Chợ nổi Tây Nam Bộ nhìn từ góc độ văn hóa học

TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 67 
CHỢ NỔI TÂY NAM BỘ 
NHÌN TỪ GÓC ĐỘ VĂN HÓA HỌC 
Võ Văn Sơn* 
Title: Floating markets the 
southwest region of Vietnam 
perspectives cultural studies 
Từ khóa: chợ nổi, hàng hóa, 
Tây Nam Bộ, văn hóa. 
Keywords: floating markets, 
products, the Southwest region 
of Vietnam, culture. 
Thông tin chung: 
Ngày nhận bài: 05/9/2016 
Ngày nhận kết quả bình duyệt: 
26/9/2016 
Ngày chấp nhận đăng bài: 
31/10/2016 
Tác giả: 
* ThS., Trường ĐH Tiền Giang 
Email: vovanson@tgu.edu.vn 
TÓM TẮT 
 ình thành t âu đ i, chợ nổi à n t văn hóa đ c th c a v ng Tây 
Nam Bộ (đồng bằng sông Cửu Long). Bài viết giới thiệu những n t chính: 
Lịch sử hình thành và phát triển chợ nổi, địa điểm họp chợ, phương tiện 
vận chuyển hàng hóa, cách thức giới thiệu sản phẩm, nguyên tắc mua 
bán, tập quán tín ngưỡng c a chợ nổi ở Tây Nam Bộ. 
ABSTRACT 
Formed ages ago, floating markets are the unique culture of the 
Southwest region of Vietnam (Mekong Delta). This article introduces 
some main features of formation and development history of floating 
markets, location of the markets, means of goods transportation, methods 
for product marketing, trading rules, religious beliefs and the image of 
floatings markets in literature and arts of the Southwest region of 
Vietnam. 
1. Đặt vấn đề 
Tây Nam Bộ (đồng bằng sông Cửu Long) là 
khu vực có diện tích 40.548,2km², trải rộng 
trên khắp 13 tỉnh, thành phía Nam của Việt 
Nam. Tây Nam Bộ được xem là vùng đất của 
sông nước. Nơi đây có nhiều con sông, con rạch 
lớn nhỏ đan xen nhau như mạng nhện. Chính 
yếu tố sông nước này đã tác động đến cuộc 
sống của người dân nơi đây và đã tạo nên nền 
“văn minh sông rạch” (Sơn Nam, 2004, tr.30). 
 “Văn minh sông rạch là kết quả quá trình 
thích nghi c a cư dân với môi trư ng tự nhiên 
ở Tây Nam Bộ. Điều này được thể hiện rõ qua 
lối sống, cách sinh hoạt, nhà cửa, đi ại, ẩm 
thực... Trong đó, biểu hiện rõ nhất à phương 
thức giao thương c a cộng đồng, mà tiêu biểu 
là chợ nổi” (Huỳnh Ngọc Thu, 2015, tr.65). 
Nhiều nhà nghiên cứu nhận định, chợ nổi ở 
Tây Nam Bộ được xem là hình thức mua bán, 
sinh hoạt đặc thù của cư dân vùng Tây Nam Bộ. 
Vì vậy, nét sinh hoạt văn hóa này cần được 
gìn giữ và phát huy trong thời đại hiện nay. Vì 
vậy, “chợ nổi là nguồn tài nguyên quý giá, một 
hình thức văn minh thương mại, một đ c trưng 
văn hóa và đ c sản du lịch, niềm tự hào c a vùng 
đất, con ngư i Nam Bộ, vùng Tây Nam Bộ” 
(Nhâm Hùng, 2009, tr.32), góp phần làm nên vẻ 
đẹp văn hóa của đất nước Việt Nam. 
2. Nội dung 
2.1. Lịch sử hình thành và phát triển 
của chợ nổi Tây Nam Bộ 
Chợ nổi ở Tây Nam Bộ đã được nhen 
nhóm từ khi có bước chân của lưu dân người 
Việt vào khai phá vùng đất này từ thế kỷ XVII - 
XVIII. Theo sách Gia Ðịnh Thành Thông Chí thì 
vào năm 1732, chúa Nguyễn hạ chỉ cho dựng 
dinh Long Hồ tại Cái Bè, gọi là Cái Bè Dinh. Lúc 
bấy giờ, vàm Cái Bè được miêu tả là nơi “sông 
sâu nước chảy”, có rất nhiều ghe xuồng từ 
khắp nơi đổ về tập trung buôn bán nhộn nhịp. 
