Doppler ứng dụng trong sản phụ khoa - Nguyễn Quang Trọng

"People only see what they are prepared to see." 
Ralph Waldo Emerson
DOPPLER ỨNG DỤNG 
TRONG SẢN PHỤ KHOA
BS. NGUYỄN QUANG TRỌNG
(Update 25/11/2008)
KHOA CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
BỆNH VIỆN AN BÌNH - TP.HCM
NỘI DUNG
„ Đại cương.
„ Thai chậm phát triển trong tử cung – IUGR. 
„ Doppler khảo sát bệnh lý thai nhi (trừ tim).
„ Doppler khảo sát dây rốn.
„ Doppler khảo sát bệnh lý TB nuôi.
„ Doppler khảo sát bệnh lý nội mạc tử cung.
„ Doppler khảo sát thai lạc chỗ.
„ Doppler khảo sát bệnh lý buồng trứng.
„ Kết luận.
ĐẠI CƯƠNG
„ Từ khi ra đời, siêu âm 2D đã làm thay đổi hoàn toàn 
bộ mặt của ngành chẩn đoán hình ảnh trong sản-phụ
khoa. 
„ Tiếp đến - siêu âm Doppler khởi đầu được sử dụng 
trong khảo sát hệ tim-mạch – cũng dần dần được ứng 
dụng vào trong sản phụ khoa.
„ Việc ứng dụng Doppler vào siêu âm sản-phụ khoa đã 
bổ sung cho siêu âm 2D, đem lại nhiều thông tin hơn 
trong chẩn đoán.
THAI CHẬM PHÁT TRIỂN TRONG TỬ CUNG
(INTRAUTERINE GROWTH RESTRICTION - IUGR)
„ Bên cạnh việc đo đạc kích thước của thai nhi so với 
trị số bình thường tương ứng với tuổi thai, đo chỉ số
ối (AFI), người ta còn đánh giá sự nuôi dưỡng thai 
nhi dựa vào việc khảo sát các mạch máu ảnh hưởng 
đến sự phát triển của thai nhi: ĐM tử cung, ĐM rốn, 
ĐM não giữa và ống tĩnh mạch.
„ Vì phổ Doppler thay đổi theo tuổi thai, việc đánh giá
thai chậm phát triển trong TC chỉ có giá trị khi ta biết 
chính xác tuổi của thai.
ĐỘNG MẠCH TỬ CUNG
Đầu dò đặt cạnh phần thấp của tử
cung, từ từ xoay đầu dò để xác định 
ĐM chậu trong, rồi ĐM tử cung. 
ĐM tử cung tách ra từ ĐM chậu trong
„ ĐM tử cung tách ra từ ĐM chậu trong.
„ Hai ĐM chạy hai bên tử cung và thông nối với nhau.
„ ĐM tử cung chia ra các nhánh ĐM cung trước và sau, rồi đến 
ĐM xoắn trong cơ tử cung.
„ Lưu lượng của ĐM tử cung từ 50ml/phút ở TC không thai 
nghén, tăng lên 700ml/phút ở tam cá nguyệt III (gấp trên 10 
lần).
ĐM chậu trong P
ĐM tử cung P
Nhánh trước ĐM tử cung P
Nhánh sau ĐM tử cung P
ĐM tử cung: phổ bình thường trước 
26 tuần có chỗ khuyết tiền tâm trương.
ĐM tử cung không mang thai
notch notch
Tam cá nguyệt I Trước 26 tuần Sau 26 tuần
DOPPLER ĐỘNG MẠCH TỬ CUNG
- Bình thường, sau 26 tuần phổ Doppler không còn 
chỗ khuyết (notch) tiền tâm trương, S/D ratio ≤ 2,5.
- Sau 26 tuần, ta gọi là suy tuần hoàn tử cung-nhau 
khi tồn tại chỗ khuyết hoặc nặng hơn là sóng đảo 
ngược tiền tâm trương, S/D ratio > 2,5. 
reverse
ĐỘNG MẠCH RỐN
„ Ở tam cá nguyệt I, phổ Doppler bình thường của ĐM 
rốn đặc trưng bởi sự thiếu vắng dòng chảy cuối tâm 
trương (absent end-diastolic flow).
„ Cùng với sự phát triển của thai, cung lượng tim thai 
tăng, cả vận tốc tâm thu lẫn tâm trương trong ĐM 
cuống rốn đều tăng, từ 18 tuần tuổi, ta thấy xuất hiện 
dòng chảy cuối tâm trương (end-diastolic flow).
„ Doppler ĐM rốn được sử dụng để đánh giá sự phát 
triển của thai nhi trong tam cá nguyệt II & III.
„ Tỷ lệ vận tốc giữa tâm thu và tâm trương 
(systolic/diastolic ratio – S/D ratio) cung cấp thông 
tin về kháng lực mạch máu trong bánh nhau.
„ Bình thường S/D ratio giảm dần về cuối thai kỳ, vì
rằng càng về cuối thai kỳ, nhu cầu dinh dưỡng của 
thai càng cao, máu đến thai nhi nhiều, ĐM rốn phải 
tăng lưu lượng để đưa máu trở về bánh nhau.
DOPPLER ĐỘNG MẠCH RỐN
- Trong tam cá nguyệt I và đầu tam cá nguyệt II, không có phổ cuối tâm 
trương.
