Nâng cao chất lượng tự học cho sinh viên tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng & An ninh, Đại học Quốc gia Hà Nội

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TỰ HỌC CHO SINH VIÊN 
TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH 
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI 
Đại úy Nguyễn Mạnh Hà 
Giảng viên - Khoa Quân sự 
Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) là một bộ phận của nền giáo dục quốc 
dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, 
giữ vị trí đặc biệt trong công tác quốc phòng của Đảng. Muốn nâng cao chất lượng 
GDQPAN tại các cơ sở giáo dục đại học nói chung và tại Trung tâm Giáo dục Quốc 
phòng-An ninh (GDQP-AN), ĐHQGHN nói riêng, một trong những biện pháp quan 
trọng chính là nâng cao chất lượng hoạt động tự học của sinh viên. Bởi vì để biến những 
tri thức lĩnh hội được từ hoạt động học trở thành của chính bản thân người học thì nhất 
thiết phải cần hoạt động tự học. Chính vì vậy tự học có vai trò vô cùng quan trọng. Nó 
thể hiêṇ s ự chủ động, tích cực, độc lập tìm hiểu, lĩnh hội tri thức và hình thành kỹ năng 
cho mình. 
Khái niệm tự học 
Với các tiếp cận khác nhau có thể đưa ra các khái ni ệm khác nhau về tự học, tự rèn 
luyện. Nhưng nhìn chung, tự học là quá trình học tập, nhận thức không trực tiếp có người 
dạy, là quá trình tự nỗ lực tiếp thu của bản thân để đạt được mục tiêu học tập đề ra. Là hoaṭ 
đôṇg đôc̣ lâp̣ chiếm liñh kiến thức , kĩ năng, là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các 
năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hơp̣) kết hơp̣ với các phẩm chất, động 
cơ, tình cảm, nhân sinh quan của cá nhân để chiếm lĩnh những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo của 
nhân loại, tự cải tạo tư duy của mình và rèn luyện cho mình kĩ năng thực hành những tri 
thức ấy. 
Sinh viên tại Trung tâm GDQP-AN, với ý nghĩa đặc thù sinh viên học tập và rèn 
luyện trong môi trường quân ngũ gắn liền với việc thực hiện các chế độ, nền nếp của 
quân đội nên “tự học” của sinh viên tại Trung tâm GDQP-AN không đơn thuần dùng để 
chỉ sư ̣tự động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ, hành động và các phẩm chất, 
động cơ, tình cảm để chiếm lĩnh một tri thức, kĩ năng, kĩ xảo nào đó mà còn mang ý 
nghĩa đặc thù của môi trường quân đội. Bởi vâỵ, quan niệm “tư ̣hoc̣” ở đây còn phải bao 
gồm cả việc tư ̣rèn luy ện của người học để hình thành nhân cách người quân nhân trong 
sinh viên từ kiến thứ c quân sư ̣ , tác phong , kỉ luật quân đội đến những kĩ năng , kĩ xảo 
chiến đấu 
Nguyên tắc đảm bảo việc tự học, có hiệu quả 
Một vấn đề có tính khoa học bao giờ cũng được xây dựng trên những cơ sở, nguyên 
tắc nhất định. Do đó , việc tự học muốn có hiệu quả cao cần tuân thủ những nguyên tắc 
sau: 
Thứ nhất, bảo đảm tính khoa học của quá trình tự học: Tự học, tự rèn luyện là quá 
trình lao động trí tuệ gian khổ vì vậy càng đòi hỏi tính khoa học. Mỗi sinh viên phải tư ̣
căn cứ vào điều kiêṇ cu ̣thể của bản thân để vạch ra cho mình quy trình , kế hoac̣h tư ̣rèn 
luyêṇ và thưc̣ hiêṇ đúng theo quy trình , kế hoac̣h đó. 
Thứ hai , học phải đi đôi với rèn luyện: Đây là một cặp phạm trù có quan hệ biện 
chứng với nhau, tự học, không chỉ củng cố kiến thức thông thường mà còn đưa kiến thức 
vào thực tiễn, cọ sát với thực tiễn, từ đó kiểm nghiệm lại lý luận, rút ra những thiếu sót, 
sai lầm để nâng cao năng lực hiểu biết của bản thân. 
Thứ ba, quá trình tự học phải tiến hành nâng d ần đến mức tự giác cao, củng cố kĩ 
năng, kĩ xảo, dần biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. 
