Nguồn nhân lực y tế ở Đông Nam Á: Những thiếu hụt, thách thức trong phân bố và thương mại quốc tế trong dịch vụ y tế

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19) 17
Trong baøi vieát naøy chuùng toâi ñeà caäp ñeán caùc vaán
ñeà veà thieáu huït vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu caùn boä
y teá taïi Ñoâng Nam AÙ trong boái caûnh coù thöông maïi
quoác teá trong caùc dòch vuï y teá. Maëc duø nhìn chung,
hieän töôïng thieáu huït nhaân löïc y teá khoâng xaûy ra
trong khu vöïc nhöng phaân tích rieâng bieät cho thaáy 5
nöôùc thu nhaäp thaáp laïi coù nhöõng thieáu huït ñoù. Taát
caû caùc nöôùc ôû Ñoâng Nam AÙÙ ñeàu phaûi ñoái maët vôùi
nhöõng khoù khaên veà nhaân löïc y teá phaân boá khoâng
ñoàng ñeàu vaø khu vöïc noâng thoân thöôøng khoâng coù ñuû
caùn boä y teá. Maëc duø caùc cô sôû thuoäc khu vöïc coâng
laäp vaø tö nhaân coù khaû naêng ñaøo taïo y khoa vaø ñieàu
döôõng toát, nhöng khaû naêng ñieàu phoái vieäc ñaøo taïo
caùn boä y teá vôùi yeâu caàu coâng vieäc thöïc teá vaãn coøn
yeáu keùm. Nhöõng kinh nghieäm vaø ñaùp öùng chính
saùch trong khu vöïc ñeå giaûi quyeát nhöõng khoù khaên
naøy coù theå ñöôïc söû duïng nhaèm cung caáp thoâng tin
cho hoaïch ñònh chính saùch töông lai trong khu vöïc
cuõng nhö ôû nhöõng nôi khaùc. Moät ñaëc ñieåm noåi baät
cuûa vuøng Ñoâng Nam AÙÙ laø söï hoaït ñoäng thöông maïi
quoác teá trong dòch vuï y teá. Singapore vaø Malaysia
nhaäp khaåu nhaân vieân y teá ñeå ñaùp öùng nhu caàu trong
nöôùc vaø ñeå cung caáp dòch vuï cho ngöôøi beänh nöôùc
ngoaøi. Thaùi Lan thu huùt nhieàu ngöôøi beänh nöôùc
ngoaøi söû duïng dòch vuï y teá cuûa mình. Tình hình naøy
ñaõ daãn ñeán tình traïng chaûy maùu chaát xaùm nhöõng
ngöôøi coù chuyeân moân cao töø nhöõng cô sôû ñaøo taïo y
khoa coâng laäp sang nhöõng beänh vieän tö nhaân.
Philippines vaø Indonesia laø nhöõng nöôùc xuaát khaåu
baùc só vaø ñieàu döôõng vieân chính trong khu vöïc.
Nhöõng thoûa thuaän veà vieäc coâng nhaän caùc baèng caáp
chuyeân moân ñoái vôùi 3 nhoùm nhaân vieân y teá trong
khuoân khoå Hieäp ñònh khung veà Dòch vuï cuûa Hieäp
hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙÙ coù theå daãn ñeán söï gia
taêng tình traïng naøy ôû khu vöïc trong töông lai. Nhaèm
ñaûm baûo nguoàn nhaân löïc y teá soáng coøn phaûi saün coù
ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa caùc quaàn theå ñöôïc phuïc
vuï, caùc chieán löôïc quaûn lyù vieäc di cö vaø löu giöõ caùn
Nguoàn nhaân löïc y teá ôû Ñoâng Nam AÙ
NHÖÕNG THIEÁU HUÏT, THAÙCH THÖÙC
TRONG PHAÂN BOÁ VAØ THÖÔNG MAÏI 
QUOÁC TEÁ TRONG DÒCH VUÏ Y TEÁ
Churnrurtai Kanchanachitra, Magnus Lindelow, Timothy Johnston, Piya
Hanvoravongchai, Prof Fely Marilyn Lorenzo, Nguyen Lan Huong, Siswanto Agus
Wilopo, Jennifer Frances dela Rosa 
Ngöôøi dòch: Nguyeãn Huy Quang
18 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
boä caàn phaûi ñöôïc loàng gheùp vaøo nhöõng noã löïc hieän
coù nhaèm taêng cöôøng heä thoáng y teá taïi Ñoâng Nam AÙÙ.
Nhu caàu veà caûi thieän ñoái thoaïi giöõa ngaønh y teá vaø
thöông maïi ñeå caân baèng caùc cô hoäi kinh teá lieân quan
tôùi vaán ñeà thöông maïi trong caùc dòch vuï y teá vôùi caùc
nhu caàu veà söùc khoûe trong nöôùc vaø caùc vaán ñeà veà
coâng baèng cuõng ngaøy caøng trôû neân caáp thieát.
