Bài giảng Lý luận dạy học - Tiêu Kim Cương

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
KHOA SƯ PHẠM KỸ THUẬT 
======0O0====== 
BÀI GIẢNG MÔN HỌC 
LÝ LUẬN DẠY HỌC 
(Phần đại cương – Cho sinh viên các lớp Sư phạm kỹ thuật) 
Người biên soạn: Th.S. Tiêu Kim Cương 
Hà nội, 10 – 2004
 2
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI 
KHOA SƯ PHẠM KỸ THUẬT 
======0O0====== 
BÀI GIẢNG MÔN HỌC 
LÝ LUẬN DẠY HỌC 
(Phần đại cương – Cho sinh viên các lớp Sư phạm kỹ thuật) 
Người biên soạn: Th.S. Tiêu Kim Cương 
Thời lượng: 3 ĐVHT 
Bài tập (Thực hành): 5 tiết 
Phương tiện sử dụng: Đèn chiếu + Bảng 
Hình thức đánh giá: Thi + Thảo luận + Kĩ năng soạn giáo án 
MỤC TIÊU 
Sau khi học xong môn học này người học có khả năng: 
- Hiểu các khái niệm cơ bản và các mối quan hệ giữa chúng trong hệ thống lý luận 
của Dạy và Học diễn ra trong nhà trường và các cơ sở giáo dục. 
- Ứng dụng các kiến thức học được soạn giáo án cho một bài giảng cụ thể (cả lí 
thuyết và thực hành). 
CÁC MÔN ĐÃ HỌC 
- Tâm lý học đại cương 
- Giáo dục học 
CÁC MÔN KẾ THỪA 
- Lý luận và công nghệ dạy học (Lý luận dạy học II) 
- Phương pháp giảng dạy các môn kĩ thuật 
 3
MỤC LỤC 
Chương 1 MỞ ĐẦU..........................................................................................................6 
1.1. Các khái niệm cơ bản ....................................................................................6 
1.1.1. Giáo dục.........................................................................................................................6 
1.1.2. Mục tiêu giáo dục .........................................................................................................6 
1.1.3. Nội dung giáo dục .......................................................................................................6 
1.1.4. Các môn khoa học giáo dục ........................................................................................7 
1.2. Lý luận dạy học ..................................................................................................9 
1.2.1. Khái niệm......................................................................................................................9 
1.2.2. Đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của Lý luận dạy học 
đại cương....................................................................................................................9 
a. Đối tượng 9 
b. Chức năng, nhiệm vụ 9 
1.2.3. Mối quan hệ của Lý luận dạy học với các khoa học khác .......................................9 
1.3. Vài nét lịch sử của Lý luận dạy học .................................................................10 
1.3.1. “Dạy học” trong thời kì nguyên thuỷ .......................................................................10 
1.3.2. “Dạy học” trong thời kì cổ đại (Chiếm hữu nô lệ)..................................................10 
1.3.3. Dạy học trong thời kì trung cổ ..................................................................................11 
1.3.4. Dạy học thế kỉ 16-17..................................................................................................12 
Chương 2 QUÁ TRÌNH DẠY HỌC ..............................................................................14 
2.1. Định nghĩa ........................................................................................................14 
2.2. Bản chất của quá trình dạy học ........................................................................14 
2.2.1. Logic của quá trình dạy học ......................................................................................14 
a. Logic khoa học và logic tâm lý học của sự lĩnh hội trong logic của 
quá trình dạy học 14 
b. Các kiểu logic của quá trình dạy học 15 
c. Cấu trúc của logic của quá trình dạy học 16 
2.2.2. Động lực của quá trình dạy học ................................................................................16 
a. Học thuyết về sự hoạt động có đối tượng (thuyết hành vi) 16 
b. Động cơ học tập chính là động lực của hoạt động học tập 17 
2.2.3. Mô hình của quá trình dạy học..................................................................................19 
a. Mô hình đơn giản của quá trình dạy học 19 
b. Mô hình chức năng của quá trình dạy học 19 
2.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình dạy học ..........................................................20 
2.3. Hoạt động học ..................................................................................................22 
2.3.1. Định nghĩa...................................................................................................................22 
2.3.2. Bản chất của hoạt động học.......................................................................................23 
2.3.3. Cấu trúc của hoạt động học .......................................................................................24 
2.3.4. Quá trình lĩnh hội khái niệm......................................................................................25 
2.3.5. Quá trình lĩnh hội kĩ năng, kĩ xảo..............................................................................25 