1. Thực trạng tự học tại Trung tâm Giáo dục Quốc phòng - An ninh, Đại học 
Quốc gia Hà Nội 
Tự học có vai trò đặc biệt quan trọng giúp cho sinh viên tự nắm vững, củng cố, mở 
rộng và đào sâu kiến thức, rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo. Từ đó, các em phát triển tư duy sáng 
tạo, hình thành năng lực, thói quen; biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, làm 
cơ sở cho việc học tập suốt đời. 
Chất lượng tự học là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố: người dạy, người học, quy 
trình dạy học, quy chế quản lý, cơ sở vật chất kĩ thuật, đời sống của sinh viên và thời gian 
tự học Trong đó, nhân tố người dạy và người học giữ vai trò quyết định, góp phần 
nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của Trung tâm. Trải qua quá trình đào tạo theo 
tín chỉ môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh với phương thức tập trung, những kết 
quả đạt được là tích cựcvà đang tiếp tục được phát huy. Trong đó sự chuyển biến rõ nhất 
làtính chủ động, sáng tạo hơn của các thầy và sinh viên trong quá trình giảng dạyvà học 
tập. Nhưng quá trình đó cũng bộc lộ một số hạn chế mà hạn chế lớn nhất chính là khả 
năng tự học, tự rèn luyện, tự nghiên cứu của sinh viên còn chưa đáp ứng được yêu cầu 
của việc đổi mới phương pháp dạy và học. 
Trước hết, sinh viên chưa xác định rõ cho mình mục đích, động cơ trong học tập, 
chưa có kế hoạch tự học khoa học, lúng túng trong việc xác định phương pháp tự học phù 
hợp cho mình và cho từng môn học cụ thể. Vì vậy, việc tự học chưa phát huy được tính 
tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Giảng viên, cán bộ quản lý có thời điểm còn 
ít quan tâm tới hoạt động tự học của sinh viên, chưa chú trọng bồi dưỡng, hướng dẫn cho 
sinh viên phương pháp học tập của từng nội dung, từng môn học; chưa rèn luyện những 
kĩ năng tự thưc̣ hành cho sinh viên ; chưa kiểm tra, đánh giá việc tự học một cách thường 
xuyên. 
Việc quản lý, duy trì thời gian tự học của Trung tâm chủ yếu là để quản lý nền nếp 
chế độ, đôi khi còn thiếu hướng dẫn, kiểm tra tính hiệu quả. Bên cạnh đó thời gian tự học 
còn ít, phụ thuộc vào khung giờ theo chế độ trong ngày. 
Phương pháp tự học: Sinh viên trong các cơ sở đại học tự xác định, nội dung và 
phương pháp tự học của riêng mình. Còn sinh viên tại Trung tâm, do học môn học Giáo 
dục quốc phòng và an ninh nên phương pháp tự học chịu sự chi phối đặc thù của nội 
dung: như tự học thể dục, bắn súng, điều lệnh, chiến thuật 
Cơ sở vật chất phục vụ cho tự học: Các phương tiện cơ sở vật chất như sách báo, tài 
liệu, thư viện còn thiếu; hệ thống giảng đường, bãi tập cũng có những đặc thù khác biệt 
với cơ sở đào tạo bên ngoài. Do Trung tâm mới chuyển lên Hòa Lạc nên cơ sở vật chất 
phục vụ học tập nói chung và tự học nói riêng vẫn đang trong giai đoạn bổ sung, củng cố 
và nâng cấp. 
Bên cạnh những nét riêng biêṭ trong th ực hiện vấn đề tự học tại Trung tâm thì một 
điểm tồn tại của sinh viên là khả năng tự kiểm tra, đánh giá, đối chiếu kết quả tự học và 
việc tự cải tạo hoạt động tự học của mình còn ở mức hạn chế. 
Nguyên nhân 
Thứ nhất, sinh viên còn ảnh hưởng cách hoc̣ của cấp phổ thông, tính chủ động tích cực 
trong học tập còn hạn chế. Động cơ tự học chưa rõ ràng, chưa sâu sắc, hứng thú trong tự học 
còn chưa cao. 
Thứ hai, kết hợp chưa chặt chẽ giữa sư ̣điều khiển của cán bộ quản lý, giảng viên và 
sự tự điều khiển của sinh viên trong hoạt động tự học. 
Thứ ba là do phương pháp tư ̣hoc̣ chưa phù hơp̣ , kĩ năng và kinh nghiệm thực hiện 
việc tự học của sinh viên còn hạn chế. 