Đến khi chợ Hưng Lợi (Định Tường) ra đời thì 
các đặc điểm về chợ nổi bắt đầu xuất hiện: 
TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 68 
“Hàng hóa liền nhau, chợ gần sông cái. Ngư i 
đi ại đỗ thuyền đợi nước th y triều, cho nên 
sông có nhiều thuyền bán thức ăn” (Nguyễn 
Anh Tuấn, 2007, tr.44-45). Như thế, chợ đã lan 
xuống sông. Đây là dấu hiệu manh nha sự ra 
đời của cách thức mua bán trên sông. 
Đến giữa thế kỉ XIX - XX, khi người Pháp 
chiếm Nam Kỳ, thực hiện chủ trương “đào 
kinh, lập chợ, mở lộ xe” thì hoạt động thương 
mại có điều kiện phát triển “nhảy vọt”. Nhiều 
chợ nổi lần lượt ra đời và đã chứng tỏ được 
những lợi ích thiết thực. Tiêu biểu, “chợ nổi Cái 
Răng(4) được hình thành vào những năm đầu 
c a thế kỷ XX khi các ghe chở hàng gia dụng, 
gốm sứ t Biên Hòa, Sài Gòn, Lái Thiêu xuống; 
các ghe chở lá lợp nhà, chiếu, than đước, cà 
ràng t miệt Cà Mau, Rạch Giá lên tụ họp, mua 
bán” (Nguyễn Trọng Nhân, 2012, tr.62). 
Trong thời gian này, chợ nổi Ngã Bảy (Hậu 
Giang) cũng ra đời và được xem là trung tâm 
đầu mối và là chợ nổi khá sầm uất. Tác giả Sơn 
Nam cũng cũng ghi nhận về chợ nổi Ngã Bảy: 
“Chợ sung túc hơn nhiều huyện lỵ có thể nói là 
phồn thịnh hơn tỉnh lỵ Hà Tiên. Buổi sáng, lúc 
nhóm chợ xuồng ghe tấp nập, đến nỗi chúng ta 
có thể đi một vòng tròn qua năm con kinh xáng, 
bằng cách chuyền t xuồng này sang ghe kia, 
đậu sát bên xuồng câu tôm, ghe ươn, ghe cà 
vòm, ghe tam bản kiểu Cần Thơ chen nhau trên 
v ng nước m n trong khi tàu đò, tàu dòng ghe 
xúp len in ỏi cố vạch một lối thoát (Sơn Nam, 
2005, tr.122). Sự ra đời của chợ nổi Cái Răng 
và Ngã Bảy cho thấy tính hoàn thiện của kiểu 
cách nhóm chợ trên sông với qui mô lớn, số 
lượng tàu ghe buôn bán tăng lên, mỗi lúc càng 
nhiều người tụ họp dần dần làm cho chợ nổi 
thêm sung túc. 
Sau đó, các chợ nổi khác của Tây Nam Bộ 
cũng lần lượt hình thành và phát triển. Tính 
đến hiện nay, vùng Tây Nam Bộ có khoảng 9 
 (4) Ngày 9/7/2016, Bộ Văn hóa - Thể thao - Du 
 ịch công nhận chợ nổi Cái Răng quận Cái Răng 
(thành phố Cần Thơ) à Di sản văn hóa phi vật thể 
quốc gia. ơn 100 năm hình thành và phát triển, chợ 
nổi Cái Răng trở thành biểu tượng du ịch đ c trưng 
c a thành phố Cần Thơ. 
chợ nổi còn hoạt động. Đó là chợ nổi: Trà Ôn 
(Vĩnh Long), Ba Ngàn (Hậu Giang), Long Xuyên, 
Châu Đốc (An Giang), Sông Trẹm, Năm Căn (Cà 
Mau), Vĩnh Thuận (Kiên Giang) Nét đặc trưng 
quan trọng của các chợ nổi này là tạo nên một 
hệ thống luân chuyển hàng hóa từ chợ này đến 
chợ khác bằng đường thủy (xem hình 1). 