Giôùi thieäu
Chaát löôïng, thaønh phaàn vaø phaân boá löïc löôïng
lao ñoäng y teá ñöôïc coi laø moät yeáu toá quyeát ñònh
trong hoaït ñoäng cuûa heä thoáng y teá vaø caùc keát quaû
chaêm soùc söùc khoûe baø meï vaø treû em. Möôøi nöôùc
trong Hieäp hoäi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙÙ
(ASEAN): Brunei, Campuchia, Indonesia, Laøo,
Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thaùi
Lan, vaø Vieät Nam raát ña daïng veà ñieàu kieän kinh teá
xaõ hoäi, heä thoáng chính trò, heä thoáng y teá vaø tình hình
söùc khoûe. Cuõng nhö nhöõng quoác gia khaùc treân theá
giôùi, haàu heát caùc nöôùc trong khu vöïc ñeàu phaûi ñoái
maët vôùi nhöõng khoù khaên veà söï thieáu huït vaø phaân boá
khoâng ñoàng ñeàu löïc löôïng lao ñoäng y teá. Ñieàu naøy
ñaõ aûnh höôûng tôùi tieán ñoä thöïc hieän caùc Muïc tieâu Phaùt
trieån Thieân Nieân Kyû veà Y teá vaø gia taêng söï maát coâng
baèng trong taùc ñoäng veà söùc khoûe. Tuy nhieân, khu vöïc
naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät laø taêng tröôûng thöông
maïi nhanh trong caùc dòch vuï y teá, hieän töôïng di cö
cuûa caùn boä y teá vaø du lòch chöõa beänh. Treân thöïc teá,
du lòch chöõa beänh ñaõ noåi leân thaønh moät chieán löôïc
kinh teá chuû yeáu ñoái vôùi moät soá nöôùc, ñaùng keå nhaát laø
Singapore, Malaysia vaø Thaùi Lan. 
Nhöõng thoâng ñieäp chính
- Nhö nhöõng khu vöïc khaùc, nhieàu nöôùc Ñoâng Nam
AÙÙ phaûi höùng chòu nhöõng vaán ñeà veà löïc löôïng lao
ñoäng ngaønh y teá nhö thieáu huït, maát caân baèng veà
cô caáu kyõ naêng chuyeân moân, vaø phaân boá khoâng
ñoàng ñeàu caùn boä coù tay ngheà.
- Caùc nöôùc thu nhaäp thaáp phaûi ñoái maët vôùi nhöõng
vaán ñeà chung nhö maät ñoä vaø phaân boá caùn boä y
teá do naêng löïc ñaøo taïo coøn thaáp, ngöôøi toát
nghieäp ra tröôøng khoù tìm vieäc laøm, vaø möùc
löông thaáp trong khu vöïc coâng laäp. Theá nhöng
möùc ñoä söû duïng caùc dòch vuï y teá cuõng coøn thaáp
do chaát löôïng dòch vuï keùm, nhöõng raøo caûn veà taøi
chính vaø caùc yeáu toá vaên hoùa. Vì chaát löôïng dòch
vuï vaø ñaøo taïo thaáp, hieän töôïng di cö cuûa caùn boä
y teá chöa phaûi laø moät vaán ñeà noåi coäm, nhöng
nhöõng ngöôøi beänh giaøu coù hoaëc thu nhaäp trung
bình thöôøng tìm kieám dòch vuï ôû nhöõng nôi khaùc
trong khu vöïc.
- Maät ñoä vaø ñaøo taïo caùn boä y teá khaùc nhau ñaùng
keå giöõa caùc nöôùc thu nhaäp trung bình, nhöng taát
caû nhöõng nöôùc naøy ñeàu phaûi ñoái maët vôùi khoù
khaên trong vieäc thu huùt caùn boä y teá ñeán nhöõng
vuøng saâu vuøng xa do trôû ngaïi veà taøi chính cuõng
nhö thieáu söï hoã trôï taøi chính cho caùn boä y teá.
- Moät ñaëc ñieåm noåi baät cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙÙ
laø söï tham gia thöông maïi quoác teá ôû caáp ñoä cao
trong caùc dòch vuï y teá, bao goàm vieäc di cö cuûa
caùn boä y teá vaø cung caáp dòch vuï y teá cho beänh
nhaân ngöôøi nöôùc ngoaøi.
- Maëc duø thöông maïi quoác teá trong caùc dòch vuï y
teá khoâng phaûi laø nguyeân nhaân chính daãn ñeán söï
thieáu huït hoaëc phaân boá khoâng ñoàng ñeàu caùn boä
y teá ôû Ñoâng Nam AÙÙ, nhöng noù roõ raøng gaây aûnh
höôûng tôùi hình thaùi ñaøo taïo vaø tuyeån duïng caùn
boä y teá, ñaëc bieät ôû caùc nöôùc thu nhaäp trung bình
vaø cao.
- Vieäc hoaït ñoäng ñaøo taïo tö nhaân theo höôùng xuaát
khaåu phaùt trieån nhanh choùng ôû Philippines vaø
Indonesia ñaõ laøm giaûm taùc ñoäng cuûa vieäc di cö
ñoái vôùi toaøn boä soá löôïng caùn boä y teá nhöng khaû
naêng ñieàu tieát keùm trong ñaøo taïo tö nhaân ñaõ laøm
aûnh höôûng tôùi chaát löôïng vaø daãn ñeán vieäc ñaøo
taïo ra quaù nhieàu caùn boä y teá trong khi nhu caàu
tuyeån duïng coøn haïn cheá.
