Một số đánh giá và giải pháp hoàn thiện pháp luật về chống chuyển giá của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở Việt Nam

48
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
Số 207- Tháng 8. 2019
© Học viện Ngân hàng
ISSN 1859 - 011X 
Một số đánh giá và giải pháp hoàn thiện pháp luật 
về chống chuyển giá của các doanh nghiệp có 
vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở Việt Nam
Phạm Minh Quốc
Khoa Kinh tế - Luật, Đại học Thương Mại
Ngày nhận: 07/07/2019 Ngày nhận bản sửa: 11/07/2019 Ngày duyệt đăng: 22/07/2019
Việc xác định có tồn tại quan hệ chuyển giá và xử lý các vụ việc chuyển giá 
đòi hỏi các nhà quản lý và hoạch định chính sách phải luôn quan tâm đúng 
mức, từ đó nhằm kịp thời phát hiện ra các “lỗ hổng” cho việc hoàn thiện 
chính sách tài chính (đặc biệt là các quy định pháp luật về thuế) của Nhà 
nước, đồng thời đề xuất các biện pháp kinh tế- pháp lý tốt nhất để các cơ 
quan quản lý Nhà nước (trong đó có các cơ quan thuế) có thể chống chuyển 
giá một cách có hiệu quả. Bài viết này nhằm mục tiêu xác định bản chất 
của hoạt động chuyển giá trong khu vực doanh nghiệp FDI, đánh giá sơ 
bộ những hạn chế tồn tại của pháp luật hiện hành trong việc chống chuyển 
giá ở Việt Nam, từ đó rút ra một số kết luận và giải pháp nhằm hoàn thiện 
chính sách và pháp luật về môi trường đầu tư kinh doanh nói chung và về 
lĩnh vực thuế quan nói riêng tại Việt Nam.
Trên nền tảng tổng hợp các nghiên cứu đánh giá từ các chuyên gia khác, 
Some assessments about and solutions for completing the legal regulations on anti-transfer pricing 
conducted by FDI enterprises in Vietnam
Abstract: The determination of transfer pricing transactions and dealing with these phenomina require the 
appropriate interests from the administrative managers and policy planners, in order, on the one hand, to timely 
find out the “loophole” of law in process of improving the financial policies (especially the legal regulations 
on taxation) of the State and, on the other hand, to put forward the proper legal - economic measures for 
the effective operations in anti-trasfer pricing activities of the competent administrative authorities (including 
the tax authorities). This paper shall mention to some legal aspects relating to the nature of transfer pricing in 
business transations of FDI enterprises in Vietnam, give out some preliminary assessments about the existing 
shortcomings of current legal regulations on anti-transfer pricing in Vietnamese law, then propose some 
solutions for completing the policies and laws in Vietnam on the field of investment and business in general 
and on the taxation and tariff sector in particular. Based on the current regulations of law, synthesizing some 
research results from other experts, combining with the assessments from comparative and analysis study, 
the paper points out some shortcomings of Vietnamese legal regulations in the field of anti-transfer pricing, 
concurrently offers some suggestions for continuing to improve the law in this field.
Keywords: transfer pricing, anti-transfer pricing, law on anti-transfer pricing, tax evasion.
Quoc Minh Pham, lecture
Faculty of Economics and Law, Thuongmai University
Số 207- Tháng 8. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 49
kết hợp với việc phân tích so sánh các quy định của pháp luật thực định, 
bài viết đã chỉ ra một số hạn chế còn tồn tại trong pháp luật Việt Nam về 
chống chuyển giá, đồng thời đưa ra một số đề xuất cho việc tiếp tục hoàn 
thiện pháp luật trong lĩnh vực này. 
Từ khóa: Chuyển giá, chống chuyển giá, pháp luật về chống chuyển giá, 
trốn thuế
1. Khái quát chung về chuyển giá của 
các doanh nghiệp FDI
1.1. Bản chất của hiện tượng chuyển giá
Hiện tượng chuyển giá đã tồn tại khá phổ 
biến trên thế giới. Nguyên nhân cơ bản 
cho hiện tượng này là bởi nhu cầu của các 
nhà đầu tư trong việc làm giảm những 
chi phí có ảnh hưởng tới doanh thu (đặc 
biệt là chi phí thuế) của các doanh nghiệp 
trong nước và nước ngoài, nhằm làm gia 
tăng tối đa mức lợi nhuận có thể thu được 
từ hoạt động kinh doanh có tính liên kết 
nội bộ giữa các chủ thể kinh doanh đó. 
Tuy nhiên ở bình diện toàn xã hội, với 
nhiều hình thức khác nhau, hiện tượng 
chuyển giá nội bộ giữa các đơn vị kinh tế 
có mối quan hệ liên kết lại có thể gây thất 
thu thuế cho Nhà nước và gây bất lợi cho 
các doanh nghiệp làm ăn chân chính, tạo 
ra những hành vi cạnh tranh không lành 
mạnh trong môi trường kinh doanh.
