Giáo dục Israel: Thúc đẩy sáng tạo

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
 125 
Giáo dục Israel: Thúc đẩy sáng tạo 
Trần Văn Công1,*, Trần Thị Huệ2, Ariel Cegla3 
1Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN, Việt Nam, 
2Trần Thị Huệ, Trường Đại học Thủ đô Hà Nội, Việt Nam 
3Trung tâm Đào tạo Quốc tế Aharon Ofri MASHAV, Israel 
Nhận ngày 06 tháng 10 năm 2016 
Chỉnh sửa ngày 18 tháng 10 năm 2016; Chấp nhận đăng ngày 28 tháng 11 năm 2016 
Tóm tắt: Bài viết khám phá và mô tả một cách sơ bộ về hoàn cảnh đất nước, nền văn hóa và hệ 
thống giáo dục của Israel kể từ khi lập quốc vào 1948 đến nay. Kể từ khi lập quốc đến nay, Israel 
đã có những bước phát triển không ngừng về mọi mặt an ninh, ngoại giao, kinh tế, giáo dục. Chính 
phủ Israel xác định nguồn tài nguyên lớn nhất mà đất nước này có chính là con người: những 
người dân Israel với bản chất vượt khó, biết ước mơ và luôn vươn tới sự sáng tạo, đột phá. Để tối 
ưu hóa nguồn nhân lực, Israel cần một hệ thống giáo dục hiệu quả, và không thể phủ nhận hệ 
thống giáo dục, các chính sách giáo dục và các mô hình giáo dục đã đóng vai trò không nhỏ vào 
việc giúp đất nước này đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực mà đặc biệt là về khoa 
học, công nghệ. Việt Nam và Israel có nhiều điểm tương đồng về lịch sử với những cuộc chiến 
tranh giữ nước, về sự thông minh và khả năng vượt khó của người dân. Trong bài viết này, nhóm 
tác giả phân tích những đặc điểm của hệ thống giáo dục, các chính sách giáo dục và các mô hình 
giáo dục thành công của Israel trong việc nuôi dưỡng và phát triển tư duy sáng tạo và tính đột phá. 
Giữa nhiều điều đáng học hỏi, bài viết tập trung vào khai thác sự sáng tạo của con người Israel 
dưới góc độ giáo dục. Một số ví dụ về mô hình trường học, cách thức tổ chức hoạt động giáo dục 
được đưa ra, từ đó rút ra những gợi ý và bài học kinh nghiệm cho giáo dục Việt Nam. 
Từ khóa: Giáo dục; Israel; sáng tạo; bài học; Việt Nam. 
1. Đặt vấn đề 
Israel (I-xra-en; tên đầy đủ là Nhà nước 
Israel, còn được gọi là Nhà nước Do Thái) là 
một quốc gia theo chế độ cộng hòa ở vùng 
Trung Đông bên bờ Địa Trung Hải, thành lập từ 
năm 1948. Về địa thế, Israel nằm ở ngã ba của 
ba châu lục (châu Á, châu Phi, châu Âu), là 
mục tiêu “chinh phạt” trong suốt gần 3000 năm 
qua của hàng chục đế chế châu Âu, Trung 
Đông, do có thành phố Jerusalem mà ba tôn 
_______ 
 Tác giả liên hệ. ĐT: 84-918690186. 
 Email: congtv@vnu.edu.vn 
giáo lớn trên thế giới (Thiên Chúa giáo, Do 
Thái Giáo và Hồi giáo) đều coi là nơi đạo của 
mình sinh ra và “phát tích”. Trong suốt lịch sử 
hình thành và phát triển, Israel luôn phải đối 
mặt với sự phức tạp về mặt chính trị, mối quan 
hệ thù địch với các nước láng giềng. Về điều 
kiện tự nhiên, đây là là quốc gia có diện tích 
nhỏ với 60% là sa mạc, hoàn toàn không có các 
nguồn tài nguyên như dầu mỏ hay khoáng sản, 
thiên nhiên khắc nghiệt, thời tiết khô hạn, trung 
bình một năm chỉ có 15 ngày mưa. 
Tuy trải qua nhiều khó khăn như vậy, kể từ 
khi lập quốc đến nay, Israel đã có những bước 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
126 
phát triển không ngừng về mọi mặt an ninh, 
ngoại giao, kinh tế, giáo dục. Năm 2010, Israel 
đã trở thành thành viên của tổ chức OECD (Tổ 
chức hợp tác và phát triển kinh tế, gồm 34 
thành viên mà hầu hết là các quốc gia có thu 
nhập cao như Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Nhật 
Bản). Israel được biết đến trên bản đồ thế 
giới như là một trong những đất nước đứng đầu 
về sự sáng tạo và đột phá, trong 10 năm gần đây 
giành được ba giải Nobel về lĩnh vực hóa học, 
là nước đứng thứ ba thế giới (tính bình quân 
đầu người) về số bằng phát minh sáng chế được 
đăng ký tại Mỹ trong năm 2015 [1]. Vậy điều gì 
đã làm nên “bí mật Israel” [2], biến đất nước 
nhỏ bé này trở thành nơi quy tụ các trung tâm 
nghiên cứu và phát triển (Research & 
Development Center) trọng yếu của các tập 
đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như 
Microsoft, Google, IDM, Intel, HP, Siemens. 