Hiện nay, chợ nổi Cái Răng, Phong Điền, 
Phụng Hiệp (thành phố Cần Thơ) và chợ nổi Cái 
Bè (tỉnh Tiền Giang) là những chợ đầu mối 
quan trọng trong hệ thống chợ nổi ở Tây Nam 
Bộ. Các thương lái thường điều ghe lớn đến lấy 
hàng từ các chợ này sau đó chuyển về các chợ 
Vĩnh Thuận, Ngã Năm, Gành Hào... bán lại cho 
các ghe nhỏ để phân phối đến người tiêu dùng. 
Hình 1. Chợ nổi Cái Bè tháng 5/2015 
(Ảnh: Võ Văn Sơn) 
Nhìn chung, sự ra đời của các chợ nổi là 
một sự sáng tạo của người dân Tây Nam Bộ 
trong những ngày đầu ổn định cuộc sống, được 
manh nha, sơ khai khoảng thế kỉ XVII - XVIII và 
hoàn thiện dần vào thế kỉ thứ XIX - XX. Hệ thống 
các chợ nổi đã đánh dấu bước phát triển lớn 
trong sự phát triển nền kinh tế và tạo nên một 
nét văn hóa đặc trưng riêng của cư dân vùng 
Tây Nam Bộ nói riêng và Nam Bộ nói chung. 
2.2. Đặc điểm của chợ nổi Tây Nam Bộ 
2.2.1. Điểm họp chợ nổi 
Hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng 
chịt là điều kiện thuận lợi cho người dân Tây 
Nam Bộ phát triển các hình thức vận tải và 
mua bán đường thủy nội địa. Chợ nổi thường 
họp ở nơi là đầu mối của các tuyến giao 
thông đường thủy gắn với các khu vực lận 
cận có giao thông đường bộ chưa phát triển 
vì đây là vị trí thuận lợi nhất trong vùng để 
TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 69 
người bán và người mua thông qua đường 
thủy gặp nhau thực hiện các hoạt động mua 
bán. Đây là điều kiện chính cho sự hình 
thành và phát triển của các chợ nổi: Ngã 
Năm, Ngã Bảy, Cái Răng, Phong Điền, Phụng 
Hiệp, Trà Ôn, Cái Bè, 
Đa phần, các chợ nổi đều nhóm họp ở 
những nơi ngã ba, ngã tư sông, các miệng vàm 
hoặc ở tại tuyến kênh, sông không rộng quá 
mà cũng không quá hẹp, không quá cạn mà 
cũng không quá sâu, có biên độ triều khá ổn 
định và có tốc độ dòng chảy chậm tạo điều 
kiện thuận lợi cho việc neo đậu ghe để giao 
dịch mua bán. Một đặc điểm hết sức chung là 
tất cả chợ nổi đều tọa lạc trên trục giao thông 
và giao thương chiến lược cạnh sông Tiền, 
sông Hậu và các chi lưu, kinh đào dài rộng. Từ 
các chợ nổi có thể đưa hàng hóa về khắp các 
địa phương ở đồng bằng sông Cửu Long. 
Một đặc điểm nữa cũng rất nổi bật của 
chợ nổi là thường họp ở cạnh chợ họp cố định 
trên bờ, gần với một khu vực đông dân cư tập 
trung (thị trấn, thị xã, thành phố). Các chợ 
trên bờ cũng có vị trí là quay mặt ra sông theo 
hướng mở, tạo thế “trên bến dưới thuyền” 
của vùng Tây Nam Bộ. Đa phần những chợ nổi 
đã khảo sát đều có vị trí tại thị tứ (chợ nổi 
Ngã Năm tại thị trấn Ngã Năm, chợ nổi Ngã 
Bảy tại thị xã Ngã Bảy, chợ nổi Cái Răng tại 
quận Cái Răng, chợ nổi Trà Ôn thị trấn Trà 
Ôn, chợ nổi Cái Bè tại thị trấn Cái Bè). Chính 
vì vậy, chợ nổi đóng vai trò là chợ đầu mối 
trong việc cung cấp nguồn nông sản cho cư 
dân vùng thị tứ. 
