Giáo trình Trồng và chăm sóc hoa lan - Nghề: Trồng hoa lan

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN 
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN 
TRỒNG VÀ CHĂM SÓC 
HOA LAN 
MÃ SỐ: MĐ 03 
NGHỀ: TRỒNG HOA LAN 
Trình độ: Sơ cấp nghề 
 1 
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN: 
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được 
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. 
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh 
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 
MÃ TÀI LIỆU: MĐ 02 
 2 
LỜI GIỚI THIỆU 
- Từ thời xưa cho đến nay, hoa Lan luôn được con người ngưỡng mộ và được 
xem như là nữ hoàng của các loài hoa, loài hoa của vương giả hay vua của những 
loài cỏ cây có hoa. Do có vẻ đẹp rực rỡ, quý phái, ngào ngạt hương thơm, thanh 
nhã cao sang và trước đây hoa Lan được xem là loài quý hiếm, nên thời gian trước 
thú chơi hoa lan thường chỉ dành cho giới vua chúa, thượng lưu. 
- Ngày nay, thú chơi hoa Lan đã được nâng lên thành nghệ thuật, nghề trồng 
lan đã được phát triển thành ngành công nghiệp có lợi nhuận cao như ở một số 
nước Thái Lan, Đài Loan,Hơn nữa, nhờ quá trình sưu tầm các loài lan đẹp, lạ 
mắt và các kỹ thuật lai tạo ra các thứ lan mới tuyệt đẹp, nên số loài hoa lan hiện nay 
trên thế giới có thể đã lên đến 100 ngàn loài. Vì thế trong thời gian gần đây, trên 
thế giới cũng như ở Việt Nam ta, thú chơi hoa lan đã trở thành thông dụng và có 
điều kiện hơn, không phân biệt địa vị, tuổi tác, hoàn cảnh kinh tế nữa, số người 
chơi và yêu chuộng hoa lan ngày càng tăng nhanh, hay nói cách khác nhu cầu sử 
dụng các chủng loại hoa lan đã và đang tăng. Hoa lan hiện đang được trồng và kinh 
doanh với 03 kiểu dáng: hoa cắt cành, cây đã thành thục trong chậu treo hay bám 
trên giá thể và cây lan con từ 10-15cm. 
- Những năm gần đây tình hình dạy nghề của nước ta đã có những đổi mới, 
từ cách đào tạo theo truyền thống, hàn lâm chuyển sang đào tạo theo phương pháp 
mới dạng Môđun, giảng dạy công việc. Nhằm đáp ứng nhu cầu học tập, giảng dạy; 
nhóm biên sọan chúng tôi đã bám sát theo yêu cầu đào tạo, sản xuất, nhu cầu của 
người học và bản chất công việc để biên soạn tập tài liệu bài giảng tích hợp làm tài 
liệu giảng dạy cho giáo viên và tài liệu học tập cho học sinh trong quá trình đào tạo 
nghề. 
- Được sự phân công của Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn chúng tôi 
biên soạn giáo trình nghề Trồng hoa lan dựa trên các khảo sát thực tế, tập hợp tư 
liệu từ các nghiên cứu khoa học về cây lan để biên soạn thành giáo trình nghề 
Trồng hoa lan, trong đó mô đun Trồng và chăm sóc lan nhằm giới thiệu cho người 
học, các hộ nông dân, các trang trại sản xuất lan biết cách trồng và chăm sóc các 
loài phong lan cũng như địa lan, biết cách điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, bổ 
sung dinh dưỡng cho lan nhằm mục đích cho cây lan sinh trưởng và phát triển tốt, 
điều khiển quá trình ra hoa của cây theo mong muốn của các nhà vườn. 
Mô đun Trồng và chăm sóc lan gồm 3 bài: 
Bài 1: Kỹ thuật trồng lan 
Bài 2: Chăm sóc lan giai đoạn phát triển rễ, thân, lá 
Bài 3: Chăm sóc lan giai đoạn ra hoa 
Bài 4: Kỹ thuật trồng và chăm sóc địa lan 
 3 
Trong quá trình biên soạn, chúng tôi có sử dụng các tài liệu của các đồng 
nghiệp khác để cung cấp thêm thông tin cho người trồng lan. 