Trên bình diện kinh doanh quốc tế, chuyển 
giá được hiểu là việc thực hiện chính sách 
giá đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản 
được chuyển dịch qua biên giới không 
theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa 
số thuế giữa các thành viên có mối quan 
hệ liên kết gắn bó trong các công ty (tập 
đoàn) đa quốc gia trên thế giới (A. Lymer 
& J.Hasseldine, 2002). 
Theo cách hiểu như trên, có thể thấy xuất 
phát điểm cho hiện tượng chuyển giá diễn 
ra gồm những lý do khách quan sau:
- Xuất phát từ quyền tự do định đoạt trong 
kinh doanh, trong đó có sự định đoạt về 
giá cả trong giao dịch mua bán của các 
chủ thể kinh doanh.
- Xuất phát từ mối quan hệ gắn bó chặt 
chẽ vốn có về lợi ích kinh tế và chu trình 
kinh doanh giữa các chủ thể kinh doanh có 
sự liên kết nhóm khiến cho trong các giao 
dịch giữa các đơn vị thành viên, các doanh 
nghiệp liên kết của tập đoàn tồn tại sự chi 
phối về quyền ra quyết định kinh doanh, 
sự phụ thuộc lẫn nhau về nguồn cung cấp 
vốn và nguyên liệu sản phẩm 
- Xuất phát từ thực tế của việc ra các quyết 
định quản lý điều hành các đơn vị thành 
viên (doanh nghiệp, chi nhánh) có mối liên 
kết chặt chẽ trong chu trình kinh doanh 
(đặc biệt là các chính sách giá giao dịch 
giữa các đơn vị đó) có thể khiến cho tổng 
lợi ích chung của nhóm liên kết không bị 
ảnh hưởng, song tổng nghĩa vụ thuế của 
họ lại có sự thay đổi đáng kể.
- Xuất phát từ sự khác nhau về chính sách 
thuế giữa các quốc gia (sự ưu đãi thuế 
trong việc thu hút FDI) dẫn đến những 
chênh lệch đáng kể giữa các quốc gia về 
mức điều tiết thuế. Thông qua việc thực 
hiện các chính sách giá trong giao dịch 
giữa các doanh nghiệp thành viên của 
PHẠM MINH QUỐC
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 207- Tháng 8. 201950
nhóm liên kết, nghĩa vụ thuế phải thực 
hiện đối với hàng hóa, dịch vụ hoặc tài 
sản trong giao dịch có thể được chuyển từ 
quốc gia có mức điều tiết cao sang quốc 
gia có mức điều tiết thấp hơn.
Như vậy, việc xác định hiện tượng chuyển 
giá của doanh nghiệp FDI chỉ thực sự có 
ý nghĩa đối với các giao dịch giữa doanh 
nghiệp đó với các chủ thể khác vốn đã 
tồn tại mối quan hệ liên kết (theo kiểu tập 
đoàn kinh tế, hoặc có cơ cấu theo mô hình 
công ty mẹ- công ty con) và có hoạt động 
kinh doanh quốc tế1. Mặc dù các đơn vị 
kinh tế trong nhóm liên kết đều phải thực 
hiện hạch toán độc lập và có thẩm quyền 
riêng trong việc ra quyết về định mức chi 
phí và doanh thu, song trong các giao dịch 
chuyển giá, nhóm liên kết đã thiết lập một 
chính sách về giá mà ở đó giá chuyển giao 
(giá chuyển giao nội bộ hay giá liên kết) 
có thể được định ở mức cao hơn hay thấp 
hơn giá trị của hàng hóa dịch vụ mua vào 
hoặc bán ra thông thường (giá thị trường) 
nhằm đạt được những lợi ích nhất định 
trong tập đoàn hoặc nhóm. 
Đứng về phía lợi ích của các nhà đầu tư 
quốc tế, trong điều kiện kinh doanh có 
tính cạnh tranh gay gắt, thực hiện các giao 
dịch chuyển giá có thể được xem như một 
phương cách giúp lợi ích các tập đoàn 
hoặc nhóm liên kết đạt được lợi ích tối ưu 
do giảm được tối đa tổng các mức thuế 
của các đơn vị thành viên tại các quốc gia 
khác nhau. Hành vi chuyển giá khi đó là 
1 Xem Công ước mẫu về định giá chuyển giao của 
OECD, theo Điều 9 của Công ước này, hai doanh 
nghiệp được xem là liên kết (associated enterprises) 
khi:
1. Một doanh nghiệp tham gia vào quản lý, điều hành 
hay góp vốn vào doanh nghiệp kia một cách trực tiếp 
hoặc gián tiếp hoặc qua trung gian;
2. Hai doanh nghiệp có cùng một hoặc nhiều người hay 
những chủ thể (entities) khác tham gia quản lý, điều 
hành hay góp vốn một cách trực tiếp hoặc gián tiếp 
hoặc thông qua trung gian.
sự tận dụng tối đa những ưu thế của sự 
chênh lệch thuế suất tại các quốc gia khác 
nhau nơi tập đoàn hoặc nhóm liên kết 
có các đơn vị thành viên. Việc thực hiện 
chính sách giá chuyển giao nội bộ giữa các 
đơn vị liên kết ở các quốc gia khác nhau 
sẽ dịch chuyển các khoản lợi nhuận giữa 
họ sao cho lợi nhuận cao nhất sẽ được 
chuyển dịch tới đơn vị thành viên có trụ sở 
tại quốc gia có mức chịu thuế thấp nhất. 
