Bài giảng Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - Chương 4: Tín dụng ngắn hạn của ngân hàng thương mại - Lê Thị Khánh Phương

CHƢƠNG 4
TÍN DỤNG NGẮN HẠN CỦA NHTM
GV: Lê Thị Khánh Phƣơng
TÍN DỤNG NGẮN HẠN CỦA NHTM
Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
Tín dụng ngắn hạn đối với DN
Chiết khấu GTCG
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Khái niệm tín dụng ngắn hạn
Tín dụng ngắn hạn là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự
có, nguồn vốn huy động để cho các chủ thể có nhu cầu vốn vay, thu
hồi vốn gốc và lãi với thời hạn dưới 12 tháng.
 Phạm vi áp dụng: bên cho vay và bên đi vay
 Bên cho vay:
Các tổ chức tín dụng được thành lập và thực hiện nghiệp vụ cho
vay theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng (đã được sửa
đổi bổ sung năm 2004), đã được cấp giấy phép hoạt động trên
toàn lãnh thổ Việt Nam đều được cho vay ngắn hạn.
Trường hợp cho vay bằng ngoại tệ phải được phép hoạt động
ngoại hối.
 Phạm vi áp dụng: bên cho vay và bên đi vay
 Bên đi vay
Là các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và các cá nhân trong xã
hội có nhu cầu vay vốn gồm:
 Các pháp nhân và cá nhân Việt Nam
 Các pháp nhân là: Doanh nghiệp Nhà nước, hợp tác xã,
công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài và các tổ chức khác có đủ các điều kiện quy
định tại điều 94 Bộ luật dân sự.
 Cá nhân, Doanh nghiệp tư nhân.
 Hộ gia đình
 Các pháp nhân và cá nhân nước ngoài.
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Đối tƣợng cho vay
 Giá trị vật tư, hàng hóa (kể cả thuế GTGT) và các khoản chi phí
để thực hiện các phương án sản xuất kinh doanh, phục vụ đời
sống
 Các nhu cầu tài chính hợp lý như Thuế Xuất nhập khẩu đề làm
thủ tục xuất nhập khẩu, nếu giá trị lô hàng xuất nhập khẩu đó
được hình thành bằng vốn vay của ngân hàng.
 Đối tƣợng không cho vay
 Số tiền để trả gốc và lãi cho tổ chức tín dụng khác.
 Số tiền thuế phải nộp trực tiếp cho ngân sách Nhà nước (trừ thuế
xuất nhập khẩu nói ở trên).
 Số lãi vay phải trả cho chính tổ chức tín dụng cho vay vốn.
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Thời hạn cho vay
 Thời hạn cho vay là khoản thời gian được tính từ khi khách hàng
bắt đầu nhận vốn vay cho đến thời điểm hoàn trả nợ gốc và lãi
vốn vay đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng giữa tổ chức tín
dụng và khách hàng.
 Thời hạn cho vay tối đa không quá 12 tháng
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Nguyên tắc và điều kiện của tín dụng ngắn hạn
 Nguyên tắc của tín dụng:
 Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng
tín dụng.
 Hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay đúng thời hạn đã thỏa thuận
trong hợp đồng tín dụng.
 Nguyên tắc này đề ra nhằm đảm bảo cho các NHTM tồn tại và
hoạt động một cách bình thường.
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Nguyên tắc và điều kiện của tín dụng ngắn hạn
 Điều kiện
Khách hàng vay vốn phải có đủ các điều kiện sau:
 Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu
trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật.
 Người vay vốn có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời
hạn cam kết
 Người vay vốn có mục đích sử dụng vốn hợp pháp
 Có phương án SXKD, dự án đầu tư khả thi có hiệu quả
 Thực hiện các quy định về đảm bảo tiền vay theo quy định của
Chính phủ và hướng dẫn của NHNN Việt Nam.
1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn
 Những nhu cầu vốn không đƣợc cho vay
Toå chöùc tín duïng khoâng ñöôïc cho vay caùc nhu caàu sau:
 Ñeå mua saém caùc taøi saûn vaø caùc chi phí hình thaønh neân taøi saûn
maø phaùp luaät caám mua baùn, chuyeån nhöôïng, chuyeån ñoåi.
 Ñeå thanh toaùn caùc chi phí cho vieäc thöïc hieän caùc giao dòch maø
phaùp luaät caám.
 Ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu taøi chính cuûa caùc giao dòch maø phaùp
luaät caám.
Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp
Nguồn vốn ngắn hạn mà doanh nghiệp thường sử dụng để tài trợ cho
tài sản lưu động gồm:
• Các khoản nợ phải trả người bán
• Các khoản ứng trước của người mua
• Thuế và các khoản phải nộp nhà nước
• Các khoản phải trả công nhân viên
• Các khoản phải trả khác
• Vay ngắn hạn từ ngân hàng
10
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp
Nhu cầu vốn thƣờng xuyên
Nhu cầu vốn thường xuyên xuất phát từ sự chênh lệch hoặc không ăn
khớp về mặt thời gian và quy mô giữa tiền vào và tiền ra của DN
• Khi DN tiêu thụ hàng hóa → dòng tiền vào
• Khi DN mua NVL, hàng hóa dự trữ cho SXKD → dòng tiền ra
• Nếu dòng tiền ra > dòng tiền vào → DN cần bổ sung thiếu hụt
• Khoản thiếu hụt này được bổ sung theo thứ tự
• Vốn CSH
• Các khoản nợ phải trả khác
• Vay ngân hàng
11
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp
Nhu cầu vốn không thƣờng xuyên (thời vụ)
Nhu cầu vốn thời vụ xuất phát từ đặc điểm thời vụ của hoạt động sản
xuất kinh doanh khiến cho nhu cầu vốn ngắn hạn tăng đột biến
VD: Công ty sản xuất chế biến xuất khẩu tôm có thể có nhu cầu vốn
ngắn hạn tăng đột biến vào mùa thu hoạch tôm
12
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
2 phương thức cho vay ngắn hạn phổ biến hiện nay là
• Cho vay từng lần
• Cho vay theo hạn mức tín dụng
13
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay từng lần
• Đặc điểm:
• Khách hàng xin vay món nào thì phải làm hồ sơ xin vay món đó
• Nếu trong một quý, KH có bao nhiêu món vay thì KH phải làm
bấy nhiêu hồ sơ xin vay
• Bộ phận tín dụng tiến hành phân tích hồ sơ xin vay và xem xét
cho vay đối với từng hồ sơ cụ thể
14
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay từng lần
• Phát tiền vay:
• Căn cứ vào hợp đồng tín dụng, ngân hàng phát dần tiền vay theo
yêu cầu của khách hàng
• Khi phát tiền vay: - ghi CÓ vào TK tiền gửi của KH
• - chuyển trả thẳng cho nhà cung cấp
15
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay từng lần
• Thu nợ và lãi
• Nợ gốc + lãi thu cùng một thời điểm
• Khi đến hạn trả nợ: - KH lập giấy trả nợ cho NH
- NH sẽ trích tiền gửi của KH để thu nợ
Lãi tiền vay = ST vay x Thời hạn vay x Lãi suất vay
16
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay từng lần
• Phạm vi áp dụng
• Khách hàng vay không thường xuyên
• Khách hàng vay thường xuyên nhưng chưa được ngân hàng tín
nhiệm cho áp dụng hạn mức tín dụng
• Thường áp dụng cho các khoản vay dài hạn hoặc cho vay các dự
án
• Thường yêu cầu khách hàng phải có đảm bảo
17
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay từng lần
• Ưu nhược điểm
• Ưu: Ngân hàng chủ động sử dụng vốn, thu lãi cao
• Nhươc: Thủ tục phức tạp, tốn chi phí, thời gian, KH không chủ
động được nguồn vốn.
18
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Đặc điểm
• Một hồ sơ xin vay dùng để xin vay cho nhiều món vay. Khách
hàng nộp hồ sơ vay vốn một lần vào đầu quý, dù trong quý KH
có nhiều món vay cũng chỉ cần làm một hồ sơ duy nhất.