2.4. Hoạt động dạy ..................................................................................................27 
2.4.1. Định nghĩa...................................................................................................................27 
2.4.2. Các hình thức của hoạt động dạy..............................................................................27 
2.4.3. Mục đích, nhiệm vụ của hoạt động dạy ...................................................................27 
2.4.4. Chức năng của hoạt động dạy...................................................................................28 
2.4.5. Những yêu cầu với người thày để thực hiện tốt hoạt 
động dạy ..................................................................................................................28 
 4
Chương 3 CÁC NGUYÊN TẮC DẠY HỌC...................................................................29 
3.1. Định nghĩa ........................................................................................................29 
3.2. Nguyên tắc thứ nhất: Tính giáo dục trong quá trình dạy học ..........................29 
3.3. Nguyên tắc thứ hai: Tính khoa học và tính vừa sức trong quá trình dạy 
học 29 
3.4. Nguyên tắc thứ ba: Tính thực tiễn trong quá trình dạy học .............................31 
3.5. Nguyên tắc thứ tư: Tính tự giác, tích cực, tự lực của người học dưới sự 
chỉ đạo của giáo viên trong quá trình dạy họ ............................................31 
3.6. Nguyên tắc thứ năm: Tính trực quan trong quá trình dạy học ........................32 
3.7. Thảo luận cách vận dụng của tính vừa sức và tính trực quan ............................33 
Chương 4 MỤC TIÊU DẠY HỌC.................................................................................34 
4.1. Các khái niệm...................................................................................................34 
4.2. Vị trí và tầm quan trọng của mục tiêu dạy học ................................................34 
4.3. Các loại mục tiêu dạy học ...............................................................................35 
4.4. Mục tiêu chuyên biệt ........................................................................................36 
4.4.1. Định nghĩa...................................................................................................................36 
4.4.2. Các yếu tố cấu thành nên mục tiêu chuyên biệt ......................................................36 
4.4.3. Các tiêu chuẩn của mục tiêu chuyên biệt.................................................................36 
4.5. Phương pháp xác định mục tiêu .......................................................................36 
4.5.1. Phương pháp chuyên gia ...........................................................................................36 
4.5.2. Phương pháp nghiên cứu phân tích ..........................................................................37 
4.4.3. Phương pháp phân tích xếp loại................................................................................37 
4.6. Thực hành xác định mục tiêu chuyên biệt........................................................37 
Chương 5 NỘI DUNG DẠY HỌC.................................................................................38 
5.1. Các khái niệm...................................................................................................38 
5.2. Chương trình môn học......................................................................................39 
5.3. Tài liệu dạy học ................................................................................................40 
5.4. Những mâu thuẫn trong việc xác định nội dung dạy học và hướng giải 
quyết 41 
5.4.1. Những mâu thuẫn.......................................................................................................41 
5.4.2. Hướng giải quyết ........................................................................................................41 
Chương 6 PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC .......................................................................42 
6.1. Khái niệm .........................................................................................................42 
6.2. Phân loại phương pháp khoa học .....................................................................42 
6.3. Phương pháp dạy học .......................................................................................43 
6.4. Sự chuyển hoá của phương pháp khoa học thành phương pháp dạy học.........45 
6.5. Phân loại phương pháp dạy học .......................................................................46 
6.6. Một số phương pháp dạy học truyền thống......................................................48 
6.6.1. Phương pháp thuyết trình (Diễn giảng)....................................................................48 
6.6.2. Phương pháp đàm thoại .............................................................................................50 
6.6.3. Phương pháp làm mẫu – quan sát.............................................................................51 
