Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong pháp luật hành chính Việt Nam (Một số vấn đề có tính phương pháp luận, định hướng nghiên cứu)

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7  
1 
Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân 
trong pháp luật hành chính Việt Nam 
(Một số vấn đề có tính phương pháp luận, định hướng nghiên cứu) 
 Phạm Hồng Thái1,*, Nguyễn Thị Thu Hương2* 
1Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thuỷ, Hà Nội, Việt Nam 
2Đại học Công nghiệp Hà Nội, Từ Liêm, Hà Nội, Việt Nam 
Nhận ngày 15 tháng 01 năm 2012 
Tóm tắt. Từ việc nghiên cứu khái quát vai trò và nội dung, thủ tục của pháp luật hành chính trong 
việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, tác giả đã chỉ ra những vấn đề có tính 
phương pháp luật, định hướng nghiên cứu bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân 
trong pháp luật hành chính và việc cần hoàn thiện pháp luật hành chính trong việc bảo đảm, bảo vệ 
các quyền con người, quyền công dân ở Việt Nam hiện nay. 
1. Khái quát chung về bảo đảm, bảo vệ 
quyền con người, quyền công dân* 
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ 
quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển 
năm 2011) khẳng định quan điểm “Nhà nước 
tôn trọng và bảo đảm các quyền con người, 
quyền công dân; chăm lo hạnh phúc, sự phát 
triển tự do của mỗi người” [1]. Như vậy, ở đây 
Nhà nước nhận về mình trách nhiệm, nghĩa vụ 
phải tôn trọng các quyền con người, quyền công 
dân; bảo đảm các quyền con người, quyền công 
dân; đồng thời chăm lo hạnh phúc, sự phát triển 
tự do của mỗi người. 
Các quyền của con người là những giá trị xã 
hội được con người nhận thức, thừa nhận và 
dần được thể chế hóa trong các văn kiện quốc tế 
về quyền con người và được các quốc gia thừa 
nhận, cam kết thực hiện. Các quyền công dân là 
hình thức pháp lý, biểu hiện cụ thể của quyền 
______ 
* Tác giả liên hệ. ĐT: 84-4-37547787. 
 E-mail: thaihanapa@yahoo.com 
con người được pháp luật của quốc gia ghi 
nhận. Tuy vậy, không đồng nhất giữa quyền 
con người và quyền công dân, không đồng nhất 
giữa các giá trị. Quyền con người là những giá trị 
mà cộng đồng quốc tế nhận thức, thừa nhận, còn 
quyền công dân chỉ là nhận thức và thừa nhận của 
một quốc gia cụ thể. Vì vậy, không ít những 
trường hợp giữa quyền con người và quyền công 
dân vẫn có những khoảng cách nhất định. 
Bảo đảm các quyền con người, quyền công 
dân là việc tạo ra các tiền đề, điều kiện về chính 
trị, kinh tế, xã hội, pháp lý và tổ chức để cá 
nhân, công dân, các tổ chức của công dân thực 
hiện được các quyền, tự do, lợi ích chính đáng 
của họ đã được pháp luật ghi nhận. Từ góc nhìn 
của khoa học luật học, trong điều kiện xây dựng 
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của 
nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân ở nước 
ta, các bảo đảm pháp lý có ý nghĩa đặc biệt 
quan trọng và mang tính quyết định, là cốt lõi, 
là sự thể chế hóa các bảo đảm chính trị, kinh tế, 
xã hội, tổ chức thành các chuẩn mực có tính bắt 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7 2 
buộc mà nhà nước, các cơ quan nhà nước và xã 
hội phải thực hiện để bảo đảm các quyền con 
người, quyền công dân. Các bảo đảm pháp lý 
rất đa dạng, phong phú, trước hết là sự ghi nhận 
các quyền con người, quyền công dân, đến việc 
tạo các điều kiện pháp lý, các điều kiện tổ chức, 
việc thiết lập cơ chế, bộ máy chuyên trách bảo 
đảm các quyền con người, quyền công dân. 
Bảo vệ quyền con người, quyền công dân là 
việc xác định các biện pháp pháp lý, các biện 
pháp tổ chức, cơ chế để bảo vệ các quyền con 
người, quyền công dân khi bị xâm phạm từ phía 
cơ quan công quyền, hay từ các chủ thể khác 
nhằm khôi phục các quyền đã bị xâm phạm. 
Các quyền con người, quyền công dân rất 
đa dạng, được bảo đảm, bảo vệ bằng cả hệ 
thống pháp luật: Từ luật công đến luật tư; từ 
Luật Hiến pháp, Luật hành chính, Luật hình 
sự đến Luật dân sự, Luật lao động, Luật hôn 
nhân gia đình. Mỗi lĩnh vực pháp luật bảo đảm, 
bảo vệ quyền con người, quyền công dân bằng 
những phương thức, cách thức chuyên biệt 
riêng có của mình. 
Pháp luật hành chính là một lĩnh vực rất 
rộng lớn, luôn gắn với con người từ khi sinh ra 
đến khi mất đi, không có một lĩnh vực pháp luật 
nào lại có ý nghĩa sát thực, sâu rộng như lĩnh 
vực pháp luật hành chính trong việc bảo đảm, 
bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Pháp 
luật hành chính bảo đảm, bảo vệ quyền con 
người, quyền công dân thông qua từng chế định 
của nó dù hiểu pháp luật hành chính theo nghĩa 
rộng, nghĩa hẹp khác nhau. Vì vậy, việc nghiên 
cứu bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân bằng pháp luật hành chính cần phải 
xem xét ở từng chế định của lĩnh vực pháp luật 
này. Đây là công việc đòi hỏi những nghiên cứu 
công phu của các nhà khoa học thuộc nhiều thế 
hệ khác nhau. Trong bài viết này khi xem xét 
việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người trong 
pháp luật hành chính chỉ đề cập tới những vấn 
đề có tính phương pháp luận, định hướng cho 
những nghiên cứu tiếp theo, mà không xem xét 
những vấn đề cụ thể bảo đảm, bảo vệ quyền con 
người, quyền công dân trong từng chế định của 
lĩnh vực pháp luật này. 
2. Vai trò của pháp luật hành chính trong 
việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân 
Nghiên cứu về vai trò của pháp luật hành 
chính trong việc bảo đảm, bảo vệ các quyền con 
người, quyền công dân cũng là gián tiếp nghiên 
cứu vai trò của hệ thống bộ máy hành chính 
trong việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân. Vì mọi hoạt động hành chính 
của bộ máy hành chính nhà nước đều gắn liền 
với pháp luật hành chính, gắn với thẩm quyền 
của các cơ quan hành chính nhà nước. 
Trên cơ sở những tri thức chung về pháp 
luật hành chính có thể nhận thấy vai trò của 
pháp luật hành chính trong bảo đảm, bảo vệ 
quyền con người, quyền công dân thể hiện ở 
những điểm căn bản sau đây: 
Một là, pháp luật hành chính là phương tiện 
cụ thể hóa một cách chính thống phần lớn các 
quyền, tự do của công dân, con người vốn được 
ghi nhận trong Hiến pháp, trên mọi lĩnh vực của 
đời sống nhà nước và xã hội: từ lĩnh vực chính 
trị, hành chính đến lĩnh vực dân sự, kinh tế, lao 
động, hôn nhân gia đình, lĩnh vực các quyền, tự 
do của cá nhân của công dân, con người. Nhiều 
quyền cơ bản của công dân chỉ có thể được bảo 
đảm, bảo vệ khi được cụ thể hóa thành các quy 
phạm pháp luật hành chính, nhờ có các quy 
phạm pháp luật hành chính mà các quy phạm 
hiến pháp về quyền con người, quyền công dân 
được thực hiện trên thực tế. Như vậy, các quy 
phạm pháp luật hành chính là phương tiện để 
đưa các quy phạm hiến pháp về quyền con 
người, quyền công dân đi vào đời sống xã hội, 
nói cách khác nhờ có quy phạm pháp luật hành 
chính mà nhiều quy phạm Hiến pháp về quyền 
con người, quyền công dân được thực hiện trên 
thực tế. 
Hai là, pháp luật hành chính là phương tiện 
để giới hạn quyền lực của hệ thống hành chính 
nhà nước trong mối quan hệ với cá nhân, tổ 
chức của công dân. Trong bộ máy nhà nước, bộ 
máy hành chính nhà nước có đội ngũ cán bộ, 
công chức rất đông đảo, hoạt động của họ luôn 
gắn với công vụ nhà nước, gắn với việc giải 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7  3
quyết các công việc của cá nhân, tổ chức, đồng 
thời được bảo đảm bởi bộ máy công lực - bộ 
máy cưỡng chế (quân đội, cảnh sát, nhà tù), vì 
vậy, mọi hoạt động của bộ máy hành chính nhà 
nước, của cán bộ, công chức đều phải được giới 
hạn bởi pháp luật, trước hết là pháp luật hành 
chính để tránh sự tuỳ tiện trong việc giải quyết 
các công việc của cá nhân, tổ chức, đặc biệt là 
giới hạn việc sử dụng các biện pháp cưỡng chế 
hành chính. 
Ba là, pháp luật hành chính xác định giới 
hạn quyền lực hành chính công với quyền lực 
xã hội dân sự trong quản lý hành chính nhà 
nước. Hành chính công dù trong điều kiện nào 
cũng luôn có xu hướng lạm quyền, can thiệp 
vào đời sống dân sự của cá nhân. Vì vậy, pháp 
luật nói chung hay pháp luật hành chính nói 
riêng cần phải tạo ra giới hạn sự can thiệp của 
hành chính công vào đời sống dân sự của cá 
nhân, tổ chức, đồng thời tạo ra một khoảng tự 
do của xã hội dân sự, của công dân trong đời 
sống dân sự. Thông qua đó mà pháp luật hành 
chính đã bảo đảm, bảo vệ quyền của con người, 
quyền công dân. 
Bốn là, pháp luật hành chính là phương tiện 
để công dân có thể kiểm soát được các hoạt 
động của các cơ quan hành chính nhà nước, từ 
hoạt động tổ chức có tính nội bộ cơ quan hành 
chính nhà nước đến hoạt động quản lý của các 
cơ quan hành chính trên mọi lĩnh vực, từ hoạt 
động điều hành hành chính đến hoạt động xây 
dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, 
các hoạt động tổ chức mọi mặt đời sống dân cư 
trên toàn lãnh thổ quốc gia, vùng lãnh thổ 
Kiểm soát hoạt động của hành chính công một 
mặt để tăng cường pháp chế trong quản lý, mặt 
khác nhằm phòng ngừa, ngăn chặn những hành 
vi vi phạm của hệ thống hành chính tới các 
quyền con người, quyền công dân. 
Năm là, pháp luật hành chính là phương 
tiện pháp lý, bằng các phương thức, cách thức, 
biện pháp khác nhau để bảo vệ các quyền con 
người, quyền công dân khi bị xâm hại trong hầu 
hết các lĩnh vực quan hệ xã hội. Trong thực tiễn 
đời sống nhà nước và xã hội, quyền con người, 
quyền công dân có thể bị xâm hại từ phía công 
quyền, hay từ các chủ thể khác, được bảo vệ, 
khôi phục trước hết bởi bộ máy hành chính, dựa 
trên cơ sở các quy phạm pháp luật hành chính 
và các loại quy phạm pháp luật khác mà cơ 
quan hành chính nhà nước có thể sử dụng, áp 
dụng. Có thể nói không một trường hợp vi 
phạm pháp luật nào xâm phạm tới quyền của 
con người, của công dân mà trước hết lại không 
được bảo vệ bởi hệ thống hành chính nhà nước. 
