Tăng cường hiệu quả hoạt động tư vấn học tập thông qua dạy học tự định hướng

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 9 (34) - Thaùng 11/2015
51 
Tăng cường hiệu quả hoạt động tư vấn học tập thông 
qua dạy học tự định hướng 
Strengthening the efficiency of academic advising by means of self-directed 
teaching 
ThS. Nguyễn Thị Cẩm Vân 
Trường Đại học Sài Gòn 
M.A. Nguyen Thi Cam Van 
Sai Gon University 
Tóm tắt 
Công tác tư vấn học tập trong phương thức đào tạo theo tín chỉ giúp sinh viên tự lập kế hoạch học tập và 
xây dựng lộ trình học tập hợp lý. Còn dạy học tự định hướng là hoạt động dạy học dựa trên sự tự chủ 
của người học trong việc xác định mục tiêu học tập, thiết lập kế hoạch học tập và thực hiện kế hoạch 
học tập. Do đó hoạt động này rất phù hợp để vận dụng trong việc tư vấn học tập. Trên cơ sở nhiệm vụ 
của giảng viên cố vấn học tập, bài báo trình bày các giai đoạn cụ thể của tiến trình vận dụng dạy học tự 
định hướng trong hoạt động tư vấn nhằm nâng cao kết quả học tập của sinh viên và góp phần nâng cao 
hiệu quả đào tạo. 
Từ khóa: tư vấn học tập, tín chỉ, đào tạo theo tín chỉ, tự định hướng, dạy học tự định hướng 
Abstract 
The academic advising in the credit education is to help students prepare themselves their study plan 
and develop a reasonable study route. While self-directed teaching bases on students’ high-leveled self-
control to define study goal, to establish and implement a study plan. Therefore, that method is quite 
suitable to be applied in academic advising. Within the scope of a tutor’s duty, the article focuses on 
specific steps of the route of applying self-directed teaching into academic advising to improve 
students’ results and contribute to upgrade the teaching efficiency. 
Key word: academic advising, credit, credit education, self-directed, self-directed teaching 
1. Mở đầu 
Hoạt động cố vấn học tập (CVHT) là 
hoạt động đặc thù trong phương thức đào 
tạo theo tín chỉ. Với phương thức đào tạo 
theo tín chỉ, quy trình đào tạo hay thời 
khóa biểu không quy định hay sắp xếp 
đồng loạt cho toàn thể sinh viên. Mỗi sinh 
viên được chủ động tích lũy dần các 
môđun kiến thức theo năng lực, theo hoàn 
cảnh của mình để hoàn tất khóa học, đạt 
được văn bằng. Đầu mỗi học kỳ, sinh viên 
chủ động đăng ký khối lượng học tập phù 
hợp với điều kiện riêng của mình và phù 
hợp với quy định chung của trường. Sinh 
viên được lựa chọn học phần, giảng viên, 
giờ học, số lượng tín chỉ cần tích lũy trong 
học kỳ để học theo kế hoạch riêng, thời 
khóa biểu riêng phù hợp với nhu cầu và 
52 
điều kiện của mình. Như vậy mỗi sinh viên 
phải tự quyết định phương hướng, kế 
hoạch học tập cho bản thân. Đây là điều 
không dễ đối với sinh viên, nhất là sinh 
viên năm thứ nhất chưa quen với việc học 
tập theo tín chỉ. Chính vì thế, lực lượng 
giảng viên CVHT có nhiệm vụ tư vấn, giúp 
đỡ cho sinh viên trong quá trình học tập tại 
trường ĐH. Mà quan trọng nhất là giúp đỡ 
sinh viên xây dựng và thực hiện kế hoạch 
học tập cá nhân. Tuy nhiên, thực tế đào tạo 
theo tín chỉ trong thời gian qua cho thấy 
sinh viên mắc nhiều sai lầm khi đăng ký 
môn học dẫn đến kết quả học tập kém. Bên 
cạnh nguyên nhân do sinh viên chưa nắm 
được quy trình học vụ trong đăng ký môn 
học, chưa nắm được quy chế đào tạo; còn 
có nguyên nhân do công tác CVHT chưa 
hiệu quả dẫn đến sv đăng ký môn học chưa 
đúng với sức học và điều kiện của bản 
thân. Thực trạng này đặt ra vấn đề cần phải 
vận dụng những phương pháp phù hợp 
trong hoạt động tư vấn học tập của giảng 
viên CVHT nhằm giúp sinh viên thể hiện 
sự tự chủ, tự xây dựng được lộ trinh học 
tập phù hợp với năng lực, sở thích và điều 
kiện riêng của bản thân. 