- Phổ cuối tâm trương xuất hiện từ tuần thứ 18 của thai kỳ.
- Bình thường S/D ratio giảm dần về cuối thai kỳ:
+ Thai 26-30 tuần: S/D ratio ≤ 4
+ Thai 30-34 tuần: S/D ratio ≤ 3,5
+ Thai > 34 tuần: S/D ratio ≤ 3
- S/D ratio tăng cao quá giới hạn cho phép khi trở kháng của bánh nhau tăng 
cao. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ thai bệnh và thai chết chu sinh (perinatal 
morbidity and mortality). 
- Sự thiếu vắng (absent) hoặc đảo ngược (reversed) dòng cuối tâm trương 
(end diastolic flow) nói lên trở kháng rất cao ở bánh nhau, điều này làm cho 
tiên lượng trở nên rất xấu.
DOPPLER ĐỘNG MẠCH CUỐNG RỐN BÌNH THƯỜNG
Lưu ý rằng khi làm Doppler mạch máu cuống rốn, cửa sổ thường đặt 
bao trùm cả ĐM và TM rốn.
DOPPLER ĐỘNG MẠCH CUỐNG RỐN BÌNH THƯỜNG
Tuần thứ 10 Tuần thứ 24 Gần sinh
DOPPLER ĐỘNG MẠCH RỐN BÌNH THƯỜNG
Tam cá nguyệt I Từ tuần thứ 18 Tam cá nguyệt III
Tuần 16
Tuần 20
Tuần 24
Tuần 28
Tuần 32
Tuần 36
Tuần 40
Bình thường thai > 34 tuần: S/D ratio ≤ 3 
Thai 35 tuần, S/D = 3,5 Thai 35 tuần, S/D = 3,76
IUGR
Absent end-diastolic flow
SEVERE IUGR
Reversed end-diastolic flow
SEVERE IUGR
IUGR
Thai 28 tuần, Reversed 
end-diastolic flowThai 28 tuần, S/D ≤ 4 Thai 28 tuần, S/D > 4
Bình thường thai 26-30 
tuần: S/D ratio ≤ 4
Thai 28 tuần, Absent 
end-diastolic flow
SEVERE IUGR
„ Với Doppler màu, đa giác Willis dễ thấy ở lát cắt 
ngang nền sọ thai nhi. ĐM não giữa chạy dọc theo bờ 
xương bướm.
Thai 28 tuần
„ Phổ Doppler ĐM não giữa ở thai nhi 28-32 tuần có
PSV cao và EDV thấp, PI = S-D/mean > 1,45. Thai 
đủ tháng PI = 1. PI có ý nghĩa bệnh lý khi < 1.
„ Như vậy điều đáng lưu ý là khác với người lớn, ở thai 
nhi, bình thường trở kháng của ĐM não khá cao.
„ Khi tình trạng thiếu Oxy não xảy ra (ở thai chậm phát 
triển trong tử cung), tuần hoàn não sẽ thay đổi bằng 
cách giảm trở kháng để tăng dòng chảy trong thì tâm 
trương. Ta gọi đó là sự tái phân phối tuần hoàn não 
(cerebral blood flow redistribution).
Tam cá nguyệt I Tam cá nguyệt II & III
Thai 28 tuần, SEVERE 
IUGR: tái phân phối tuần 
hoàn não.
Thai 28 tuần, không có phổ cuối 
tâm trương ở ĐM rốn Tái phân phối tuần hoàn não
IUGR
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1459-1488
Thai 36 tuần, khuyết (notch) 
tiền tâm trương ở ĐM tử cung. Tái phân phối tuần hoàn não
IUGR
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1459-1488
So sánh phổ Doppler bình thường của ĐM não giữa và ĐM rốn, ta 
thấy rằng EDV của ĐM rốn luôn luôn cao hơn ĐM não giữa 
TỶ SỐ RI GIỮA ĐM NÃO GIỮA VÀ ĐM RỐN
- Bình thường, EDV ở ĐM não giữa luôn luôn thấp hơn EDV ở ĐM rốn ở bất kỳ
tuổi thai nào. Vì thế chỉ số kháng (RI) của ĐM não giữa luôn cao hơn ĐM rốn.
CRI/URI > 1,1
- Gọi là tái phân phối tuần hoàn thai nhi (fetal flow redistribution) khi:
CRI/URI < 1,1 
Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd Edition. 2005
Thai 35 tuần, CRI/URI = 0,60 Æ
IUGR
Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd Edition. 2005
Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd Edition. 2005
- Bình thường, S # 50-60cm/s, a > 0.
- Doppler ống TM bất thường khi: a = 0 hoặc 
âm (nói lên sự chênh lệch áp suất cao ở nhĩ
(P)).
- Tam cá nguyệt I: Doppler ống TM bất thường 
gặp ở thai nhi bất thường NST và dị tật tim.
- Tam cá nguyệt II & III: Doppler ống TM bất 
thường gặp ở thai chậm phát triển trong tử
cung (IUGR) và thai dị tật tim.
Phổ bình thường 
với a > 0.
Từ tuần 11-14: Doppler ống tĩnh mạch bất thường gặp ở 5% thai nhi có NST 
bình thường, và gặp ở 80% thai nhi Trisomy 21.