Chính phủ Israel xác định nguồn tài nguyên 
lớn nhất mà đất nước này có chính là con 
người, những người dân Israel với bản chất 
vượt khó, biết ước mơ và luôn vươn tới sự sáng 
tạo, đột phá. Để tối ưu hóa nguồn nhân lực, 
Israel cần một hệ thống giáo dục hiệu quả, và 
không thể phủ nhận hệ thống giáo dục, các 
chính sách giáo dục và các mô hình giáo dục đã 
đóng vai trò không nhỏ vào việc giúp đất nước 
này đạt được những thành tựu to lớn trên nhiều 
lĩnh vực mà đặc biệt là về khoa học, công nghệ. 
Việt Nam và Israel có nhiều điểm tương 
đồng về lịch sử với những cuộc chiến tranh giữ 
nước, về sự thông minh và khả năng vượt khó 
của người dân. Việt Nam và Israel chính thức 
thiết lập mối quan hệ ngoại giao cách đây 20 
năm và đặc biệt trong những năm gần đây mối 
quan hệ ngoại giao giữa hai nước ngày càng 
phát triển bền vững. Trong bài viết này, nhóm 
tác giả phân tích những đặc điểm của hệ thống 
giáo dục, các chính sách giáo dục và các mô 
hình giáo dục thành công của Israel trong việc 
nuôi dưỡng và phát triển tư duy sáng tạo và đột 
phá, nhằm tìm ra những kinh nghiệm quý báu 
cho giáo dục Việt Nam. 
2. Sự sáng tạo được nuôi dưỡng và phát 
triển trong hệ thống giáo dục Israel như 
thế nào? 
2.1. Sáng tạo và vai trò của giáo dục trong việc 
nuôi dưỡng, phát triển sự sáng tạo 
Theo Bài kiểm tra tư duy sáng tạo Torrance 
(Torrance tests of creative thinking) - công cụ 
đã và đang được sử dụng rộng rãi để đánh giá 
mức độ sáng tạo - có bốn khía cạnh khác nhau 
của tư duy sáng tạo: khả năng tạo ra số lượng 
lớn các ý tưởng (creative fluency - sự trôi chảy 
trong sáng tạo), khả năng tạo ra nhiều ý tưởng 
đa dạng (creative flexibility - sự linh hoạt trong 
sáng tạo), khả năng tạo ra các ý tưởng không 
thông thường (originality - sự nguyên bản), khả 
năng mở rộng và triển khai cụ thể các ý tưởng 
(creative elaboration - sự triển khai chi tiết 
trong sáng tạo) [3]. 
Một khái niệm khác thường được gắn liền 
với “sáng tạo” là “cải tiến” (innovation). 
Sarooghi và các cộng sự (2015) cho rằng “cải 
tiến” là kết quả của “sáng tạo”. Nếu như “cải 
tiến” là đưa một ý tưởng vào thực tiễn, thì 
“sáng tạo” là việc tạo ra ý tưởng đó. “Sáng tạo” 
vì thế là một phần không thể tách rời của “cải 
tiến” và là điểm khởi đầu của “cải tiến”. 
“Sáng tạo” trước đây được cho là một đặc 
điểm mà một số người khi sinh ra đã có sẵn, và 
một số người không có đặc điểm này. Tuy 
nhiên, những nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng 
mọi người đều có khả năng để tạo ra những sản 
phẩm sáng tạo trong lĩnh vực của họ, và môi 
trường (làm việc/học tập) có thể cải thiện mức 
độ và sự thường xuyên của các hành vi sáng tạo 
(creative behavior) [4]. Điều này cũng có nghĩa 
là nếu chúng ta tạo ra môi trường phù hợp trong 
hệ thống giáo dục thì sự sáng tạo của học sinh, 
giáo viên và các nhà quản lý giáo dục hoàn toàn 
có thể được nuôi dưỡng và phát triển. 
