Một số giải pháp đẩy mạnh xã hội hoá giáo dục ở nước ta hiện nay

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 6 - Thaùng 6/2011 
 115 
MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XÃ HỘI HOÁ GIÁO DỤC 
Ở NƯỚC TA HIỆN NAY 
 HUỲNH TIỂU PHỤNG 
(*) 
TÓM TẮT 
Xã hội hoá giáo dục (XHHGD) là một chủ trương mang tính toàn diện và đồng bộ. Để 
thực hiện tốt chủ trương đó, cần thiết phải triển khai đồng bộ các giải pháp, đó là: đẩy 
mạnh công tác thông tin tuyên truyền trong toàn xã hội; huy động nguồn lực của các 
ngành, các cấp, các tổ chức và cá nhân để phát triển giáo dục – đào tạo; đổi mới công tác 
quản lí, giao quyền và trách nhiệm cho các nhà trường; phát triển các mô hình giáo dục 
mới, đáp ứng nhu cầu học tập thường xuyên, suốt đời của mọi người; tăng cường sự lãnh 
đạo của Đảng, quản lí của Nhà nước đối với công tác XHHGD. 
Làm sao cho mọi người nhận thức được rằng XHHGD không ch là nh ng đóng góp 
về tài chính mà quan trọng hơn là làm thay đổi nhận thức của xã hội về vai tr của giáo 
dục, coi giáo dục là động lực để phát triển kinh tế - xã hội, đầu tư cho giáo dục là đầu tư 
cho phát triển. 
ABSTRACT 
Education socialization is a comprehensive and uniform policy. To implement this 
policy, it is necessary to carry out comprehensive solutions. They are: To promote the 
dissemination of information in the society; to mobilize resources of all sectors, levels, 
organizations, and individuals to develop education and training; to innovate 
management, to give power and accountability for schools; to develop new education 
models to satisfy people’s whole - life study demand; to strengthen the Party's leadership 
and the Government’s management of the education socialization . 
 How to make people realize that education socialization is not only financial 
contributions but also changes of the social perception of the role of education, which is a 
force to develop economy-society and investing in education is investing in development. 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ (*) 
Con người luôn sống trong các trình độ 
xã hội nhất định. Con người bao giờ cũng 
là “con người xã hội”. Để xã hội tồn tại và 
phát triển, giáo dục được xem như là một 
nhân tố đảm bảo cho sự phát triển. Giáo 
dục có quan hệ mật thiết và vai trò to lớn 
đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi cá 
nhân, gia đình, cộng đồng dân tộc trong xu 
(*) Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh 
thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá. 
Giáo dục mang giá trị xã hội, sản phẩm 
của giáo dục là sản phẩm của xã hội. Mục 
tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục được 
quy định bởi yêu cầu của một chế độ xã hội 
nhất định. Vì thế, không được tách rời giáo 
dục ra khỏi đời sống xã hội; không có giáo 
dục đứng ngoài xã hội; không có xã hội 
nào có thể phát triển mà không gắn với vai 
trò lịch sử của giáo dục. 
Phát triển giáo dục là nhiệm vụ của 
 116 
từng gia đình và của toàn thể cộng đồng. 
Trong quá trình giáo dục, người học luôn 
luôn nhận được sự tác động từ nhiều phía: 
gia đình, nhà trường, dòng họ, cộng đồng 
làng xã, các đoàn thể quần chúng, các lực 
lượng xã hội) nhưng được tổ chức, điều 
khiển, điều chỉnh theo hướng của mục tiêu 
giáo dục do nhà nước quy định và quản lí 
thống nhất, thông qua luật pháp và cơ chế 
chính sách. 
Giáo dục được xã hội hỗ trợ về mọi 
mặt trong quá trình phát triển. Người đi 
học, từng gia đình và toàn xã hội thụ 
hưởng mọi giá trị do giáo dục mang lại. 
Sản phẩm giáo dục được xã hội thẩm định 
và sử dụng phục vụ yêu cầu phát triển ngày 
càng cao của xã hội. 