Chương 7 PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC ........................................................................53 
7.1. Phương tiện dạy học và các vấn đề liên quan ..................................................53 
7.1.1. Khái niệm....................................................................................................................53 
7.1.2. Phương tiện dạy học và truyền thông.......................................................................54 
7.1.3. Phân loại phương tiện dạy học..................................................................................54 
7.2. Quá trình dạy học với sự trợ giúp của máy tính...............................................57 
 5
7.2.1. Mô phỏng trong dạy học............................................................................................57 
7.2.2. Dạy học với sự trợ giúp trình diễn của máy tính.....................................................58 
7.2.3. Dạy học với sự trợ giúp truyền thông của máy tính................................................59 
7.2.4. Dạy học với sự trợ giúp điều khiển của máy tính ...................................................59 
Chương 8 CÁC HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC.................................................60 
8.1. Vài nét lịch sử về các hình thức tổ chức dạy học.............................................60 
8.2. Phân loại các hình thức tổ chức dạy học hiện nay ...........................................61 
8.3. Một số hình thức tổ chức dạy học đặc trưng ....................................................62 
8.3.1. Hình thức tổ chức dạy học theo kế hoạch Đan - Tôn .............................................62 
8.3.2. Hình thức diễn giảng..................................................................................................62 
8.3.3. Hình thức tổ chức dạy học dưới dạng quan sát, tham quan ngoại khoá...............63 
8.3.4. Hình thức seminar ......................................................................................................64 
8.3.5. Hình thức thực hành...................................................................................................65 
8.3.6. Hình thức phụ đạo ......................................................................................................65 
8.3.7. Hình thức học nhóm...................................................................................................65 
Chương 9 KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP.........................................66 
9.1. Những vấn đề chung về kiểm tra – đánh giá kết quả học tập.............................66 
9.1.1. Khái niệm....................................................................................................................66 
9.1.2. Vị trí, mục đích và tầm quan trọng của Kiểm tra-Đánh giá...................................66 
9.1.3. Các loại kiểm tra đánh giá .........................................................................................66 
9.1.4. Những yêu cầu của Kiểm tra – Đánh giá.................................................................67 
9.1.5. Các bước Kiểm tra – Đánh giá..................................................................................67 
9.2 Các phương pháp Kiểm tra – Đánh giá thông dụng..........................................68 
9.2.1. Kiểm tra – đánh giá tri thức.......................................................................................68 
9.2.2. Kiểm tra – đánh giá kĩ năng.......................................................................................70 
9.2.3. Kiểm tra – đánh giá thái độ........................................................................................70 
Chương 10 SOẠN GIÁO ÁN GIẢNG DẠY..................................................................71 
10.1. Một số khái niệm và yêu cầu khi viết giáo án giảng dạy ...............................71 
10.1.1. Các loại kế hoạch dạy học của Giáo viên ..............................................................71 
10.1.2. Cấu trúc của một bài dạy ........................................................................................72 
10.1.3. Các bước lên lớp.......................................................................................................73 
10.2. Các bước soạn một giáo án ............................................................................73 
10.3. Thực hành soạn giáo án giảng dạy .................................................................76 
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP THAM KHẢO.........................................................................77 
Tài liệu tham khảo chính ................................................................................................84 
Tài liệu tham khảo thêm..................................................................................................84 
 6
Chương 1 MỞ ĐẦU 
1.1. Các khái niệm cơ bản 
1.1.1. Giáo dục 
Theo nghĩa rộng giáo dục được hiểu là toàn bộ những hoạt động có mục đích, có kế 
hoạch nhằ ... thoả mãn những yêu cầu gì? 
35. Tính giá trị trong kiểm tra – đánh giá thể hiện điều gì trong lí luận dạy học? Ý 
nghĩa của nó? 