Phổ Doppler ống tĩnh mạch bao gồm 3 pha:
-S: tâm thu thất, đồng thời ống TM co bóp để máu qua lỗ bầu dục.
-D: tâm trương thất, van 3 lá mở tạo áp lực âm, hút máu về tim.
-a: nhĩ (P) co bóp cuối tâm trương tạo phổ đảo ngược.
IVC
S
D
A
UV
DV
Sau khi dùng Doppler 
màu để xác định ống tĩnh 
mạch, ta dùng Doppler 
xung để đo phổ ở lát cắt 
dọc cạnh giữa (P) hoặc ở
lát cắt ngang bụng.
Lát cắt dọc cạnh giữa (T) Lát cắt dọc cạnh giữa (P)
Normal
Absent A Reversed A
Phổ bình thường với a > 0.
a: reverse flow Æ IUGR
a = 0 Æ IUGR
Phổ bình thường với a > 0.
a: reverse flow Æ IUGR
Phổ đảo ngược cuối 
tâm trương ở ĐM rốn
Tái phân phối tuần 
hoàn não
Phổ Doppler ở ống tĩnh 
mạch bình thường
SEVERE IUGR
Phổ DV tại thời điểm 13 ngày, 7 ngày và 48 giờ trước khi thai chết trong TC, 
25 tuần tuổi, cân nặng thai nhi < 500g
Phổ DV tại thời điểm 16 ngày, 4 ngày và 24 giờ 
trước khi thai chết trong TC, 23 tuần tuổi, cân 
nặng thai nhi < 500g
Không có phổ cuối tâm 
trương ở ĐM rốn
Tái phân phối tuần 
hoàn não a = 0 ở ống tĩnh mạch
Thai 28 tuần, IUGR
DOPPLER KHẢO SÁT BỆNH LÝ THAI NHI
„ Doppler có thể đánh giá một số bệnh lý ở thai nhi, nó
có thể khảo sát tốt từ biến chứng thai đôi thiếu tim 
(acardiac twinning) cho đến bệnh lý ở hệ thần kinh 
trung ương (bất sản thể chai, nang màng nhện, phình 
tĩnh mạch Galen, u quái vùng cụt), vùng mặt cổ (hở
hàm ếch), vùng ngực (thoát vị hoành, phổi cách ly), 
vùng bụng (thoát vị rốn, tật nứt thành bụng) và hệ
niệu (bất sản thận)
November 25, 2008 48
HỘI CHỨNG TRUYỀN MÁU THAI-THAI
TWIN-TWIN TRANSFUSION (STUCK TWIN)
„ Hội chứng này gặp ở 25% các trường 
hợp thai đôi một màng đệm.
„ Xảy ra do sự thông nối động-tĩnh mạch
trong bánh nhau chung.
„ Biểu hiện trên siêu âm là hình ảnh 
tương phản giữa hai thai: thai cho -
donor, thai nhận - recipient.
Recipient Donor
Arthur C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics & Gynecology: 
principles and practice, 6th Edition. 2001. McGraw-Hill
November 25, 2008 49
ĐM rốn thai cho thông nối với TM rốn thai 
nhậnÆ Thai cho trở nên thiếu máu, kém phát 
triển, thiểu ối. Ngược lại thai nhận được cung 
cấp máu thừa thãi đến mức có thể phù thai 
(hydrop), đa ối. Thai nhận đa ối sẽ chèn ép 
vào thai cho thiểu ối và các mạch máu nuôi 
của nó sát vào thành tử cung Æ Stuck twin.
RecipientDonor RecipientDonor
November 25, 2008 50
CÁC DẤU HIỆU CHẨN ĐOÁN Ở TAM CÁ NGUYỆT II 
1. Thai đôi một màng đệm (MC/DA twins) (cùng giới tính).
2. Sự khác biệt về kích thước thai:
- Khác biệt về ước lượng cân nặng của hai thai > 20%.
- Hoặc sự khác biệt về chu vi vòng bụng (AC) > 20mm.
- Hoặc sự khác biệt về đường kính lưỡng đỉnh (BPD) > 5mm.
3. Sự khác biệt cuống rốn: 
- Thai cho cuống rốn nhỏ, thai nhận cuống rốn to.
- ĐM rốn thai cho: vắng hoặc đảo ngược phổ cuối tâm trương (end-
diastolic flow). TM rốn thai cho: đập (venous pulsation).
4. Sự khác biệt về thể tích nước ối:
- Thai cho (donor) thiểu hoặc vô ối/thai nhận (recipient) đa ối. Thai cho 
gần như dính chặt vào thành tử cung (stuck), trong khi thai nhận thì di 
động bình thường.
- Dấu hiệu đặc hiệu: không thấy bàng quang ở thai cho và ngược lại, 
bàng quang to ở thai nhận.
5. Tim thai:
- Cả hai thai đều có thể suy tim (tim to ra).
- Thai nhận thường bị phù thai (hydrop).
November 25, 2008 51
Thai đôi 30 tuần, AC (B)=201mm, AC (A)=278mm
Doppler ĐM rốn thai A: bình thường
Doppler ĐM rốn thai B: vắng phổ cuối 
tâm trương
TM rốn thai B: đập
RecipientDonor
November 25, 2008 52
Sau khi hút bớt nước ối (2250ml), thấy vách 
ngăn và nước ối (f) bao quanh thai cho
Thai đôi 27 tuần, đa ối ở thai 
nhận
Phổ Doppler ở ĐM và TM rốn 
bình thường
ĐM rốn gần như vắng EDV, TM 
rốn đập
THAI ĐÔI THIẾU TIM (ACARDIAC TWINNING)
„ Biến chứng hiếm gặp của thai đôi MC, xảy ra do sự
thông nối lớn động-động mạch và tĩnh-tĩnh mạch 
trong bánh nhau chung.
„ Còn gọi là tình trạng đảo ngược động mạch thai đôi 
(Twin Reversed Arterial Perfusion Sequence-TRAP 
Sequence).
„ Sự thông nối lớn gây nên mất cân bằng huyết động 
giữa hai thai, khiến cho hệ tim-mạch của một thai lấn 
át hệ tim-mạch của thai còn lại.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1185-1212
„ Thai mà hệ tim-mạch lấn át gọi là thai bơm (pump twin), và
thai kia mà tim thường không phát triển gọi là thai thiếu tim 
(acardiac twin).
„ Tim của thai bơm (pump twin) đẩy máu qua các động mạch 
cuống rốn về bánh nhau và qua thông nối động-động mạch để
vào (các) động mạch cuống rốn của thai thiếu tim (acardiac 
twin). 
Thai bơmThai thiếu tim
„ Như vậy dòng chảy của (các) động mạch cuống rốn của thai 
thiếu tim bị đảo ngược.
„ Thai thiếu tim nhận oxy và dưỡng chất từ động mạch rốn. Máu 
đi qua cơ thể thai thiếu tim và trở về qua tĩnh mạch rốn để vào 
bánh nhau, nơi mà qua thông nối tĩnh-tĩnh mạch để trở về thai 
bơm.
„ Ở thai thiếu tim, cuống rốn thường chỉ có 2 mạch máu (1 động 
mạch và một tĩnh mạch). 
Thai bơmThai thiếu tim
„ Vì thai thiếu tim nhận máu nghèo oxy qua (các) động mạch rốn 
cho nên những cấu trúc được nuôi dưỡng bởi phần xa ĐMCB 
và các động mạch chậu còn được nuôi dưỡng tương đối, trong 
khi nửa trên cơ thể và đầu nhận máu nuôi hầu như không còn tí
oxy nào (sau khi đã nuôi phần dưới cơ thể của thai thiếu tim) 
cho nên kém phát triển hoặc bất sản.
„ Tuy vậy, thai thiếu tim thưòng vẫn tiếp tục phát triển suốt thai 
kỳ.
Thai bơmThai thiếu tim
Phổ Doppler động mạch rốn đi vào thai 
thiếu tim.
Phổ Doppler tĩnh mạch rốn đi ra khỏi 
thai thiếu tim.
Phổ Doppler động mạch rốn đi vào thai thiếu tim.
A. C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics and Gynecology. 6th Edition. 2001
Doppler cuống rốn thai nhi
Cắt ngang ngực thai nhi
1. Phù thai.
2. Thai đôi thiếu tim.
BẤT SẢN THỂ CHAI
(AGENESIS OF THE CORPUS CALLOSUM)
„ Thể chai là một dải mô thần kinh giúp liên kết hai bán 
cầu đại não.
„ Bất sản có thể hoàn toàn hoặc không hoàn toàn.
„ Do phần trước của thể chai hình thành trước, cho nên 
khi bất sản không hoàn toàn, ta sẽ không thấy phần 
sau của thể chai.
„ Dị tật này hay kết hợp với những bất thường trong và
ngoài não.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
1. Mỏ (rostrum), 2. Gối (genu), 3. 
Thân (body), 4. Lồi (splenium). Các 
bó sợi của thể chai chạy từ vùng bán 
bầu dục bên này qua bên kia.
THỂ CHAI BÌNH THƯỜNG
BẤT SẢN THỂ CHAI (AGENESIS OF THE CORPUS CALLOSUM)
- Cắt ngang: Sừng trán rất hẹp, sừng chẩm dãn rộng (colpocephaly, tear 
drop appearance).
- Cắt dọc giữa: Dấu hiệu tia nắng mặt trời (sunburst sign) do các rãnh não 
trên não thất III tạo thành.
- Doppler: Không thấy ĐM quanh thể chai. 
COLPOCEPHALY SUNBURST SIGN
BẤT SẢN THỂ CHAI
1. ĐM não trước (cérébrale antérieure), 2. ĐM mép chai (calloso-marginale), 
3. ĐM quanh thể chai (péricalleuse), 4. ĐM quanh thể chai sau (péricalleuse 
postérieure) Æ Thể chai bình thường.
Francoise Deschamps et al. Atlas Echographique des Malformations
Congénitales du Foetus. 1998
SA qua ngã âm đạo
1. ĐM não trước (cérébrale antérieure), 2. ĐM mép chai (calloso-marginale), 
Không thấy ĐM quanh thể chai (péricalleuse). Dấu hiệu tia nắng mặt trời Æ
Bất sản thể chai.
Francoise Deschamps et al. Atlas Echographique des Malformations
Congénitales du Foetus. 1998
Thai 24 tuần
1. ĐM não trước (cérébrale antérieure), 2. ĐM mép chai (calloso-marginale), 
Không thấy ĐM quanh thể chai (péricalleuse) Æ Bất sản thể chai.
Francoise Deschamps et al. Atlas Echographique des Malformations
Congénitales du Foetus. 1998
Thai 33 tuần Thai 28 tuần
ĐM não trước (cérébrale antérieure) hướng thẳng lên trên (mũi tên), 
không thấy ĐM quanh thể chai (péricalleuse)Æ Bất sản thể chai.
Francoise Deschamps et al. Atlas Echographique des Malformations
Congénitales du Foetus. 1998
NANG MÀNG NHIỆN
(ARACHNOID CYST)
„ Nang hình thành trong các lớp của màng nhện.
„ Thường thấy ở đường giữa, nhưng cũng có thể có ở bất cứ nơi 
nào trong vòm sọ.
„ Nang ở rãnh liên bán cầu đại não có thể kết hợp với bất sản thể
chai (corpus callosum).
„ Nếu nang ở hố sau có thể chèn ép cống Sylvius gây não úng 
thủy.
„ Nang ở đường giữa cần dùng Doppler màu để phân biệt với 
 ... g cấp máu nuôi từ 
ĐMC 
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1527-1552
Dị dạng nang tuyến phổi ? Phổi cách ly
THOÁT VỊ RỐN
(OMPHALOCELE)
„ Thoát vị rốn là khuyết tật đường giữa, ở thành bụng 
trước, khiến cho các tạng đặc (thường là gan) và/hoặc 
các quai ruột chui vào cuống rốn.
„ 80% các trường hợp, thoát vị rốn đi kèm với các dị tật 
bẩm sinh khác.
„ 50% có bất thường ở tim.
„ 40% có bất thường ở hệ tiêu hóa.
„ 30% thoát vị rốn liên quan đến các bất thường NST: 
Trisomy 13, 18, 21, Monosomy X
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
THOÁT VỊ RỐN
(OMPHALOCELE)
- Túi thoát vị (omphalocele sac) là một khối tròn, bờ nhẵn lồi ra 
thành bụng trước.
- Trong túi chứa đựng gan và/hoặc các quai ruột.
- Mạch mau cuống rốn đi xuyên qua khối thoát vị.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366
Trong túi thoát vị (mũi tên) có gan và ruột. Mạch 
máu cuống rốn đi xuyên qua khối thoát vị
Cắt dọc: Trong túi thoát vị
(mũi tên) có gan (L) và
ruột
Cắt ngang: Mạch máu cuống 
rốn (đầu mũi tên) cắm vào túi 
thoát vị.
TẬT NỨT THÀNH BỤNG
(GASTROSCHISIS)
„ Tật nứt thành bụng là khuyết tật thành bụng trước, 
thường ở vị trí cạnh (P) rốn, chỗ khuyết ở thành bụng 
khiến cho các cấu trúc trong ổ bụng (thường là ruột 
non) thoát vị vào trong khoang ối.
„ Khác với thoát vị rốn, dị tật này thường không kết 
hợp với các bất thường NST. Do vậy dị tật này có 
tiên lượng tốt hơn so với thoát vị rốn.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
TẬT NỨT THÀNH BỤNG
(GASTROSCHISIS)
„ Dị tật này gặp chủ yếu ở thai phụ trẻ tuổi, nghiện hút.
„ Người ta nghĩ rằng nguyên nhân của dị tật này là do 
thiếu máu ĐM rốn-mạc treo (omphalo-mesenteric 
artery).
„ Tật nứt thành bụng thường kết hợp với xoay ruột bất 
toàn (malrotation), ruột không xoay (nonrotation).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1237-1366
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
TẬT NỨT THÀNH BỤNG
(GASTROSCHISIS)
- Khối lồi ra thành bụng trước, bờ không đều do không có màng 
bao bọc.
- Thường chỉ thoát vị các quai ruột vào khoang ối (gan và cá
tạng đặc khác hiếm khi thoát vị).
- Mạch máu cuống rốn đi vào bên cạnh khối thoát vị.
- Các quai ruột có thể bị dãn do bán tắc, có thể gây đa ối.
Katherine W. Fong, MD et al. Detection of Fetal Structural Abnormalities with US during 
Early Pregnancy. Radiographics. 2004;24:157-174. 
BẤT SẢN THẬN HAI BÊN
(BILATERAL RENAL AGENESIS)
„ Bất sản thận hai bên là bất thường gây chết thai, gặp 
ở tần suất 2/10.000.
„ Tỷ lệ Nam/Nữ = 2,5/1.
„ Do mầm niệu quản hai bên ngưng phát triển vào giai 
đoạn sớm của bào thai.
„ Sự thiểu ối nặng sẽ gây nhiều dị dạng ở thai: thiểu sản 
phổi, bất thường ở mặt và chi (clubfeet). Sự kết hợp 
của bất sản thận hai bên với các dị dạng này được gọi 
là hội chứng Potter (Potter syndrome).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1393-1420
BẤT SẢN THẬN HAI BÊN
(BILATERAL RENAL AGENESIS)
- Thiểu ối nặng.
- Không thấy hai thận.