Thuật ngữ xã hội hoá (XHH) được 
dùng khá phổ biến trong một số lĩnh vực 
thuộc khoa học xã hội để chỉ quá trình 
biến một “cá thể” (con người, một hiện 
tượng xã hội, một công cụ lao động, một 
quá trình sản xuất) nghèo nàn về bản 
chất xã hội trở thành một “cá thể” mang 
bản chất xã hội sâu sắc và phong phú; làm 
cho con người từ một thực thể tự nhiên 
trở thành một thực thể xã hội, một “tổng 
hòa các mối quan hệ xã hội”, như K.Marx 
đã từng nhấn mạnh. 
XHHGD là quá trình đổi mới phương 
thức tổ chức hoạt động trong lĩnh vực giáo 
dục-đào tạo (GD&ĐT), tạo cơ chế và động 
lực phát triển giáo dục, thực hiện công 
bằng xã hội trong giáo dục, đáp ứng kịp 
thời yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá 
(CNH-HĐH) đất nước trong thời kì mở cửa 
hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá. XHHGD 
là đổi mới phương thức tổ chức hoạt động 
trong lĩnh vực GD&ĐT, tạo cơ chế và 
động lực phát triển GD&ĐT, thực hiện 
công bằng xã hội trong giáo dục; thay đổi 
cách vận hành và hình thức hoạt động để 
mọi nguồn lực cả về tài chính, vật chất và 
trí tuệ trong xã hội đều được phát huy; 
chuyển giao một phần công việc của các cơ 
quan nhà nước cho các tổ chức, tập thể, cá 
nhân làm dưới sự quản lí của nhà nước. 
2. CÁC CHỦ TRƯƠNG VỀ XHHGD 
XHHGD là một quan điểm cơ bản, có 
tính chất chiến lược trong xây dựng và phát 
triển giáo dục. Làm cho hoạt động giáo dục 
vốn là hoạt động có tính chuyên môn 
nghiệp vụ của một thiết chế xã hội, ngành 
GD&ĐT trở thành một hoạt động rộng lớn, 
sâu sắc, toàn diện, thâm nhập vào mọi lĩnh 
vực của đời sống xã hội (kinh tế, chính trị, 
văn hoá, khoa học - kĩ thuật). Vì thế, 
không phải xem giáo dục như là một đối 
tượng tác động của XHH mà là “XHH cách 
làm giáo dục”. 
XHHGD không chỉ đơn thuần là việc 
huy động nhân dân đóng góp tiền của, vật 
chất mà là một chủ trương mang tính toàn 
diện và đồng bộ. Chủ trương này được thể 
hiện ở những nội dung sau đây: 
2.1. XHHGD là một hoạt động nằm 
trong hệ thống hoạt động của nền giáo 
dục nước nhà 
Xuất phát từ quan điểm cơ bản, cách 
mạng là sự nghiệp của quần chúng, Đảng 
ta khẳng định giáo dục là sự nghiệp của 
toàn dân, toàn xã hội. Sự nghiệp đó đặt 
dưới sự lãnh đạo của Đảng và quản lí của 
Nhà nước. Nhà nước phải chăm lo tốt nhất 
cho sự nghiệp giáo dục. Vì thế, cùng với 
việc đầu tư cơ sở vật chất mở mang 
trường lớp, xác định mục tiêu phát triển, 
xây dựng chương trình, nội dung, phương 
pháp giáo dục, chuẩn bị đội ngũ giáo viên, 
sách giáo khoa, Nhà nước còn phải huy 
động mọi lực lượng, mọi tiềm năng của xã 
 117 
hội tham gia vào sự nghiệp giáo dục. Toàn 
dân và toàn xã hội tự nguyện tham gia xây 
dựng trường lớp, tham gia chăm sóc và 
giáo dục thế hệ trẻ với mọi khả năng của 
mình và trước tiên là luôn luôn nêu gương 
tốt cho thế hệ trẻ làm theo, tất cả mọi việc 
làm của mọi công dân trong xã hội đều 
hướng tới xây dựng một môi trường giáo 
dục trong sáng, lành mạnh để thế hệ trẻ 
học tập và trưởng thành. 