Trong thời đại của công nghệ ngày nay, sự 
sáng tạo và cải tiến đóng vai trò quan trọng hơn 
bao giờ hết. Các nhà tuyển dụng không chỉ tuyển 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
127 
những nhân viên biết hoàn thành tốt một số 
công việc cụ thể, mà họ cần những nhân viên có 
thể đưa ra những giải pháp khác biệt mang tính 
cải tiến và đột phá. Ở góc nhìn rộng hơn, thế 
giới cần những con người sáng tạo để giải quyết 
các vấn đề lớn của xã hội như sức ép của bùng 
nổ dân số dẫn đến sự cạn kiệt tài nguyên thiên 
nhiên, sự quá tải của hệ thống y tế Để phát 
hiện và phát triển tiềm năng sáng tạo của con 
người, chắc chắn giáo dục đóng vai trò cốt lõi. 
Theo một nghiên cứu năm 2012 của bộ phận 
chuyên về giáo dục Adobe Education thuộc tập 
đoàn Adobe, 88% các giáo sư ở Mỹ tin rằng 
việc phát triển sự sáng tạo cần phải được lồng 
ghép vào các chương trình dạy học, và 71% số 
người được hỏi tin rằng tư duy sáng tạo cần 
phải được dạy như một môn học giống như toán 
hay khoa học [5]. 
Như đã đề cập ở phần trước, đất nước Israel 
ngày nay được biết đến trên thế giới như một 
trong những quốc gia hàng đầu về khả năng 
sáng tạo và đột phá. Trong những phần tiếp 
theo của bài viết này, nhóm tác giả sẽ phân tích 
những điểm đặc biệt của hệ thống giáo dục và 
các mô hình giáo dục ở Israel đã khiến cho sự 
sáng tạo được nuôi dưỡng và phát triển như thế. 
2.2. Những đặc điểm của hệ thống giáo dục, 
các chính sách của Bộ Giáo dục và chính phủ 
giúp phát triển sự sáng tạo trong giáo dục 
2.2.1. Mô hình tự chủ trong trường học 
Khi xem xét, phân tích cấu trúc chung của 
hệ thống giáo dục Israel, chúng ta có thể thấy 
rằng hệ thống giáo dục của đất nước này phục 
vụ cho một tập thể dân số phức tạp và không 
đồng nhất (74.9% là người Do Thái, 20.7% là 
người Ả Rập trong đó 83.8% theo đạo Hồi 
8.4% theo đạo Thiên Chúa và 8.2% theo đạo 
Druze, 4.4 % thuộc các nhóm khác; 75% dân số 
được sinh ra ở Israel, còn lại là những người 
được phép nhập cư vào Israel đến từ khắp nơi 
trên thế giới) [6]. Vì lý do này, hệ thống giáo 
dục Israel có một số đặc điểm như đa dạng 
trong các mô hình trường học và chương trình 
giáo dục, có tính linh hoạt rất cao, là một hệ 
thống đang trong quá trình phân tán quyền lực 
(decentralization) - các trường học được điều 
hành theo mô hình tự chủ, có quyền ra quyết 
định, phân công trách nhiệm và chịu trách 
nhiệm về kết quả. Tất cả những đặc tính này 
dẫn đến một thực tế là hiệu trưởng của các 
trường học được quyền tự do điều hành các 
hoạt động giáo dục của trường theo cách mà họ 
nghĩ là phù hợp, chỉ cần đảm bảo điều kiện là 
phát triển năng lực học tập và nâng cao kết quả 
học tập của học sinh. Hiệu trưởng của các 
trường học đã nắm bắt cơ hội này để huy động 
tối đa các nguồn lực, khuyến khích các ý tưởng 
mới, điều hành quá trình đổi mới giáo dục trong 
trường học của mình và trong cộng đồng. Xét 
trong bối cảnh của đất nước Israel, hiệu trưởng 
của một trường học được so sánh với hình ảnh 
của một “doanh nhân khởi nghiệp”: người 
không chỉ tuân thủ các áp lực của thể chế (cải 
thiện kết quả học tập của học sinh), hoàn thành 
các trách nhiệm theo quy định, mà còn phải 
đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy những 
sáng kiến, thay đổi mà họ cho là phù hợp với 
hoàn cảnh cụ thể của trường học mà họ lãnh 
đạo [7] 
2.2.2. Cơ quan chuyên trách về thực nghiệm 
và đổi mới trong giáo dục 
Trong sơ đồ tổ chức của Bộ Giáo dục và 
Đào tạo Israel có một cơ quan chuyên trách về 
thực nghiệm và đổi mới trong giáo dục 
(Division of Experiments and Innovations in 
Education). Trên trang web chính thức của cơ 
quan này có chỉ rõ đây là nơi “tạo điều kiện cho 
sự thử nghiệm trong quá trình đổi mới giáo dục 
được hình thành và phát triển” và sứ mệnh của 
cơ quan này là “chuyển những kiến thức và 
kinh nghiệm của một trường học cụ thể thành 
những mô hình giáo dục hoàn thiện và mang 
tính thực tế cao để có thể nhân rộng”. Nói cách 
khác, đây là cơ quan chuyên trách trực thuộc 
Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho phép và giúp đỡ 
các trường học tạo ra và phát triển mô hình giáo 
dục thực nghiệm mới phù hợp và đáp ứng được 
nhu cầu thực tế, chiến lược giáo dục và tầm 
nhìn giáo dục của địa phương. 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
128 
2.2.3. Sự tham gia và liên kết của các tổ 
chức ngoài ngành giáo dục với các trường học 
Một điểm đặc biệt nữa giúp tạo ra sự đa 
dạng trong hệ thống giáo dục Israel và tạo thêm 
không gian để thúc đẩy sự sáng tạo trong giáo 
dục là sự tham gia, liên kết của các tổ chức 
ngoài ngành giáo dục với các trường học, cụ thể 
là các tổ chức tình nguyện, các tổ chức phi 
chính phủ và các tổ chức phi lợi nhuận. Đặc 
điểm dễ nhận thấy của các tổ chức này là họ có 
hiểu biết tốt về bộ máy tổ chức và quản lý, quy 
trình làm việc và hoạt động của các cơ quan địa 
phương. Các nhà cung cấp dịch vụ phi chính 
phủ ít mang tính thứ bậc, khoảng cách quyền 
lực thấp, dân chủ và linh hoạt hơn, cam kết làm 
việc phục vụ người có thu nhập thấp, và có thể 
cung cấp các dịch vụ hiệu quả với chi phí thấp 
hơn. Nói cách khác, với mức chi phí thấp họ có 
thể tạo ra những kết quả và lợi ích tốt hơn [8, 9]. 
Họ được coi là mang “tính khởi nghiệp” sáng 
tạo và năng động, và có những đóng góp quan 
trọng trong quá trình mang lại những thay đổi 
tích cực cho hệ thống giáo dục [7,10]. Trong 
bối cảnh giáo dục, sự tương tác giữa hệ thống 
giáo dục với những tổ chức phi lợi nhuận này 
chính là giải pháp cho những lợi ích của các 
bên liên quan như chính quyền địa phương, Bộ 
Giáo dục, các trường học và chính các tổ chức 
phi lợi nhuận đó. Vì thế, những tổ chức này 
mang lại cơ hội đáng kể cho sự hợp tác phát 
triển, thay đổi và đổi mới trong hệ thống giáo 
dục [7]. 
Trong những năm gần đây, các tổ chức phi 
chính phủ và phi lợi nhuận giữ vai trò trung tâm 
trong hệ thống giáo dục. Vào năm 2007, có 
khoảng 500 đến 1000 tổ chức bên ngoài tham 
gia vào hệ thống giáo dục, cung cấp khoảng 
10% các hoạt động trong chương trình học tập 
hàng tuần của học sinh [11]. Có tới 89% các 
trường học có sự tham gia của các tổ chức bên 
ngoài. Điều này cho thấy sự sẵn sàng hợp tác 
của các trường học đối với các tổ chức ngoài 
giáo dục [12]. Năm 2014, Bộ Giáo dục Israel 
ước tính có khoảng 4000-6000 chương trình 
của các tổ chức ngoài giáo dục được đưa vào 
trường học và lồng ghép vào các hoạt động giáo 
dục trong trường học [13]. 
2.2.4. Đào tạo ra những giáo viên sáng tạo 
Một trong những nguyên nhân các trường 
học ở Israel và giáo viên ở đây có khả năng 
khuyến khích sự sáng tạo ở học sinh xuất phát 
từ quá trình đào tạo giáo viên. Chỉ khi nhà 
trường và giáo viên hiểu rõ tầm quan trọng của 
sự sáng tạo trong việc phát triển đất nước và 
phương pháp tối ưu để phát huy tính sáng tạo, 
họ mới xây dựng được những dự án, mô hình 
để phát huy tính sáng tạo. Một ví dụ điển hình 
là Trung tâm nghệ thuật Mish'ol Center thuộc 
trường Cao đẳng Sư phạm Kibbutzim ở Tel 
Aviv là một trong những nơi tạo ra không gian 
khuyến khích sinh viên sư phạm sáng tạo để 
tương lai trở thành những giáo viên sáng tạo. 
Mish'ol Center tập trung vào đào tạo và hỗ trợ 
sinh viên sư phạm ở ba lĩnh vực chính là âm 
nhạc, hội họa và truyền thông đa phương tiện. 
Điểm đặc biệt ở đây là những môn học này 
không phải là môn học bắt buộc trong chương 
trình đào tạo. Bất cứ sinh viên nào trong trường 
đều có thể đến và yêu cầu được hướng dẫn, 
giúp đỡ. Ví dụ, nếu ngày hôm sau sinh viên 
phải đến trường phổ thông và dạy một bài thơ 
thì trước đó sinh viên hoàn toàn có thể đến 
trung tâm, sử dụng các thiết bị, tài liệu sẵn có, 
nhận được sự trợ giúp của các nhân viên làm 
việc ở đây để hoàn thành một poster hoặc dụng 
cụ dạy học hỗ trợ cho việc dạy học bài thơ đó ở 
trường phổ thông. Trung tâm có đội ngũ nhân 
viên làm việc toàn thời gian ở đây để thực hiện 
các nhiệm vụ đó. 
2.2.5. Phương pháp dạy học gợi mở 
(Inquiry-based learning) được áp dụng ở tất cả 
các cấp học 
Nhằm phát triển cách học chủ động sáng tạo 
trong toàn hệ thống giáo dục, năm 2008 Bộ 
Giáo dục Israel đã khởi xướng cuộc cải cách 
giáo dục “Áp dụng phương pháp dạy học gợi 
m ... tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo 
của người học, tiếp đến là yêu cầu về tính sáng 
tạo được đề cập đến ở tất cả các cấp học, từ 
giáo dục phổ thông, trung cấp chuyên nghiệp, 
cho đến đào tạo đại học và sau đại học. 
Trong nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 
4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về 
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, 
một trong những mục tiêu tổng quát là tạo 
chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, 
hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng 
tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và 
nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con 
người Việt Nam phát triển toàn diện và phát 
huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của 
mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu 
đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. 
Năng lực sáng tạo là một trong tám nhóm 
năng lực chủ chốt được Bộ giáo dục và đào tạo 
(2015) xác định cần phát triển cho học sinh. Cụ 
thể, dự thảo chương trình giáo dục phổ thông 
tổng thể đã nêu rõ 8 nhóm năng lực chủ chốt 
được xác định cần phát triển cho học sinh gồm: 
năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và 
sáng tạo, năng lực ICT (công nghệ thông tin), 
năng lực tính toán, năng lực thể chất, thẩm mĩ, 
giao tiếp và hợp tác (Bộ giáo dục và đào tạo, 
2015). Cũng theo như báo cáo quốc gia của Bộ 
giáo dục và đạo tạo (2015) về giáo dục cho mọi 
người, một trong những mục tiêu tổng quát là 
đến năm 2020, nền giáo dục Việt Nam được đổi 
mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn 
hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và 
hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
134 
nâng cao một cách toàn diện, gồm: Giáo dục 
đạo đức, văn hóa, kỹ năng sống, năng lực sáng 
tạo, năng lực thực hành, năng lực ngoại ngữ và 
tin học; đáp ứng nhu cầu nhân lực, nhất là nhân 
lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xây dựng 
nền kinh tế tri thức; đảm bảo công bằng xã hội 
trong giáo dục và cơ hội học tập suốt đời của 
mỗi người dân, từng bước hình thành xã hội 
học tập. 
Xuất phát từ mục tiêu chiến lược như vậy, 
nhiều nghị quyết đổi mới giáo dục và đào tạo đã 
được thông qua và từng bước thực hiện, từ nghị 
quyết đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và 
đào tạo, đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu 
tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi 
trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người 
học, đổi mới về nội dung, phương pháp, hình 
thức kiểm tra đánh giá, nghị quyết về đổi mới 
chương trình sách giáo khoa giáo dục phổ thông 
(2014), v.v... Có thể thấy, năng lực sáng tạo đã 
được đề cập đến trong nhiều văn bản luật, chính 
sách, chiến lược đổi mới toàn diện, trở thành 
một trong những mục tiêu ưu tiên cần hướng 
đến của ngành giáo dục và đào tạo. 
3.4. Một số mô hình và dự án nghiên cứu và 
thực hành nhằm thúc đẩy năng lực sáng tạo 
trong giáo dục tại Việt Nam 
Mặc dù sáng tạo là năng lực quan trọng, và 
là một trong những mục tiêu hướng đến của 
ngành giáo dục và đào tạo, nhưng thực tế cho 
thấy vẫn còn nhiều vấn đề đáng lưu tâm trong 
việc hình thành, nuôi dưỡng và phát triển năng 
lực này trong hệ thống giáo dục và đào tạo. 
Theo Trần Nhân Ái (2015), năng lực sáng tạo là 
một trong những năng lực cần phát triển, tuy 
nhiên, “đây là một khoảng trống trong các 
chương trình đào tạo phổ thông và đại học của 
chúng ta. Từ cách dạy rập khuôn và cách học 
vẹt như hiện nay, đến dạy học sáng tạo là một 
quãng đường phấn đầu gian khó, nhưng không 
thể né tránh được....” [16]. 
Trước thực trang giáo dục và đào tạo trên, 
nhiều hoạt động về mặt chính sách cũng như 
các dự án nghiên cứu và thực hành ứng dụng 
nhằm đổi mới phương pháp, nội dung, chương 
trình, phương pháp dạy học cũng được thực 
hiện nhằm nâng cao chất lượng dạy và học, 
nâng cao chất lượng giáo dục. 
Hiện nay, ngành giáo dục và đào tạo tiếp 
tục thực hiện các hoạt động theo xu hương đổi 
mới phương pháp dạy học tích cực, dạy học 
theo hướng tiếp cận năng lực, lấy người học 
làm trung tâm. Nhiều báo cáo thảo luận và 
nghiên cứu đã được thực hiện về vấn đề này 
dựa trên từng điều kiện và nội dung, điều kiện, 
v.v. giảng dạy cụ thể, bước đầu đánh giá và cho 
thấy một số kết quả khả thi của việc đổi mới 
dạy và học theo hướng này [17-20]. Theo đó, 
năng lực sáng tạo cũng được đặc biệt chú ý, áp 
dụng trong quá trình nghiên cứu, thực nghiệm 
đánh giá hiệu quả và ứng dụng trong thực tế. 
Các nghiên cứu đều hướng đến mục tiêu nâng 
cao năng lực sáng tạo cho người học [21-26]. 
Một số chương trình giáo dục mới đã được ứng 
dụng trong thực tiễn, ví dụ như mô hình trường 
học mới (VNEN), các hoạt động trải nghiệm 
sáng tạo đã và đang được thử nghiệm và ứng 
dụng [27-29]. 
3.5. Bài học kinh nghiệm, những gợi ý/ khuyến 
nghị thay đổi, bổ sung trong quá trình đổi mới 
giáo dục để thúc đẩy tính sáng tạo 
Hiện nay, tuy tình hình giáo dục và đào tạo 
ở nước ta còn tồn tại nhiều vấn đề khó khăn 
thách thức trong việc đổi mới căn bản, toàn 
diện, nhiều hoạt động vẫn đang trong giai đoạn 
nghiên cứu, thử nghiệm, ví dụ như việc đổi mới 
chương trình, nội dung, phương pháp dạy học 
đã cho thấy những ưu và nhược điểm trên 
những khía cạnh khác nhau trong thực tiễn, 
nhưng nhìn chung tất cả vẫn hướng đến mục 
tiêu phương hướng đã đề ra trong các chiến 
lược của ngành giáo dục, đào tạo, trong đó có 
chú ý đến phát triển năng lực sáng tạo. Thông 
qua những nội dung đã tìm hiểu và trình bày về 
sự sáng tạo trong hệ thống giáo dục Israel, đặt 
trong bối cảnh giáo dục tại Việt Nam, chúng tôi 
xin đưa ra một số đề xuất, gợi ý như sau: 
Thứ nhất, cần tiếp tục kiên trì thực hiện 
những mục tiêu chiến lược giáo dục và đào tạo 
đã đề ra, trong đó chú ý đến việc nuôi dưỡng, 
phát triển năng lực sáng tạo ở tất cả các yếu tố, 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
135 
quá trình giáo dục, có nghĩa là, cần tích cực xây 
dựng, bồi dưỡng và phát huy năng lực sáng tạo 
ở cả người dạy, người học, nội dung, phương 
pháp, chương trình dạy học, tạo điều kiện tốt 
nhất cho sự phát triển năng lực sáng tạo. 
Thứ hai, giáo dục cần tăng cường sự trao 
đổi, kết nối và hợp tác hơn nữa trong và ngoài 
nhà trường. Trong nhà trường, đó là sự kết nối 
giữa người quản lý, giáo viên, nhân viên trong 
trường học. Ngoài nhà trường, đó là sự kết nối, 
hợp tác với các tổ chức ngoài ngành giáo dục, 
tăng cường sự liên kết với các tổ chức này. Cụ 
thể, đó có thể là các tổ chức tình nguyện, các tổ 
chức phi chính phủ và các tổ chức phi lợi 
nhuận, v.v. Điều này có thể sẽ giúp tạo ra sự đa 
dạng trong hệ thống giáo dục và góp phần tạo 
thêm không gian để thúc đẩy sự sáng tạo trong 
giáo dục. 
Thứ ba, khuyến khích và giúp đỡ, hồ trợ các 
trường học xây dựng và phát triển mô hình giáo 
dục mới phù hợp và đáp ứng được nhu cầu thực 
tế, chiến lược giáo dục và tầm nhìn giáo dục 
của địa phương, tích lũy kinh nghiệm để trở 
thành mô hình hoàn thiện có thể nhân rộng. 