- Dấu hiệu tuyến thượng thận nằm (“lying down” adrenal sign).
- Không thấy động mạch thận hai bên (Doppler màu).
- Không thấy bàng quang (> 1 giờ).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1393-1420
Vô ối, thượng thận nằm hai bên (các mũi tên), không thấy 
thận ở hố thận.
„ Bất sản thận một bên gặp với tần suất gấp 4 lần so với 
bất sản thận 2 bên.
„ Chức năng thận bình thường, thể tích nước ối bình 
thường. Điều này khiến cho dị tật này khó chẩn đoán 
tiền sản nếu không chú ý.
„ Ngược với bất sản thận hai bên, bất sản thận một bên 
có tiên lượng rất tốt.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1393-1420
BẤT SẢN THẬN MỘT BÊN
(UNILATERAL RENAL AGENESIS)
- Ối bình thường.
- Không thấy thận một bên.
- Đồng thời thấy tuyến thượng thận nằm (“lying down” adrenal 
sign).
- Không thấy động mạch thận bên bất sản (Doppler màu).
- Bàng quang bình thường.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rdEdition. 2005. p1393-1420
Cắt ngang: không thấy 
thận (P) ở hố thận (P)
BẤT SẢN THẬN MỘT BÊN
ĐÁNH GIÁ DÂY RỐN
„ Doppler màu có thể giúp ta chẩn đoán được các bất 
thường ở dây rốn: dây rốn quấn cổ (một hoặc nhiều 
vòng), hình ảnh trộn lẫn cuống rốn trong thai đôi một 
màng đệm/một màng ối (MC/MA twins), cuống rốn 
thắt nút (cord knot), cuống rốn có số lượng mạch máu 
bất thường (2 hoặc 4) và vasa previa (cuống rốn tiền 
đạo).
„ Khi dây rốn quấn cổ (nuchal cord) từ 2 vòng trở lên, 
thai nhi có thể tử vong vì bị thắt cổ.
Vài trường hợp tử vong vì dây rốn quấn nhiều vòng quanh cổ
Enid Gilbert-Barness et al. Embryo and Fetal Pathology - Color Atlas With 
Ultrasound Correlation. Cambridge. 2004
Hai cuống rốn trộn lẫn ÆMC/MA twins
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Cord knot
November 25, 2008 121
November 25, 2008 122
Central insertion (99%)
Eccentric insertion
Velamentous insertion (cuống 
rốn cắm màng)
Velamentous insertion: tăng nguy cơ thai chậm phát triển trong TC, 
thai sinh non, dị tật thai, có thai ra huyết, vasa previa.
Thai 20 tuần ra huyết Eccentric cord insertion
Thai 32 tuần, IUGR, ĐM rốn có 
RI cao, NST đồ bình thường.
Chuyển dạ 35 tuần, thai nặng 1700g, bánh nhau rất nhỏ.
Vasa previa: cuống rốn cắm màng (velamentous insertion), băng qua 
lỗ trong cổ TC (cuống rốn tiền đạo). Tỷ lệ thai chết rất cao do xuất 
huyết xảy ra khi mạch máu bị xé rách lúc chuyển dạ hoặc khi vỡ ối.
Xảo ảnh do chuyển động có thể
lầm với vasa previa, do vậy cần 
phải dùng Doppler xung để xác 
định phổ mạch máu của cuống rốn 
Æ chẩn đoán xác định.
BỆNH LÝ TẾ BÀO NUÔI
„ Thai trứng toàn phần đặc trưng bởi sự hiện diện của 
mô tế bào nuôi, không có mô thai nhi.
„ Bộ NST hoặc là 46XX, hoặc là 46XY với cả hai chuỗi 
NST có nguồn gốc từ người cha (hai tinh trùng kết 
hợp với một trứng không có chuỗi NST).
„ Đối tượng nguy cơ: tiền căn thai trứng, người gốc 
châu Á, thai phụ lớn tuổi.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
THAI TRỨNG TOÀN PHẦN (COMPLETE MOLAR PREGNANCY)
- Đặc trưng là hình ảnh bão tuyết với nhiều cấu trúc nang nhỏ lấp 
đầy lòng tử cung (nang có kích thước từ vài mm đến vài cm).
- Doppler: giàu tưới máu, trở kháng thấp.
- Nang hoàng thể (theca lutein cyst) thấy trong 20% trường hợp.
Thai trứng toàn phần
Penny L. Williams, MD et al. US of Abnormal Uterine Bleeding. Radiographics.
2003;23:703-718 
UNG THƯ NHAU (CHORIOCARCINOMA)
- 20% thai trứng toàn phần và 5% thai trứng bán phần sau nạo tái phát 
và chuyển dạng ung thư nhau.
- Hiếm gặp hơn là ung thư nhau hình thành sau xảy thai tiên phát 
(spontaneous abortion), sau một kỳ sinh nở bình thường (normal 
term delivery).
- Hình ảnh những bóng nước trong lòng tử cung giống như thai trứng, 
nhưng cơ tử cung bị mỏng đi do xâm lấn, ranh giới giữa tổn thương 
và cơ tử cung bị xóa nhòa. Doppler cho hình ảnh tăng tưới máu, RI 
thấp.