Như vậy, có thể nói XHHGD là hoạt 
động nằm trong hệ thống hoạt động của 
nền giáo dục nước nhà và có mối quan hệ 
chặt chẽ, khăng khít với tất cả các hoạt 
động giáo dục khác và rộng hơn, XHHGD 
còn có mối quan hệ khăng khít với các 
nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất 
nước. XHHGD bao gồm những hoạt động 
hết sức đa dạng, mang tính toàn diện và 
đồng bộ của các lực lượng xã hội hỗ trợ 
cho công tác giáo dục của nhà trường. 
2.2. XHHGD là sự huy động toàn dân 
tham gia vào sự nghiệp giáo dục 
XHHGD là phải huy động toàn dân 
tham gia vào sự nghiệp giáo dục toàn diện 
thế hệ trẻ đang theo học trong các nhà 
trường. Việc dạy và học trong nhà trường 
không đơn thuần là việc của các thầy cô 
giáo, mà đó còn là việc của phụ huynh và 
các tổ chức đoàn thể ngoài xã hội, mà ở 
đây vai trò Đoàn thanh niên và Đội thiếu 
niên rất quan trọng. Phụ huynh, người lớn 
sống gương mẫu, tôn trọng pháp luật, giữ 
gìn kỉ cương phép nước, có đời sống lành 
mạnh chính là sự đóng góp tốt nhất cho 
việc xây dựng lí tưởng và giáo dục đạo đức 
cho học sinh. Bởi vậy, điều đáng quan tâm 
số một trong việc thực hiện XHHGD ở 
từng địa phương chính là việc phải xây 
dựng bằng được môi trường sống lành 
mạnh, có văn hoá. Không làm được việc 
này, dù có xây trường học đẹp, dù có cố 
gắng vận động tất cả trẻ em đi học, dù có 
cải thiện đời sống giáo viên bao nhiêu 
chăng nữa, việc giáo dục con em trong các 
trường học vẫn chỉ dừng ở kết quả phiến 
diện, bề ngoài mà thôi. 
2.3. XHHGD phải hướng đến việc tạo 
ra một phong trào toàn dân đi học, toàn 
dân tự học, tự nâng cao trình độ văn hoá 
của mình 
XHHGD còn được thể hiện ở phong 
trào toàn dân đi học, toàn dân tự học, tự 
nâng cao trình độ văn hoá của mình, tất cả 
nhằm góp phần nâng cao trình độ dân trí 
của toàn xã hội. Những năm qua, nhiều địa 
phương, nhiều bộ ngành, nhiều tổ chức xã 
hội nghề nghiệp, nhiều dòng họ đã khởi 
xướng, duy trì và mở rộng phong trào xã 
hội học tập. Hội khuyến học Việt Nam đi 
đầu trong việc tổ chức các trung tâm giáo 
dục cộng đồng, các hội trong Liên hiệp các 
hội khoa học kĩ thuật Việt Nam, Liên hiệp 
các hội văn học nghệ thuật Việt Nam và 
nhiều hội khác đã mở nhiều trung tâm đào 
tạo, mở nhiều khoá đào tạo, phổ biến, nâng 
cao kiến thức cho mọi tầng lớp nhân dân ở 
từng địa phương trong phạm vi toàn quốc. 
Phải khẳng định đây là một trong những 
thành công nổi trội của hoạt động XHHGD 
trong thời gian qua. 