Đây là một thực tiễn trong đời sống nhà nước 
và xã hội cần được nhận thức và thừa nhận. Từ 
đó mà có nhận thức đầy đủ và khách quan về 
vai trò của bộ máy hành chính, của pháp luật 
hành chính. 
Như vậy, nghiên cứu về bảo đảm, bảo vệ 
quyền con người, quyền công dân phải được 
nghiên cứu ở tất cả mọi sự điều chỉnh của pháp 
luật hành chính và ở mọi sự biểu hiện của việc 
thực hiện trên thực tế các quy định của pháp 
luật hành chính trực tiếp hay gián tiếp liên quan 
tới cá nhân, tổ chức. 
Pháp luật hành chính theo nghĩa rộng bao 
gồm: Pháp luật vật chất (pháp luật nội dung); 
pháp luật thủ tục (pháp luật hình thức - pháp 
luật thủ tục hành chính) và pháp luật tố tụng 
hành chính - một lĩnh vực pháp luật mới hình 
thành ở Việt Nam từ khi Tòa án có chức năng 
xét xử hành chính. Vì vậy, việc nghiên cứu 
quyền con người được bảo đảm, bảo vệ trong 
pháp luật hành chính cần được xem xét ở tất cả 
các bộ phận tạo nên lĩnh vực pháp luật này, bao 
gồm: pháp luật vật chất; pháp luật thủ tục; pháp 
luật tố tụng hành chính. 
3. Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân trong pháp luật vật chất (pháp luật 
nội dung) 
Đây là lĩnh vực rất rộng lớn, theo quan 
niệm phổ biến hiện nay, Luật hành chính là một 
ngành luật điều chỉnh các quan hệ xã hội phát 
sinh trong lĩnh vực hành chính hay quản lý 
hành chính nhà nước. Lĩnh vực pháp luật này là 
cơ sở để xác định địa vị pháp lý hành chính của 
các chủ thể pháp luật hành chính: các cơ quan 
hành chính nhà nước; các tổ chức xã hội; công 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7 4 
dân, các tổ chức của công dân. Trong đó, việc 
xác định địa vị pháp lý của công dân trong hành 
chính - xác định mối quan hệ giữa hành chính 
công và công dân có ý nghĩa đặc biệt quan 
trọng. Bên cạnh đó còn có các chế định pháp 
luật hành chính về cưỡng chế hành chính; khiếu 
nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo; chế 
định về thanh tra hành chính... Đây là những 
chế định pháp luật hành chính trực tiếp liên 
quan tới quyền con người và quyền công dân, 
vừa là công cụ để bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân, nhưng đồng thời cũng là 
những chế định rất dễ vi phạm tới quyền con 
người, quyền công dân, đặc biệt chế định về 
cưỡng chế hành chính. 
Con người - công dân từ khi sinh ra cho đến 
khi mất đi có thể không biết đến Tòa án, kiểm 
sát nhưng đều có quan hệ chặt chẽ với chính 
quyền hành chính, mọi quyết sách, quyết định 
của chính quyền hành chính đều trực tiếp hay 
gián tiếp có ảnh hưởng tới đời sống vật chất hay 
tinh thần của công dân. Con người từ khi sinh 
ra đã bắt đầu có những quan hệ với chính quyền 
hành chính (quyền được khai sinh, quyền mang 
quốc tịch), đến khi đi học tiểu học, trung học cơ 
sở, trung học phổ thông, học chuyên nghiệp, đi 
làm; xây dựng gia đình, sinh sống ở nơi dân 
cư các quan hệ với hành chính công quyền cứ 
theo năm tháng mà phát sinh nhiều thêm. Trong 
quan hệ hành chính một bên trong quan hệ luôn 
là cơ quan hành chính nhà nước, nhân danh nhà 
nước bảo đảm các quyền chủ thể của công dân, 
hoặc bảo vệ các quyền đó khi bị xâm hại. 
