Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau theo di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

75Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
BỒI DƯỠNG THẾ HỆ CÁCH MẠNG CHO ĐỜI SAU 
THEO DI CHÚC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
FOSTERING THE FUTURE REVOLUTIONARY GENERATION 
ACCORDING THE WILL OF PRESIDENT HO CHI MINH
Trần Đức Tuấn*
Ngày tòa soạn nhận được bài báo: 01/03/2019
Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/9/2019
Ngày bài báo được duyệt đăng: 27/9/2019
Tóm tắt: Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận rõ vai trò của thanh niên đối với sự nghiệp cách 
mạng Việt Nam. Người cho rằng thanh niên là lực lượng rường cột của đất nước, tương lai 
của dân tộc bởi đó là những người có hoài bão, ước mơ, giàu nghị lực, khát khao với lý tưởng 
cao đẹp, mong muốn được cống hiến cho Tổ quốc, cho dân tộc. Do đó, trước lúc ra đi mãi 
mãi, Người dặn dò toàn Đảng phải chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau. Bồi 
dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau từ đạo đức cách mạng đến tri thức văn hóa, khoa học, 
kỹ thuật và thể chất bằng các phương pháp, cách thức phù hợp. Sự nghiệp đổi mới đất nước, 
hội nhập quốc tế hiện nay đòi hỏi phải vận dụng sáng tạo những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí 
Minh về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau.
Từ khóa: bồi dưỡng, thanh niên, di chúc, vận dụng sáng tạo, Hồ Chí Minh.
Abstract: President Ho Chi Minh clearly recognized the role of youth in the Vietnamese 
revolutionary cause. He said that young people are the pillars of the country, the future of 
the nation because they are people with ambition, dreams, rich energy, longing for beautiful 
ideals, desire to contribute to the Motherland and for the nation. Therefore, before leaving 
forever, he told the whole Party to take care of fostering the future revolutionary generations 
from revolutionary morality to cultural, scientifi c, technical and physical knowledge by proper 
methods and manners. The current cause of national renewal and international integration 
requires the creative application of President Ho Chi Minh’s instructions on fostering the 
future revolutionary generations.
Keywords: fostering, youth, wills, creative application, Ho Chi Minh.
* Trường Chính trị tỉnh Thái Bình
Tạp chí Khoa học - Viện Đại học Mở Hà Nội 59 (09/2019) 71-75
76 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
1. Sự hình thành tư tưởng của Chủ 
tịch Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách 
mạng cho đời sau
Trong cuộc đời hoạt động cách mạng 
của mình, Hồ Chí Minh đã sớm nhận ra và đề 
cao vai trò của thanh niên - lực lượng xung 
kích của cách mạng. Từ những năm đầu thế 
kỷ XX, Người đã nhận thức rõ: muốn thức 
tỉnh dân tộc, trước hết phải thức tỉnh thanh 
niên. Người kêu gọi: “Hỡi Đông Dương đáng 
thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám 
thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi 
sinh”†. Trong cuộc vận động thành lập Đảng 
(1920-1930), Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí 
Minh đã tin tưởng giao cho thanh niên Việt 
Nam yêu nước nhiệm vụ truyền bá chủ nghĩa 
Mác – Lênin vào phong trào công nhân và 
phong trào yêu nước. Người sáng lập tổ chức 
Cộng sản Đoàn, hạt nhân của Hội Việt Nam 
cách mạng thanh niên. 
Trong “Di chúc”, Chủ tịch Hồ Chí 
Minh khẳng định: “Bồi dưỡng thế hệ cách 
mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng 
và rất cần thiết”‡. Tư tưởng này thể hiện tầm 
nhìn của một nhà hiền triết, một nhà văn 
hóa lớn và đã trở thành chân lý cách mạng. 
Thực tiễn lịch sử cho thấy sự hiện thực hóa 
tư tưởng này góp phần vào thắng lợi của cách 
mạng Việt Nam.
Xuất phát từ vai trò của thanh niên đối 
với sự nghiệp nước nhà, cần phải coi trọng 
việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau 
- “những người thừa kế xây dựng xã hội chủ 
nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. Tư tưởng 
† Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 2, tr.144
‡ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.612
§ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.528.
¶ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.612
** Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.399.
này là sự tiếp nối quan điểm: “Vì lợi ích 
mười năm thì phải trồng cây. Vì lợi ích trăm 
năm thì phải trồng người”§. 