Thứ tư, cơ sở vật chất, sách báo , tài li ệu tham khảo liên quan đến môn học chưa 
phong phú, chưa hấp dâñ. 
Thứ năm, ý thức t ự kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động tự học của sinh viên 
chưa cao. 
2. Giải pháp 
Một là: Xây dựng quyết tâm và động lực tự học cho sinh viên. 
Mục tiêu của giải pháp: Giúp cho sinh viên nhận thức đầy đủ hơn, sâu sắc hơn về vị 
trí, tầm quan trọng của việc tự học, tư ̣rèn luyêṇ , đăc̣ biêṭ là với môn h ọc Giáo dục quốc 
phòng vàan ninh. Từ đó xác định quyết tâm, xây dựng động cơ học tập đúng đắn. 
Nội dung của giải pháp: Muốn khả năng tự học của sinh viên được bồi dưỡng và 
phát triển, ngoài nhân tố nội lực của chính sinh viên, còn có một nhân tố quan trọng là sự 
hướng dẫn của giảng viên, cán bộ quản lý trong việc giúp đỡ sinh viên tạo ra động cơ hoc̣ 
tâp̣, rèn luyện. 
Việc giáo dục động cơ, thái độ trách nhiêṃ h ọc tập của sinh viên được tiến hành 
theo những nội dung và cách thức khác nhau. Trong đó phải thường xuyên quán triệt mục 
tiêu yêu cầu giáo dục đào tạo và gắn việc thực hiện mục tiêu, yêu cầu đó với nhu cầu, sở 
thích học tập của sinh viên. Để tạo động lực thúc đẩy cho sinh viên tự học, cần tổ chức 
các cuộc hội thảo, các buổi nói chuyện chuyên đề trong đó đưa ra được nhiều nội dung 
kích thích sự tìm tòi, khám phá của sinh viên. Từ đó, xây dựng và thúc đẩy tinh thần tự 
học, tự rèn luyện của mỗi người. 
Điều kiện thực hiện: Cán bộ giảng viên thông qua các buổi học, các buổi sinh hoạt 
quán triệt, tọa đàm trao đổi để thấy đươc̣ ý nghĩa, vị trí vai trò của vấn đề tự học. Từ đó nâng 
cao nhận thức, sự hiểu biết tiến tới xác định ý thức trách nhiệm của bản thân trong tổ chức 
thực hiện một cách tự giác, chủ động, vui vẻ và trách nhiệm cao. 
Hai là: Hướng dẫn cho sinh viên có phương pháp tự học Giáo duc̣ q uốc phòng và 
an ninh. 
Mục tiêu của giải pháp: Đây là nhân tố có ảnh hưởng và chi phối mạnh mẽ đến 
quá trình tự học của sinh viên. Làm tốt việc hướng dẫn cho sinh viên kiến thức, kĩ 
năng tự học môn học Giáo dục quốc phòng vàan ninh chính là thực hiện chiến lược 
phát triển giáo dục và đào tạo trong giai đoạn mới: Phát huy phương pháp dạy học 
tích cực, chủ động, sáng tạo, hợp tác và bồi dưỡng năng lực tư duy, rèn luyện năng lực 
thực hành cho người học. Giảm thời gian giảng lý thuyết, tăng thời gian tự học, tự 
nghiên cứu, tìm hiểu của sinh viên. 
Nội dung của giải pháp: Phương pháp tự học có vai trò to lớn, quyết định chất 
lượng tự học. Có phương pháp tự học phù hợp sẽ đem lại hiệu quả cao trong trong việc 
đưa kiến thức vào cuộc sống. Việc tự học và phương pháp tự học trong thực tế rất đa 
dạng và phong phú, diễn ra ở nhiều mức độ, nội dung, hình thức khác nhau. 
Đối với việc tự học môn Giáo dục quốc phòng vàan ninh, vai trò của giảng viên, 
đại đội trưởng chính là người phối hợp, giúp đỡ sinh viên trong việc xác định động cơ, 
trách nhiệm học tập đúng đắn, cung cấp kiến thức, kĩ năng tư ̣hoc̣ , gơị mở về những 
phương pháp tự học. Đồng thời, giảng viên , đaị đôị trưởng cũng là ngư ời duy trì thời 
gian và kiểm soát, đánh giá kết quả quá trình tự học của sinh viên. 