- Du lòch chöõa beänh phaùt trieån nhanh choùng ôû
Singapore, Thaùi Lan, vaø Malaysia vaø ñaõ trôû
thaønh moät nguoàn thu nhaäp/lôïi nhuaän quan
troïng. Nhöõng heä quaû cuûa du lòch chöõa beänh ñoái
vôùi heä thoáng y teá trong nöôùc hieän nay vaãn coøn
nhoû beù nhöng cuõng ñang goùp phaàn gia taêng hieän
töôïng chaûy maùu chaát xaùm cuûa nhöõng chuyeân gia
coù tay ngheà cao sang nhöõng beänh vieän tö nhaân
ñeå phuïc vuï beänh nhaân ngöôøi nöôùc ngoaøi.
- Caàn coù chính saùch quoác gia chaët cheõ ñeå caân
baèng giöõa lôïi ích thöông maïi trong dòch vuï y teá
trong khi vaãn duy trì ñöôïc söùc khoûe coäng ñoàng.
Söï caân baèng naøy chæ coù theå ñaït ñöôïc khi coù söï
keát hôïp giöõa caùc chính saùch, töø vieäc leân keá hoaïch
chu ñaùo nguoàn nhaân löïc, taêng cöôøng giaùm saùt
caùc cô sôû ñaøo taïo tö nhaân, caûi thieän chaát löôïng
vaø heä thoáng kieåm ñònh chaát löôïng, thieát laäp moái
quan heä hôïp taùc coâng tö, tôùi caùc bieän phaùp nhaèm
caûi thieän vieäc löu giöõ vaø tuyeån duïng caùn boä y teá
cho nhöõng vuøng noâng thoân.
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19) 19
Muïc ñích cuûa chuùng toâi laø xem xeùt söï thieáu huït
vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu nhaân löïc y teá taïi caùc
nöôùc Ñoâng Nam AÙÙ trong boái caûnh caùc nöôùc naøy coù
tham gia thöông maïi quoác teá trong caùc dòch vuï y teá.
Chuùng toâi phaân tích tình hình vaø xaùc ñònh nhöõng
yeáu toá daãn ñeán nhöõng thieáu huït vaø phaân boá khoâng
ñeàu maø caùc nöôùc trong khu vöïc gaëp phaûi. Thöông
maïi trong caùc dòch vuï y teá laø moät loaïi hình kinh
doanh môùi xuaát hieän ñoái vôùi moät soá nöôùc Ñoâng
Nam AÙÙ vaø taùc ñoäng cuûa caùc traøo löu quoác teá naøy ñoái
vôùi nhaân löïc y teá cuõng ñöôïc baøn luaän. Phuï luïc 3 treân
web ñöa ra khung khaùi nieäm nhöõng vaán ñeà vaø phaân
tích ñöôïc baøn luaän trong baøi vieát naøy.
Maëc duø taát caû caùc nhoùm ñoái töôïng nhaân löïc y teá
- baùc só, ñieàu döôõng, caùn boä chuyeân moân y teá coâng
coäng (YTCC), caùn boä quaûn lyù y teá vaø nhaân vieân
phoøng xeùt nghieäm - ñeàu raát caàn thieát trong vieäc quaûn
lyù vaø cung caáp dòch vuï y teá hieäu quaû, chuùng toâi chuù
troïng vaøo baùc só, ñieàu döôõng vaø nöõ hoä sinh bôûi soá lieäu
so saùnh cuûa caùc nhoùm ñoái töôïng naøy laø saün coù nhaát.
Soá lieäu vaø phöông phaùp
Chuùng toâi döï ñònh bieân soaïn soá lieäu so saùnh veà
soá löôïng, phaân boá vaø ñaøo taïo caùn boä y teá taïi Ñoâng
Nam AÙÙ, hieän töôïng di cö cuûa caùn boä y teá vaø du lòch
chöõa beänh (xem hoäp veà chieán löôïc tìm kieám soá lieäu).
Ñoái vôùi Campuchia, Indonesia, Laøo, Thaùi Lan vaø
Vieät Nam, soá lieäu veà soá löôïng caùc baùc só, ñieàu döôõng
vaø nöõ hoä sinh ñöôïc bieân soaïn töø nhöõng soá lieäu thoáng
keâ chính thoáng ñeå coù ñöôïc thoâng tin hoaøn thieän hôn.
Nhöõng soá lieäu naøy bao goàm caû khu vöïc coâng laäp vaø
tö nhaân, tröø Campuchia vaø Vieät Nam. Ñoái vôùi 6 nöôùc
khaùc, soá lieäu ñöôïc bieân soaïn töø caùc heä thoáng Thoâng
tin Thoáng keâ cuûa Toå chöùc Y teá Theá giôùi (TCYTTG).
Neáu saün coù soá lieäu ôû caáp tænh/bang, chuùng toâi laäp ra
ñöôøng cong Lorenz vaø caùc chæ soá Gini ñeå moâ taû vieäc
maát caân ñoái veà maët ñòa lyù trong maät ñoä phaân boá baùc
só vaø ñieàu döôõng. Heä soá Gini vaø ñöôøng cong Lorenz
laø nhöõng coâng cuï ño löôøng noåi tieáng nhaát veà söï maát
caân ñoái vaø ñaõ ñöôïc aùp duïng trong caùc nghieân cöùu
tröôùc ñaây veà tính maát caân ñoái cuûa nhaân löïc y teá.