2.4. XHHGD phải đặt trong sự quản 
lí của nhà nước 
XHHGD phải đặt trong sự quản lí của 
Nhà nước, đây là một nguyên tắc bất di bất 
dịch. Nhà nước quản lí các hoạt động giáo 
dục thông qua hệ thống pháp luật, thông 
qua các cơ chế chính sách, tạo mọi điều 
kiện để các tổ chức xã hội, các doanh 
nghiệp và các cá nhân có thể tham gia đóng 
góp vào phát triển giáo dục. Bởi vậy nêu 
 118 
cao trách nhiệm quản lí của chính quyền và 
của ngành GD&ĐT từ trung ương xuống 
địa phương, chính là tạo ra động lực tốt 
nhất cho XHHGD. Chính quyền và ngành 
giáo dục các cấp nên thường xuyên hợp tác 
chặt chẽ và khuyến khích các tổ chức đoàn 
thể, các tổ chức xã hội, các cộng đồng dân 
cư, các dòng họ có nhiều sáng kiến và việc 
làm cụ thể đóng góp cho sự nghiệp phát 
triển giáo dục ở từng địa phương. 
Để XHHGD luôn luôn phát triển đúng 
hướng, cần có sự lãnh đạo tuyệt đối và toàn 
diện của các cấp uỷ Đảng. Bên cạnh việc 
chăm lo giáo dục cán bộ đảng viên gương 
mẫu chấp hành dường lối, chính sách của 
Đảng và Nhà nước, các cấp ủy Đảng cần 
chú trọng hướng dẫn cho chính quyền và 
các tổ chức đoàn thể, xã hội như: Đoàn 
thanh niên, Đội thiếu niên, Hội khuyến 
học, Hội phụ nữ, Hội cựu chiến binh, Hội 
nông dân những định hướng cụ thể cho 
các hoạt động xã hội hoá giáo dục. 
3. CÁC GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH 
XHHGD 
3.1. Đẩy mạnh công tác thông tin 
tuyên truyền trong toàn xã hội về chủ 
trương, nội dung XHHGD của Đảng và 
Nhà nước 
XHHGD là một vấn đề vừa có ý nghĩa 
lí luận, vừa có ý nghĩ thực tiễn phong phú. 
Việc nắm vững những vấn đề cơ bản của 
XHHGD giữ vai trò quan trọng trong việc 
thực hiện hiệu quả hoạt động này. Tuy 
nhiên, trong những năm qua công tác tuyên 
truyền, quán triệt chủ trương về XHHGD 
chưa được thực hiện đúng mức, dẫn tới 
một bộ phận không nhỏ quần chúng nhân 
dân, cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đầy 
đủ, đúng đắn quan điểm của Đảng và Nhà 
nước về XHHGD. Các văn bản quy phạm 
pháp luật liên quan đến công tác XHHGD 
chậm được ban hành. Một số mô hình 
chuyển đổi và mô hình hoạt động của các 
cơ sở giáo dục được khẳng định, nhưng 
khó nhân rộng. 
Vì thế, cần phải đẩy mạnh công tác 
thông tin tuyên truyền trong toàn xã hội về 
chủ trương, nội dung XHHGD của Đảng 
và Nhà nước. Trước tiên, cần làm cho mọi 
người dân hiểu rằng, tư tưởng XHHGD 
không phải xuất phát từ những khó khăn 
trước mắt của ngành giáo dục khi nền kinh 
tế chuyển sang cơ chế thị trường mà là từ 
bản chất của giáo dục, từ quy luật hình 
thành nhân cách con người như một sản 
phẩm, đồng thời còn như một chủ thể của 
xã hội, bởi vì môi trường xã hội là một yếu 
tố khách quan có tác dụng quyết định 
không nhỏ trong việc đào tạo nhân lực, 
nhân tài cho xã hội. 
XHHGD không chỉ là những đóng góp 
về tài chính mà quan trọng hơn là làm thay 
đổi nhận thức của xã hội về vai trò của 
giáo dục, coi giáo dục là động lực để phát 
triển kinh tế - xã hội, đầu tư cho giáo dục 
là đầu tư cho phát triển. 
Công tác thông tin tuyên truyền cần 
làm thường xuyên, sinh động, đa dạng và 
có hiệu quả trên các phương tiện thông tin 
đại chúng, trong các buổi sinh hoạt chi bộ, 
cơ quan, xí nghiệp, sinh hoạt đoàn thể, 
thôn xóm và tổ dân phố, v.v. từ đó tạo nên 
sự đồng thuận sâu sắc và ý thức trách 
nhiệm của mỗi người dân và cộng đồng xã 
hội trong việc chăm lo phát triển sự nghiệp 
giáo dục. Trong đó, cần chú ý đúng mức 
công tác vận động và tuyên truyền ở các 
doanh nghiệp và nhà hảo tâm. 