Trong các giờ hoc̣ tâp̣ trung , giảng viên cần chú ý hướng dẫn sinh viên một số khâu 
quan trọng trong hỗ trơ ̣cho viêc̣ t ự học như cách nghe giảng và ghi chép. Người học phải 
xác định cho mình cách nghe giảng phù hợp, tập trung chú ý nghe giảng kết hợp với quan sát 
hành động, cử chỉ, động tác của giảng viên đối với những môn thực hành. Từ đó, tiếp cận 
thông tin có chọn lọc, có liên hệ thực tiễn. 
Ngoài vấn đề nghe giảng, giảng viên còn cần hướng dẫn cho sinh viên phương pháp 
đọc tài liệu, chọn lọc thông tin và phương pháp luyện tập các nội dung thực hành Thông 
qua các biện pháp đó để sinh viên nâng cao hiệu suất tự học, tư ̣rèn luyêṇ của riêng mình. 
Điều kiện thực hiện: Trong khi xây dựng chương trình, kế hoạch tự học, sinh viên 
phải nắm chắc mục tiêu, yêu cầu nội dung và phương pháp tiến hành một cách phù hợp 
với các quy định, khung thời gian, với điều kiện cụ thể, đặc thù của Trung tâm 
Người dạy phải có kiến thức và sự hiểu biết căn bản về các văn bản, quy định và cơ 
sở khoa học về tổ chức hoạt động tự học, tư ̣rèn luyêṇ cho sinh viên. 
Ba là: Tạo môi trường sư phạm tích cực 
Mục tiêu của giải pháp: Tạo một môi trường học tập thuận lợi, khoa học và hiệu 
quả với sinh viên. Giúp sinh viên phát huy cao độ khả năng tự học, tự rèn luyêṇ , tạo môi 
trường phát triển tư duy, sáng tạo, tích cực, chủ động để đạt hiệu quả học tập tốt nhất. 
Nội dung của giải pháp: Duy trì nghiêm túc thời gian tự học, chấn chỉnh kịp thời 
những trường hợp không thưc̣ hiêṇ kế hoac̣h tư ̣hoc̣ hoăc̣ những trường hơp̣ làm ảnh 
hưởng đến quá trình tư ̣hoc̣ của người khác. 
Đưa kế hoạch tư ̣hoc̣ vào n ền nếp, có biện pháp hỗ trơ ̣, hướng dẫn những sinh viên 
còn lúng túng trong xác đ ịnh phương pháp tư ̣hoc̣ . Đồng thời, tích cực biểu dương những 
mô hình, phương pháp tự học hiệu quả. Tuy viêc̣ tự học mang sắc thái cá nhân nhưng nó 
không tách rời khỏi tập thể lớp học và môi trường học tập tại Trung tâm . Do đó , thông 
qua viêc̣ biểu dương để nhân rôṇg mô hình tư ̣hoc̣ hiêụ quả hoăc̣ gơị mở cho các sinh 
viên khác những phương pháp tư ̣hoc̣ phù hơp̣ với mình. 
Để taọ môi trường sư phaṃ tích cưc̣ còn phải xây d ựng mối đoàn kết, tương trợ, 
giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình t ự học để cùng tiến bộ. Người quản lý phải kết hợp tốt 
việc duy trì các chế độ, điều lệnh, quy định với việc tổ chức các hoạt động của Trung tâm 
một cách khoa học, dành nhiều thời gian cho sinh viên tự học. 
 Điều kiện thực hiện: Tổ chức kết hợp chặt chẽ vai trò của tất cả các nhân tố trong 
đơn vị. Trong đó, giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên là trung tâm . Quy điṇh ch ế độ 
và phân phối thời gian theo ngày, theo tuần để đưa ra kế hoạch tự học hợp lý, khoa học 
cho việc tạo ra một môi trường sư phạm cần thiết. 
Bốn là: Bảo đảm cơ sở vật chất, học liệu phục vụ tự học 
Mục tiêu của giải pháp: Bảo đảm tốt nhất về cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động 
tự học môn học Giáo dục quốc phòng vàan ninh của sinh viên tại Trung tâm. Tất cả hoạt 
động học tập nói chung và hoạt động tự học nói riêng đều cần có sự bảo đảm về cơ sở, 
vật chất, học liệu. Đây là điều kiện không thể thiếu để tạo ra hiệu quả, phát triển theo 
chiều sâu của hoạt động học tâp. 