Phaân tích cuûa chuùng toâi döïa vaøo maät ñoä phaân boá
ôû caáp phaân chia haønh chính ñaàu tieân ôû döôùi trung
öông - töông ñöông vôùi tuyeán tænh ôû taát caû caùc nöôùc
tröø Philippines (caáp khu vöïc). Phaân tích chæ bao goàm
nhaân vieân y teá cuûa khu vöïc coâng laäp ñoái vôùi taát caû
caùc nöôùc, tröø Thaùi Lan laø nöôùc coù caû soá lieäu cuûa khu
vöïc tö nhaân. Veà phaân tích xu höôùng ôû Philippines vaø
Vieät Nam - caùc nöôùc coù thaønh laäp caùc tænh hoaëc
bang môùi - soá lieäu cuûa caùc tænh/bang môùi thaønh laäp
ñöôïc toång hôïp vôùi soá lieäu cuûa tænh/bang cuõ nhaèm
duy trì soá löôïng ñôn vò haønh chính ñoàng nhaát theo
thôøi gian vaø nhaèm ñaûm baûo caùc keát quaû coù theå ñöôïc
so saùnh giöõa caùc thôøi kyø.
Soá lieäu töø taøi lieäu cuûa Boä y teá vaø nhöõng nguoàn ñaõ
xuaát baûn ñöôïc duøng trong phaân tích cuûa chuùng toâi veà
ñaøo taïo caùn boä y teá. Tuøy theo heä thoáng baùo caùo cuûa
töøng nöôùc, naêng löïc ñaøo taïo coù theå laø toång soá ngöôøi
toát nghieäp ra tröôøng hoaëc nhöõng ngöôøi ñaõ qua nhöõng
kyø thi baét buoäc. Soá lieäu bao goàm caû khu vöïc coâng laäp
vaø tö nhaân cho taát caû caùc nöôùc ngoaïi tröø Brunei,
Campuchia vaø Myanmar vì khoâng coù soá lieäu veà naêng
löïc ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng y khoa vaø ñieàu döôõng tö
nhaân. Soá lieäu veà vieäc di cö cuûa cuûa caùn boä y teá vaø du
lòch chöõa beänh ñöôïc thu thaäp thoâng qua Toå chöùc Hôïp
taùc vaø Phaùt trieån Kinh teá (OECD), caùc aán phaåm veà
thöông maïi vaø caùc nguoàn ñaõ xuaát baûn khaùc.
Chuùng toâi ñaõ gaëp phaûi moät soá khoù khaên veà soá
lieäu. Tröôùc heát laø soá lieäu veà vieäc laøm, tieàn löông,
ñaøo taïo caùn boä y teá cuûa khu vöïc tö nhaân khoâng saün
coù hoaëc khoâng ñaày ñuû ôû haàu heát caùc nöôùc. Ñaëc bieät,
ñoä bao phuû cuûa soá lieäu veà nhaân löïc y teá cuûa Heä
thoáng thoâng tin thoáng keâ cuûa TCYTTG cuõng khaùc
bieät giöõa caùc nöôùc, ñaëc bieät laø khu vöïc tö nhaân, vaø
khoâng coù thoâng tin chi tieát veà nguoàn soá lieäu vaø caùc
vaán ñeà. Thöù hai, soá lieäu veà vieäc di cö cuûa caùn boä y
teá vaø du lòch chöõa beänh saün coù ñoái vôùi haàu heát caùc
nöôùc coù thu nhaäp trung bình hoaëc cao, nhöng soá lieäu
ñoù chöa hoaøn chænh. Thöù ba, nhöõng quy ñònh vaø caáp
ñoä ñaøo taïo ñieàu döôõng vaø baùc só cuõng khaùc nhau
giöõa caùc nöôùc. Thöù tö, soá löôïng nghieân cöùu coù theå
duøng ñeå so saùnh veà chaát löôïng ñaøo taïo y khoa vaø
naêng löïc laâm saøng cuûa caùn boä y teá giöõa caùc nöôùc raát
haïn cheá. Cuoái cuøng, nhöõng nghieân cöùu ñaùnh giaù
hieäu quaû cuûa chính saùch can thieäp trong khu vöïc raát
hieám hoi. Do söï haïn cheá soá lieäu naøy, chuùng toâi chæ
chuù troïng vaøo vieäc phaân tích soá lieäu cuûa khu vöïc
coâng laäp vaø caùc soá lieäu saün coù. 
Chieán löôïc tìm kieám vaø tieâu chí löïa choïn
Baøi vieát döïa treân soá lieäu vaø thoâng tin thu thaäp
ñöôïc töø nhieàu nguoàn ñaõ coâng boá vaø chöa coâng boá.
