 Báo cáo thu nhập chỉ ra tổng các khoảng thu 
ngân hàng nhận được và tổng các khoản chi 
phí phát sinh trong một thời kỳ nhất định. 
Báo cáo thu nhập cho biết thu nhập ròng của 
ngân hàng sau khi tất cả chi phí được trừ tổng 
thu. 
THU NHẬP = TỔNG THU – TỔNG CHI 
Báo cáo thu nhập 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
Báo cáo thu nhập 
THU TỪ HOẠT ĐỘNG SDV CHI CHO HĐV VÀ KHÁC 
Thu từ cho vay Chi phí cho tiền gửi 
Thu từ đầu tư chứng khoán Chi phi cho các khoản vốn vay 
Thu từ các tài sản bằng tiền Chi phí cho nhân viên 
Thu từ các dịch vụ khác Chi phí thuế 
Chi khác 
TỔNG THU TỔNG CHI 
08/01/2018 
9 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 ROE (Tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu) 
 ROE = Thu nhập sau thuế/Vốn chủ sở hữu 
 ROE được xem là một thước đo gần như 
chuẩn mực nhất, phản ánh trình độ của Ban 
điều hành trong việc tối đa hoá tài sản của chủ 
sở hữu ngân hàng. 
Các chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 ROA (Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản 
 ROA = Thu nhập sau thuế/Tổng tài sản 
 ROA phản ánh khả năng của Ban điều hành 
ngân hàng trong việc tận dụng các nguồn vốn 
để tạo ra thu nhập. ROA thể hiện hiệu quả kinh 
doanh của một đồng tài sản có. 
Các chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 Tỷ lệ sinh lời hoạt động = Lợi nhuận ròng/Tổng 
thu nhập 
 Chỉ số này cho biết hiệu quả của một đồng 
thu nhập của ngân hàng. Cụ thể chỉ số này 
cao chứng tỏ ngân hàng đã có biện pháp tích 
cực trong việc giảm chi phí và tăng thu nhập. 
Các chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên = (Thu ngoài 
lãi – Chi phí ngoài lãi)/(Tổng tài sản hoặc tài sản 
sinh lời) 
 Đo lường mức chênh lệch giữa nguồn thu 
ngoài lãi, chủ yếu là nguồn thu phí từ các dịch 
vụ với các chi phí ngoài lãi mà ngân hàng phải 
chịu. Đối với hầu hết các ngân hàng tỷ lệ này 
thường âm. 
Các chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời 
08/01/2018 
10 
Đánh giá hoạt động của NHTM 
 Thu nhập trên mỗi cổ phần (EPS) = Thu nhập 
sau thuế/Tổng số cổ phần thường hiện hành 
 Đo lường trực tiếp thu nhập của cổ đông ngân 
hàng tính trên mỗi cổ phiếu hiện đang lưu 
hành. 
Các chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời