Chăm sóc người bệnh bỏng mắt

16
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
 Bỏng mắt là một cấp cứu đặc biệt trong 
nhãn khoa, bỏng có thể bị ở một mắt hoặc 
bị cả hai mắt và có thể để lại di chứng rất 
nặng nề. Bỏng mắt có thể gây tổn thương 
cả mi cũng như kết giác mạc và tổ chức 
nội nhãn làm cho việc điều trị gặp nhiều 
khó khăn. tiên lượng bệnh thường dè dặt 
có thể gây mù không hồi phục.
 thái độ xử trí ban đầu và chăm sóc một 
người bệnh bỏng mắt giúp nhiều đến tiên 
lượng của bệnh. Chính vì vậy chăm sóc 
bỏng mắt có một vai trò rất quan trọng 
trong công tác điều trị người bệnh. Chăm 
sóc bỏng mắt ngoài vấn đề nắm được bệnh 
học, diễn biến bệnh còn cần phải hiểu biết 
tâm lý của người bệnh.
 Bỏng mắt do nhiều nguyên nhân gây ra. 
Bỏng có thể do axít hoặc bazơ thường xảy 
ra trong công nghiệp, phòng thí nghiệm. 
trong sinh hoạt và công việc hàng ngày 
hay gặp bỏng vôi. ngoài ra chúng ta còn 
gặp các nguyên nhân gây bỏng mắt khác 
như bỏng mắt do nhiệt, bỏng mắt do kim 
loại nóng chảy, bỏng mắt do các tia như 
tia cực tím, bỏng mắt do hàn...
 Để giúp chăm sóc mắt được chu đáo 
cần nắm được một số dấu hiệu và triệu 
chứng chính của bỏng mắt:
 - Đau rát mắt, kích thích dữ dội, khó mở 
mắt, chảy nước mắt dàn dụa.
 - nhìn mờ hoặc không nhìn thấy gì.
 - mi mắt bỏng các mức độ, đặc biệt bờ mi, 
có thể điểm lệ cũng bị tổn thương.
 - kết mạc có thể gặp: cương tụ, phù kết 
mạc, chấm xuất huyết xung quanh rìa, 
xuất huyết dưới kết mạc, thiếu máu kết 
mạc test amler (+).
 - giác mạc có thể mờ đục nhẹ, có thể 
tuột biểu mô giác mạc hay nặng hơn là 
giác mạc mờ đục thậm chí đục trắng sứ, 
nên không thấy mống mắt, thể thuỷ tinh 
bên dưới.
 - Có phản ứng với màng bồ đào: tyndal 
(+), dính mống mắt, có thể tăng nhãn áp.
 - Đo độ ph xác định tính chất bỏng là axít 
hay bỏng kiềm.
 - toàn thân người bệnh mệt mỏi, lo lắng, 
hoảng hốt.
 - nếu bỏng nặng phối hợp với bỏng toàn 
thân có diện tích bỏng rộng có thể gây 
sốc.
 Các xét nghiệm cận lâm sàng trong 
bỏng mắt giúp xác định các tổn thương 
phối hợp và tiên lượng bệnh. Chúng bao 
gồm đo thị lực, đo nhãn áp (có thể đo nhãn 
áp hơi hoặc icare, nếu giác mạc tổn thương 
rộng có thể siêu âm, chụp x- quang mắt 
để xác định tổn thương phối hợp như dị vật 
nội nhãn) ví dụ: nổ bình ắc quy.
1. điều trị và chăm sóc
 • rửa mắt, cần tiến hành càng sớm càng 
CHĂM SÓC NgƯỜI BỆNH BỎNg MẮT
Đoàn Thị Minh Huệ*
* Khoa Chấn Thương
VN
H
I 
I U D
NG
17
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
tốt nhằm loại trừ chất gây bỏng, làm 
loãng và làm giảm độc tố chất gây bỏng.