36. So sánh các phương pháp kiểm tra đánh giá? Tìm ra ưu và nhược điểm của từng 
phương pháp? 
Phần trắc nghiệm 
Quá trình dạy học 
Câu 1: Hãy đánh dấu (x) vào ô phù hợp với đáp án bà bạn lựa chọn: 
1. Dạy học là một dạng lao động đặc biệt, vì vậy giáo viên phải được đào tạo chuyên 
nghiệp. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
2. Dạy học là hoạt động tương tác giữa giáo viên và học sinh nhằm giúp học sinh nắm 
vững kiến thức, hình thành kỹ năng và thái độ. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
3. Giảng dạy đơn giản chỉ là quá trình giáo viên truyền đạt kiến thức. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
4. Giảng dạy là quá trình giáo viên tổ chức, điều khiển và hướng dẫn hoạt động học 
tập của học sinh. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
5. Học tập chỉ đơn giản là quá trình học sinh tiếp thu những gì giáo viên truyền đạt. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
6. Học tập chỉ đơn giản là quá trình học sinh ghi nhớ tốt nội dung bài giảng của thầy. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
7. Học tập là quá trình nhận thức lại nền văn hoá nhân loại và vận dụng chúng vào 
thực tiễn để hình thành các kỹ năng sống. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
8. Động lực của quá trình dạy học là động cơ học tập của học sinh. 
 79
 Đúng ( ) Sai ( ) 
9. Các khâu của quá trình dạy học cũng chính là các bước lên lớp trong một giờ học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
10. Lôgic của quá trình dạy học chính là lôgic của nội dung dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
Câu 2: Chọn đáp án đúng trong các phương án sau đây: 
1. Nhiệm vụ của Lí luận dạy học là: 
a. Nghiên cứu bản chất và quy luật của quá trình dạy học. 
b. Nghiên cứu cơ sở lí luận của hoạt động giảng dạy. 
c. Nghiên cứu cơ sở lí luận của hoạt động học tập. 
d. Nghiên cứu kỹ thuật giảng dạy của giáo viên. 
2. Quá trình dạy học là: 
a. Quá trình giáo viên truyền đạt kiến thức cho học sinh. 
b. Quá trình giáo viên hướng dẫn cho học sinh thực hành. 
c. Quá trình điều khiển phương pháp học tập cho học sinh. 
d. Quá trình giáo viên tổ chức, điều khiển và hướng dẫn học sinh học tập để nắm 
vững nội dung chương trình, đạt được mục tiêu dạy học. 
3. Mối quan hệ giữa các thành tố của quá trình dạy học: 
a. Mục tiêu dạy học định hướng phương pháp dạy học. 
b. Mục tiêu dạy học quy định nội dung dạy học. 
c. Nội dung dạy học quy định phương pháp dạy học. 
d. Nội dung dạy học phục vụ mục tiêu dạy học. 
e. Tất cả các ý trên. 
4. Để tạo động lực học tập cho học sinh, giáo viên cần phải làm: 
a. Tăng cường kiến thức mới cho bài giảng. 
b. Hạ mức yêu cầu học tập. 
c. Kích thích hứng thú học tập của học sinh. 
d. Đưa học sinh vào tình huống có vấn đề và kích thích tính tích cực giải quyết 
vấn đề. 
5. Chất lượng của quá trình dạy học phụ thuộc vào các thành tố: 
a. Mục tiêu và nội dung dạy học. 
b. Trình độ sư phạm của giáo viên và năng lực nhận thức của học sinh. 
c. Phương tiện và điệu kiện dạy và học. 
d. Môi trường xã hội và môi trường giáo dục. 
e. Tất cả các thành tố nói trên. 
6. Mục tiêu của quá trình dạy học là: 
a. Dạy cho học sinh nắm vững hệ thống kiến thức. 
b. Hình thành ở học sinh hệ thống kĩ năng. 
c. Hình thành thái độ tích cực đối với cuộc sống. 
d. Tất cả các ý trên. 