- Di căn thường thấy là gan, phổi, não
Choriocarcinoma
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p1069-1121
Choriocarcinoma
Choriocarcinoma sau nạo thai trứng
BỆNH LÝ NỘI MẠC TỬ CUNG
„ Doppler màu giúp ta phân biệt giữa tăng sản nội mạc 
và polyp nội mạc tử cung (tìm thấy mạch máu nuôi 
duy nhất ở cuống polyp).
„ Doppler cũng giúp chẩn đoán carcinoma nội mạc TC 
khi thấy giàu tưới máu với RI thấp.
Mạch máu nuôi Æ Polyp nội 
mạc.Tăng sản hay polyp nội mạc ?
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Polyp nội mạc được bao quanh 
bởi dịch trong lòng TC Mạch máu nuôi Polyp. 
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
Dày nội mạc, cấu trúc không đồng nhất, phổ
Doppler trở kháng thấp Æ Carcinoma nội mạc TC.
THAI LẠC CHỖ
„ 95% thai lạc chỗ nằm ở vòi trứng, phần lớn ở đoạn 
bóng (ampulla) rồi đến đoạn eo (isthmus).
„ Thai ở đoạn kẽ (interstitial) hay còn gọi là đoạn sừng 
(cornual): thai làm tổ phần vòi trứng băng ngang qua 
thành TC. Biểu hiện là túi thai trông như ở trong TC, 
nhưng lệch tâm với phần cơ bao quanh có đoạn rất 
mỏng. Thai đoạn kẽ thường vỡ muộn so với các đoạn 
khác nhưng khi vỡ có thể gây xuất huyết ồ ạt trong ổ
bụng.
DOPPLER TRONG CHẨN ĐOÁN THAI LẠC CHỖ
- Doppler cho thấy tăng tưới máu, RI thấp.
- Có thể thấy dấu hiệu vòng lửa (“ring of fire” sign).
“Ring of fire” sign
Ofer Benjaminov et al. Sonography of the Abnormal Fallopian Tube. 
AJR 2004; 183:737-742 
“Ring of fire” sign
Y. Kaakaji et al. Sonography of Obstetric and Gynecologic Emergencies. 
Part I - Obstetric Emergencies. AJR 2000; 174:641-649 
Thai ngoài TC, biểu hiện bằng khối cạnh tử cung, 
tăng tưới máu, RI thấp.
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
DOPPLER KHẢO SÁT BUỒNG TRỨNG
„ Nang buồng trứng là hình ảnh thường gặp ở phụ nữ
tuổi sinh đẻ lẫn mãn kinh.
„ Nang có thể là chức năng hoặc thực thể.
„ Về lâm sàng, bệnh nhân hầu như không có triệu 
chứng gì cho dù là lành tính hay ác tính. Chính điều 
này đã làm cho dự hậu của ung thư buồng trứng 
thường không được sáng sủa.
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p527-579
„ Nếu như siêu âm 2D có những hình ảnh gợi ý ác tính, 
thì Doppler màu cũng đóng góp một phần vào chẩn 
đoán.
„ Ngược với u nang, xoắn buồng trứng biểu hiện bằng 
những triệu chứng cấp tính mà có thể lầm với các 
bệnh lý ngoại khoa (viêm ruột thừa cấp).
C.M.Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005. p527-579
U NANG BUỒNG TRỨNG
DOPPLER MÀU DOPPLER XUNG
- Không thấy phổ màu (0)
- Mạch máu phân nhánh đều 
đặn (regular separate) (1)
- Mạch máu phân nhánh tùy 
tiện (randomly dispersed) (2)
- Không có tín hiệu xung (0)
- RI ≥ 0,40 (1)
- RI < 0,40 (2)
* Nang hoàng thể có phổ RI thấp, 
do vậy nếu nghi ngờ nang này thì
hẹn tái khám vào chu kỳ kế tiếp 
(thời kỳ tăng sinh N6-N13). 
≤ 2: Lành tính.
3-4: Nghi ngờ ác tính.
Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd Edition. 2005
U nang không vách ngăn, RI cao: 
benign ovarian cystadenoma
U nang có vách ngăn, RI cao: 
benign multilocullar cyst
Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd Edition. 2005
Nốt ở vách, RI = 0,61
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
RI < 0,4
OVARIAN SEROUS CYSTADENOCARCINOMA
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
OVARIAN MUCINOUS CYSTADENOCARCINOMA
Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2003
XOẮN BUỒNG TRỨNG
(OVARIAN TORSION)
„ Xoắn buồng trứng là nguyên nhân 
cấp cứu phụ khoa đứng hàng thứ 5.
„ Bệnh thường thấy ở buồng trứng có 
u nang, nhưng cũng có thể xảy ra ở
buồng trứng bình thường (vì sự di 
động của buồng trứng) – thường 
thấy ở trẻ em và phụ nữ trẻ.
„ Thường bị bên (P) hơn bên (T) (do 
bên (T) có ít khoảng trống vì ĐT 
sigma chiếm chỗ).
S. Boopathy Vijayaraghavan, MD . Sonographic Whirlpool Sign in Ovarian Torsion. 
J Ultrasound Med 2004 23:1643-1649
XOẮN BUỒNG TRỨNG (OVARIAN TORSION)
- Dấu hiệu gián tiếp:
+ Buồng trứng to ra, dày vỏ bao trắng của buồng trứng, những 
nang noãn ở ngoại vi to ra, hồi âm buồng trứng không đồng nhất, 
không hoặc giảm tín hiệu mạch máu bên trong buồng trứng, có ít 
dịch ở túi cùng. Buồng trứng có thể nằm ở vị trí bất thường (phía 
trước TC, trên bàng quang).