 • Ở tuyến cơ sở: tiến hành rửa mắt ngay 
sau khi bị bỏng, bằng bất kỳ nước gì 
miễn là nước sạch như: nước cất, nước 
máy, nước giếng... rửa nhanh, rửa nhiều 
và kéo dài. thời gian rửa kéo dài ít nhất 
từ 15 - 20 phút.
 • Ở tuyến chuyên khoa:
1.1. hỏi người bệnh và ghi đầy đủ vào 
hồ sơ bệnh án:
 - tác nhân gây ra bỏng là loại gì?...
 - Cần hỏi kỹ giờ, ngày và hoàn cảnh xảy 
ra bỏng
 - Đã điều trị gì trước khi đến khám chưa?
1.2. dụng cụ và thuốc rửa:
 - Dung dịch nacl 0.9%, dung dịch glucose 
30%, dung dịch ringer lactac hoặc dung 
dịch kháng sinh pha loãng, thuốc tê 
(Dicain....)
 - Bơm tiêm 20ml, bơm tiêm 5ml, kim cong 
đầu tù, kim đầu tù, pank có mấu, kìm 
kocher.
 - khay quả đậu, vành mi, đũa thủy tinh, 
giấy quỳ tím, nilon.
 - hộp bông thấm nước.
1.3. chuẩn bị người bệnh:
 - người bệnh được giải thích trước khi rửa 
mắt.
 - Có thể tra thuốc tê trước khi rửa mắt và 
lấy dị vật kết giác mạc, giúp giảm đau 
nhờ đó người bệnh phối hợp tốt hơn.
 - Đo độ ph trước rửa để xem người bệnh 
bỏng acid hay bỏng kiềm?
 - Đặt miếng nilon dưới vai và đầu, đặt 
khay quả đậu vào vành tai, dùng miếng 
gạc đặt vào lỗ tai.
1.4. tiến hành rửa:
 - Dùng bơm tiêm 20ml lấy nước muối sinh 
lý 0.9% → lắp kim cong đầu tù vào → 
dùng vành mi bộc lộ mi trên và rửa mi 
trên theo nguyên tắc từ trong ra ngoài, 
tiếp tục đổi vành mi và bộ lộ mi dưới cũng 
rửa theo nguyên tắc từ trong ra ngoài 
(rửa như vậy từ 15 - 30 phút tùy mức độ 
ngấm của hóa chất).
 - tra thuốc tê lần 2 → lấy nước muối sinh 
lý 0.9% vào bơm tiêm 5ml → lắp kim đầu 
tù vào → đuổi khí → dùng que long điểm 
lệ → dùng bơm tiêm 5ml đã lắp kim đầu 
tù bơm rửa lệ đạo cho người bệnh (chú 
ý khi bơm lệ quản phải bộc lộ 2 điểm lệ 
trên và điểm lệ dưới).
 - Đo độ ph sau rửa → thực hiện thuốc 
theo y lệnh → hướng dẫn người bệnh 
đảo liếc mắt → thông báo với người bệnh 
kết thúc quy trình.
 * chú ý
 nếu bỏng vôi cục phải gắp hết vôi cục 
mới được rửa mắt (chú ý trước khi lấy vôi 
cục tuyệt đối không được tra bất kỳ thuốc 
gì kể cả thuốc gây tê), sau đó rửa bằng 
dung dịch glucose 30%, glucose có tác 
dụng với hydroxyt calci tạo thành hợp chất 
calci gluconat không hòa tan làm mất tác 
dụng gây bỏng của vôi.
1.5. ghi chăm sóc
 - hỏi người bệnh và ghi đầy đủ vào hồ sơ 
bệnh án:
 + Cần hỏi kỹ giờ, ngày và hoàn cảnh xảy ra 
bỏng, tác nhân gây ra bỏng là loại gì?...
18
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
 + Đã điều trị gì trước khi đến khám chưa?
 + Chống dính, chống nhiễm trùng: thực 
hiện y lệnh dùng thuốc nước, thuốc mỡ, 
kháng sinh và kháng sinh toàn thân theo 
phác đồ điều trị.
 - không băng mắt.
 - hướng dẫn người bệnh tập liếc mắt để 
chống dính mi cầu.tách dính bằng que 
thủy tinh, mỡ kháng sinh khi có dính mi 
cầu.
 - thực hiện y lệnh theo dõi sát các diễn 
biến bệnh lý hàng ngày tại mắt và toàn 
thân, ghi kết quả vào phiếu điều trị trong 
bệnh án.
 - thực hiện y lệnh dùng thuốc giảm đau 
và an thần.
 - thực hiện y lệnh dùng thuốc tăng cường 
dinh dưỡng.
 - hướng dẫn người bệnh thực hiện đúng 
chế độ ăn uống: không uống rượu, chè 
đặc, cà phê, thuốc lá, không ăn các chất 
cay, nóng gây kích thích.
 - Cung cấp cho người bệnh và người nhà 
một số kiến thức cần biết về bệnh. Đặc 
biệt cần thuyết phục, động viên để người 
bệnh yên tâm, tin tưởng và phối hợp tốt 
với nhân viên y tế trong điều trị bệnh.
 - giải thích rõ cho người bệnh về tiến triển 
của bệnh và những biến chứng có thể 
xảy ra.
 - hướng đẫn giải thích cho người bệnh và 
người nhà về các biện pháp phòng biến 
chứng.
 - hưỡng dẫn cho người bệnh và người nhà 
cách đề phòng bỏng mắt và cách sơ cứu 
khi bị bỏng mắt.
2. phòng bệnh:
 - giáo dục ý thức phòng chống tai nạn 
bỏng mắt cho tất cả mọi người.
 - Đối với những người làm nghề có nguy 
cơ bỏng cao phải được trang bị đồ dùng 
bảo hộ lao động và chấp hành tốt các 
nội qui quy định về an toàn lao động.
 - Cải thiện điều kiện làm việc: nơi làm việc 
phải thoáng khí, đủ ánh sáng, đủ rộng, 
không quá chật chội.
 - tổ chức tuyến sơ cứu, cấp cứu và xử 
trí tốt từ cơ sở lên đến tuyến trên. Cần 
phải chẩn đoán, xử trí, chăm sóc kịp thời 
trong giai đoạn cấp cứu.
tài LiỆu tham khẢo
1. ayanniyi aa, Fasasi mk (2013) Uniocular blindness following thermal injury. malays 
J med sci20(1):88-91
2. Singh p, tyagi m, kumar y, gupta kk, Sharma pd (2013) Ocular chemical injuries 1. 
Ayanniyi AA, Fasasi MK (2013) Uniocular blindness following thermal injury. malays 
J med sci20(1):88-91and their management. oman J ophthalmol
3. Vazirani J, basu S, Sangwan V.(2013) Successful simple limbal epithelial 
transplantation (SLET) in lime injury-induced limbal stem cell deficiency with ocular 
surface granuloma. BmJ Case rep
VN
H
I 
I U D
NG
19
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
 uông Bí, Quảng ninh vùng đất nên thơ, 
tươi đẹp thu hút con người không chỉ bởi 
những ánh mắt, nụ cười rạng rỡ, mà còn 
thu hút bởi truyền thống văn hóa đa dạng 
nơi đây: như được trở về vùng đất phật 
giáo linh thiêng của cả nước, yên tử; được 
chiêm bái tượng phật hoàng trần nhân 
tông lần đầu tiên được thực hiện bằng kỹ 
thuật đúc đồng nguyên khối và tại chỗ, 
hay được đắm mình trong không gian của 
những lễ hội cổ và tận hưởng cảnh sắc, 
không khí của các danh lam thắng cảnh 
nổi tiếng,.. Đến với uông Bí, tôi nhận ra 
nơi đây không chỉ là địa điểm du lịch mà 
còn là một trong những cơ sở đào tạo thực 
hành thạc sỹ quản lý bệnh viện, sinh viên 
y tế việt nam, thụy Điển,.