Chuùng toâi coá gaéng bieân soaïn soá lieäu ñeå coù theå so
saùnh veà soá löôïng, phaân boá vaø ñaøo taïo caùn boä y teá taïi
Ñoâng Nam AÙÙ cuõng nhö vieäc di cö cuûa caùn boä y teá vaø
du lòch chöõa beänh. Chuùng toâi cuõng raø soaùt laïi caùc
baøi baùo ñöôïc coâng boá vaø chöa coâng boá vaø taøi lieäu veà
20 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Nhöõng thaùch thöùc chöa ñöôïc giaûi quyeát:
Söï thieáu huït vaø phaân boá khoâng ñoàng ñeàu
Soá löôïng nguoàn nhaân löïc y teá
Söï saün coù cuûa nguoàn nhaân löïc y teá ñöôïc ñaøo
taïo/coù baèng caáp laø moät nhaân toá quan troïng quyeát
ñònh naêng löïc cung caáp dòch vuï cho coäng ñoàng cuûa
heä thoáng y teá. Phuï luïc 3 trang 4 cho thaáy moái lieân
quan giöõa maät ñoä nhaân löïc y teá (ñöôïc tính baèng soá
baùc só, ñieàu döôõng vaø nöõ hoä sinh treân 1000 daân) vaø
toång thu nhaäp quoác daân treân ñaàu ngöôøi cuûa 10 quoác
gia ASEAN. Caùc soá lieäu toång hôïp nguoàn nhaân löïc ôû
Ñoâng Nam AÙÙ cho thaáy khoâng coù söï thieáu huït quaù lôùn
vôùi möùc trung bình trong khu vöïc laø töø 2,7 baùc só,
ñieàu döôõng vaø nöõ hoä sinh (coäng laïi) treân 1000 ngöôøi
daân (Baûng 1). Tuy nhieân, ôû caáp quoác gia, coù 5 nöôùc
(Campuchia, Indonesia, Laøo, Thaùi Lan vaø Vieät
Nam) döôùi ngöôõng thieáu huït lôùn cuûa TCYTTG laø
2,28 baùc só, ñieàu döôõng vaø nöõ hoä sinh treân 1000
ngöôøi daân. Ñeå ñaït chuaån cuûa TCYTTG taïi 5 nöôùc
naøy, öôùc tính caàn coù 884.868 caùn boä chuyeân moân y
teá, töông ñöông con soá thieáu huït khoaûng 232.417 so
vôùi soá löôïng hieän taïi.
Maëc duø khoâng coù chuaån quoác teá naøo
veà tyû soá giöõa ñieàu döôõng vaø baùc só, nhöng
moät tyû soá thaáp cho thaáy söï thieáu hieäu quaû
cuûa heä thoáng y teá vì coù moät soá coâng vieäc
baùc só thöôøng laøm coù theå ñöôïc chuyeån
giao cho ñieàu döôõng thöïc hieän maø chaát
löôïng vaãn ñaûm baûo. Beân caïnh ñoù, quaù
trình ñaøo taïo baùc só toán keùm hôn vaø laâu
 ... caùc chính saùch ñaøo taïo ñaëc bieät cho
caùn boä chuyeân khoa ôû Thaùi Lan coù theå caàn phaûi tính
ñeán döï baùo veà söï taêng tröôûng cuûa du lòch chöõa beänh.
Ñieåm cuoái cuøng naûy sinh töø soá lieäu baùo caùo
maø chuùng toâi quan taâm ñoù laø baát chaáp taàm quan
troïng cuûa nguoàn nhaân löïc y teá, coù raát ít ñaàu tö vaøo
vieäc thu thaäp caùc soá lieäu chính xaùc vaø kòp thôøi ñeå caûi
thieän hieåu bieát veà tình hình vaø cung caáp thoâng tin
cho xaây döïng chính saùch. Khoaûng troáng soá lieäu veà
khu vöïc tö nhaân laø ñaùng keå nhaát. Keát quaû laø, caùc Boä
y teá ôû Ñoâng Nam AÙÙ, trong nhieàu tröôøng hôïp, khoâng
theå theo doõi vieäc ñaøo taïo vaø söû duïng nhaân löïc cuûa
caû khu vöïc coâng vaø tö trong ngaønh y teá. ÔÛ caùc nöôùc
coù caùc toå chöùc chuyeân moân nhö hoäi ñoàng y khoa
hoaëc ñieàu döôõng ñöôïc uûy quyeàn ñeå ñaêng kyù vaø caáp
giaáy pheùp chuyeân moân, caùc hoäi ñoàng naøy coù theå caäp
nhaät thöôøng xuyeân soá lieäu veà ñoäi nguõ caùn boä chuyeân
moân y teá. Soá lieäu veà caùn boä laøm vieäc toaøn thôøi gian
vaø baùn thôøi gian trong khu vöïc coâng laäp vaø tö nhaân
cuõng nhö nhöõng baùc só haønh ngheà ñoäc laäp laø khoù
khaên hôn ñeå thu thaäp vaø caäp nhaät. Hôn theá nöõa, soá
lieäu veà löông boång vaø thu nhaäp cuûa caùc nhoùm caùn
boä y teá khaùc nhau cuõng caàn thieát ñeå giuùp caùc nhaø
hoaïch ñònh chính saùch ñöa ra nhöõng quyeát ñònh
chính saùch veà thuø lao vaø khuyeán khích. Ñeå giaûi
quyeát nhöõng vaán ñeà naøy, töøng quoác gia caàn thieát keá
moät heä thoáng thu thaäp soá lieäu hieäu quaû vaø chia seû
giöõa khu vöïc coâng vaø tö. Cuoái cuøng, coù ít döõ lieäu coù
theå so saùnh veà chaát löôïng ñaøo taïo vaø caùc dòch vuï y
teá ôû Ñoâng Nam AÙÙ. Nhöõng thoâng tin coù theå so saùnh
veà chaát löôïng coù theå thu thaäp thoâng qua caùc nghieân
cöùu cuï theå, hoaëc nhöõng noã löïc trong khu vöïc ñeå xaây
döïng nhöõng chæ soá chaát löôïng chung, caùc coâng cuï
theo doõi, vaø coù theå caùc tieâu chuaån kieåm ñònh chaát
löôïng khu vöïc. 