3.2. Huy động nguồn lực của các 
 119 
ngành, các cấp, các tổ chức kinh tế - xã 
hội và cá nhân để phát triển GD&ĐT 
Sau 6 năm thực hiện Nghị quyết 
05/2005/NQ-CP của Chính phủ, công tác 
XHHGD tiếp tục đạt được những kết quả 
quan trọng. Ngân sách Nhà nước chi cho 
giáo dục hằng năm đều tăng. Thực hiện 
chương trình kiên cố hoá trường học, trong 
6 năm qua, Chính phủ huy động gần 8 
ngàn tỉ đồng và ngân sách các địa phương 
đóng góp hơn 5 ngàn tỉ đồng để xây dựng 
và đưa vào sử dụng hơn 80 nghìn phòng 
học kiên cố. 
Trong cơ cấu chi cho giáo dục từ ngân 
sách Nhà nước đã bố trí ưu tiên cho vùng 
sâu, vùng xa, vùng khó khăn, vùng biên 
giới hải đảo. Do đó, các cơ sở giáo dục tiếp 
tục phát triển, số người đi học không 
ngừng tăng lên, củng cố và giữ vững kết 
quả xoá mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học 
và thực hiện chủ trương phổ cập giáo dục 
THCS. 
Bên cạnh sự đầu tư của Nhà nước là 
chính, ngành GD&ĐT còn nhận được sự 
đầu tư, hỗ trợ về các mặt từ các tổ chức xã 
hội, doanh nghiệp, tập thể, cá nhân trong 
và ngoài nước. 
Sự hỗ trợ đó góp phần tích cực, có hiệu 
quả vào việc xây dựng cơ sở vật chất 
trường, lớp học, thư viện, nhà ở công vụ 
cho giáo viên, mua sắm các thiết bị hiện 
đại phục vụ đổi mới phương pháp dạy và 
học, giúp đỡ những học sinh có hoàn cảnh 
khó khăn, v.v. Mỗi địa phương đều có cách 
làm sáng tạo để huy động nguồn lực phát 
triển sự nghiệp giáo dục. Các trường đại 
học cũng đã có nhiều biện pháp huy động 
nguồn vốn từ doanh nghiệp nước ngoài tài 
trợ cho các hoạt động đào tạo. 
3.3. Tiếp tục đổi mới công tác quản lí, 
giao quyền và trách nhiệm cho các nhà 
trường trong việc tự chủ tài chính, tổ 
chức bộ máy, nhân sự và hoạt động 
GD&ĐT. 
Thực tiễn cho thấy, nhiều trường học 
được giao quyền tự chủ về tài chính, tổ 
chức bộ máy, nhân sự và các hoạt động của 
mình đều phát huy được sự năng động, 
sáng tạo trong quản lí, điều hành, sử dụng 
có hiệu quả các nguồn lực, nâng cao chất 
lượng GD&ĐT, uy tín và thương hiệu của 
nhà trường được khẳng định trong xã hội. 
Đồng thời, với việc đổi mới cơ chế 
quản lí trong nhà trường, cần phải đổi mới 
chế độ học phí theo hướng ngoài phần hỗ 
trợ của Nhà nước theo khả năng ngân sách, 
học phí cần bảo đảm trang trải chi phí cần 
thiết cho giảng dạy, học tập và có tích lũy 
để đầu tư phát triển nhà trường, bước đầu 
đủ bù đắp chi phí thường xuyên. 
3.4. Phát triển các mô hình giáo dục 
mới đáp ứng nhu cầu học tập thường 
xuyên, suốt đời của mọi người, mọi nơi, 
mọi trình độ và mọi lứa tuổi. 