Nếu quan niệm Luật hành chính là lĩnh vực 
pháp luật gồm hai phần: phần chung và phần 
riêng, phần riêng gồm những chế định về quản 
lý hành chính nhà nước: quản lý trong lĩnh vực 
nông nghiệp; công nghiệp, giao thông vận tải, 
đất đai, môi trường, bảo vệ môi trường, y tế, 
giáo dục, an ninh, quốc phòng, ngoại giao 
Như vậy, khi xem xét pháp luật vật chất Luật 
hành chính trong bảo đảm, bảo vệ quyền con 
người, quyền công dân cũng phải được xem xét 
ở tất cả các lĩnh vực của quản lý nhà nước. Có 
như vậy mới thấy được công dụng của pháp 
luật hành chính trong đời sống của con người, 
thấy được sự bảo đảm, bảo vệ quyền con người, 
quyền công dân và sự vi phạm pháp luật tới 
quyền con người, quyền công dân. Đây là một 
đặc điểm rất đặc thù của pháp luật hành chính 
trong việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người. 
Mặt khác, thực tiễn tổ chức thực hiện pháp 
luật vật chất Luật hành chính liên quan tới mọi 
hoạt động hành chính nhà nước, vì vậy việc 
nghiên cứu sẽ phải động chạm tới hoạt động 
của mọi cấp, mọi ngành ở mọi khía cạnh của 
vấn đề bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân bởi hệ thống hành chính nhà nước. 
4. Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân trong pháp luật thủ tục hành chính 
Pháp luật thủ tục hành chính là phương tiện 
để đưa pháp luật vật chất của Luật hành chính 
và một số ngành luật khác vào đời sống xã hội. 
Nói cách khác, các quyền, tự do của con người, 
công dân trong nhiều lĩnh vực quan hệ xã hội có 
được bảo đảm, bảo vệ trên thực tế hay không lại 
tùy thuộc vào pháp luật thủ tục hành chính. 
Pháp luật về thủ tục hành chính rất đa dạng, 
tương ứng với từng loại thủ tục hành chính đều 
có sự điều chỉnh của pháp luật. Việc phân loại 
thủ tục hành chính có nhiều cách khác nhau, 
nhưng tựu chung lại có hai loại: thủ tục hành 
chính nội bộ, thủ tục hành chính liên hệ. Thủ 
tục hành chính nội bộ gồm các thủ tục liên quan 
tới việc giải quyết các công việc thuộc nội bộ 
hành chính của cơ quan, hay hệ thống các cơ 
quan hành chính nhà nước. Thủ tục hành chính 
liên hệ gồm tất cả các thủ tục hành chính liên 
quan tới việc các cơ quan hành chính nhà nước 
giải quyết các công việc của công dân, tổ chức. 
Để bảo đảm quyền con người, quyền công 
dân trong lĩnh vực hành chính những thập niên 
gần đây ở nước ta đã tiến hành cải cách hành 
chính, trong đó có cải cách thủ tục hành chính. 
Trên thực tế cải cách thủ tục hành chính đã 
được triển khai ở mọi cấp, mọi ngành: cải cách 
thủ tục hành chính theo hướng “một cửa”, “một 
cửa liên thông”, nhiều loại giấy tờ không cần 
thiết đã được bãi bỏ và đã có đề án “30”. Tất cả 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7  5
những cố gắng, cải cách đó cũng đều nhằm 
hướng tới bảo đảm, bảo vệ các quyền, tự do của 
công dân, con người ngày một tốt hơn, hướng 
tới một nền hành chính trong sạch, vững mạnh, 
có hiệu quả, hiệu lực. Tuy vậy, cũng phải nhận 
thấy một thực tế là đã gần hai mươi năm cải 
cách thủ tục hành chính nếu tính từ năm 1994 
(từ khi có Nghị quyết số 38/NQ của Chính phủ 
về cải cách một bước thủ tục hành chính) nhưng 
khi cần phải hướng tới hành chính công quyền 
để giải quyết những công việc cụ thể lại thấy sự 
phức tạp của thủ tục, sự thiếu hụt hay không 
đầy đủ của các quy phạm pháp luật thủ tục. 