7. Nhiệm vụ của quá trình dạy học là: 
a. Dạy cho học sinh nắm vững hệ thống kiến thức và kĩ năng. 
b. Dạy cho học sinh phát triển trí tuệ. 
c. Giáo dục hình thành nhân cách cho học sinh. 
d. Tất cả các ý trên. 
 80
8. Điều kiện để học sinh học tốt là: 
a. Có nhu cầu học tập. 
b. Có ý chí học tập. 
c. Có phương pháp học tập. 
d. Tất cả các ý trên. 
Câu 3: Tại sao có thể nói: “Dạy học là quá trình tương tác giữa giáo viên và học 
sinh”? 
Câu 4: Hãy phân tích vai trò của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học. 
Câu 5: Tại sao có thể nói: “Để nâng cao chất lượng dạy học cần phải nâng cao chất 
lượng của từng thành tố trong hệ thống quá trình dạy học”? 
Câu 6: Phân tích mối quan hệ biện chứng giữa mục đích, nội dung, phương pháp dạy 
học. Rút ra các kết luận sư phạm cần thiết. 
Câu 7: Giáo viên cần làm gì để xây dựng động cơ và thái độ học tập tố cho học sinh. 
Nguyên tắc dạy học 
Câu 1: Trình bày mối quan hệ giữa các nguyên tắc và các quy luật của quá trình dạy 
học. 
Câu 2: Phân tích các căn cứ lí luận và thực tiễn để xây dựng các nguyên tắc dạy học. 
Câu 3: Trình bày ý nghiưa của việc thực hiện đầy đủ các nguyên tắc dạy học để nâng 
cao chất lượng dạy học. 
Câu 4: Phân tích bản chất, nội dung và phương hướng thực hiện nguyên tắc dạy học 
thống nhất giữa tính khoa học, tính giáo dục trong quá trình dạy học. Lấy ví dụ minh 
hoạ! 
Câu 5: Phân tích bản chất, nội dung và phương hướng thực hiện nguyên tắc dạy học 
thống nhất giữa dạy lí thuyết và dạy thực hành trong quá trình dạy học. Lấy ví dụ 
minh hoạ! 
Câu 6: Hãy đánh dấu (x) vào ô phù hợp với đáp án bà bạn lựa chọn. 
1. Nguyên tắc, nguyên lí là hai khái niệm đồng nhất về nội hàm. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
2. Nguyên tắc dạy học chính là quy luật của quá trình dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
3. Nguyên tắc dạy học là những luận điểm xuất pháy của Lí luận dạy học chỉ dẫn quá 
trình dạy học đạt được mục tiêu dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
4. Hệ thống các nguyên tắc dạy học được xây dựng trên các căn cứ lí luận và thực tiễn 
giáo dục. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
5. Nguyên tắc thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục trong quá trình dạy học 
nhấn mạnh đến hai mặt khoa học và giáo dục trong mục tiêu, nội dung, phương pháp 
dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
6. Nguyên tắc thống nhất giữa dạy lí thuyết và dạy thực hành là thực hiện nguyên lí 
giáo dục “Học đi đôi với hành”. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
 81
7. Nguyên tắc thống nhất giữa vai trò chủ đạo của giáo viên với vai trò chủ động của 
học sinh trong quá trình dạy học là thực hiện quan điểm: “Dạy học lấy học sinh làm 
trung tâm”. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
8. Thực hiện tốt các nguyên tắc dạy học chính là phương thức đảm bảo cho quá trình 
dạy học đạt được mục tiêu dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
9. Nguyên tắc dạy học là một hệ thống nhiều luận điểm, mỗi luận điểm đề cập tới các 
khía cạnh khác nhau của quá trình dạy học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
10. Giáo viên cần phải quán triệt các nguyên tắc dạy học một cách hợp lí trong từng 
điều kiện cụ thể. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
Câu 7: Chọn đáp án đúng trong các phương án sau: 
1. Nguyên tắc dạy học là: 
a. Quan điểm giáo dục. 
b. Luận điểm gốc của Lí luận dạy học chỉ dẫn quá trình dạy học. 
c. Nguyên lí giáo dục. 
d. Quy định của nhà trường trong quá trình dạy học. 