2. Nội dung tư tưởng bồi dưỡng thế 
hệ cách mạng cho đời sau
Tổng kết thực tiễn cách mạng Việt 
Nam, Hồ Chí Minh nhận định: “Đoàn viên và 
thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều 
hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, 
có chí tiến thủ” và nhấn mạnh: “Đảng phải 
chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho 
họ, đào tạo họ thành những người thừa kế 
xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa 
“chuyên”¶.Việc bồi dưỡng thế thệ cách mạng 
cho đời sau phải nhằm làm cho họ phát triển 
toàn diện, “phải có đức, có tài”**, phát huy 
vai trò của họ trong sự nghiệp cách mạng do 
Đảng lãnh đạo. 
Một là, bồi dưỡng đạo đức cách mạng.
Bồi dưỡng đạo đức cách mạng là nội 
dung quan trọng hàng đầu của việc bồi dưỡng 
thế hệ trẻ bởi lẽ đạo đức cách mạng là cái gốc 
của con người mới xã hội chủ nghĩa. Thế hệ 
trẻ phải luôn rèn luyện đạo đức cách mạng, 
thực hiện cần, kiệm, liêm, chính, chí công 
vô tư, khiêm tốn, giản dị, đoàn kết, thường 
xuyên tự phê bình và phê bình...
Trong bồi dưỡng đạo đức cách mạng, 
trước hết coi trọng giáo dục, bồi dưỡng lý 
tưởng cách mạng cho thanh niên, mà hạt 
nhân là giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư 
tưởng Hồ Chí Minh. Theo Hồ Chí Minh mục 
tiêu, lý tưởng phấn đấu của thanh niên là học 
tập, rèn luyện đạo đức cách mạng, nhận thức 
77Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
rõ ràng mục tiêu, lý tưởng phấn đấu để phụng 
sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, để làm cho 
dân giàu, nước mạnh. 
Hai là, bồi dưỡng tri thức văn hóa, 
khoa học, kỹ thuật.
Cùng với việc bồi dưỡng đạo đức cách 
mạng, Hồ Chí Minh rất quan tâm đến bồi 
dưỡng tri thức văn hóa, khoa học, kỹ thuật 
cho thanh niên. Người coi đây là điều kiện 
quan trọng để thanh niên cống hiến ngày 
càng nhiều cho Tổ Quốc, cho nhân dân. Hồ 
Chí Minh yêu cầu: “Mọi người Việt Nam 
phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận 
của mình, phải có kiến thức mới có thể tham 
gia vào công cuộc xây dựng nước nhà...”††. 
Ba là, bồi dưỡng thể chất.
Theo Hồ Chí Minh để thực hiện nhiệm 
vụ cách mạng, nhân dân nói chung và thanh 
niên nói riêng cần có sức khỏe. Người chỉ 
rõ: “Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, 
gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức 
khoẻ mới làm thành công (...) luyện tập thể 
dục, bồi bổ sức khoẻ là bổn phận của mỗi 
một người yêu nước”‡‡. Theo Người, tập thể 
dục thể thao để giữ gìn tăng cường sức khoẻ, 
phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân được 
nhiều hơn nữa. Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm 
gương sáng về việc rèn luyện thể dục, thể 
thao, giữ gìn sức khỏe.
Bốn là, chăm lo đời sống vật chất và 
tinh thần cho thế hệ trẻ.
Thế hệ trẻ là người chủ tương lai của 
†† Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.40.
‡‡ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.241.
§§ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 10 tr.439.
¶¶ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.616-615.
*** Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 10, tr.647.
nước nhà, một mặt cần phát huy vai trò của 
họ mặt khác phải có trách nhiệm chăm lo đời 
sống vật chất, tinh thần và sự tiến bộ của họ. 
Sự đáp ứng nhu cầu, lợi ích chính đáng cho 
thanh niên tạo ra động lực trực tiếp thúc đẩy 
họ hoạt động hăng hái, tích cực. Chủ tịch 
Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Đoàn phải liên 
hệ rộng rãi và chặt chẽ với thanh niên. Phải 
quan tâm đến đời sống, công tác, học tập của 
thanh niên, phải tránh thành kiến, hẹp hòi, cô 
độc”§§. 
Năm là, phải có phương pháp, cách thức 
phù hợp, đúng đắn trong bồi dưỡng thế hệ cách 
mạng cho đời sau.
Theo Hồ Chí Minh, Đảng và Chính phủ 
cần lựa chọn những thanh niên ưu tú nhất, 
“cho các cháu ấy đi học thêm các ngành, các 
nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công 
nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập trường 
cách mạng vững chắc. Đó là đội quân chủ 
lực trong công cuộc xây dựng thắng lợi chủ 
nghĩa ở nước ta”¶¶.
Giáo dục, bồi dưỡng thế hệ cách mạng 
cho đời sau phải xuất phát từ yêu cầu cách 
mạng mỗi giai đoạn, từ thực tiễn xã hội, phải 
có phương pháp, cách thức phù hợp. Theo 
Hồ Chí Minh: “Học phải đi đôi với hành, lý 
luận phải liên hệ với thực tế”***. Người cho 
rằng phương pháp giáo dục, bồi dưỡng thanh 
niên có hiệu quả nhất chính là quá trình tổ 
chức hướng dẫn họ trong hoạt động thực tiễn: 
“Không phải chỉ ở tại nhà trường, có lên lớp, 
có học tập, tu dưỡng, rèn luyện và tự cải tạo 
78 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
được. Trong mọi hoạt động cách mạng, chúng 
ta đều có thể và đều phải học tập, tự cải tạo”†††.
Theo Hồ Chí Minh trong giáo dục, bồi 
dưỡng thanh niên cần thực hiện nêu gương. 
Trước hết, cha mẹ, thày cô giáo phải là những 
người nêu gương. Bên cạnh đó, cán bộ phụ 
trách công tác này cần biểu dương gương 
người tốt, việc tốt trong thế hệ trẻ: “lấy ngay 
những gương tốt đó của các chấu và những 
gương tốt, việc tốt trong nhân dân để giáo 
dục các cháu”‡‡‡.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chú trọng 
động viên và phát huy tính tự giác, tích cực 
tu dưỡng rèn luyện của thế hệ trẻ. Việc bồi 
dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau thành 
công khi khơi dậy và phát huy quá trình tự 
giác tu dưỡng rèn luyện của thế hệ trẻ. Người 
chỉ rõ: “Nhiệm vụ của thanh niên không phải 
hỏi nước nhà đã cho mình những gì. Mà phải 
tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà? Mình 
phải làm thế nào cho lợi ích nước nhà nhiều 
hơn? Mình đã vì lợi ích nước nhà mà hy sinh 
phấn đấu chừng nào?”§§§.
3. Để thực hiện tốt việc bồi dưỡng thế 
hệ cách mạng cho đời sau 
Sự nghiệp đổi mới đất nước, hội nhập 
quốc tế hiện nay đòi hỏi phải vận dụng sáng 
tạo những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh 
về bồi dưỡng thế h ệ cách mạng cho đời sau. 
Trước hết, cần tập trung thực hiện những nội 
dung sau:
Một là, cần phải tuyên truyền sâu rộng 
về vai trò của thanh niên, cũng nh ư tầm quan 
trọng của việc chăm lo bồi d ưỡng thế hệ trẻ. 
††† Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.602.
‡‡‡ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.670.
§§§ Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 9, tr.265.
Các cấp ủy đảng, Đoàn Thanh niên 
cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Thanh 
niên Việt Nam phải tích cực tham gia tuyên 
truyền để các chủ thể công tác thanh niên có 
nhận thức đúng đắn về vai trò, tầm quan trọng 
của thanh niên và việc chăm lo bồi dưỡng thế 
hệ trẻ. 
Hai là, phát huy vai trò, trách nhiệm 
của các chủ thể trong việc bồi dưỡng thế hệ 
cách mạng cho đời sau.
Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời 
sau là trách nhiệm của toàn Đảng, Nhà nước, 
các đoàn thể nhân dân, của toàn xã hội. Trong 
thời đại bùng nổ thông tin, khoa học, công 
nghệ phát triển như vũ bão cần khuyến khích 
thanh niên tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện 
suốt đời. Thanh niên thể hiện tinh thần tích 
cực, tự giác, chủ động trong quá trình tự học 
tập, tu dưỡng, rèn luyện. Xây dựng kế hoạch 
tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện, trong đó xác 
định rõ nội dung, biện pháp và ý chí quyết 
tâm tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao 
trình độ trí tuệ, kiến thức, năng lực cần thiết 
và phẩm chất đạo đức lối sống, phương pháp 
làm việc, tác phong công tác...
Ba là, không ngừng đổi mới, hoàn 
thiện nội dung, ph ương pháp bồi dưỡng, giáo 
dục thế hệ trẻ. 
Trư ớc hết, cần tập trung đổi mới nâng 
cao chất l ượng giáo dục chủ nghĩa Mác - 
Lênin, tư tư ởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ 
nghĩa Mác - Lênin, t ư tưởng Hồ Chí Minh 
thực sự trở thành nền tảng tư tư ởng và định 
hướng tình cảm trong thế hệ trẻ Việt Nam. 
Giáo dục, bồi dưỡng cho thế hệ trẻ về truyền 
79Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion
thống dân tộc, truyền thống cách mạng của 
Đảng, đạo đức cách mạng, sống và làm việc 
theo pháp luật. Không ngừng nâng cao trình 
độ văn hoá, nắm bắt những tri thức khoa học 
hiện đại, làm cho thế hệ trẻ biết kết hợp chặt 
chẽ giữa yêu n ước và yêu chế độ xã hội chủ 
nghĩa trong hành động, thực hiện thắng lợi 
sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt 
Nam xã hội chủ nghĩa. 
Bốn là, bồi dưỡng thế hệ cách mạng 
đời sau thông qua các phong trào liên tục, lâu 
dài, có tính thiết thực và hiệu quả cao.
Tạo dựng và phát triển các phong trào 
có các đặc điểm như: duy trì trong một thời 
gian dài, phát triển sâu rộng, vì sự tiến bộ 
của tuổi trẻ, có ảnh hưởng và sức lan tỏa lớn 
trong xã hội, góp phần vào thắng lợi của sự 
nghiệp cách mạng... Phát triển phong trào 
Tình nguyện, phong trào Sáng tạo, phong 
trào Rèn luyện sức khỏe... nhằm nuôi dưỡng 
tinh thần tự nguyện, sáng tạo trong học tập, 
lao động, bảo vệ môi trường, giữ gìn trật tự, 
an toàn xã hội... và ươm mầm nhân tài cho 
đất nước. Để tiếp tục thúc đẩy các phong 
trào của thanh niên phát triển cần xác định 
đúng, rõ nội dung phong trào và đa dạng hóa 
phương thức tổ chức thực hiện.
Năm là, hoàn thiện sự lãnh đạo của 
Đảng đối với công tác bồi dưỡng thế hệ cách 
mạng cho đời sau.
Đảng lãnh đạo các cơ quan nhà nước 
cụ thể hóa, thể chế hóa các chủ trương, nghị 
quyết của Đảng về bồi dưỡng thế hệ cách 
mạng cho đời sau thành chiến lược, chương 
trình, kế hoạch phát triển thanh niên. Đảng 
lãnh đạo các cơ quan nhà nước thực hiện tốt 
chức năng quản lý nhà nước về thanh niên, 
củng cố kiện toàn Ủy ban Quốc gia về thanh 
niên Việt Nam, tăng cường vai trò của chính 
quyền địa phương trong công tác thanh niên. 
Đảng lãnh đạo công tác quy hoạch, đào tạo, 
bồi dưỡng cán bộ làm công tác thanh niên. 
Đảng lãnh đạo xây dựng Đoàn Thanh niên 
Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh, thực sự là 
nòng cốt trong công tác thanh niên, xây dựng 
điển hình thanh niên tiên tiến. Đảng lãnh đạo 
phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận 
Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội 
thực hiện giám sát, phản biện xã hội đối với 
sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của nhà 
nước, hoạt động của cán bộ, công chức trong 
công tác thanh niên. Đảng kiểm tra, giám sát 
tổ chúc đảng và đảng viên về lãnh đạo và tổ 
chức thực hiện nhiệm vụ công tác thanh niên 
và lãnh đạo các cơ quan chức năng tiến hành 
kiểm tra, thanh tra hoạt động của các tổ chức 
đó về công tác thanh niên./. 
Tài liệu tham khảo:
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 2.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 4.
3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 9.
4. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 10.
5. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 11.
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, 2011, tập 15.
Địa chỉ tác giả: Trường Chính trị tỉnh Thái Bình.
Email: trantuantcttb@gmail.com