Con số thống kê đánh giá của Tổ chức 
Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã 
chỉ ra một thực tế là có tới hơn 60% giá 
trị giao dịch thương mại toàn cầu đã được 
triển khai thông qua các giao dịch nội bộ 
của công ty đa quốc gia (OECD, 2001)2. 
Thực tiễn này cho thấy tầm quan trọng 
của các chính sách giá nội bộ trong các 
doanh nghiệp FDI đối với nền kinh tế các 
nước và toàn cầu, cũng như mức độ ảnh 
hưởng lớn của các chính sách này đối với 
sự hình thành và tận dụng tối đa các hành 
vi chuyển giá của các tập đoàn hoặc nhóm 
liên kết đa quốc gia. 
Tuy nhiên, trên phương diện quản lý nhà 
nước về kinh tế, đặc biệt là quản lý các 
hoạt động tài chính và thuế quan, hành vi 
chuyển giá của các doanh nghiệp FDI có 
thể được xem như một phương thức trốn 
tránh các khoản thuế thông qua việc báo 
lỗ trong hoạt động kinh doanh. Xét trên 
phạm vi tổng thể của quan hệ đầu tư quốc 
tế, chuyển giá đã gây ra sự bất bình đẳng 
trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế tại các 
quốc gia khác nhau, dẫn đến sự bất bình 
đẳng về lợi ích và những cách biệt trong 
ưu thế cạnh tranh tại một quốc gia tiếp 
nhận đầu tư nhất định do việc phải mua 
cao hơn hoặc bán thấp hơn giá thị trường 
2 Xem thêm: Transfer pricing: Keeping it at arm’s length, 
nguồn website:
aid/670/Transfer_pricing:_Keeping_it_at_arms_length.
html
Một số đánh giá và giải pháp hoàn thiện pháp luật về chống chuyển giá của các doanh nghiệp có 
vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở Việt Nam
Số 207- Tháng 8. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 51
PHẠM MINH QUỐC
nhằm chuyển lợi nhuận về công ty mẹ 
hoặc một doanh nghiệp thành viên khác ở 
nước ngoài. 
1.2. Các hình thức thực hiện chuyển 
giá phát sinh trong quan hệ đầu tư kinh 
doanh quốc tế
Trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài, hoạt 
động chuyển giá tồn tại không chỉ riêng tại 
Việt Nam mà ở hầu hết các quốc gia tiếp 
nhận đầu tư. Khi hội nhập với nền kinh tế 
toàn cầu với sự có mặt của nhiều tập đoàn 
đa quốc gia, những khác biệt trong chính 
sách điều tiết lợi ích của các quốc gia đã 
tạo điều kiện cho các doanh nghiệp FDI 
tìm cách phát huy và thực hiện các hoạt 
động chuyển giá với nhiều phương thức 
đa dạng (Phan Hữu Thắng, 2013). Thông 
thường trong mối liên kết kinh doanh quốc 
tế, các hành vi chuyển giá có thể được 
thực hiện với những hình thức sau:
- Chuyển giá thông qua việc đầu tư vốn 
bằng tài sản và mua tài sản cố định với giá 
cao.
- Chuyển giá thông qua việc mua nguyên 
vật liệu với giá cao hơn giá bán buôn 
thông thường.
- Chuyển giá thông qua việc cho vay hoặc 
đi vay.
- Chuyển giá thông qua việc bảo hành sản 
phẩm, thương quyền sản phẩm hưởng trên 
doanh thu xuyên biên giới.
- Chuyển giá thông qua mối liên kết đào 
tạo, nhà thầu.
- Chuyển giá thông qua việc sản phẩm sản 
xuất trong nước nhưng xuất khẩu rồi lại 
nhập khẩu, sau đó bán trong nước sản xuất 
dưới tên một công ty khác trong mối liên 
kết.
Theo kinh nghiệm của các chuyên gia hoạt 
động trong lĩnh vực thuế và kiểm toán, 
việc xác định các doanh nghiệp có phát 
sinh hoạt động chuyển giá trong các giao 
dịch liên kết hay không cần lưu ý một số 
biểu hiện sau (Võ Phan Sử, 2013; Dương 
Thị Vân Anh, 2018):
- Lỗ trên 03 năm hoặc lỗ âm nguồn vốn 
chủ sở hữu nhưng vẫn hoạt động và tăng 
doanh thu, tăng quy mô.
- Hiệu quả kinh doanh không đáng kể 
nhưng luôn có sự tài trợ từ các khoản vay 
của các công ty liên kết giao dịch, công ty 
mẹ hoặc các chủ sở hữu phần góp vốn.