Thứ tư, trong quá trình dạy và học, có thể 
xem xét thừa nhận mối liên hệ giữa cảm xúc 
với việc học tập, sáng tạo, và việc phát triển các 
dự án, mô hình thúc đẩy sự thấu cảm chia sẻ, 
kết nối trong trường học để qua đó khuyến 
khích, phát triển sự sáng tạo. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Elis, N. (2015). Study: Israeli patents in US jump 
21%. The Jerusalem Post online edition. Retrieved 
from: 
Tech/Study-Israeli-patents-in-US-jump-21-
percent-395733 
[2] Senor, D. & Singer, S. (2011). Start-up Nation: 
The story of Israel's economic miracle. Twelve: 
New York. 
[3] Almeida, L.S., Prieto, L.P., Ferrando, M., 
Oliveira, E., & Ferrandiz, C. (2008). Torrance test 
of creative thinking: The question of its construct 
validity. Thinking skills and creativity, 3, 53–58. 
[4] Holzmann, V. & Golan, J. (2016). Leadership to 
creativity and management of innovation? The 
case of the “Innovation Club” in a production 
company. American Journal of Industrial and 
Business Management, 6, 60-71.  
10.4236/ajibm.2016.61005 
[5] Adobe Education. (2012). Creativity should be 
taught as a course. Retrieved from: 
ssreleases/201211/110712AdobeEducationCreativ
ityStudy.html 
[6] Herkavi, A., & Mendel-Levi, N. (Eds.). (2014). 
Education for all - and to each one in Israel's 
education system. Jerusalem: Israel Academy of 
Sciences and Humanities. Retrieved from: 
ations/education-for-all-He.pdf (Hebrew) 
[7] Yemini, M., Addi-Raccah, A., & Katarivas, K. 
(2014). I have a dream School principals as 
entrepreneurs. Educational Management 
Administration & Leadership, 43 (4), 526-540. 
[8] DeStefano, J., & Moore, A.S. (2010). The roles of 
non-state providers in ten complementary 
education programmes. Development in Practice, 
20 (4-5), 511-526. 
[9] Haugh, H., & Kitson, M. (2007). The Third Way 
and the third sector: New Labour’s economic 
policy and the social economy. Cambridge 
Journal of Economics, 31(6), 973–994. 
[10] Jung, T., & Harrow, J. (2015). New development: 
Philanthropy in networked governance-treading 
with care. Public Money & Management, 35 (1), 47-52. 
[11] Shiffer, V., Berkovich, I., Bar-Yehuda, S., & 
Almog-Bareket, G. (2010). Third Sector 
Organizations Involvement in the Educational 
System. Van Leer Institution, Mandel Leadership 
Institute. (Hebrew) 
[12] Weinhaber, B.C., Ben Nun, R., & Shiffman, E. 
(2008). Involvement of NGOs, Funds and 
Commercial Philanthropy in the Education 
System - Findinds’ Report. Kfar Saba: Beit Berl 
College. Retrieved from:  
/centers/yazamoot/forum_yazamut01/documents/p
df/doch-maarechet_hinuch.pdf (Hebrew) 
[13] Avgar, A. (2014). External education programs in 
the education system. Jerusalem: The Knesset 
(Israel Parliament). Retrieved from: 
pdf (Hebrew) 
[14] Prusak, N. & Hershkowits, R. (2015). Creativity 
developed within an activity that affords multiple 
solution and multymodal argumentation. 
Proceedings of the 9th mathematical creativity and 
giftedness international conference. 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
136 
[15] Spendlove, D. & Wells, A. (2013). Creativity for 
a new generation. In Owen-Jackson (Ed), Debates 
in design and technology education. Routledge. 
[16] Trần Nhân Ái (2015), Người dạy phải làm gì để 
tích cực hóa việc học, Tạp chí Dạy và học ngày 
nay, Tạp chí của trung ương hội khuyến học Việt 
Nam, ISSN 1859 – 2694. 
[17] Mai Xuân Minh (2011), Từ quan điểm, tư tưởng 
dạy học lấy học sinh làm trung tâm, nghĩ về đổi 
mới phương pháp dạy học ở trường tiểu học hiện 
nay, Tạp chí thông tin khoa học công nghệ, số 1, 2011. 
[18] Nguyễn Thị Ánh Tuyết (2014), Thực trạng vận 
dụng các phương pháp dạy học tích cực vào hoạt 
động dạy học cho trẻ 5 –6 tuổi tại một số trường 
mầm non quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh, 
Luận văn thạc sĩ giáo dục học, trường Đại học Sư 
phạm thành phố Hồ Chí Minh. 