 Bệnh viện việt nam - thụy Điển uông 
Bí do Chính phủ và nhân dân vương quốc 
thụy Điển giúp đỡ xây dựng tại thị xã uông 
Bí nay là thành phố uông Bí, tỉnh Quảng 
ninh, cách hà nội 120 km về phía Đông. 
Bệnh viện được đưa vào sử dụng từ năm 
1981 và là Bệnh viện đa khoa loại 1 trực 
thuộc Bộ y tế, với chức năng là Bệnh viện 
vùng của khu Đông Bắc..... Là một bệnh 
viện được đầu tư xây dựng bằng sự hỗ trợ 
của nước ngoài nên công tác quy hoạch, 
tổ chức và quản lý của bệnh viện khá đồng 
bộ và quy củ, vì vậy đây chính là địa điểm 
được Ban giám đốc Bệnh viện mắt tW lựa 
chọn để cử cán bộ, viên chức của Bệnh viện 
tham quan học tập và trao đổi kinh nghiệm.
 với mục tiêu bồi dưỡng và nâng cao 
kiến thức, kỹ năng quản lý cho cán bộ, viên 
chức trong Bệnh viện thông qua chuyến 
tham quan học tập, trao đổi kinh nghiệm 
về công tác quản lý, chăm sóc người bệnh 
(nB), .giữa Bệnh viện mắt tW và Bệnh 
viện việt nam thụy Điển uông Bí trong 
thời gian 2 ngày từ 25 - 26/7/2014. Đoàn 
công tác Bệnh viện mắt tW do ts. nguyễn 
xuân hiệp - phó giám đốc làm trưởng 
đoàn, pgs.ts. trần an - phó giám đốc 
cùng 51 cán bộ, viên chức của Bệnh 
viện là Lãnh đạo các khoa, phòng ban 
chức năng, điều dưỡng trưởng khoa, điều 
dưỡng hành chính và điều dưỡng trưởng 
các nhóm chăm sóc cùng tham quan học 
tập và trao đổi kinh nghiệm với Bệnh viện 
bạn. thông qua các lĩnh vực đã được Lãnh 
đạo 2 bên Bệnh viện định hướng, trao đổi 
từ trước như: mô hình phân công chăm sóc 
nB theo đội, công tác quản lý trang thiết 
UÔNg BÍ, QUẢNg NINH
NHỮNg TRẢI NgHIỆM KHÓ QUÊN
Phạm Thị Kim Đức*
* Phòng Điều Dưỡng
20
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
bị, vật tư tiêu hao, nhiệm vụ thường quy 
đi buồng của điều dưỡng trưởng, công tác 
quản lý thuốc, tài chính, nhân lực, quản lý 
chất lượng bệnh viện, ứng dụng công nghệ 
thông tin trong quản lý Bệnh viện,nên khi 
Đoàn công tác của Bệnh viện mắt tW đến 
nơi đã được Bệnh viện bạn đón tiếp nồng 
nhiệt, chân tình và cởi mở.