- Công ty chỉ có một khách hàng hoặc 
vài khách hàng trong nhiều năm liên tục, 
thường bán sản phẩm chỉ bằng giá thành 
sản xuất không bao gồm chi phí quản lý, 
chi phí bán hàng.
- Cùng một hàng hóa dịch vụ trong doanh 
nghiệp nhưng giá bán thị trường nội địa 
cao hơn giá xuất khẩu.
- Công ty phải trả nhà cung cấp hàng hóa 
hoặc phải thu khách hàng có mối liên kết 
trong nhiều năm mà không thanh toán 
công nợ nhưng vẫn phát sinh giao dịch.
- Xuất xứ hàng hóa có sự tham gia từ 03 
nước khác nhau trở lên.
Với bản chất và hình thức nêu trên của 
hành vi chuyển giá, việc xác định các 
doanh nghiệp FDI có mối quan hệ liên kết 
giao dịch khi giao dịch với nhau không 
theo giá thị trường như các bên giao dịch 
độc lập khác là một vấn đề không đơn 
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 207- Tháng 8. 201952
giản. Trên thực tế, các doanh nghiệp có 
thể đưa ra nhiều lý giải để cho rằng việc 
thực hiện chính sách giá trong giao dịch 
với các bên trong mối quan hệ liên kết 
của mình không phải là “chuyển giá”: Đó 
là kết quả của việc kinh doanh hợp pháp; 
xuất trình đầy đủ các hóa đơn chứng từ 
xuất nhập khẩu; tận dụng tốt những ưu thế 
vốn có về nguồn nhân lực, nguồn nguyên 
vật liệu, cơ sở hạ tầng, chính sách ưu 
đãi đầu tư tại các quốc gia khác nhau. 
Chính vì vậy, việc ứng phó với chuyển giá 
sao cho đảm bảo cân bằng được lợi ích 
của các nhà đầu tư và lợi ích quốc gia luôn 
đòi hỏi phải có cách đánh giá đúng mức và 
toàn diện về hiện tượng này, qua đó ban 
hành và hoàn thiện những cơ sở pháp lý 
đủ mạnh và linh hoạt để các cơ quan quản 
lý nhà nước có thể phản ứng nhanh và xử 
lý kịp thời các hành vi chuyển giá. 
2. Đánh giá thực trạng pháp luật về 
chống chuyển giá ở Việt Nam hiện nay
2.1. Cơ sở pháp lý cho việc chống chuyển 
giá ở Việt Nam hiện nay
Trong những năm 90 của thế kỷ trước, 
hoạt động thu hút khuyến khích đầu tư 
nước ngoài ở Việt Nam đã phát triển mạnh 
với sự ra đời của nhiều doanh nghiệp liên 
doanh với những ưu đãi đáng kể trong đầu 
tư (đặc biệt là quyền thuê, sử dụng đất và 
chính sách miễn, giảm thuế). Tận dụng cơ 
hội được miễn tiền thuê đất và thuế thu 
nhập doanh nghiệp trong 10-15 năm đầu 
và tiếp tục giảm thuế 50% trong 5-7 năm 
tiếp theo đối với các dự án đầu tư trong 
một số ngành, địa bàn, có sử dụng nhiều 
lao động hoạt động chuyển giá đã bắt 
đầu diễn ra tại Việt Nam khi đó bởi đã 
có nhiều doanh nghiệp FDI chuyển lợi 
nhuận từ nước ngoài vào Việt Nam để 
tránh nghĩa vụ thuế. Tuy nhiên phải đến 
năm 1997, vấn đề chuyển giá mới chính 
thức được đề cập lần đầu tiên trong một 
văn bản pháp quy ở nước ta- Thông tư số 
74-TC/TCT ngày 20/10/1997 hướng dẫn 
về thuế đối với nhà đầu tư nước ngoài. 
Tiếp theo đó là sự ra đời của Thông tư số 
89/1999/TT-BTC ngày 16/7/1999 (thay 
thế Thông tư 74) và Thông tư số 13/2001/
TT-BTC ngày 08/3/2001 (thay thế Thông 
tư 89). Cả 3 Thông tư kể trên đều có 
những quy định cơ bản về chuyển giá với 
các biện pháp chống chuyển giá giống 
nhau, song đều thiếu hướng dẫn chi tiết. 
Chính bởi những thiếu sót trong các quy 
định về chuyển giá, nội dung và các biện 
pháp còn chưa sát với thực tế, các văn bản 
này đã khiến cho việc áp dụng của các cơ 
quan nhà nước có thẩm quyền kém hiệu 
quả, khôn ... 
những tranh chấp phát sinh giữa cơ quan 
thuế với doanh nghiệp trong quá trình 
xác định lại giá thị trường trong những 
giao dịch có tính liên kết để áp dụng các 
biện pháp ấn định thuế, xử phạt hành vi 
vi phạm thuế. Một trong lý do cơ bản để 
tồn tại hạn chế này đó là vì vấn đề chống 
chuyển giá hiện nay ở Việt Nam thực chất 
chủ yếu là để nhằm xử lý tình trạng trốn 
tránh nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước Việt 
Nam. Việc xử lý hành vi chuyển giá chủ 
yếu mang tính hành chính do cơ quan thuế 
tiến hành trên nền tảng chức năng quản lý 
Thuế. Các vụ việc tranh chấp về vấn đề 
chuyển giá vì thế còn khá mới mẻ đối với 
hệ thống cơ quan xét xử ở nước ta. 
3. Một số giải pháp hoàn thiện pháp 
luật về chống chuyển giá của các doanh 
nghiệp FDI ở Việt Nam
PHẠM MINH QUỐC
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 207- Tháng 8. 201956
Đối với khu vực đầu tư FDI, chuyển giá 
được xem như một hiện tượng “đặc trưng” 
có thể xảy ra ở hầu hết các nước tiếp 
nhận đầu tư, trong đó có Việt Nam. Tuy 
nhiên, cần nhận thức một cách khách quan 
rằng, mục đích của việc chống chuyển giá 
không phải chỉ để nhằm “bịt khe hở” trốn 
thuế (như cách hiểu của nhiều thông tin 
đã đưa gần đây trên các phương tiện đại 
chúng)6, mà còn nhằm để xác định được 
phạm vi tác động của các giao dịch liên 
kết trong quan hệ kinh doanh trong nước 
và quốc tế, đưa các giao dịch liên kết có 
chuyển giá về bản chất tự nhiên vốn có 
của một giao dịch bình đẳng như các giao 
dịch thông thường khác. Có như vậy mới 
tránh đươc tình trạng phân bổ lợi ích cục 
bộ thông qua các giao dịch có tính liên 
kết, đồng thời bảo vệ được lợi ích của Nhà 
nước và tạo ra một môi trường cạnh tranh 
lành mạnh, bình đẳng trong nền kinh tế 
tồn tại nhiều quan hệ đa dạng (Phan Thị 
Thành Dương, 2006).
Trên cơ sở nhận thức trên, việc xây dựng 
và tiếp tục hoàn thiện các chế định pháp 
luật liên quan đến chuyển giá cần phải đặt 
trong mối tương quan giữa các chính sách 
kinh tế- thương mại- tài chính một cách 
hài hòa, sao cho đảm bảo được sự cân 
bằng lợi ích của nhà đầu tư và nước tiếp 
nhận đầu tư, đồng thời vừa thu hút được 
đầu tư, vừa đảm bảo nâng cao năng lực 
quản lý kinh tế tài chính của hệ thống các 
thiết chế quản lý của Nhà nước. 
Từ những đánh giá sơ bộ về những hạn 
chế còn tồn tại trong pháp luật hiện hành 
ở nước ta đối với vấn đề chống chuyển giá 
nêu trên, tác giả khuyến nghị một số giải 
6 Xem: - Ngăn chặn lỗ giả, lãi thật, website: 
sggp.org.vn/kinhte/2011/9/269030
- Quốc hội bàn cách “chặn” doanh nghiệp lỗ giả, website: 
cach-chan-doanh-nghiep-lo-gia-p0c1034n521427.vnn
pháp cần tập trung nhằm hoàn thiện khuôn 
khổ pháp lý cho việc chống chuyển giá ở 
Việt Nam như sau: 
Thứ nhất, cần luật hóa vấn đề chuyển giá. 
Như đã nêu, vấn đề chống chuyển giá 
hiện nay mới chỉ được đề cập trong góc 
độ các quy định dưới luật do Bộ Tài chính 
ban hành đồng thời với tư cách là nghiệp 
vụ quản lý của cơ quan thuế. Mặt khác, 
khái niệm chuyển giá còn chưa được trực 
tiếp chỉ ra trong bất cứ một văn bản pháp 
quy nào. Chính vì vậy, trước mắt vấn đề 
xác định chuyển giá nhằm trốn thuế nên 
được đề cập trong Luật Quản lý Thuế với 
tư cách là một nghiệp vụ quản lý của lĩnh 
vực thuế. Điều này sẽ có ý nghĩa hết sức 
quan trọng để Chính phủ, trên cơ sở Luật 
Quản lý Thuế, sẽ ban hành các văn bản 
pháp quy (Nghị định) có giá trị pháp lý 
và phạm vi tác động ở mức độ cao hơn 
Thông tư, giúp cho công tác phối hợp giữa 
các cơ quan quản lý nhà nước hữu quan có 
cơ sở pháp lý rõ ràng, chặt chẽ và hiệu quả 
hơn. 