2. Nguyên tắc dạy học được xây dựng trên các cơ sở: 
a. Lí luận nhận thức. 
b. Thành tựu của khoa học giáo dục hiện đại. 
c. Kinh nghiệm giáo dục tiên tiến. 
d. Tất cả các ý trên. 
3. Nguyên tắc thống nhất giữa tính khoa học và tính giáo dục là: 
a. Đảm bảo tính khoa học trong nội dung, phương pháp và các khâu tổ chức quá 
trình dạy học. 
b. Đảm bảo tính giáo dục trong nội dung, phương pháp và các khâu tổ chức quá 
trình dạy học. 
c. Vừa đảm bảo tính khách quan, vừa đảm bảo tính giáo dục trong nội dung, 
phương pháp và các khâu tổ chức quá trình dạy học. 
d. Đảm bảo mục tiêu giáo dục nhân cách và đào tạo nhân lực có trình độ cao. 
4. Nguyên tắc thống nhất giữa dạy lí thuyết và dạy thực hành là: 
a. Quá trình dạy học đảm bảo cho học sinh nắm vững hệ thống lí luận theo mục 
tiêu cấp học. 
b. Quá trình dạy học đảm bảo cho học sinh hình thành hệ thống kĩ năng, kĩ xảo 
vững chắc theo nội dung dạy học. 
c. Quá trình dạy học vừa đảm bảo cho học sinh nắm vững một hệ thống lí thuyết 
vững chắc, vừa hình thành cho học sinh kĩ năng, kĩ xảo theo nội dung dạy học. 
d. Quá trình dạy học vừa phải dạy lí thuyết, vừa phải tổ chức cho học sinh luyện 
tập thực hành. 
Nội dung dạy học 
Câu 1: Phân tích vai trò của nội dung dạy học đối với quá trình dạy học và đối với 
việc đảm bảo chất lượng dạy học. 
 82
Câu 2: Phân tích các quan niệm về giáo án và nêu rõ tầm quan trọng của giáo án khi 
lên lớp. Tại sao có thể nói: “Có giáo án tốt là thành công một nửa”? 
Câu 3: Trình bày các công việc cần thiết khi tiến hành biên soạn giáo án. 
Câu 4: Phân tích chương trình môn học mà bạn đang được đào tạo để giảng dạy. 
Câu 5: Thiết kế mục tiêu dạy học cho 5 bài giảng thuộc chuyên ngành mà bạn sẽ 
giảng dạy. 
Câu 6: Soạn 2 giáo án hoàn chỉnh thuộc chuyên ngành mà bạn sẽ giảng dạy. 
Phương pháp dạy học 
Câu 1: Phân tích vai trò của phương pháp dạy học trong việc đảm bảo chất lượng quá 
trình dạy học. 
Câu 2: Thế nào là phưong pháp dạy học tích cực? Phân tích nội hàm khái niệm tích 
cực, từ đó chỉ ra cách thức mà giáo viên cần làm để phát huy tính tích cực học tập của 
học sinh. 
Câu 3: Trình bày các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học đại học hiện nay. 
Câu 4: Hãy đánh dấu (x) vào ô phù hợp với đáp án mà bạn lựa chọn: 
1. Phương pháp dạy học là cách thức truyền đạt kiến thức của giáo viên cho học sinh. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
2. Phương pháp dạy học là cách thức giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành vận 
dụng kiến thức. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
3. Phương pháp dạy học bao gồm phương pháp giảng dạy của giáo viên và phương 
pháp học tập của học sinh kết hợp với nhau. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
4. Phương pháp dạy học phải phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
5. Phương pháp dạy học phải phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học 
sinh. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
6. Đổi mới phương pháp dạy học là xoá bỏ những phương pháp đã có và thay vào đó 
là một hệ thống phương pháp mới. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
7. Nghệ thuật sư phạm chính là việc giáo viên sử dụng một cách linh hoạt và sáng tạo 
các phương pháp dạy học để đam lại hiệu quả dạy học cao nhất trong quá trình dạy 
học. 