Chủ trương xây dựng một nền giáo dục 
cho mọi người đã được Chủ tịch Hồ Chí 
Minh đặt ra ngay sau khi Cách mạng tháng 
Tám thành công. Tại phiên họp đầu tiên 
(ngày 3/9/1945), Chính phủ lâm thời đã ra 
lời kêu gọi chống giặc đói, giặc dốt và giặc 
ngoại xâm. Nhiệm vụ chống giặc dốt được 
xếp thứ hai sau nhiệm vụ chống giặc đói. 
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: Một 
dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, 
người nêu vấn đề phải làm cho dân ai cũng 
có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. 
Sự nghiệp CNH-HĐH đòi hỏi chúng ta 
phải đổi mới toàn diện quá trình GD&ĐT, 
chấn hưng nền giáo dục nước nhà theo 
hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá 
và hội nhập quốc tế. 
 120 
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc 
lần thứ X của Đảng đã chỉ rõ: “Chuyển dần 
mô hình giáo dục hiện nay sang mô hình 
mở - mô hình xã hội học tập, với hệ thống 
học tập suốt đời; đào tạo liên tục, liên 
thông giữa các bậc học, ngành học; xây 
dựng và phát triển hệ thống học tập cho 
mọi người và những hình thức học tập, 
thực hành linh hoạt, đáp ứng nhu cầu học 
tập thường xuyên; tạo nhiều khả năng cơ 
hội khác nhau cho người học, bảo đảm 
công bằng xã hội trong giáo dục”. 
Trong thời đại ngày nay, giáo dục 
thường xuyên (GDTX), giáo dục suốt đời 
đã trở thành xu thế chủ đạo của giáo dục 
thế kỉ XXI. Các quốc gia trên thế giới 
đang tích cực chuyển đổi hệ thống giáo 
dục, chương trình và phương pháp giáo 
dục nhằm xoá bỏ mọi ngăn cách trong các 
nhà trường, hướng đến một xã hội học tập 
thực sự. 
GDTX luôn gắn với cộng đồng, mục 
tiêu của nó nhằm tạo nguồn nhân lực, phục 
vụ cho những nhiệm vụ kinh tế - xã hội của 
từng địa phương nên cách tổ chức của nó 
thường bám chắc trong từng cộng đồng. 
Hiện nay, ở nước ta đang phát triển những 
trung tâm GDTX cấp tỉnh và huyện, những 
trung tâm học tập cộng đồng tại xã/ 
phường. Để các mô hình giáo dục này hoạt 
động có hiệu quả cần có sự quan tâm của 
các ngành, các cấp. 
3.5. Tăng cường sự lãnh đạo của 
Đảng, quản lí của Nhà nước đối với công 
tác XHHGD 
Nền giáo dục nước ta là nền giáo dục 
xã hội chủ nghĩa, nền giáo dục của dân, do 
dân và vì dân. Các chủ trương, chính sách 
XHHGD liên quan trực tiếp và gián tiếp 
quyền và lợi ích của gần một triệu nhà giáo 
và hàng chục triệu học sinh, sinh viên - con 
em các tầng lớp nhân dân. Do đó, trong 
quá trình thực hiện XHHGD vừa cần tăng 
cường sự lãnh đạo của các cấp uỷ Đảng, 
vừa bảo đảm sự quản lí thống nhất của 
chính quyền Nhà nước, giữ vững mục tiêu 
giáo dục và đào tạo. 
Tóm lại, XHHGD là một trong những 
chủ trương lớn để phát triển nền giáo dục 
nước nhà của Đảng ta. Để đẩy mạnh 
XHHGD cần thực hiện tốt các giải pháp 
mà chúng tôi đề xuất. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (2006), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
2. Nghị quyết 05/2005/NQ-CP, ngày 18/4/2005 của Chính phủ Về đẩy mạnh xã hội hoá các 
hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá và thể dục, thể thao. 
3. Phạm Xuân Thanh (2008), Một số giải pháp góp phần đẩy mạnh XHHGD, Báo 
Nhân dân.