Về lâu dài, công tác chống chuyển giá cần 
phải có sự phối hợp toàn diện của nhiều 
cơ quan quản lý Nhà nước trên các lĩnh 
vực khác nhau gồm: Đầu tư, cạnh tranh, 
thuế, hải quan, ngân hàng, tòa án, thương 
vụ nước ngoài và sự tham gia của nhiều 
tổ chức nghiệp vụ khác như tổ chức giám 
định, kiểm toán, hiệp hội ngành nghề 
Khi đó, các quy định pháp luật về chuyển 
giá và các biện pháp chống chuyển giá có 
thể sẽ tiến tới được ban hành dưới hình 
thức là một chế định pháp luật riêng song 
hành cùng với các luật trong các lĩnh vực 
liên quan như Luật về đầu tư, thuế, hải 
quan, cạnh tranh, ngân hàng Vì vậy, 
trong tương lai cần xây dựng Luật Chống 
chuyển giá nhằm tạo cơ sở pháp lý thống 
nhất có giá trị pháp lý cao cho việc chống 
Một số đánh giá và giải pháp hoàn thiện pháp luật về chống chuyển giá của các doanh nghiệp có 
vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở Việt Nam
Số 207- Tháng 8. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 57
chuyển giá.
Thứ hai, tiếp tục rà soát và hoàn thiện 
hành lang pháp lý cho vấn đề chống 
chuyển giá ở Việt Nam. Ở phạm vi pháp 
luật trong nước, song hành với việc ghi 
nhận chính thức trong Luật Quản lý Thuế 
vấn đề chống trốn thuế qua chuyển giá, 
cần tiếp tục bổ sung trong các luật hiện 
hành (như Luật Thương mại, Luật Đầu tư, 
Luật Doanh nghiệp, Luật Cạnh tranh, Luật 
Thuế Thu nhập Doanh nghiệp, Luật Tổ 
chức Tín dụng) vấn đề chuyển giá dưới 
hình thức các hành vi bị cấm, các giao 
dịch cần đảm bảo tính minh bạch Ngoài 
ra, cần xây dựng ban hành các biện pháp 
chế tài pháp lý đủ mạnh để xử lý các hành 
vi chuyển giá, trốn lậu thuế. Kinh nghiệm 
từ nhiều nước trong khu vực cho thấy các 
hành vi chuyển giá nhằm gian lận thuế 
thường phải chịu những mức xử phạt từ 
100% đến 400% số thuế bị phát hiện gian 
lận, đồng thời công khai danh tính những 
doanh nghiệp thực hiện chuyển giá nhằm 
trốn thuế (Đặng Văn Hải, 2018).
Ở phạm vi quốc tế, đến nay Việt Nam đã 
là thành viên chính thức của WTO, có 
quan hệ thương mại với hầu hết các quốc 
gia trên thế giới và đã ký Hiệp định Giá trị 
hải quan và Hiệp định Tránh đánh thuế 2 
lần với hơn 50 quốc gia, đây chính là điều 
kiện pháp lý quan trọng trong việc triển 
khai xây dựng và thực hiện các biện pháp 
chống chuyển giá. Theo khuyến nghị của 
OECD (OECD, 1995), việc triển khai cơ 
chế thỏa thuận trước về phương pháp giá 
tính thuế (APA) có thể được coi là một 
giải pháp có ý nghĩa tích cực trong việc 
cân bằng lợi ích quốc gia nhận đầu tư và 
các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời vẫn 
đảm bảo việc không vi phạm các cơ chế 
pháp lý khác của Hiệp định Tránh đánh 
thuế 2 lần đã ký kết. Trong tương lai, việc 
tiếp tục ký kết các hiệp định tránh đánh 
thuế 2 lần với các đối tác thương mại khác 
của Việt Nam và hình thành cơ chế thỏa 
thuận trước về phương pháp giá tính thuế 
APA giữa nhà đầu tư nước ngoài với các 
cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực 
này là cần thiết và có ý nghĩa quan trọng 
trong việc minh bạch hóa phương pháp 
xác định giá trị tính thuế của các giao 
dịch có tính liên kết. Tuy nhiên, việc hình 
thành và áp dụng cơ chế APA tại Việt 
Nam cần phải có một lộ trình và bước đi 
thích hợp nhằm đảm bảo khả năng thích 
ứng của cơ quan quản lý nhà nước, cũng 
như tâm lý kinh doanh của các nhà đầu tư 
trong và ngoài nước.
Thứ ba, tiếp tục kiện toàn bộ máy quản 
lý Nhà nước nhằm thực thi có hiệu quả 
pháp luật trong lĩnh vực chống chuyển 
giá. Về lâu dài, việc hình thành một cơ 
quan chuyên trách chống chuyển giá ở cấp 
Trung ương nhằm chỉ đạo thực hiện thông 
suốt công tác chống chuyển giá ở tầm 
quốc gia và trực tiếp xử lý các vấn đề về 
thông tin ở tầm quốc tế sẽ có ý nghĩa rất 
quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả 
công tác chống chuyển giá ở nước ta. 