 Đúng ( ) Sai ( ) 
Câu 5: Chọn đáp án đúng trong các đáp án sau: 
1. Phương pháp dạy học là: 
a. Cách thức giáo viên truyền đạt kiến thức cho học sinh. 
b. Cách thức học sinh tiếp thu bài giảng của giáo viên. 
c. Con đường chiếm lĩnh kiến thức và hình thành kĩ năng, kĩ xảo của học sinh. 
d. Cách thức hoạt động phối hợp giữa giáo viên và học sinh nhằm giúp học sinh 
nắm vững kiến thức, hình thành kĩ năng, kĩ xảo. 
2. Mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học nhằm: 
 83
a. Giúp học sinh nắm vững nội dụng các môn học. 
b. Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh để chiếm lĩnh nội dung 
học tập. 
c. Nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học. 
d. Giúp học inh viên sử dụng các phương tiện học tập. 
3. Đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học tích cực là: 
a. Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động đa dạng cho học sinh. 
b. Dạy học chú trọng rèn phương pháp học tập của học sinh. 
c. Tăng cường hoạt động tự học của học sinh với sự hỗ trợ của tập thể. 
d. Học sinh tự kiểm tra và điều chỉnh phương pháp học tập của mình. 
e. Tất cả các ý trên. 
4. Nhân tố quyết định chất lượng dạy học là: 
a. Phương pháp giảng dạy của giáo viên. 
b. Phương pháp học tập của học sinh. 
c. Chương trình dạy học chuẩn mực. 
d. Phương tiện dạy học đầy đủ, môi trường học tập thuận lợi. 
e. Tất cả các ý trên. 
Hình thức tổ chức dạy học 
Câu 1: Thế nào là hình thức tổ chức dạy học? Nêu các dấu hiệu đặc trưng khi phân 
biệt các hình thức tổ chức dạy học khác nhau. 
Câu 2: Trình bày mối quan hệ giữa phương pháp dạy học và các hình thức tổ chức dạy 
học. Phân biệt sự giống nhau và khác nhau giữa hai khái niệm trên khi sử dụng chúng 
trong thực tiễn dạy học. 
Câu 3: Trình bày vai trò của tự học. Tại sao có thể nói: “Trong thời đại ngày nay, mỗi 
người phải biết cách tự học, học thường xuyên và học suốt đời”? 
Câu 4: Trình bày vai trò của giờ học thảo luận nhóm. Tại sao nói: “Một trong những 
phương hướng đổi mới về phương pháp dạy học hiện nay chính là tổ chức học theo 
nhóm”? 
Câu 5: Trình bày vai trò của giờ học thực hành. Tai sao nói: “Tổ chức tốt các giờ học 
thực hành chính là thực hiện nguyên lí giáo dục và đây cũng chính là một hướng đi 
chủ yếu trong đổi mới phương pháp dạy học 
hiện nay”? 
Câu 6: Tại sao có thể nói: “Tham quan thực tế vừa là hình thức tổ chức dạy học, vừa 
là hình thức tổ chức giáo dục đối với học sinh”? 
Câu 7: Lập kế hoạch chi tiết tổ chức buổi học ngoại khoá về môn học mà bạn phụ 
trách. 