Ngoài ra, các chợ nổi cũng nằm liền kề với 
những vùng miệt vườn, miệt rẫy như chợ nổi 
Phong Điền (thành phố Cần Thơ) nằm cạnh 
vườn cam, vườn quýt, vườn dâu. Chợ nổi Cái 
Bè (tỉnh Tiền Giang) nằm trên đoạn sông Tiền, 
giáp vùng có nhiều trái cây như: Bưởi da xanh, 
xoài cát Hòa Lộc, vú sữa Lò Rèn; gần đó là vùng 
chợ Lách Bến Tre nổi tiếng với sầu riêng, măng 
cụt. Dọc con kênh đi vào chợ nổi Ngã Bảy là 
một khu vườn với đầy đủ các loại trái cây và 
rau củ của miệt vườn như: Dừa, cam, dưa hấu, 
rau cải, các loại củ 
2.2.2. Phương tiện vận chuyển và hàng hóa 
ở chợ nổi 
Thuở ban đầu, người buôn bán trên chợ 
nổi nhóm họp bằng xuồng ba lá, xuồng năm lá, 
ghe tam bản. Hiện nay, phương tiện vận 
chuyển hàng hóa ở chợ nổi còn có tắc ráng, ghe 
máy. Người đi mua cũng đến chợ bằng xuồng, 
ghe. Những chiếc xuồng con len lỏi khéo léo 
giữa hàng trăm ghe thuyền mà hiếm khi có va 
quệt xảy ra. Cư dân ở Tây Nam Bộ vốn chân 
chất và trọng nghĩa tình. Họ mua bán và trao 
đổi hàng hóa và ứng xử rất chan hòa, không có 
cảnh giành giật hàng hóa. Mỗi chiếc ghe là một 
gia đình “lưu động” trên sông, trong đó có cả 
những gia đình hai thế hệ. Họ coi chiếc ghe là 
nhà, khách hàng là người thân lối xóm. 
Qua bao đời nay, cư dân ở các chợ nổi Tây 
Nam Bộ vẫn giữ nguyên nét sinh hoạt đặc 
trưng này: 
“Tàu ớn, tàu nhỏ ăng xăng; 
Ghe đò các chợ giăng giăng nẻo đư ng” 
2.2.3. àng hóa ở chợ nổi 
Ngày nay có thể khẳng định rằng hàng hóa 
ở chợ nổi Tây Nam Bộ rất phong phú và đa 
dạng gần như không thua kém gì các chợ trên 
bờ. “Th i sơ khai, hàng hóa ch ực ở chợ nổi có 
 ẽ à món ăn, thức uống cung ứng cho ngư i đi 
ghe đư ng dài. Th i thịnh hành, hàng hóa chợ 
nổi đa ngành, đa dạng v a cung ứng cho giới 
thương hồ, v a giải quyết nhu cầu cho cư dân 
địa phương Th i phát triển, hàng hóa chợ nổi 
tập trung nhiều nhất à: Trái cây, rau c , 
phương thức giao thương ch yếu à mua bán 
sỉ”(Nhâm Hùng, 2009, tr.54). 
Cũng như chợ trên bờ, hàng hóa chợ nổi 
cũng được chia làm nhiều nhóm hàng hóa khác 
nhau nhằm đáp ứng mọi nhu cầu và tiện ích cho 
người dân vùng ven sông. Chủ yếu đó là các 
nhóm hàng hóa: Nhóm hàng nông sản (các loại 
trái cây, rau, củ, hoa, cây cảnh,...); nhóm thực 
phẩm tươi sống (các loại thịt, cá tươi, các loại 
động vật); nhóm hàng thủ công nghiệp (tô, 
chén, đĩa, ly, lu, hủ, cà ràng, thúng, nia, rổ, sàng, 
cần xé, làm bằng tre, trúc, lưới, vó, các loại cần 
câu, đăng, chỉa,); nhóm hàng phục vụ vận 
TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 70 
chuyển (xăng, dầu hỏa, dầu chạy máy, nhớt, 
ga,); nhóm hàng gia dụng (quần áo, giày dép, 
xà bông, dầu gội, kem đánh răng, bàn chải, 
đường, sữa, muối, kim, chỉ, lược chải đầu, 
gương soi,) được bày bán cố định trên các ghe 
tạp hóa nổi hoặc các ghe hàng lưu động. Dân địa 
phương và các vùng lân cận thường sử dụng các 
ghe, xuồng trung bình chở các mặt hàng nông 
sa n đe n đa y tie u thu , ca c thương la i sư du ng 
ghe ba u lơ n đe thu mua. Tư đa y, ha ng ho a se 
theo các thương lái xuôi dòng toả đi khắp nơi. 