Trên thực tế, không ít trường hợp khi công dân 
đến hành chính công quyền yêu cầu, đề nghị, 
hay để thực hiện những quyền chủ thể của mình 
cũng rất khó khăn, phải “chạy vạy” qua nhiều 
cửa, nhiều cấp. Rõ ràng, ở đây pháp luật thủ tục 
hành chính đã không bảo đảm một cách đầy đủ 
được các quyền của con người, công dân, mặt 
khác chính các quy phạm thủ tục hành chính lại 
đôi khi làm phức tạp, gây khó khăn cho cá 
nhân, tổ chức trong việc thực hiện các quyền 
của họ đã được pháp luật ghi nhận. Từ đây nảy 
sinh một nhận thức là phải chăng chúng ta cải 
cách thủ tục hành chính còn nặng về cải cách 
quy trình, trình tự, thời hạn, thời hiệu, cách 
thức, lề lối làm việc của các cơ quan hành chính 
nhà nước, mà chưa cải cách bộ máy hành chính 
nhà nước, chưa phân cấp một cách đầy đủ, hữu 
hiệu, chưa thay đổi thẩm quyền của các cơ quan 
nhà nước ở mọi cấp, mọi ngành một cách hợp 
lý trong việc giải quyết các công việc của công 
dân, tổ chức. Thủ tục hành chính thực chất là 
trình tự, cách thức để thực hiện thẩm quyền của 
cơ quan hành chính, nếu thẩm quyền không 
thay đổi thì việc giải quyết các vấn đề của công 
dân, tổ chức vẫn phải qua các bước, các cửa mà 
pháp luật đã ấn định. 
5. Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân trong pháp luật tố tụng hành chính 
Pháp luật tố tụng hành chính - một lĩnh vực, 
hay một ngành luật mới hình thành ở nước ta từ 
khi Tòa án nhân dân có chức năng xét xử hành 
chính - xét xử đối với những tranh chấp hành 
chính giữa công dân, tổ chức với chính quyền 
hành chính. Tòa án nhân danh công lý, nhân 
danh nhà nước để phán xét về tính hợp pháp 
của quyết định hành chính, hành vi hành chính 
bị công dân, tổ chức khiếu kiện, thông qua đó 
mà bảo đảm, bảo vệ quyền tự do của công dân, 
tổ chức đã bị xâm hại bởi quyết định hành 
chính, hành vi hành chính của chính quyền 
hành chính. 
Bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền 
công dân trong tố tụng hành chính trước hết 
phải tạo được điều kiện, tiền đề để công dân, tổ 
chức dễ dàng tiếp cận tới Tòa án để bảo vệ các 
quyền của mình, mà họ cho rằng đã bị quyết 
định hành chính, hành vi hành chính xâm phạm 
tới. Mặt khác phải tạo ra được điều kiện thuận 
lợi để công dân có thể cùng trao đổi, thỏa thuận 
với cơ quan, người có thẩm quyền ra quyết định 
hành chính, có hành vi hành chính bị khiếu 
kiện. Có nghĩa phải tạo được sự bình đẳng 
trong quan hệ tố tụng hành chính giữa công dân 
với cơ quan, người bị công dân khiếu kiện và 
với cả Tòa án trong xét xử hành chính. 
Phù hợp với quá trình xây dựng Nhà nước 
pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay 
phạm vi, đối tượng các quyết định hành chính, 
hành vi hành chính có thể bị cá nhân, tổ chức 
khởi kiện tới Tòa án ngày càng được mở rộng. 