 84
Tài liệu tham khảo chính 
1. Lương Duyên Bình: Bài giảng lý luận dạy học đại cương (dùng cho sinh viên 
SPKT, đại học Bách khoa, Hà Nội), 2003 
2. Nguyễn Ngọc Quang: Lý luận dạy học đại cương. Tập I, II. Trường cán bộ quản 
lý giáo dục trung Ương I, 1989 
3. Hortsch, Hanno: Didaktik der Berufsbildung. Merkblaetter. Hochschulskripten, 
2000/ 2001 
4. Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt: Giáo dục học (Tập 1,2 phần lý luận dạy học). Nhà 
xuất bản Giáo dục: Hà Nội, 1987 
5. Trần Khánh Đức: Sư phạm kỹ thuật. Nhà xuất bản giáo dục, 2002 
Tài liệu tham khảo thêm 
6. Dieter Grottker: Die Entstehung und Entwicklung einer beruflichen Bildung sowie 
die Geschichte beruflichspọdagogischen Denkens von den Anfaengen bis zum 
Ende des 19. Jahrhundert. Zentralstelle fuer das Hochschulfernstudium Dresden, 
1990 
7. Hilbert Mayer: Leitfaden zur Unterrichtsvorbereitung. -12. Aufl. – Frankfurt am 
Main: Cornelsen Scriptor,1993 
8. H. Meyer: Kybernetik und Unterrichtsprozess. Volkseigener Verlag: Berlin, 1966 
9. Lê Nguyên Long: Thử đi tìm những phương pháp dạy học hiệu quả. Nhà xuất bản 
giáo dục: Hà Nội, 1987 
10. Đỗ Ngọc Đạt: Bài giảng lý luận dạy học hiện đại. Nhà xuất bản Đại học quốc gia: 
Hà Nội, 2000 
11. Giáo dục học đại học. Tài liệu dùng để nghiên cứu chuyên đề “ Giáo dục học đại 
học” theo chương trình cấp chứng chỉ phục vụ chức danh giáo chức bậc đại học. 
Tài liệu lưu hành nội bộ. Đại học quốc gia Hà Nội, 2000 
12. Phan Huy Bính(biên dịch): Những cơ sở của lý luận dạy học(tập II). Nhà xuất bản 
giáo dục, 1977 
13. Nguyễn Văn Bính, Trần Sinh Thành, Nguyễn Văn Khôi: Phương pháp dạy học kỹ 
thuật công nghiệp. Phần đại cương. Nhà xuất bản giáo dục, 1999 
14. Nguyễn Kim Quý: Bài giảng tâm lý học cho sinh viên cao học SPKT, khoa SPKT 
đại học Bách khoa Hà Nội, 2002 
15. Tuyển tập một số bài về khoa học giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học. Bộ 
tổng tham mưu, cục nhà trường: Hà Nội, 10-2001 
16. Quan điểm và xu thế phát triển phương pháp dạy học trên thế giới. Viện khoa học 
giáo dục, trung tâm thông tin-thư viện khoa học giáo dục: Hà Nội, 2001 
17. Một số vấn đề về phương pháp dạy học. Viện khoa học giáo dục, trung tâm thông 
tin-thư viện khoa học giáo dục: Hà Nội, 2000 
18. Đặng Mộng Lân: Kinh tế tri thức. Những khái niệm và vấn đề cơ bản. Nhà xuất 
bản thanh niên: Hà Nội, 2001 
 85
19. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo, Bùi Tường: Quá trình dạy-tự học. 
Nhà xuất bản giáo dục: Hà Nội, 2001 
20. Đặng Vũ Hoạt, Hà Thị Đức: Lý luận dạy học đại học. 2000 
21. Lưu Xuân Mới: Lý luận dạy học đại học. Nhà xuất bản Giáo dục. 2000 
22. Thái Duy Tuyên: Giáo dục học hiện đại. Những nội dung cơ bản. Nhà xuất bản 
đại học quốc gia Hà Nội, 2001 
23. Nguyễn Được, Nguyễn Trọng Phúc: Lý luận dạy học địa lý phần 
đại cương. Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà Nội, 2001 
24. Nguyễn Đức Trí và những người khác: Bài giảng cho khoá học “Đào tạo giáo 
viên hạt nhân”. Tổng cục dạy nghề, 2002 
25. Nguyễn Xuân Lạc: Bài giảng công nghệ dạy học. Cho các lớp cao học Sư phạm 
kỹ thuật Việt – Đức, 2002