Dù họp trên sông nước, giao thông hoàn 
toàn bằng đường thủy nhưng chợ nổi vẫn 
mang đầy đủ các yếu tố đặc trưng của chợ nói 
chung, đó là hàng hóa đa dạng, đáp ứng được 
các nhu cầu cần thiết của người dân. Qua đó 
cho thấy, trong điều kiện địa hình sông nước 
chằng chịt như ở Tây Nam Bộ, người dân vẫn 
có thể tận dụng và sáng tạo để làm kinh tế và 
phát triển kinh tế một cách thuận lợi nhất. 
Hình 2. Cảnh buôn bán ở chợ nổi Cái Răng 
tháng 4/2015. (Ảnh: Võ Văn Sơn) 
2.2.4. Cách thức giới thiệu sản phẩm 
Phong cách rao hàng và tiếp thị sản phẩm 
bằng “cây bẹo” là một nét văn hóa giao thương 
độc đáo chỉ có ở chợ nổi (xem Hình 2). Người 
bán hàng thường dùng một cây tre dài (hay 
còn gọi là cây sào) dài từ 3 - 5m. Cây bẹo 
thường được treo ở độ cao trung bình, không 
quá cao hoặc quá thấp, dễ dàng với tầm nhìn 
của khách hàng. Trên cây bẹo, người ta “bẹo” 
lơ lửng những món hàng có trên ghe, mỗi thứ 
một ít gọi là hàng mẫu, để khi khách hàng tới 
họ thấy người bán này “bẹo” thứ gì thì có nghĩa 
là trong ghe bán thứ hàng hóa đó, khách đi chợ 
cứ ghé thẳng tới ghe và mua hàng. Có thể nói, 
“cây bẹo” chính là nét riêng của chợ nổi và 
được sử dụng rộng rãi là bởi vì không gian 
mênh mông sông nước cộng với tiếng máy nổ 
của động cơ sẽ phần nào át đi tiếng rao của 
người bán. Đây là hình thức quảng cáo 
(marketing) sơ khai, đơn giản nhưng rất hiệu 
quả. Cho đến nay, cây bẹo vẫn là cách thức 
“quảng cáo” duy nhất có thời gian tồn tại lâu 
đời nhất trên đất Tây Nam Bộ. Chính vì vậy, thi 
sĩ Huỳnh Kim đã mô tả: 
“Chợ đã nổi t giữa đêm về sáng 
Ta vẫn chìm t giữa buổi hoàng hôn 
Em treo bẹo Cái Răng, Ba Láng 
Ta Thương hồ Vàm Sáng, Cần Thơ 
 (“Chợ nổi Cái răng”, 2005) 
Bên cạnh hình thức cây bẹo truyền thống, 
cư dân ở chợ nổi còn sử dụng các phương thức 
giới thiệu sản phẩm hiện đại như: Phân khu 
vực cho hàng hóa (chợ nổi Trà Ôn, chợ nổi Ngã 
Năm, chợ nổi Cái Răng: Mỗi nhóm hàng hóa, 
cây trái được phân thành từng khu riêng trên 
chợ); dùng bảng hiệu, hộp đèn, áp phích, băng 
rôn; dùng loa phát tiếng rao hàng đã thu sẵn; 
đánh kẽng gọi hàng; dùng điện thoại di động 
gọi hàng. 
2.2.5. Phương thức và nguyên tắc buôn bán 
sản phẩm 
Buôn bán hai chiều, đó là phương thức 
mua bán phổ biến của cư dân chợ nổi. Hàng 
hóa từ trên miệt vườn được vận chuyển về 
bằng những chiếc xuồng hay ghe bầu, họ 
không neo đậu lâu như trước mà đi nhỏ lẻ 
xuống tận các vùng sâu, vùng xa, vào các kênh 
rạch rao bán, trao đổi sản phẩm, chẳng hạn lấy 
trái cây đổi cá, lấy rau đổi gà, vịt chứ không 
nhất thiết người dân chỉ có tiền mới mua được. 