Điều này cũng đồng nghĩa là công dân, tổ chức 
càng có nhiều điều kiện, cơ hội để bảo vệ các 
quyền của mình khi bị quyết định hành chính, 
hành vi hành chính của hệ thống hành chính 
nhà nước và các cơ quan khác của nhà nước 
xâm phạm tới. Tuy vậy, cũng phải nhận thấy 
một thực tế là về mặt pháp lý không phải mọi 
quyết định hành chính, hành vi hành chính xâm 
phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân 
đều có thể hướng tới Tòa án để được bảo vệ. 
Pháp luật mới chỉ dừng lại ở những quyết định 
hành chính, hành vi hành chính của cơ quan 
hành chính nhà nước và một số cơ quan khác 
của nhà nước khi thực hiện hoạt động hành 
chính bị khiếu kiện. 
Bên cạnh việc ban hành các quyết định 
hành chính, thực hiện hành vi hành chính, cơ 
quan hành chính nhà nước còn ban hành những 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7 6 
chính sách, những văn bản quy phạm pháp luật, 
không ít những trường hợp xâm phạm tới lợi 
ích của những đối tượng xã hội nhất định, 
nhưng các đối tượng đó lại không có quyền 
khiếu nại, khiếu kiện về chính sách, văn bản 
quy phạm pháp luật để bảo vệ các quyền, lợi 
ích của mình. Thực tiễn này dẫn đến tình trạng là 
quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức bị tước đoạt 
bởi chính công quyền, nhưng không có cơ chế để 
bảo vệ. Đây là một “khoảng trống” của pháp luật 
nước ta trong việc bảo đảm, bảo vệ quyền con 
người, quyền công dân khi bị xâm phạm bởi hệ 
thống hành chính, cần được bổ sung. 
6. Vấn đề hoàn thiện pháp luật hành chính 
trong việc bảo đảm, bảo vệ các quyền con 
người, quyền công dân 
Ngày nay khi bàn tới hoàn thiện pháp luật 
nói chung, hay pháp luật trong một lĩnh vực nào 
đó các nhà khoa học thường đề cập tới việc 
hoàn thiện nội dung và hình thức của pháp luật 
bằng cách phải rà soát, loại bỏ những văn bản, 
quy phạm không còn phù hợp, lỗi thời và cần 
phải pháp điển hóa, nâng cấp văn bản Điều 
này hoàn toàn đúng, rất quan trọng nhưng điều 
quan trọng hơn cả mà ít được bàn tới là phải 
thay đổi tư duy, quan điểm, nhận thức về nhà 
nước, về hệ thống hành chính nhà nước. Nếu 
vẫn tồn tại quan niệm nhà nước là công cụ thực 
hiện một nền chuyên chính, bộ máy hành chính 
nhà nước là bộ máy cai quản xã hội thì mọi sự 
hoàn thiện pháp luật nói chung, hay pháp luật 
hành chính nói riêng cũng chỉ là những thay đổi 
có tính bề ngoài, hình thức, chưa giải quyết 
được những vấn đề có tính bản chất, căn bản 
nhất trong mối quan hệ giữa nhà nước, giữa 
hành chính công quyền với công dân. Vì vậy, 
để hoàn thiện pháp luật hành chính cần phải 
nhận thức được và sửa chữa, khắc phục những 
hạn chế sau đây trong quá trình xây dựng và 
ban hành pháp luật: 
Một là, pháp luật hành chính ở nước ta được 
ban hành qua nhiều giai đoạn khác nhau, nhiều 
quy định không còn phù hợp với thực tiễn, 
không phù hợp với quy luật của tự nhiên và xã 
hội, với sự vận động, phát triển của đời sống 
chính trị, kinh tế, xã hội, đặc biệt với quá trình 
xây dựng nhà nước pháp quyền, kinh tế thị 
trường, xã hội dân sự, với việc bảo đảm, bảo vệ 
quyền con người, quyền công dân. Vì vậy, cần 
phải rà soát loại bỏ tất cả các quy định của pháp 
luật hành chính mà trong bản thân nó chứa 
đựng những yếu tố xâm phạm tới quyền con 
người, quyền công dân, đặc biệt là những quy 
định về cưỡng chế hành chính. 