• Ngân hàng tiến hành phân tích tín dụng và nếu đồng ý cho vay
hai bên tiến hành ký kết hợp đồng tín dụng, trong HĐTD ngân
hàng sẽ xác định hạn mức tín dụng cho KH
• HMTD là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một thời hạn
nhất định mà NH và KH đã thỏa thuận trong HĐTD.
• Khác với cho vay thông thường, NH không xác định kỳ hạn nợ
cho từng món vay mà chỉ khống chế theo HMTD.
19
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
 Phát tiền vay
Tiền vay sẽ được hạch toán vào bên Nợ của tài khoản cho vay để sử
dụng theo các hướng sau:
• Thanh toán trực tiếp cho nhà cung cấp
• Chuyển vào TK tiền gửi của KH
• Giải ngân bằng tiền mặt, vay tiền mặt để đơn vị mua hàng hoá,
nguyên liệu
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Thu nợ
• Thu theo định kỳ.
• Thu theo doanh thu thực tế: mỗi lần DN có tiền thu bán hàng, thu
dịch vụ thì DN phải dùng khoản tiền đó để trả nợ cho NH
• Đối với các khoản thu bằng chuyển khoản: NH tự động ghi
CÓ vào TK cho vay để thu nợ
• Các khoản thu bằng tiền mặt: DN vay vốn phải nộp tiền mặt
vào NH để trả nợ và chỉ để lại quỹ tiền mặt của mình một số
tiền nhất định theo thỏa thuận với ngân hàng.
21
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Tính và thu lãi: tiền lãi được tính và thu mỗi tháng một lần vào cuối
tháng
• Tiền lãi được tính theo phương pháp tích số.
Tiền lãi hàng tháng = Tổng số dƣ tính lãi x lãi suất cho vay 
tháng/30.
22
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
2. Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
Ví dụ: Tháng 12/2006 trên tài khoản cho vay luân chuyển của Cty A có
các số liệu sau:
Ngày tháng Số dư (Triệu đồng)
1/12 7.200
6/12 7.900
15/12 5.000
24/12 7.500
31/12 6.000
Cho biết lãi suất cho vay là 1%/tháng. Hãy xác định lãi vay của Cty
trong tháng 12/2006?
23
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
24
Ngaøy thaùng
Soá dö Di
(ÑVT: trieäu 
ñoàng)
Soá ngaøy Ni Tích soá DiNi
1/12 7.200 5 36.000
6/12 7.900 9 71.100
15/12 5.000 9 45.000
24/12 7.500 7 52.500
31/12 6.000 1 6.000
Coäng 210.600
Tiền lãi vay tháng 12/2006 là: 210.600 x 1%/30 = 70,2 tr.đồng
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Phạm vi áp dụng
• Nhu cầu vay vốn phát sinh thường xuyên, liên tục.
• Hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi ổn định, vững chắc.
• Có uy tín trong giao dịch, thanh toán.
• Công tác quản lý tổ chức kế toán nề nếp, ổn định.
• Tốc độ luân chuyển vốn ngắn hạn nhanh.
Thường thi cho vay loại này, NH không yêu cầu đảm bảo tín dụng
25
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Ưu nhược điểm
• Ưu:
• Thủ tục đơn giản
• Khách hàng chủ động được nguồn vốn vay
• Lãi vay trả cho ngân hàng thấp
• Nhươc:
• Ngân hàng dễ bị đọng vốn kinh doanh
• Thu nhập lãi cho vay thấp
26
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Cách xác định hạn mức tín dụng
• Căn cứ để xác định hạn mức tín dụng là kế hoạch tài chính của
doanh nghiệp, trong đó dự báo chi tiết về tài sản và nguồn vốn.