Trước tiên cần phải tạo ra cơ sở pháp lý 
cho việc tiếp tục kiện toàn hệ thống cơ 
quan thanh tra trong lĩnh vực chuyển giá 
trong ngành Thuế, chú trọng công tác 
thanh tra, kiểm tra giá chuyển giao đối 
với các doanh nghiệp có nhiều thành viên, 
các ngành nghề có dấu hiệu rủi ro lớn về 
thuế do hành vi chuyển giá của doanh 
nghiệp liên kết, các doanh nghiệp đã và 
đang thực hiện tái cơ cấu Ngoài ra, để 
nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ 
quan chức năng trong quá trình kiểm soát 
và xử lý các hành vi chuyển giá, các cơ 
quan chức năng (đặc biệt ngành Thuế và 
Hải quan) cần tích cực phổ biến, tuyên 
PHẠM MINH QUỐC
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 207- Tháng 8. 201958
truyền nhằm nâng cao sự nhận thức về các 
tác động và ảnh hưởng của hành vi chuyển 
giá đối với lợi ích chung của xã hội và giới 
kinh doanh, đồng thời tiếp tục xây dựng 
và đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên ngành 
về chuyển giá và tùy theo nhu cầu có thể 
xây dựng Đề án về việc thành lập cơ quan 
chuyên trách về chuyển giá ở từng địa 
phương có nhiều doanh nghiệp có vốn 
FDI hoạt động. 
Trong quá trình tiến hành công tác chống 
chuyển giá, một hệ thống cơ sở dữ liệu 
được kết nối liên thông nhằm cung cấp kịp 
thời thông tin về doanh nghiệp nói chung 
và doanh nghiệp có vốn FDI nói riêng 
trong các cơ quan chức năng của Việt 
Nam sẽ hết sức có ý nghĩa để có sự phối 
hợp đồng bộ, thông suốt trong kiểm soát 
hành vi chuyển giá của các doanh nghiệp 
có quan hệ liên kết. Điều này đòi hỏi 
ngành thuế, cơ quan ngoại giao, cơ quan 
cấp phép đầu tư, hải quan, ngân hàng 
cần tăng cường xây dựng cơ sở dữ liệu và 
kết nối thông tin để có được một hệ thống 
thông tin cần thiết cho quá trình quản lý, 
phân tích rủi ro, thanh tra và xử lý các 
hành vi chuyển giá giữa các doanh nghiệp 
liên kết. Để đạt được điều này, Chính phủ 
cần tiếp tục rà soát, xây dựng cơ chế pháp 
lý cụ thể cho việc phối hợp giữa các cơ 
quan chức năng, khoản chi Ngân sánh Nhà 
nước phục vụ công tác chuyển giá (chi 
phí để mua thông tin, chi phí điều tra, xác 
minh).
4. Kết luận
Chuyển giá là một hiện tượng khá phổ 
biến trong quan hệ đầu tư kinh doanh quốc 
tế thường xuất hiện trong các các giao 
dịch kinh tế giữa các doanh nghiệp vốn đã 
tồn tại mối quan hệ liên kết (theo kiểu tập 
đoàn kinh tế, hoặc có cơ cấu theo mô hình 
công ty mẹ- công ty con), trong đó các bên 
trong giao dịch liên kết đã thiết lập cơ chế 
giá chuyển giao (giá chuyển giao nội bộ 
hay giá liên kết) được xác định ở mức cao 
hơn hay thấp hơn giá trị của hàng hóa dịch 
vụ mua vào hoặc bán ra thông thường (giá 
thị trường) nhằm đạt được những lợi ích 
nhất định trong tập đoàn hoặc nhóm. 
Trong quá trình quản lý nhà nước về kinh 
tế, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính và 
thuế quan, hiện tượng này có thể được các 
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài sử 
dụng như một phương thức trốn tránh các 
khoản thuế thông qua việc báo lỗ trong 
hoạt động kinh doanh, dẫn đến sự thất thu 
về ngân sách đồng thời gây ra sự bất bình 
đẳng sự bất bình đẳng về lợi ích và những 
cách biệt trong ưu thế cạnh tranh tại một 
quốc gia tiếp nhận đầu tư.
Trên thực tế, việc xác định có tồn tại sự 
chuyển giá trong hoạt động của các doanh 
nghiệp FDI là một vấn đề không đơn giản, 
đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước phải 
có cách đánh giá đúng mức và toàn diện 
về hiện tượng này, đồng thời phải ban 
hành và hoàn thiện những cơ sở pháp lý 
đủ mạnh và linh hoạt nhằm xử lý kịp thời 
các hành vi chuyển giá.
Cùng với sự nỗ lực của nhà nước trong 
việc hình thành khuôn khổ pháp lý cho 
hoạt động chống chuyển giá, tạo những 
cơ sở pháp lý nhất định cho hoạt động của 
các cơ quan chức năng (đầu tư, thuế, hải 
quan, kiểm toán, ngân hàng) trong đấu 
tranh chống chuyển giá của các doanh 
nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp 
FDI ở Việt Nam, việc tiếp tục hoàn thiện 
những hạn chế còn tồn tại trong pháp luật 
về lĩnh vực này cần thiết phải được đặt ra. 