[19] Hoàng Thị Tuyết (2013), Phát triển chương trình 
đại học theo cách tiếp cận năng lực: Xu thế và nhu 
cầu. Tạp chí Phát triển và Hội nhập, (9 (19), 80-87. 
[20] Trịnh Thị Thu (2015), Dạy học theo hướng phát 
triển năng lực người học nội dung Hệ phương 
trình trong trường trung học phổ thông, luận văn 
thạc sĩ Sư phạm toán, trường Đại học Giáo dục, 
Đại học Quốc gia Hà Nội. 
[21] Phạm Thị Thanh (2015), Phát triển năng lực sáng 
tạo của sinh viên trường cao đẳng công nghiệp và 
xây dựng thông qua dạy học hóa đại cương, luận 
văn văn thạc sĩ Sư phạm hóa học, trường Đại học 
Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. 
[22] Bùi Thị Phin (2013), Phát triển tư duy sáng tạo 
cho học sinh trung học phổ thông thông qua dạy 
học nội dung đại số tổ hợp, Luận văn thạc sĩ Giáo 
dục học, trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc 
gia Hà Nội. 
[23] Nguyễn Thị Ngọc Thủy (2015), Xây dựng và sử 
dụng hệ thống câu hỏi bài tập rèn luyện năng lực 
sáng tạo cho học sinh qua dạy học phần Sinh thái 
học - Chương trình chuyên trung học phổ thông, 
luận văn văn thạc sĩ Sư phạm sinh học, trường Đại 
học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. 
[24] Trần Thị Liên (2015), Phát huy năng lực sáng tạo 
cho học sinh chuyên hóa học qua dạy học chuyên 
đề phức chất, luận văn văn thạc sĩ Sư phạm sinh 
học, trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia 
Hà Nội. 
[25] Trần Thị Bích Liễu (2014), Phát triển trí tò mò 
cho học sinh trong quá trình dạy học sáng tạo, Tạp 
chí khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Nghiên 
cứu giáo dục, Vol 30, No,1S, 25 – 32. 
[26] Đỗ Ngọc Miên (2014), Phát triển một số yếu tố 
của tư duy sáng tạo cho học sinh tiểu học, Luận án 
tiến sĩ ngành Lý luận và lịch sử giáo dục, Viện 
khoa học giáo dục Việt Nam. 
[27] Lê Thị Nga (2015), Tổ chức hoạt động học tập trải 
nghiệm sáng tạo cho học sinh trong dạy học lịch 
sử địa phương ở trường trung học phổ thông 
huyện Ba Vì - Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Giáo dục 
học, trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia 
Hà Nội. 
[28] Nguyễn Thị Thanh Thương (2016), Quản lý phát 
triển chương trình hoạt động trải nghiệm sáng tạo 
tại trường tiểu học Văn Chương, quận Đống Đa, 
thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ Giáo dục học, 
trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. 
[29] Bùi Tố Nhân (2015), Quản lý hoạt động trải 
nghiệm sáng tạo tại các trường Trung học cơ sở 
thuộc quận Lê Chân thành phố Hải Phòng, Luận 
văn thạc sĩ Giáo dục học, trường Đại học Giáo 
dục, Đại học Quốc gia Hà Nội. 
Israeli Education: Promoting Creativity 
Tran Van Cong1, Tran Thi Hue2, Ariel Cegla3 
1VNU University of Education, Vietnam 
2Hanoi Metropolitan University, Vietnam 
3The Aharon Ofri MASHAV Educational International Training Center, Israel 
Abstract: This paper briefly explores and describes country circumstances, culture and 
educational system of Israel since its foundation in 1948. Israel has made continuous development in 
all aspects of security, diplomacy, economy, and education. According to the Israeli government, the 
most significant resources of this country are human resources: the Israeli people with the nature of 
T.V. Công và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Tập 32, Số 1S (2016) 125-137 
137 
overcoming adversity, being ambitious, and always striving to creativity and innovation. For 
optimizing human resources, Israel needs an efficient education system, and it is undeniable that 
Israeli education policies and models have played an important role in helping this country achieve 
great success in various fields, especially in science and technology. Vietnam and Israel have many 
similarities in history related to defending wars, intelligence, and adversity overcoming nature. In this 
paper, the authors analyze the characteristics of the education system, the educational policies and the 
successful education models of Israel in developing creative thinking and innovation. Among many 
things worth learning, the paper focuses on the use of Israel’s creativity in educational context. Some 
examples of school models, methods of organizing educational activities are introduced, from which 
lessons for Vietnamese education are suggested. 
Keywords: education, Israel, creativity, lesson, Vietnam