Dạy học tự định hướng (DHTĐH) là 
hoạt động dạy học dựa trên sự tự chủ của 
người học trong việc xác định mục tiêu học 
tập, thiết lập kế hoạch học tập và thực hiện 
kế hoạch học tập. Do đó hoạt động này rất 
phù hợp để vận dụng vào quá trình đào tạo 
theo tín chỉ nói chung và công tác CVHT 
nói riêng nhằm nâng cao kết quả học tập 
của sinh viên, góp phần nâng cao hiệu quả 
đào tạo. 
2. Nội dung 
2.1. Hoạt động cố vấn học tập trong 
phương thức đào tạo theo tín chỉ 
Hiện nay mỗi trường đại học đều có 
quy định khác nhau về nhiệm vụ của giảng 
viên CVHT. Nhìn chung giảng viên CVHT 
có 2 chức năng cơ bản: 
- Tư vấn, trợ giúp sinh viên trong quá 
trình học tập, nghiên cứu khoa học, định 
hướng nghề nghiệp; 
- Quản lý sinh viên trong quá trình học 
tập và rèn luyện tại trường. 
- Cụ thể, với chức năng tư vấn, trợ 
giúp sinh viên học tập thì nhiệm vụ của 
giảng viên CVHT bao gồm [2]: 
- Tổ chức, triển khai các quy chế, quy 
định về học chế tín chỉ, quyền và nghĩa vụ 
của sinh viên. 
- Tư vấn cho sinh viên phương pháp 
học ở bậc đại học, phương pháp nghiên 
cứu khoa học, kỹ năng thu thập, xử lý 
thông tin, tài liệu học tập. 
- Hướng dẫn cho sinh viên hiểu biết về 
chương trình đào tạo toàn khóa, chương trình 
đào tạo chuyên ngành và cách lựa chọn các 
học phần đăng ký ở các học kỳ; 
- Tư vấn và hỗ trợ sinh viên xây dựng 
kế hoạch học tập cá nhân, ra các quyết định 
học tập hợp lý. 
Trong đó nhiệm vụ quan trọng nhất của 
giảng viên CVHT là tư vấn, trợ giúp cho sinh 
viên xây dựng kế hoạch học tập (lộ trình học 
tập) hợp lý trong từng học kỳ, từng năm học 
hay cả quá trình đào tạo. Việc lập kế hoạch 
học tập của sinh viên phải phù hợp với: 
- Nguyên tắc dân chủ hóa của phương 
thức đào tạo theo tín chỉ và quan điểm dạy 
học lấy người học làm trung tâm: phù hợp 
với năng lực, điều kiện, nhu cầu và sở thích 
của sinh viên. 
- Quy chế đào tạo theo tín chỉ và quy 
định của nhà trường: lưu ý những môn học 
có thể học trước (học vượt); những môn học 
cần học trước (điều kiện tiên quyết); những 
môn đại cương, môn chung có thể học trong 
các học kỳ phụ mà không ảnh hưởng đến 
tiến độ học tập các môn chuyên ngành.v.v 
53 
- Kết quả học tập của cá nhân: lưu ý 
môn học nào có kết quả yếu nên học lại để 
cải thiện điểm, môn học nào chưa đạt bắt 
buộc phải học lại 
2.2. Hoạt động dạy học tự định hướng 
Hoạt động DHTĐH, xuất phát từ 
phương pháp học tập tự định hướng 
(HTTĐH). Khái niệm về Học tập tự định 
hướng (self-directed learning) đã được các 
nhà nghiên cứu giáo dục đưa ra và xây 
dựng cơ sở lý luận từ khoảng 50 năm 
trước. Các tác giả như: Cyril Houle nghiên 
cứu động cơ học tập của những người 
trưởng thành (1961), Allen Tough công bố 
những dự án học tập dành cho người 
trưởng thành (1971), Malcolm Knowles 
xuất bản tác phẩm Học tập tự định hướng 
(1975); đã góp phần xây dựng nền tảng lý 
luận ban đầu cho HTTĐH [4]. Cho đến nay 
với sự phát triển nhiều ý tưởng mới, 
HTTĐH đã được quan tâm nghiên cứu và 
ứng dụng rộng rãi trên thế giới, đặc biệt là 
tại Mỹ. 
Có thể hiểu HTTĐH là quá trình học 
tập theo phương hướng do người học tự 
xác định từ nhu cầu học tập của chính 
mình. Theo đó, từ nhu cầu, hứng thú và 
điều kiện học tập của bản thân; người học 
chủ động xác định phương hướng, chiến 
lược học tập; xây dựng kế hoạch học tập; 
thực hiện kế hoạch và đánh giá kết quả học 
tập với sự trợ giúp của giáo viên. Nói cách 
khác, quá trình HTTĐH là quá trình học 
tập chủ động ở mức độ cao của người học 
ngay từ giai đoạn đầu khi xác định phương 
hướng, chiến lược cho việc học tập. 
Thuật ngữ Dạy học tự định hướng được 
sử dụng để phân biệt với hoạt động dạy học 
theo sự định hướng của giáo viên. Bản chất 
của hoạt động DHTĐH là tổ chức cho 
người học thực hiện quá trình HTTĐH. Từ 
ý nghĩa của khái niệm HTTĐH, có thể hiểu: 
Dạy học tự định hướng là hoạt động 
dạy học theo phương hướng do người học 
tự xác định từ nhu cầu, năng lực và điều 
kiện học tập của chính mình. Trong đó 
người học chủ động xác định mục tiêu học 
tập, xây dựng kế hoạch học tập và tự lực 
thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự 
điều phối của giáo viên để lĩnh hội tri thức. 
Trong DHTĐH, người học trao đổi với 
giáo viên để thiết kế chương trình học tập 
nhằm đạt mục tiêu học tập của chính mình 
và và đạt mục tiêu đào tạo của nhà trường. 
Đồng thời, thông qua quá trình DHTĐH, 
giáo viên giúp người học phát triển các kỹ 
năng HTTĐH như: kỹ năng xác lập mục 
tiêu, kỹ năng xây dựng kế hoạch thực hiện 
nhiệm vụ học tập, kỹ năng tự quản lý quá 
trình học tập, kỹ năng tự giám sát v.v... 
Trong dạy học giáo viên định hướng, 
giáo viên: 
Trong dạy học tự định hướng, giáo viên: 
- Quyết định mục tiêu và nội dung bài 
học sẽ giảng dạy. 
- Quyết định mục tiêu dạy học 
- Yêu cầu người học lập mục tiêu học tập. 
Thỏa thuận với người học để lựa chọn nội 
dung học tập nhằm đạt mục tiêu học tập của 
người học và đạt mục tiêu dạy học của giáo 
viên. 
54 
Trong dạy học giáo viên định hướng, 
giáo viên: 
Trong dạy học tự định hướng, giáo viên: 
- Trình bày nội dung từng bài học. 
- Dạy người học những kỹ năng và quy trình 
lập kế hoạch, thực hiện nhiệm vụ học tập để 
lĩnh hội kiến thức 
- Thiết lập các bài tập và các dự án học 
tập 
- Thỏa thuận với người học để đề xuất các bài 
tập và dự án học tập. 
- Giám sát quá trình thực hiện nhiệm vụ 
học tập của người học 
- Hướng dẫn người học thực hiện các nhiệm 
vụ học tập, tự giám sát và tự quản lý quá 
trình học tập của chính mình 
- Kiểm tra và đánh giá kết quả thực hiện 
của người học 
- Nhận xét sự tự đánh giá của ngưởi học về 
kết quả thực hiện của họ. 
- Đánh giá quá trình và kết quả của người học 
Tiến trình chung của DHTĐH diễn ra qua các giai đoạn sau: 
55 
2.3. Vận dụng dạy học tự định hướng 
trong hoạt động tư vấn học tập 
Hoạt động tư vấn học tập được thực 
hiện vào đầu khóa học và trong từng học 
kỳ, từng năm học. Giảng viên CVHT có 
thể vận dụng DHTĐH trong việc tư vấn 
sinh viên về chiến lược học tập cho từng 
mốc thời gian. Cụ thể việc vận dụng 
DHTĐH trong các hoạt động tư vấn cho 
sinh viên có thể thực hiện như sau: 
 Hoạt động tư vấn đầu khóa học 
Giảng viên hướng dẫn sinh viên xác 
định phương hướng học tập riêng cho bản 
thân trong suốt quá trình đào tạo từ đó có 
kế hoạch cụ thể cho quá trình học tập. 
 Hoạt động tư vấn trong từng học 
kỳ, từng năm học: hoạt động này thường 
diễn ra đầu học kỳ hay đầu năm học, khi 
SV chuẩn bị đăng ký môn học. 
Giảng viên hướng dẫn sinh viên xác 
định phương hướng học tập cho từng học 
kỳ, từng năm học tùy thuộc vào khả năng, 
điều kiện của từng cá nhân. Dựa vào đó 
sinh viên lập kế hoạch học tập cho học kỳ, 
năm học và thực hiện theo kế hoạch. Hoạt 
động tư vấn cho từng học kỳ, từng năm học 
có các hoạt động tư vấn nhằm lập kế hoạch 
học tập cho học kỳ, năm học; học tích lũy 
tín chỉ; học cải thiện kết quả môn học; học 
môn ngoài chương trình đào tạo (để lấy 
văn bằng 2). 
Nội dung cụ thể tiến trình DHTĐH 
trong hoạt động tư vấn học tập bao gồm 
các bước như sau: 
a. Chuẩn bị 
- Chuẩn bị các văn bản, tài liệu cần 
thiết: giảng viên thông báo cho sinh viên 
những thông tin cần thiết để sinh viên có thể 
lập kế hoạch học tập cho bản thân. Tùy theo 
hoạt động tư vấn đầu khoá học hay tư vấn 
đầu học kỳ, các thông tin này bao gồm: 
+ Chuẩn đầu ra của chương trình đào 
tạo: chuẩn đầu ra là cam kết của nhà trường 
đối với xã hội về chất lượng đào tạo. Trong 
chuẩn đầu ra chứa đựng các mục tiêu của 
chương trình đào tạo một cách cụ thể và 
chi tiết. Do đó SV cần nắm rõ chuẩn đầu ra 
của ngành học để có hướng phấn đấu 
phù hợp. 
+ Chương trình đào tạo của ngành: 
nội dung các khối kiến thức trong chương 
trình đào tạo, các môn học tiên quyết, môn 
học trước, môn học song hành 
+ Kế hoạch đào tạo (lộ trình mẫu) cho 
từng học kỳ và cho cả khoá học. 
+ Sơ đồ cây chương trình đào tạo (sơ 
đồ học thuật) thể hiện mối liên quan giữa 
các môn học trong chương trình đào tạo. 
+ Quy chế đào tạo về điều kiện tốt 
nghiệp, điều kiện học vượt, học chậm tiến độ. 
+ Quy định của trường về đăng ký 
môn học, hủy môn học, đăng ký bổ sung. 
v.v... 
+ Quy định của trường về số tín chỉ 
phải tích luỹ trong mỗi học kỳ, số điểm 
trung bình mỗi học kỳ phải đạt. 
- Hướng dẫn sinh viên tự đánh giá khả 
năng và điều kiện và nhu cầu học tập. Dựa 
vào mục tiêu đào tạo của ngành hay 
chuyên ngành cùng với tiến độ học tập của 
bản thân, sinh viên tự đánh giá khả năng và 
điều kiện của bản thân có thể đáp ứng mục 
tiêu học tập cho từng giai đoạn, từng học 
kỳ. Đồng thời xác định nhu cầu học tập 
trong học kỳ đáp ứng theo quy định về số 
tín chỉ tích luỹ và số điểm tích luỹ. 
b. Xác định phương hướng 
- Tìm hiểu và thống nhất phương 
hướng học tập của sinh viên: giảng viên 
tìm hiểu nhu cầu, năng lực, điều kiện học 
tập của sinh viên để có cơ sở trao đổi với 
sinh viên tìm phương hướng học tập 
phù hợp. 
- Hướng dẫn xác định mục tiêu học 
56 
tập: giảng viên hướng dẫn SV xác định 
mục tiêu học tập (mục tiêu phấn đấu) của 
bản thân bao gồm: mục tiêu gần, mục tiêu 
xa. Việc yêu cầu sinh viên xác định mục 
tiêu phấn đấu một cách cụ thể cũng nhằm 
khơi dậy động cơ học tập, kích thích tính 
tự giác, chủ động trong học tập của sinh 
viên. Cụ thể ở giai đoạn này, sinh viên cần 
xác định số tín chỉ cần đạt được, xác định 
số lượng các môn học sẽ học trong học kỳ. 
c. Lập kế hoạch dạy học 
- Giảng viên lập kế hoạch tư vấn theo 
phương hướng học tập của sinh viên: giảng 
viên lập kế hoạch làm việc với sinh viên, 
lấy thông tin cần thiết về sinh viên, điều 
kiện học tập cũng như tiến độ học tập của 
sinh viên để có kế hoạch tư vấn thích hợp. 
Nếu là tư vấn đầu khóa học, giảng viên 
cũng thông báo cho sinh viên biết lịch làm 
việc hoặc lịch tư vấn cụ thể để sinh viên dễ 
dàng tìm đến khi gặp vấn đề cần giảng viên 
CVHT hỗ trợ. 
- Hướng dẫn sinh viên xây dựng kế 
hoạch học tập cho học kỳ hoặc năm học: 
giúp sinh viên xác định lộ trình học tập 
riêng cho bản thân trong học kỳ, cho năm 
học. Sinh viên dựa vào lộ trình mẫu mà nhà 
trường đã công bố, dựa vào hoàn cảnh, khả 
năng cũng như nhu cầu của mình để lập kế 
hoạch học tập hợp lý. 
- Giảng viên tư vấn và thống nhất với 
sinh viên lộ trình học tập tối ưu. Việc xác 
định các môn học cụ thể sẽ đăng ký học 
phải phù hợp với năng lực và điều kiện học 
tập của mỗi cá nhân sinh viên: không ít quá 
dẫn đến không kịp tiến độ, nhưng cũng 
không nhiều quá gây quá tải đối với sinh 
viên. Cần lưu ý việc lựa chọn các môn học 
phải đáp ứng điều kiện tiên quyết cho 
những môn học xa hơn, phải phân bố đều 
trong các khối kiến thức đã được quy định 
trong chương trình đào tạo. Tránh việc quá 
chú trọng vào các môn học chuyên ngành 
mà bỏ quên các khối kiến thức đại cương, 
kiến thức ngoại ngữ, kiến thức tin học. 
v.v... 
d. Thực hiện kế hoạch dạy học 
- Hỗ trợ sinh viên đăng ký học phần 
theo kế hoạch học tập (lộ trình học tập) đã 
thống nhất với giảng viên CVHT. Khi việc 
đăng ký học phần gặp trở ngại: lớp học 
phần đã đủ sỉ số, lớp học phần có sỉ số quá 
it không thể mở, lớp học phần bị trùng giờ 
với các học phần khác. v.v... giảng viên 
giúp sinh viên điều chỉnh kế hoạch học tập 
và đăng ký bổ sung. Đây là bước quan 
trọng rất cần sự tư vấn của giảng viên 
CVHT để giúp các sinh viên điều chỉnh kế 
hoạch học tập một cách hiệu quả nhất. Việc 
điều chỉnh kế hoạch học tập của một học 
kỳ sẽ dẫn đến thay đổi cả kế hoạch học tập 
của năm học và kế hoạch toàn khóa của cá 
nhân sinh viên. Do đó, kế hoạch học tập 
cần được điều chỉnh thật hợp lý. 
- Giám sát quá trình sinh viên thực 
hiện theo kế hoạch học tập: theo dõi và tư 
vấn, hỗ trợ giải quyết những khó khăn hoặc 
trở ngại trong quá trình sinh viên thực hiện 
kế hoạch học tập theo thời khóa biểu của 
cá nhân. Ở giai đoạn này, giảng viên cũng 
hướng dẫn sinh viên tự giám sát và quản lý 
quá trình học tập của bản thân. 