Nội dung của giải pháp: Đảm bảo cơ sở vật chất, học liệu cho quá trình tự học của 
sinh viên tại Trung tâm là cần thiết. Trên cơ sở chương trình đào tạo, Ban lañh đaọ Trung 
tâm và bô ̣phâṇ chức năng c ần xây dựng kế hoạch về cơ s ở vật chất, học liệu phục vụ 
giảng dạy và nghiên cứu. Để công tác bảo đảm tài liệu đạt chất lượng tốt hơn cần rà soát, 
tính toán số lươṇg và thể loaị sách , tài liệu, mô hình, học cụ đáp ứng được nhu cầu hoc̣ 
tâp̣ của sinh viên.Bổ sung kịp thời các tài liệu tham khảo, các tạp chí chuyên ngành và 
mở rộng giao lưu, câp̣ nhâṭ website và liên kết với các website khác có nôị dung phù hơp̣ , 
phục vụ cho việc truy cập nghiên cứu của cán bộ và sinh viên . Các tài liệu, cơ sở vật chất 
cần thường xuyên được củng cố, mở rộng và nâng cấp để đáp ứng tính thời sự và sự phát 
triển của tri thức. 
Điều kiện thực hiện: Cần có s ự hơp̣ tác, thống nhất c ủa tất cả các thành viên trong 
Trung tâm, nhất là sự chỉ đạo điều hành c ủa Cấp ủy, ban Giám đốc và sư ̣ph ối hợp của 
các cơ quan chức năng bảo đảm cơ sở vật chất cho hoạt động tư ̣hoc̣, tư ̣rèn luyêṇ. 
Thưc̣ hiêṇ vai trò tổ chức, hướng dẫn của cán bộ, giảng viên (đại đội trưởng) và việc 
thực hiện của sinh viên trong viêc̣ dự trù mua sắm cơ sở vật chất mới. Đồng thời, nâng cao 
ý thức bảo quản, gìn giữ các vật chất hiêṇ có của Trung tâm. 
Năm là: Thực hiện công bằng trong kiểm tra đánh giá kết quả. 
Mục tiêu của giải pháp:Đánh giá kết quả học tập của sinh viên là một vấn đề hết 
sức quan trọng, bởi nó là khâu cuối cùng không những đánh giá độ tin cậy kết quả 
học tập của quá trình dạy và học mà còn có tác dụng điều tiết trở lại quá trình đào 
tạo. Đánh giá kết quả của sinh viên chính xác, khách quan chính là động lực khích 
lệ, thúc đẩy không khí thi đua sôi nổi, ý thức trách nhiệm và tinh thần tự giác, chủ 
động tự học, tự rèn và sự tìm tòi sáng tạo không ngừng của sinh viên. 
Nội dung của giải pháp: Cần thực hiện đa dạng hóa trong kiểm tra, đánh giá kết quả 
tự học của sinh viên. Kết hợp phương pháp đánh giá truyền thống với phương pháp đánh 
giá theo hướng tiếp cận năng lực. Trong đó chú trọng các phương pháp đánh giá đòi hỏi 
sự chủ động, sáng tạo và tiếp cận thực tế của sinh viên như: kết quả trao đổi, thảo luận 
giữa thầy và trò trong gi ờ học, qua chất lượng thực hiện chế độ, nền nếp, tác phong, kết 
quả hội thao, hội diễn Viêc̣ đánh giá ki ểm tra kết quả tự học phải tiến hành toàn diện 
trên các mặt và b ảo đảm tính công bằng, công khai, minh bạch. Đặc biệt cần có s ự ghi 
nhận thiết thực vào kết quả rèn luyện và thành tích học tập của sinh viên. 
Điều kiện thực hiện: Xây dựng được một bộ khung tiêu chuẩn đánh giá kết quả tự 
học của sinh viên và phổ biến công khai như chính sách ưu tiên sinh viên tích cực, xung 
phong thực hiện động tác, trình bày trước lớp, trước nhóm. 
Kết luận: Tự học có ý nghĩa hết sức quan trọng với sinh viên không chỉ trong quá 
trình học tập tại Trung tâm Giáo duc̣ Quốc phòng - An ninh mà còn gắn bó với sinh viên 
trong suốt quá trình học tập và làm viêc̣ sau này . Chỉ có phát huy tốt vai trò tự học mới 
nâng cao được trình độ kiến thức, hoàn thiện phẩm chất nhân cách biến quá trình đào tạo 
thành quá trình tự đào tạo, đáp ứng với đòi hỏi ngày càng cao của mục tiêu phát triển con 
người hiện nay.