Vai troø cuûa caùc taùc giaû
CK ñaõ ñöa ra khung khaùi nieäm cuûa baøi vieát, tìm
kieám taøi lieäu, soaïn soá lieäu töø nhöõng taùc giaû cuûa töøng
nöôùc, thaåm ñònh soá lieäu, vaø coù traùch nhieäm phaân
tích, phieân giaûi soá lieäu vaø vieát baøi. PH ñaõ ñöa ra
khung khaùi nieäm cuûa baøi vieát cuøng vôùi CK, vaø ñoùng
goùp vaøo vieäc phaân tích soá lieäu, laäp baûng bieåu, phieân
giaûi soá lieäu, vaø vieát baøi cuøng vôùi CK. ML (Laøo) vaø
TJ (Campuchia) ñaõ xaây döïng khung khaùi nieäm cuøng
vôùi CK, cung caáp soá lieäu cuûa quoác gia, thaåm ñònh soá
lieäu, bieân taäp vaø goùp yù vaøo baûn thaûo. FML
(Philippines) ñaõ xaây döïng khung khaùi nieäm cuøng
vôùi CK, cung caáp soá lieäu quoác gia, thoâng tin veà tình
hình di cö cuûa nöôùc mình, thaåm ñònh soá lieäu vaø goùp
yù cho baûn thaûo. SAW (Indonesia), NLH (Vieät Nam)
vaø JFdR (Philippines) cung caáp soá lieäu quoác gia,
thaåm ñònh soá lieäu cho nhöõng nöôùc coù teân trong baøi
baùo vaø ñoùng goùp yù kieán veà khung khaùi nieäm vaø noäi
dung toång theå cuûa baûn thaûo.
Maâu thuaãn lôïi ích
Chuùng toâi xin tuyeân boá raèng chuùng toâi khoâng coù
maâu thuaãn naøo veà lôïi ích.
Lôøi caûm ôn
Baøi vieát naøy laø moät phaàn cuûa Loaït baøi do Tâoå
chöùc China Medical Board, Tâoå chöùc Rockefeller
Foundation, vaø Atlantic Philanthropies taøi trôï.
Chuùng toâi caùm ôn ban chæ ñaïo cuûa loaït baøi veà söùc
khoûe ôû Ñoâng Nam AÙÙ naøy, ñaëc bieät laø oâng Lincoln
Chen vaø oâng Suwit Wibulpolprasert ñaõ ñoùng goùp
nhöõng nhaän xeùt/yù kieán giaù trò veà khung khaùi nieäm
vaø baûn thaûo baøi baùo. Chuùng toâi cuõng xin caùm ôn oâng
Thein Thein They (Boä Y teá Myanmar) ñaõ cung caáp
thoâng tin veà tình hình nhaân löïc y teá ôû Myanmar. oâng
Manuel M Dayrit (TCYTTG) vaø oâng German
Palabyab (Cô quan quaûn lyù chuyeân moân, Coäng hoøa
Philippines) ñaõ cung caáp soá lieäu veà naêng löïc ñaøo taïo
ôû Philippines, chò Ann Robins (Coá vaán veà Nhaân löïc
Y teá, TCYTTG /Campuchia) veà söï ñoùng goùp cuûa chò
vôùi thoâng tin veà nhaân löïc y teá ôû Campuchia vaø oâng
Khampasong Theppanya, Vuï Söùc khoûe (Boä Y teá
Laøo) ñaõ giuùp ñôõ veà soá lieäu nhaân löïc y teá cuûa Laøo.
Chuùng toâi cuõng caûm ôn nhöõng yù kieán ñoùng goùp töø 5
ngöôøi bình duyeät voâ danh ñaõ giuùp ñôõ chuùng toâi raát
nhieàu veà noäi dung cuûa baøi vieát.
32 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taøi lieäu tham khaûo
1. WHO. World health report 2006. Geneva, Switzerland:
World Health Organization, 2006. 
2. Anand S, Bärnighausen T. Human resources and health
outcomes: cross-country econometric study. Lancet 2004;
364: 1603-1609. 
3. Chongsuvivatwong V, Phua KH, Yap MT, et al. Health
and health-care systems in southeast Asia: diversity and
transitions. Lancet 201110.1016/S0140-6736(10)61507-3.
published online Jan 25. 
4. Tangcharoensathien V, Patcharanarumol W, Ir P, et al.
Health-financing reforms in southeast Asia: challenges in
achieving universal coverage. Lancet 201110.1016/S0140-
6736(10)61890-9. published online Jan 25. 
5. Chen L, Evans T, Anand S, et al. Human resources for
health: overcoming the crisis. Lancet 2004; 364: 1984-1990. 