Hết hàng, họ mua lại những sản phẩm tại của 
địa phương đó mang về trao đổi với nhà 
vườn. Hành trình xuôi ngược như thế đã tạo 
cho chợ nổi Tây Nam Bộ có nét đặc thù riêng 
biệt mà không dễ nơi nào có được. 
Tác giả đã tiến hành khảo sát chợ nổi Cái 
Bè, các chủ ghe cho biết, họ luôn có mạng lưới 
thương lái nhỏ ở các vườn thuộc khu vực vùng 
chợ nổi. Khi cần hàng, các chủ ghe sẽ gọi điện 
cho thương lái giúp họ gom hàng tại các chủ 
vườn. Sau khi đủ hàng, chủ ghe sẽ vận chuyển 
hàng của mình để phân phối lại. Thông thường, 
TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 71 
muốn đủ hàng, các chủ ghe phải có số lượng 
thương lái đông. Các thương lái này không nằm 
ở một khu vực nhất định mà trải dài theo dọc 
các tuyến chợ nổi. Sau khi chủ ghe lấy hàng ở 
chợ nổi này sẽ di chuyển sang chợ nổi khác để 
tiếp tục lấy thêm hàng. Trong lúc đợi lấy thêm 
hàng, họ cũng bán bớt hàng trên ghe. Theo 
nhiều chủ ghe, cuộc hành trình bán hàng của họ 
thường kéo dài từ 3 ngày đến một tuần. 
Đặc biệt, người dân Tây Nam Bộ thường 
có nguyên tắc mua bán rất nhanh, gọn và trọng 
tình nghĩa “thuận mua, vừa bán”. Trong đó, 
chữ “tín” được người thương lái rất coi trọng. 
Bởi vì, ở các chợ họp trên sông nước, thông 
thường, mỗi lần giao dịch chỉ diễn ra trong 
thời gian ngắn. Khi người bán chào hàng, 
người mua gọi vào gần ghe để xem và mua 
hàng. Nhờ chữ tín được tôn trọng nên dù khối 
lượng hàng hóa cả chục tấn, cũng chỉ giao dịch 
bằng miệng, không kỳ kèo và nói thách về giá. 
Mọi người thấm nhuần các quy ước, thông lệ 
mua bán trên sông nên đã tự thỏa thuận, vạch 
ra một công thức, trật tự giao thương riêng, 
nhờ đó mà hoạt động mua bán diễn ra được 
nhanh chóng. 
2.2.6. Các hình thức trao đổi và đo ư ng 
hàng hóa ở chợ nổi 
Chợ nổi nào cũng vậy, rất nhiều ghe 
thương lái từ nhiều vùng, nhiều địa phương 
đến giao dịch. Phương thức giao thương chung 
của họ là chào hàng qua hình thức “cây bẹo” 
treo trước mũi ghe. Bạn ghé ghe nào cần mua 
cứ đến xem hàng rồi ngã giá, mặt hàng trái cây 
thì có loại một, loại hai, loại ba, và các mặt 
hàng khác. Hai bên thương lượng, đồng ý loại 
nào thì bán mua loại đó theo giao ước, thoả 
thuận. Ngoài sự thương lượng về giá cả tính 
theo đơn vị, họ còn phải thỏa thuận về sử dụng 
công cụ cân, đo, đong, đếm như thế nào để hài 
lòng cả hai phía. Vì vậy, các thương lái ở chợ 
nổi thường xác định việc đo lường hàng hóa 
bằng cân, đong, đo đếm, thậm chí họ có thể 
ước lượng số lượng, trọng lượng hàng hóa 
bằng tay, bằng mắt. 
Theo khảo sát của tác giả, các chợ nổi ở 
Tây Nam Bộ từng tồn tại hai kiểu cách mua 
bán cơ bản là bán sỉ và bán lẻ. Nếu người mua 
muốn mua sỉ thì người bán sẽ bán với giá rẻ 
hơn so với người mua lẻ. Hai kiểu mua bán sỉ 
và lẻ được cụ thể bằng cách đo lường chung, 
đó là bằng: Giạ (20kg lúa, gạo), lít, chai, lon, 
cân ký, và đếm thì có đếm thiên (bằng 1000 
đơn vị hàng hoá), đếm trăm (bằng 100 đơn vị 
hàng hóa), đếm chục (10, 12, 14, 16, 18 đơn vị 
hàng hoá)(5), đếm chiếc, đếm cái, có khi tính 
bằng rổ, thúng, cần xé, Tất cả những cách 
thức đo lường đó đã được giới thương nhân tự 
đặt ra và chấp thuận. Từ đó, họ mang ra sử 
dụng như một quy tắc bất thành văn. Người 
mua, người bán cứ theo đó mà tính toán, đo 
lường. Có thể nói, phương thức mua bán và đo 
lường hàng hoá tại các chợ nổi là một sáng tạo 
đặc biệt của cư dân vùng sông nước. 
2.2.7. Tập quán tín ngưỡng, kiêng kị ở chợ nổi 
Người làm nghề buôn bán trên sông nước 
“rày đây mai đó”, lênh đênh từ chợ nổi này đến 
chợ nổi khác, vùng này đến vùng khác, đời 
sống tín ngưỡng lại có nét riêng. Trong nội 
thất ghe, họ thường bố trí một bàn thờ Phật, 
hoặc thờ Thủy Long, Bà Cậu, Thần Tài. Đi sông 
nước thường thờ Quan Âm Bồ Tát, cầu mong 
được an lành. Có “nạn” sẽ được “bề trên” che 
chở. Mỗi tối họ đều nhang khói với lòng thành 
vài ba câu khấn vái. Ngày rằm, ngày lễ cũng 
mua hoa quả tươi chưng lên bàn thờ. Cũng 
như trên bờ, người làm ăn thường mua hoa 
tươi, bánh trái để cúng kiến vào ngày mùng hai 
và mười sáu âm lịch trong tháng. “Theo tín 
ngưỡng c a giới thương hồ, có việc gì họ cũng 
thư ng hay khấn vái Bà Th y ho c à Bá, à 
những vị thần cai quản khúc sông nơi họ buôn 
bán, theo họ thì rất inh thiêng. Nếu xảy ra xung 
đột trong kinh doanh mà không có hướng giải 
quyết họ thư ng hay thề à có Bà Th y, à Bá 
 àm chứng cho sự trong sạch không gian ận 
c a họ”(Nguyễn Thị Thoa, 2011, tr.93). 
Bên cạnh, họ rất tin vào vận may, hên xui 
may rủi. Họ cho rằng buôn bán trên sông là 
nghề “bà Cậu”, đầu xuôi thì đuôi lọt, mua nhanh 
bán nhanh, mua may bán đắt, nên khi khách 
(5) Ở một số địa phương c a v ng Tây Nam Bộ, cư 
dân mua bán còn quy ước một chục “có đầu” bằng 12, có 
nơi một chục bằng 14, 16, có khi tới 18 đơn vị hàng hóa. 
Có thể nói cách tính này phần nào còn nói ên tính rộng 
rãi, hào phóng c a ngư i dân ở v ng đất mới. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC YERSIN 
01 (11/2016) 72 
xuống ghe mua hàng, bao giờ họ cũng đón tiếp 
rất niềm nở, lịch sự và thân thiện, thao tác 
nhanh nhẹn, không để người mua phải đợi lâu. 
Vào mỗi buổi sáng, họ cầu mong gặp được một 
người mở hàng có duyên cho một ngày bán đắt. 
Để lấy sự may mắn, khi mở hàng, người bán 
thường rao sát giá, nhưng không bán liền, mà 
chờ người mua mặc cả một vài lần cho không 
khí thêm rôm rả. Khi đã thuận mua, vừa bán, ấy 
là lúc họ cảm thấy rất hài lòng. 