+ Doppler động mạch buồng trứng: tùy theo mức độ xoắn (không 
hoàn toàn hoặc hoàn toàn) mà EDV = 0, EDV âm, hoặc phổ tardus-
parvus.
- Dấu hiệu trực tiếp: dấu hiệu xoáy nước (whirlpool sign) được xem là
dấu hiệu đặc hiệu:
+ Dấu hiệu thấy được trên siêu âm trắng-đen khi di chuyển đầu dò 
tới-lui (to and fro) dọc theo trục của cuống xoắn. Đó là hình ảnh 
xoáy nước cùng hoặc ngược chiều kim đồng hồÆ Chẩn đoán xác 
định xoắn buồng trứng.
+ Nếu siêu âm Doppler thấy được tín hiệu màu của mạch máu 
trong xoắn nước Æ Buồng trứng còn khả năng cứu được.
XOẮN KHÔNG HOÀN TOÀN XOẮN HOÀN TOÀN
A. C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics and Gynecology. 6th Edition. 2001
Đau bụng/BN dùng thuốc kích thích rụng trứng: buồng trứng P 
to ra so với bên T, dày vỏ bao trắng (các mũi tên).
Xoắn buồng trứng ở bé gái 10 tuổi: buồng trứng 
to ra, có những nang noãn to ra ở ngoại vi
Laurent Garel, MD et al. US of the Pediatric Female Pelvis: A Clinical Perspective. 
Radiographics. 2001;21:1393-1407. 
Xoắn buồng trứng (P)
Phụ nữ trẻ, đau bụng cấp, cắt dọc vùng hạ vị thấy cấu 
trúc nang lớn nằm trước TC, phía trên BQ. Vị trí bất 
thường này gợi ý xoắn buồng trứng.
Buồng trứng (P) bình thường Xoắn buồng trứng (T)
Xoắn không hoàn toàn: không có phổ tâm trương
A. C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics and Gynecology. 6th Edition. 2001
Buồng trứng (P) to ra (V=53ml), 
hồi âm không đồng nhất, với những 
nang noãn ở ngoại vi.
Doppler bắt được phổ ĐM 
trong BT, BT được bảo tồn 
sau mổ tháo xoắn.
Y. Kaakaji et al. Sonography of Obstetric and Gynecologic Emergencies. Part II, 
Gynecologic Emergencies. AJR 2000; 174:651-656
Dấu hiệu xoáy nước kèm theo u nang buồng trứng Æ xoắn buồng trứng.
S. Boopathy Vijayaraghavan, MD . Sonographic Whirlpool Sign in Ovarian Torsion. 
J Ultrasound Med 2004 23:1643-1649
Dấu hiệu xoáy nước
Xoắn buồng trứng P Xoắn buồng trứng T
A. C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics and Gynecology. 6th Edition. 2001
XOẮN BUỒNG TRỨNG
(OVARIAN TORSION)
S. Boopathy Vijayaraghavan, MD . Sonographic Whirlpool Sign in Ovarian Torsion. 
J Ultrasound Med 2004 23:1643-1649
Whirlpool sign
Buồng trứng xoắn còn khả 
năng cứu chữa
KẾT LUẬN
„ Ngày nay, Doppler được ứng dụng nhiều trong khảo sát sản 
phụ khoa.
„ Doppler góp phần trong chẩn đoán thai chậm phát triển trong 
tử cung (IUGR).
„ Doppler giúp khảo sát các bất thường ở hệ tim-mạch, chẩn 
đoán một số bệnh lý khác ngoài hệ tim-mạch (phổi cách ly, bất 
sản thận, u quái vùng cùng-cụt).
„ Đồng thời Doppler cũng góp phần trong chẩn đoán bệnh lý tế
bào nuôi, thai lạc chỗ, bệnh lý tử cung và buồng trứng.
„ Việc nắm vững các nguyên lý của siêu âm Doppler cũng như 
các hình ảnh bệnh lý mà Doppler đem lại, sẽ giúp ích rất nhiều 
cho các Bác sĩ sản-phụ khoa trong công việc chẩn đoán bệnh 
hằng ngày.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
„ Dev Maulik. Doppler Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 2nd
Edition. 2005
„ Peter M. Doubilet et al. Atlas of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. 
2003
„ A. C. Fleischer et al. Sonography in Obstetrics and Gynecology. 6th
Edition. 2001
„ W. Schaberle. Ultrasonography in Vascular Diseases. 2005
„ C. M. Rumack et al. Diagnostic Ultrasound. 3rd Edition. 2005
„ Joseph A.Kisslo, MD. Basic Echo-Doppler
„ Y. Kaakaji et al. Sonography of Obstetric and Gynecologic Emergencies. 
Part II, Gynecologic Emergencies. AJR 2000; 174:651-656
„ S. Boopathy Vijayaraghavan, MD . Sonographic Whirlpool Sign in 
Ovarian Torsion. J Ultrasound Med 2004 23:1643-1649