6. WHO. Measuring health workforce inequalities: methods
and application to China and India. Human Resources for
Health Observer, 5. Geneva, Switzerland: World Health
Organization, 2010. 
7. WHO. World health statistics 2009. Geneva, Switzerland:
World Health Organization, 2009. 
8. Suwannaki T, Sirikanokwilai N, Wibulpolprasert S.
Supply projection for physician in Thailand over the next 25
years (1996-2020 AD).
 (accessed
Nov 27, 2010). 
9. Srisuphan W, Senaratana W, Kunaviktikul W,
Tonmukayakul O, Charoenyuth C, Sirikanokwilai N. Supply
and requirement projection of professional nurses in
Thailand over the next two decades (1995-2015 A.D.).
 (accessed
Nov 27, 2010). 
10. The World Bank. Indonesia's doctors, midwives, and
nurses: current stock, increasing needs, future challenges
and options. Jakarta, Indonesia: World Bank, 2009. 
11. Vietnam Ministry of Health. Health statistics yearbook
2008. Hanoi, Vietnam: Ministry of Health, 2009. 
12. Department of Personnel and Organization, Ministry of
Health, PDR, 2009. Human resources for health report,
2009, Vientiane, Lao PDR.
13. McCoy D, McPake B, Mwapasa V. The double burden
of human resource and HIV crises: a case study of Malawi.
Hum Resour Health 2008; 6: 16. 
14. The Temasek Review. Two out of three doctors in
Singapore are "foreign-trained".
three-doctors-in-singapore-are-foreign-trained/. (accessed
June 25, 2010). 
15. Ministry of HealthLaos PDR. Human resources for
health: analysis of the situation in Lao PDR. Vientiane,
Laos: Ministry of Health, Laos PDR, 2007. 
16. Hemmings J, Sakulku S, Siphakanlaya S. Reproductive
health at the margins: results from PEER studies in southern
Laos. Vientiane, Laos: United Nations Population Fund,
2008. 
17. Thomas AE, Louangkhot N. Study on gender and ethnic
issues that affect the knowledge and use of reproductive
health services in six ethnic villages of Lao PDR. Report for
Committee of Planning and Investment, National University
of Laos, and UNFPA. Vientiane, Laos: United Nations
Population Fund, 2005. 
18. Patcharanarumol W, Mills A, Tangcharoensathien V.
Dealing with the cost of illness: the experience of four
villages in Lao PDR. J Int Dev 2009; 21: 212-230. 
19. Task Force for Scaling Up Education and Training for
Health Workers. Scaling up, saving lives. Geneva,
Switzerland: Global Health Workforce Alliance, 2008. 
20. Ministry of Health-UNFPA. Assessment of skilled birth
attendance in Lao PDR. Vientiane, Laos: Ministry of Health
and United Nations Population Fund, 2008. 
21. The University of Health Science Strategic Plan 2008-
2012, University of Health Science Cambodia.
22. Human Resources Department, Ministry of Health,
Cambodia (April 2009), with Technical Support from
UNFPA, D'haene K, Ung P. Report of needs assessment of
public midwifery education institutions and their clinical
practice sites in Cambodia.
23. Sherratt DR, White R, Chhuong CK. The comprehensive
midwifery review. Phnom Penh, Cambodia: Ministry of
Health, Cambodia, 2006. 
24. Ministry of Health, Human Resource Development
Department, Cambodia. The health workforce development
plan 2006-2015.
25. Pachanee C, Wibulpolprasert S. Trade in health services
in the ASEAN context. In: Blouin C, Heymann J, Drager N,
eds. Trade and health: seeking common ground. Montreal,
Canada: McGill University Press, 2007: 151-166. 
26. Philippines News Agency. Government doing good job
in marking and protecting Filipino workers overseas.
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19) 33
job-in-marketing-and-protecting-fil ipino-workers-
overseas-manpower-exporters/. (accessed Nov 27, 2010). 
27. Commission on Higher Education, Philippines.
Distribution of government and private nursing schools per
region-Philippines. Management Information System,
Manila, Philippines, 2009.
28. Chomitz KM, Setiadi G, Azwar A, Ismail N, Widiyarti .
What do doctors want? Developing incentives for doctors to
service in Indonesia's rural and remote areas. Policy
Research Working Paper 1888. Washington DC, USA: The
World Bank, 1998. 
29. Heywood PF, Harahap NP. Human resources for health
at the district level in Indonesia: the smoke and mirrors of
decentralization. Hum Resour Health 2009; 7: 6. 
30. Prakongsai P, Chindawatana W, Tantivess S, Mugem S,
Tangcharoensathien V. Dual practice among public medical
doctors in Thailand. A research report in Thai. Nonthaburi,
International Health Policy Program, Ministry of Public
Health, 2003.
31. Smith RD, Chanda R, Tangcharoensathien V. Trade in
health-related services. Lancet 2009; 373: 593-601. 
32. Arunanondchai J, Fink C. Globalization for health: trade
in health services in the ASEAN region. Health Promot Int
2006; 21 (suppl 1): 59-66. 
33. Connell J. Medical tourism: sea, sun, sand and surgery.
Tourism Management 2006; 27: 1093-1100. 
34 Page SJ. Current issue in tourism: the evolution of travel
medicine research: a new research agenda for tourism?.
Tourism Management 2009; 30: 149-157. 