Hai là, pháp luật hành chính ở nước ta hiện 
nay vẫn được ban hành dưới lăng kính của chế 
độ hành chính cai quản, chưa chuyển hẳn sang 
chế độ hành chính phục vụ - làm các dịch vụ 
hành chính đối với cá nhân, tổ chức, vì vậy các 
quy định liên quan tới quản lý vẫn nặng về cai 
quản, trừng phạt, mà chưa tính đến một cách 
đầy đủ là pháp luật hành chính phải nâng đỡ 
cho sự phát triển xã hội, phát triển của mỗi 
công dân, pháp luật hành chính phải bảo đảm, 
bảo vệ các quyền của con người, của công dân. 
Như vậy, ở đây đòi hỏi sự thay đổi nhận thức, 
thái độ trong ban hành pháp luật. Pháp luật 
hành chính phải thực sự là công cụ để hạn chế, 
giới hạn quyền lực hành chính, là phương tiện để 
công dân kiểm soát mọi hoạt động hành chính. 
Ba là, trong bộ máy hành chính nhà nước 
vẫn tồn tại tâm lý và tự coi mình là người cai 
quản, dẫn dắt xã hội, mà không thấy được thực 
tế cả về nhận thức và thực tiễn là: xã hội là 
người dẫn dắt nhà nước, dẫn dắt bộ máy hành 
chính, do đó nhà nước, bộ máy hành chính phải 
hành động để phục vụ xã hội, phục vụ công 
dân. Chính vì tâm lý và nhận thức sai lệch như 
vậy nên không ít các quy định của pháp luật 
hành chính Việt Nam còn nặng về những quy 
định có lợi, hay thuận lợi cho hệ thống hành 
chính công quyền, mà chưa quan tâm đúng mức 
tới lợi ích, sự thuận lợi cho người dân. 
Bốn là, việc hoàn thiện pháp luật hành 
chính ở nước ta thường diễn ra một cách cục 
bộ, đôi khi chỉ là việc loại bỏ, sửa chữa một vài 
quy phạm, hay một vài văn bản quy phạm pháp 
luật, mà chưa có cách nhìn tổng quát, hệ thống, 
chưa giải quyết được cái cốt lõi, cái gốc của vấn 
đề là có cần những quy định đó không, đặc biệt 
là những quy định của hệ thống hành chính liên 
P.H. Thái, N.T.T. Hương / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Luật học 28 (2012) 1‐7  7
quan tới việc hạn chế các quyền, tự do của công 
dân, hay việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế 
hành chính trong quản lý. Khi cơ quan hành 
chính nhà nước ban hành văn bản quy phạm 
pháp luật trong quản lý cần phải trả lời được 
một cách thấu đáo các câu hỏi là có cần ban 
hành văn bản hay không, nếu cần thì những quy 
định đó tạo thuận lợi cho công dân thực hiện 
các quyền hiến định của họ như thế nào, những 
quy định đó có xâm phạm tới các quyền con 
người, quyền công dân hay không? 
Năm là, việc hoàn thiện pháp luật hành 
chính phải được tiến hành một cách đồng bộ cả 
pháp luật vật chất, pháp luật thủ tục, pháp luật 
tố tụng hành chính. 
Tài liệu tham khảo 
[1] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI 
Đảng Cộng sản Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, 
Hà Nội, 2011. 
Protection of human rights, civil rights in administrative law 
of Vietnam (methodological issues and researching direction) 
Pham Hong Thai1, Nguyen Thi Thu Huong2 
1VNU School of Law, 144 Xuan Thuy, Hanoi, Vietnam 
2Hanoi University of Industry, TuLiem’ district, Hanoi, Vietnam 
Based on general studying the role and the content and procedures of administrative law in 
protection of human rights, civil rights, the author points out methodological issues and researching 
direction to perfect the administrative law in protection of human rights and civil rights in Vietnam 
nowaday.