Yếu tố tâm lý ảnh hưởng rất nhiều đến tính 
cách của cư dân chợ nổi. Do đó hình thành 
những tập quán kiêng kỵ trong mua bán. Họ rất 
kiêng cử những lời độc địa chua cay, quái gở, 
đồng thời tránh dùng những từ: Úp, lật, rơi, rớt, 
đổ, ngã, sẩy, trở, lăn, té, nhào, Trên đường đi 
mua bán, người ngồi trên ghe xuồng kỵ gặp rắn 
và ngỗng lội trước mũi ghe, kỵ chở mèo và rùa 
(thậm chí tài công và chủ ghe cũng không ăn thịt 
mèo và rắn). Trái lại khi gặp chó lội ngang sông 
là điềm hên, gặp đom đóm bay nhiều là điềm tốt 
lành. Ngoài ra, khi ngồi trên xuồng ghe lỡ để rơi 
con dao xuống nước, phải lặn mò cho được vì 
việc mất dao dưới đáy nước là điều cấm kỵ. 
3. Kết luận 
Có thể nói, chợ nổi ra đời là một quy luật 
tất yếu của sự phát triển trong lĩnh vực 
thương mại nhằm đáp ứng nhu cầu phân 
phối, tiêu thụ hàng hóa của cư dân trong 
vùng khi điều kiện giao thông đường bộ còn 
nhiều hạn chế và đồng thời còn thể hiện tập 
quán đi lại, mua bán trên sông của một bộ 
phận đông đảo cư dân ở vùng đất mới. Sự ra 
đời và phát triển chợ nổi đã khẳng định tinh 
thần năng động, đầy sáng tạo của người dân 
Tây Nam Bộ. 
Mỗi chợ nổi đã hội tụ đủ các yếu tố: Là 
đầu mối tiêu thụ hàng nông sản, là điểm trung 
chuyển hàng hóa trong vùng, đem lại công ăn 
việc làm đáng kể cho người dân địa phương. 
Bên cạnh đó, nhiều chợ nổi còn là điểm thu 
hút du khách trong và ngoài nước đến tham 
quan. Qua bao đời nay, chợ nổi ở Tây Nam Bộ 
vẫn giữ nguyên nét sinh hoạt đặc trưng này. 
Từ đây, cây trái hoa quả và thủy sản sẽ theo 
các thương lái xuôi dòng toả đi khắp cả nước. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Trịnh Hoài Đức (Đỗ Mộng Khương 
dịch năm 1998). Gia Định thành thông chí. Hà 
Nội: Nhà xuất bản Giáo dục. 
2. Nhâm Hùng. (2009). Chợ nổi vùng 
đồng bằng sông Cửu Long. TP. Hồ Chí Minh: 
Nhà xuất bản Trẻ. 
3. Huỳnh Kim. (12.7.2005). Chợ nổi Cái 
Răng. Truy cập ngày 20/5/2015, từ 
Tho-cua-Huynh-Kim/45157530/105. 
4. Sơn Nam. (2004). Đồng bằng sông 
Cửu Long - Nét sinh hoạt xưa và văn minh miệt 
vư n. TP. Hồ Chí Minh: Nhà xuất bản Trẻ 
5. Sơn Nam. (2005). Tìm hiểu đất Hậu 
Giang và lịch sử đất An Giang. TP. Hồ Chí Minh: 
Nhà xuất bản Trẻ. 
6. Nguyễn Phúc Nghiệp. (1998). Kinh tế 
nông nghiệp Tiền Giang thế kỷ XIX. TP. Hồ Chí 
Minh: Nhà xuất bản Trẻ. 
7. Nguyễn Trọng Nhân. (2012). Bước 
đầu tìm hiểu du lịch đồng bằng sông Cửu Long. 
Tạp chí Khoa học Trư ng Đại học Khoa học và 
Xã hội Nhân văn, 28, 62. 
8. Huỳnh Ngọc Thu. (2015). Chợ nổi ở 
Đồng bằng sông Cửu Long hiện nay. Tạp chí 
Khoa học Trư ng Đại học Khoa học và Xã hội 
Nhân văn, 18, 65. 
9. Nguyễn Anh Tuấn (chủ biên năm 
2007). Địa chí Tiền Giang (tập 2). Ban Tuyên 
Giáo Tỉnh ủy Tiền Giang và Trung tâm 
UNESCO thông tin tư liệu Lịch sử và Văn hóa 
Việt Nam. 
10. Nguyễn Thị Thoa. (2011). Vai trò 
c a Chợ trong đ i sống ngư i Việt. Luận văn 
thạc sĩ sử học. Trường Đại học Khoa học và 
Xã hội Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh, TP. 
Hồ Chí Minh.