35. Yap J, Chen SS, Nones N. Medical tourism: the Asian
chapter. Washington DC, USA: Deloitte Consulting, 2009. 
36. Na Ranong A, Na Ranong V, Jindarak S. Thailand
medical hub. A research report in Thai. Bangkok: Thailand
Development Research Institute, 2009. 
37. Pachanee C, Wibulpolprasert S. Incoherent policies on
universal coverage of health insurance and promotion of
international trade in health services in Thailand. Health
Policy Plan 2006; 21: 310-318. 
38. Jan S, Bian Y, Jumpa M, et al. Dual job holding by public
sector health professionals in highly resource-constrained
settings: problem or solution?. Bull World Health Organ
2005; 83: 771-776. 
39. Joint Commission International.
 (accessed
Sept 12, 2010). 
40.Newman BY. Medical tourism. Optometry 2006; 77: 581. 
41. Woodman J. Patients beyonds borders: everybody's
guide to affordable world-class medical tourism, Singapore
edn. Chapel Hill, NC, USA: Healthy Travel Medicine, 2007. 
42. Levett. Slide for action. Sydney Morning Herald
(Sydney), Oct 29, 2005: 27.
43. OECD. International Migration Outlook: SOPEMI 2007.
Paris, France: OECD Publishing, 2007. 
44. Bhargava A, Docquier F, Moullan Y. Modeling the
effects of physician emigration on human development,
mimeo. Université Catholique de Louvain.
MPS.pdf. (accessed Nov 27, 2010). 
45. Lorenzo FM, Galvez-Tan J, Icamina K, Javier L. Nurse
migration from a source country perspective: Philippine
country case study. Health Serv Res 2007; 42 (3 pt 2): 1406-
1418. 
46. Philippines Overseas Employment Administration.
OFW Deployment per skill and country-new hires for the
year 2009.
%20per%20Skill%20and%20Sex%202009.pdf. (accessed
Oct 16, 2010). 
47. Llorito DL. Brain drain saps the Philippine economy.
Asia Times Online.
.html. (accessed Sept 3, 2010). 
48. Institute of Health Policy and Development Studies.
Migration of health workers: country case study Philippines.
ILO Working Paper WP.236. Geneva, Switzerland:
International Labour Office, 2006. 
49. Uy V. No nurse surplus, only unqualified graduates-
recruiters. Inquirer.net.
0080901-158050/No-nurse-surplus-only-unqualified-
graduates-recruiters. (accessed Nov 27, 2010). 
50. Perrin ME, Hagopian A, Sales A, Huang B. Nurse
migration and its implications for Philippine hospitals. Int
Nurs Rev 2007; 54: 219-226. 
51. Dela Rosa J. The evaluation of the UK-Philippines
Bilateral Labor Agreement: a policy option for the
recruitment of human resources for health. Presentation at
3rd Asia-Pacific Action Alliance on Human Resources for
Health Conference on "Globalization and its Implications of
Health Care and Human Resources in Health"; Oct 12-15,
2008; Kandy, Sri Lanka.
34 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 4.2011, Soá 18+19 (18+19)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
52. Lehman U, Van Damme W, Barten F, Sanders D. Task
shifting: the answer to the human resources crisis in Africa?.
Hum Resour Health 2009; 7: 49. 
53. Laurant M, Reeves D, Hermens R, Braspenning J, Grol
R, Sibbald B. Substitution of doctors by nurses in primary
care. Cochrane Database Syst Rev 2004; 4. CD001271. 
54. Callaghan M, Ford N, Schneider H. A systematic review
of task- shifting for HIV treatment and care in Africa. Hum
Resour Health 2010; 8: 8. 
55. Sein TT, Win MM, Tin N. Coverage and skill mix
balance of human resources for health in Myanmar. A
research report. Yangon, Myanmar.
56. Frehywot S, Mullan F, Payne PW, Ross H. Compulsory
service programmes for recruiting health workers in remote
and rural areas: do they work?. Bull World Health Organ
2010; 88: 364-370. 
57. Noree T, Chokchaichan H, Mongkolporn V. Abundant
for the few, shortage for the majority: the inequitable
distribution of doctors in Thailand. A research report in
Thai. Nonthaburi. International Health Policy Program,
Ministry of Public Health, 2008.
58. Kanchanachitra C, Wibulpolprasert S, Thammarangsi T.
Gender and physician mobility in Thailand. In: Reichenbach
L, ed. Exploring the gender dimensions of the global health
workforce. Cambridge, MA, USA: Global Equity Initiative,
Harvard University, 2007: 153-183. 
59. Dolea C, Stormont L, Braichet JM. Evaluated strategies
to increase attraction and retention of health workers in
remote and rural areas. Bull World Health Organ 2010; 88:
321-400. 
60. WHO. Increasing access to health workers in remote
and rural areas through improved retention: global policy
recommendations. Geneva, Switzerland: World Health
Organization, 2010. 
61. Chen LC, Boufford JI. Fatal flows-doctors on the move.
N Engl J Med 2005; 353: 1850-1852. 
62. WHO. Global code of practice on the international
recruitment of health personnel.
en.pdf. (accessed Nov 27, 2010). 
63. Robinson M, Clark P. Forging solutions to health
worker migration. Lancet 2008; 371: 691-693.