Theo đó, Việt Nam cần sớm cụ thể hóa và 
ban hành các quy định pháp luật về chống 
Một số đánh giá và giải pháp hoàn thiện pháp luật về chống chuyển giá của các doanh nghiệp có 
vốn đầu tư nước ngoài (FDI) ở Việt Nam
Số 207- Tháng 8. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 59
chuyển giá ở mức độ hiệu lực cao hơn 
nhằm hỗ trợ cho công tác đấu tranh chống 
chuyển giá, tạo khuôn khổ pháp lý thống 
nhất rõ ràng và minh bạch cho các doanh 
nghiệp có cơ sở chấp hành và tuân thủ. 
Trên cơ sở kinh nghiệm và dựa theo các 
quy tắc, thông lệ trong thực tiễn hoạt động 
chống chuyển giá trên thế giới, Việt Nam 
cần tiếp tục rà soát, xây dựng cơ chế pháp 
Tài liệu tham khảo
1. Andrew Lymer & John Hasseldine (2002), The International Taxation System, Kluwer Academic Publishers, ISBN 
1402071574.
2. Bộ Tài chính (1997), Thông tư số 74/1997/TT-BTC ngày 20/10/1997 hướng dẫn về thuế đối với nhà đầu tư nước 
ngoài.Bộ Tài chính (1999), Thông tư số 89/1999/TT-BTC ngày 16/7/1999 về việc hướng dẫn thực hiện quy định về thuế 
đối với các hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
3. Bộ Tài chính (2001), Thông tư số 13/2001/TT-BTC ngày 08/3/2001 về việc hướng dẫn thực hiện quy định về thuế 
đối với các hình thức đầu tư theo Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
4. Bộ Tài chính (2005), Thông tư 117/2005/TT-BTC ngày 19/12/2005 hướng dẫn việc thực hiện xác định giá thị 
trường trong các giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết.
5. Bộ Tài chính (2010), Thông tư 66/2010/TT-BTC ngày 22/4/2010 về việc hướng dẫn thực hiện việc xác định giá thị 
trường trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết.
6. Bộ Tài chính (2017), Thông tư 41/2017/TT-BTC ngày 28/4/2017 hướng dẫn thi hành Nghị định số 20/2017/NĐ-CP.
7. Chính phủ (2017), Nghị định số 20/2017/NĐ-CP ngày 24/2/2017 quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có 
giao dịch liên kết.
8. Dương Thị Vân Anh (2018), Thực trạng chuyển giá và giải pháp chống chuyển giá đối với các doanh nghiệp có vốn 
đầu tư FDI tại Việt Nam, Tạp chí Kế toán và Kiểm toán (số T4/2018).
9. Đặng Văn Hải, Giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về chống chuyển giá tại Việt Nam, website: 
10. https://enternews.vn/giai-phap-hoan-thien-khuan-kho-phap-ly-ve-chong-chuyen-gia-tai-viet-nam-135362.html
11. OECD (2001), Transfer Pricing Guidelines for Multinational Enterprises and Tax Administrantions.
12. OECD, Công ước mẫu về định giá chuyển giao của OECD.
13. OECD (1995), Cẩm nang hướng dẫn về chuyển giá. 
14. Phạm Hùng Tiến (2012), Bàn về chống chuyển giá trong giai đoạn hiện nay, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế 
và Kinh doanh số 28. 
15. Phan Hữu Thắng, Nhận biết dấu hiệu chuyển giá, nguồn website: 
gia-d5715.html
16. Phan Thị Thành Dương (2006), Chống chuyển giá ở Việt Nam, Khoa học pháp lý số 2 (33)/2006.
17. Quốc hội (2006), Luật Quản lý Thuế số 78/2006/QH 11 (sửa đổi năm 2012).
18. Quốc hội (2012), Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp số 14/2008/QH 12 (sửa đổi năm 2013).
19. Võ Phan Sử, Bàn về vấn đề chuyển giá doanh nghiệp FDI, nguồn website:
20. 
21. Website, Cần ngăn chặn doanh nghiệp FDI báo lỗ giả, nguồn: 
NewsDetail.aspx?co_id=30111&cn_id=612807
22. Website, Doanh nghiệp FDI, minh bạch thuế và túi tiền quốc gia, nguồn: 
tuyen-doanh-nghiep-fdi-minh-bach-thue-va-tui-tien-quoc-gia-20141029020422187.htm
23. Website, Ngăn chặn lỗ giả, lãi thật, nguồn: 
24. Website, Quốc hội bàn cách “chặn” doanh nghiệp lỗ giả, nguồn: 
ban-cach-chan-doanh-nghiep-lo-gia-p0c1034n521427.vnn
lý cụ thể cho việc phối hợp giữa các cơ 
quan chức năng trong công tác này, hướng 
tới hình thành một cơ quan chuyên trách 
chống chuyển giá ở cấp Trung ương nhằm 
chỉ đạo thực hiện thông suốt công tác 
chống chuyển giá ở tầm quốc gia và trực 
tiếp xử lý các vấn đề về thông tin chuyển 
giá ở tầm quốc tế ■
PHẠM MINH QUỐC