• Dựa vào kế hoạch tài chính này nhân viên tín dụng sẽ tiến hành
xác định hạn mức tín dụng theo từng bước:
• Xác định và thẩm định tính chất hợp lý của tổng tài sản
• Xác định và thẩm định tính chất hợp lý của nguồn vốn
• Xác định hạn mức tín dụng theo công thức
27
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
28
Taøi saûn Nôï vaø voán chuû sôû höõu
Taøi saûn löu ñoäng Nôï phaûi traû
Tieàn maët vaø tieàn göûi ngaân haøng Nôï ngaén haïn
Chöùng khoaùn ngaén haïn Phaûi traû ngöôøi baùn
Khoaûn phaûi thu Phaûi traû coâng nhaân vieân
Haøng toàn kho Phaûi traû khaùc
Taøi saûn löu ñoäng khaùc Vay ngaén haïn ngaân haøng
Taøi saûn coá ñònh roøng Nôï daøi haïn
Ñaàu tö taøi chính daøi haïn Voán chuû sôû höõu
Toång coäng taøi saûn Toång coäng nôï vaø voán csh
Các khoản mục trong kế hoạch tài chính của KH
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Phƣơng thức cho vay
Cho vay theo hạn mức tín dụng
• Cách xác định hạn mức tín dụng
29
duïngsöû theå coù haïndaøiNôï - 
 haøngngaân phi haïnngaénNôï - 
ñoäng löu saûn taøi trò Giaù ñoäng löu voán caàu Nhu 
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Ví dụ: Xác định hạn mức tín dụng cho 1 KH
Kế hoạch tài chính của KH
30
Taøi saûn Soá tieàn Nôï vaø voán chuû sôû höõu Soá tieàn
Taøi saûn löu ñoäng 4150 Nôï phaûi traû 5450
Tieàn maët vaø tieàn göûi ngaân haøng 500 Nôï ngaén haïn 4250
Chöùng khoaùn ngaén haïn Phaûi traû ngöôøi baùn 910
Khoaûn phaûi thu 750 Phaûi traû coâng nhaân vieân 750
Haøng toàn kho 2500 Phaûi traû khaùc 150
Taøi saûn löu ñoäng khaùc 400 Vay ngaén haïn ngaân haøng 2440
Taøi saûn coá ñònh roøng 3000 Nôï daøi haïn 1200
Ñaàu tö taøi chính daøi haïn 500 Voán chuû sôû höõu 2200
Toång coäng taøi saûn 7650 Toång coäng nôï vaø voán csh 7650
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Cách 1: Vốn chủ sở hữu tham gia 30% trên chênh lệch tài sản lưu động
và nợ ngắn hạn phi ngân hàng
31
Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150
Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810
Möùc cheânh leäch [(1) – (2)] 2340
Voán chuû sôû höõu tham gia[(3) x tyû leä tham gia
(30%)]
702
Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4)] 1638
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Cách 2: Vốn chủ sở hữu tham gia theo tỷ lệ 30% tính trên tổng tài sản
lưu động
32
Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150
Voán chuû sôû höõu tham gia theo tyû leä 30%
(4150 x 0,3)
1245
Möùc cheânh leäch [(1) – (2)] 2905
Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810
Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4)] 1095
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Cách 3: Ngân hàng có cho vay dài hạn để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động
thường xuyên là 300 và vốn chủ sở hữu tham gia theo tỷ lệ phần trăm tối
thiểu là 30% tính trên tổng tài sản lưu động
33
Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150
Giaù trò taøi saûn löu ñoäng do nguoàn daøi haïn taøi trôï 300
Giaù trò taøi saûn löu ñoäng chöa coù nguoàn taøi trôï [(1) – (2)] 3850
Voán chuû sôû höõu tham gia theo tyû leä 30% (3850 x 0,3) 1155
Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810
Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4) – (5)] 885
2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 
Khái niệm chiết khấu
Chiết khấu là một hình thức cấp tín dụng theo đó các tổ chức tín dụng
nhận các chứng từ có giá và trao cho khách hàng một số tiền bằng
mệnh giá của chứng từ nhận chiết khấu trừ đi phần lợi nhuận mà ngân
hàng được hưởng
Các chứng từ có giá nhận chiết khấu
Thương phiếu
Trái phiếu
Tín phiếu kho bạc nhà nước
Kỳ phiếu
34
3. Chiết khấu chứng từ có giá
Chiết khấu thƣơng phiếu
Là hình thức tín dụng ngắn hạn của NHTM được thực hiện dưới hình
thức KH sẽ chuyển nhượng quyền sở hữu thương phiếu chưa đến hạn
thanh toán cho ngân hàng để nhận một khoản tiền thấp hơn mệnh giá
của thương phiếu
Số tiền chênh lệch này là lãi chiết khấu và phí hoa hồng
Ngân hàng 
thương mại
Người trả 
tiền
Người thụ 
hưởng
Hàng hóa
Thương phiếu
Chiết khấu
Số tiền nhận khi CK
Đòi tiền
Thanh toán TP
3. Chiết khấu chứng từ có giá
Chiết khấu thƣơng phiếu
Số tiền chuyển cho người xin chiết khấu = Mệnh giá thương phiếu -
Lãi chiết khấu - Hoa hồng phí
Trong đó:
Hoa hồng phí = Mệnh giá TP x Tỷ lệ hoa hồng (%)
Số ngày nhận CK tính từ ngày xin CK đến ngày đáo hạn
36
360
CK nhaän ngaøy Soá x (%/naêm) CK suaát Laõi x TP giaù Meänh
 CK Laõi 
3. Chiết khấu chứng từ có giá
Chiết khấu thƣơng phiếu
• Cách thức thu lãi được thực hiện ngay khi chiết khấu bằng cách
khấu trừ vào mệnh giá
• Đến ngày thanh toán, ngan hàng thực hiện thu nợ bằng cách thông
báo cho người trả tiền hoặc gửi thương phiếu đến NH ủy nhiệm nhờ
thu hộ.
• Nếu không thu được nợ, NH hoàn thương phiếu truy đòi người xin
chiết khấu hoặc truy tố trước pháp luật
37
3. Chiết khấu chứng từ có giá
Chiết khấu chứng từ có giá khác
• Ngoài thương phiếu,các CTCG như trái phiếu, tín phiếu kho bạc nhà
nước, kỳ phiếu, sổ tiết kiệmcũng được NH thực hiện chiết khấu
• Khi chiết khấu cần phân biệt:
• Trái phiếu không hưởng lãi định kỳ
• Khi đến hạn thanh toán Kho bạc nhà nước trả cho người mua một
số tiền bằng mệnh giá
• Phương pháp tính chiết khấu giống như thương phiếu
• Trái phiếu hưởng lãi định kỳ: Khi đến hạn thanh toán Kho bạc nhà
nước trả cho người mua một số tiền bằng mệnh giá + lãi định kỳ
chưa trả
38
3. Chiết khấu chứng từ có giá
Chiết khấu chứng từ có giá khác
Công thức chiết khấu đối với Trái phiếu hưởng lãi định kỳ
Số tiền chuyển cho người xin chiết khấu = Trị giá CK - Lãi chiết khấu
- Hoa hồng phí
Trong đó:
Trị giá CK = Mệnh giá + Lãi được hưởng định kỳ
Lãi được hưởng định kỳ = Mệnh giá x lãi suất được hưởng định kỳ
Hoa hồng phí = Trị giá nhận chiết khấu x Tỷ lệ hoa hồng (%)
39
3. Chiết khấu chứng từ có giá
360
áuchieát kha nhaän ngaøy Soá x (%/naêm) áuchieát khasuaát Laõi x áuchieát kha giaù Trò
 áuchieát kha Laõi 
1. Giải thích tại sao cho vay phải tuân thủ nguyên tắc sử dụng vốn
vay đúng mục đích?
2. Trình bày căn cứ và cách thức xác định hạn mức tín dụng. Lấy ví
dụ minh họa
3. Phân biệt sự khác nhau giữa cho vay theo món và cho vay theo
hạn mức tín dụng.
4. Phân biệt sự khác nhau giữa chiết khấu và cho vay. Lấy ví dụ minh
họa nghiệp vụ chiết khấu.
40
Câu hỏi ôn tập