Quá trình điều chỉnh kế hoạch học tập 
chỉ diễn ra ở thời gian đầu của giai đoạn 
thực hiện phương án dạy học. Sau khi sinh 
viên đăng ký học phần thành công thì 
giảng viên xác nhận kết quả và cập nhật kết 
quả này để theo dõi quá trình thực hiện kế 
hoạch học tập của sinh viên. Trong giai 
đoạn này giảng viên thường xuyên theo dõi 
để có thể đánh giá chính xác việc thực hiện 
kế hoạch học tập của sinh viên. Tại nhiều 
trường dại học, kế hoạch học tập của sinh 
viên là cơ sở để bộ phận giáo vụ tổ chức 
57 
mở nhóm môn học trong học kỳ. 
e. Đánh giá 
- Đánh giá và hướng dẫn tự đánh giá 
quá trình: đánh giá sự nỗ lực, tích cực 
trong học tập các môn học. 
- Đánh giá và hướng dẫn tự đánh giá 
kết quả: thống kê kết quả các môn học đã 
đạt được và so sánh với mục tiêu đặt ra 
ban đầu. 
Kết quả đánh giá này là căn cứ để sinh 
viên lập kế hoạch học tập cho giai đoạn 
kế tiếp. 
3. Kết luận 
DHTĐH là hoạt động dạy học theo 
quan điểm dạy học hướng vào người học, 
tôn trọng nhu cầu, sự khác biệt trong tư duy 
và điều kiện của người học chứ không phải 
áp đặt một khuôn mẫu nhất định cho tất cả. 
Yếu tố này rất phù hợp với nguyên lý của 
phương thức đào tạo theo tín chỉ. Do đó có 
thể vận dụng DHTĐH vào những hoạt động 
của giảng viên như: giảng dạy chuyên môn, 
tư vấn học tập, hướng dẫn thực hiện khóa 
luận hay nghiên cứu khoa học. v.v Trong 
hoạt động CVHT, để có thể tư vấn cho sinh 
viên xây dựng kế hoạch học tập phù hợp 
với cá nhân sinh viên và phù hợp với mục 
tiêu của chương trình đào tạo, giảng viên 
CVHT phải nắm vững chương trình đào 
tạo, có kinh nghiệm giảng dạy trong học 
chế tín chỉ, nắm vững các quy chế, quy 
định của nhà trường. Giảng viên CVHT 
cần hoạt động tích cực, năng động, gần gũi 
với sinh viên để nắm bắt được nhu cầu, 
điều kiện, năng lực thực tế của sinh viên. 
Từ đó mới có thể tư vấn cho sinh viên 
những quyết định học tập hợp lý, góp phần 
nâng cao hiệu quả đào tạo. 
Tài liệu tham khảo 
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Quy chế đào 
tạo đại học, cao đẳng hệ chính quy theo hệ 
thống tín chỉ (Ban hành kèm theo Quyết định 
số 43/2007/QĐ-BGDĐT ngày 15/8/2007 của 
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). 
2. Đại học Sài Gòn (2009), Quy định Cố vấn học 
tập (Ban hành kèm theo Quyết định số 
1799/QĐ-ĐHSG-ĐT ngày 01/09/2009 của 
Hiệu trưởng Trường Đại học Sài Gòn). 
3. Lâm Quang Thiệp (05/2010), Về phương 
pháp dạy, học và đánh giá kết quả học tập 
trong hệ thống tín chỉ, Kỷ yếu Hội thảo khoa 
học toàn quốc: “Đổi mới phương pháp giảng 
dạy đại học theo hệ thống tín chỉ”, Chuyên 
san của Tạp chí Đại học Sài Gòn, tr.8 – 13. 
4. Guglielmino L.M., Long H.B., Hiemstra R., 
(2004), “Historical Perspectives Series: Self-
Direction in Learning in the United States”, 
International Journal of Self-directed 
Learning, 1(1), (p.1). 
Ngày nhận bài: 20/7/2015 Biên tập xong: 05/11/2015 Duyệt đăng: 10/11/2015