 Qua phần báo cáo chia sẻ thông tin 
của đại diện 2 Bệnh viện, những nội dung 
được trao đổi tại đây đã phần nào làm 
sáng tỏ những băn khoăn mà thành viên 
trong Đoàn công tác quan tâm như: mô 
hình chăm sóc nB theo đội với nguyên tắc 
lấy nB là trung tâm, trong đó đội trưởng 
là điều dưỡng cùng các thành viên trong 
đội bao gồm bác sỹ điều trị, điều dưỡng 
chăm sóc, hộ lý, học sinh, người nhà nB; 
mô hình quản lý chất lượng tại bệnh viện 
trong đó áp dụng tiêu chuẩn iso ở bộ phận 
hành chính, xét nghiệm và theo tiêu chuẩn 
CQm (cải tiến liên tục) tại các bộ phận 
chuyên môn lâm sàng vì vậy mỗi khi có 
khiếm khuyết, sai sót sẽ được đánh giá để 
cải tiến ngay; công tác kiểm soát nhiễm 
khuẩn được bệnh viện rất quan tâm đầu 
tư về nhân lực và phương tiện để bảo đảm 
thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn theo 
tiêu chuẩn; công tác quản lý dược, ứng 
dụng công nghệ thông tin trong quản lý 
bệnh viện cũng là những điểm sáng với 
nhiều ưu điểm nổi bật.. 
 Cùng tham gia chuyến tham quan 
học tập và trao đổi kinh nghiệm giữa 2 
bệnh viện đợt này, ts. trần Quang huy 
- trưởng phòng Điều dưỡng tiết chế, Bộ 
y tế nguyên là trưởng phòng Điều dưỡng 
của Bệnh viện việt nam thụy Điển uông 
Bí, người được đào tạo rất bài bản, quy 
chuẩn về công tác quản lý theo chương 
trình y tế của thụy Điển đã chia sẻ thêm về 
công tác phân công chăm sóc nB theo đội, 
công tác quản lý điều dưỡng và kiểm soát 
nhiễm khuẩn.đã giúp tôi và thành viên 
trong Đoàn công tác hiểu rõ hơn những ưu 
điểm mà Bệnh viện bạn đã đạt được trong 
quá trình xây dựng và phát triển.
 Chuyến tham quan học tập và trao đổi 
kinh nghiệm với Bệnh viện bạn lần này đã 
để lại trong tôi nhiều cảm xúc. tôi cảm 
nhận được sự quan tâm sâu sắc và có định 
hướng đúng của Ban Lãnh đạo Bệnh viện 
giành cho khối Điều dưỡng. sự thành công 
của chuyến đi đã vượt qua mức kỳ vọng 
của Ban Lãnh đạo Bệnh viện, Ban tổ chức 
và của mỗi thành viên trong đoàn. sau khi 
tham quan học tập tại bệnh viện là chương 
trình giao lưu với các đơn vị y tế trong địa 
bàn đầy sôi nổi và hấp dẫn giúp thành viên 
trong Đoàn công tác gần nhau hơn, thân 
thiết hơn, đoàn kết hơn, yêu ngành nghề 
hơn và hơn cả là gắn bó hơn với Bệnh viện 
nơi họ cùng làm việc và phấn đấu. mong 
rằng, mỗi thành viên trong Đoàn có thể 
áp dụng được những ưu điểm của Bệnh 
viện bạn trong công tác chăm sóc nB, hay 
trong công tác quản lý tại các khoa/phòng 
nơi mình làm việc để công tác quản lý và 
chăm sóc nB ở Bệnh viện mắt tW ngày 
một tốt hơn, ngày càng phát triển để xứng 
đáng là Bệnh viện đầu ngành mắt của cả 
nước và ngang tầm với các nước trong khu 
vực và khối Điều dưỡng tiếp tục nhận được 
sự quan tâm hơn nữa của Ban lãnh đạo 
Bệnh viện để liên tục phát triển. 
VN
H
I 
I U D
NG
21
Thông Tin hướng dẫn chuyên môn
Ảnh 1: TS. Nguyễn Xuân Hiệp - Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt TW tặng TS. Đoàn Thị 
Hồng Hạnh - Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Nam Thụy Điển Uông Bí quà lưu niệm.
Ảnh 2: Bệnh viện Mắt TW và Bệnh viện Việt Nam Thụy Điển Uông Bí đang thảo luận 
về công tác quản lý và chăm sóc NB