Chúng tôi xin chân thành cám ơn Vụ tổ chức cán bộ - Bộ Nông nghiệp và 
Phát triển nông thôn, Trường Cao đẳng nghề Công nghê và Nông lân Nam Bộ và 
các bạn đồng nghiệp tại Trường cao đẳng nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc 
Bộ, các cơ sở sản xuất và kinh doanh hoa lan đã tài trợ kinh phí, nhiệt tình đóng 
góp ý kiến để chúng tôi hoàn thành được tập tài liệu này. 
Tuy nhiên, trong quá trình biên soạn giáo trình nghề Trồng hoa lan cũng như 
mô đun Trồng và chăm sóc lan này sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất 
mong được sự đóng góp ý kiến quý báu, của hội đồng thẩm định giáo trình, các nhà 
khoa học, cán bộ kỹ thuật trong ngành và các thành viên có liên quan, về nội dung 
cũng như cách trình bày để giáo trình hoàn thiện hơn, góp phần vào sự nghiệp đào 
tạo nghề cho nông dân nói chung và sự phát triển của nghề Trồng hoa lan nói riêng. 
Xin chân thành cảm ơn! 
 Nhóm biên soạn 
 1. Phạm Thanh Hải Chủ biên 
 2. Đào Thị Hương Lan 
 3. Lê Trung Hưng 
 4. Đắc Thị Ất 
 5. Trần Ngọc Trường 
 4 
MỤC LỤC 
ĐỀ MỤC TRANG 
Bài 1: Trồng lan ..................................................................................................... 3 
1. Tiêu chuẩn cây lan giống ..................................................................................... 3 
2. Đặc điểm cơ bản một số loại hoa lan phổ biến ..................................................... 4 
3. Các cách trồng lan ............................................................................................... 9 
4. Quy trình trồng lan vào giá thể .......................................................................... 15 
Bài 2: Chăm sóc lan giai đoạn phát triển rễ, thân, lá ........................................ 22 
1. Lập lịch chăm sóc lan ........................................................................................ 22 
2. Thực hiện các biện pháp chăm sóc .................................................................... 23 
3. Bổ sung dinh dưỡng cho lan .............................................................................. 27 
Bài 3: Chăm sóc lan giai đoạn ra hoa ................................................................. 32 
1. Chăm sóc cây lan trưởng thành......................................................................... 32 
2. Bón phân, bổ sung dinh dưỡng .......................................................................... 34 
Bài 4: Trồng và chăm sóc địa lan ....................................................................... 37 
1. Yêu cầu của địa lan ........................................................................................... 37 
2. Trồng và chăm sóc ............................................................................................ 39 
2.1. Các giai đoạn sinh trưởng trước khi ra hoa ..................................................... 39 
2..2. Sinh trưởng và phát triển trong 1 vụ hoa ....................................................... 40 
HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN/MÔN HỌC......................................... 46 
I. Vị trí, tính chất của mô đun /môn học: ................................................................ 46 
II. Mục tiêu: .......................................................................................................... 46 
III. Nội dung chính của mô đun: ............................................................................ 47 
IV. Hướng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành .................................................... 47 
V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập ................................................................. 48 
VI. Tài liệu tham khảo ........................................................................................... 49 
 5 
MÔ ĐUN: TRỒNG VÀ CHĂM SÓC LAN 
Mã mô đun: 03 
Giới thiệu mô đun: 
 - Mô đun này trang bị cho học viên về kỹ thuật trồng và chăm sóc các loại 
hoa phong lan và địa lan từ nguồn nuôi cấy mô và từ nguồn nhân giống bằng các 
phương pháp như tách hay thu thập giống từ thiên nhiên. 
Bài 1: Trồng lan 
Mục tiêu: 
 - Đánh giá đúng tiêu chuẩn các loại giống lan được nhân giống bằng các 
phương pháp nhân giống khác nhau; 
 - Thực hiện đúng kỹ thuật các thao tác trồng lan vào các giá thể khác nhau 
 - Sử dụng thành thạo các dụng cụ, trang thiết bị trong việc trồng lan; 
- Ý thức được việc tuân thủ quy trình trồng đảm bảo vệ sinh, an toàn lao 
động. 
A. Nội dung: 
1. Tiêu chuẩn cây lan giống 
1.1. Cây giống từ nuôi cấy mô 
Tiêu chuẩn cây giống từ nguồn nuôi cấy mô. Cây phải đạt các tiêu chuẩn sau: 
 + Cây con khỏe mạnh, có bộ rễ phát triển hoàn chỉnh. 
 + Lá có màu xanh đặc trưng của giống. 
 + Chiều cao cây từ 3 - 4cm. 
 + Cây con không bị bệnh. 
Ảnh 3.1: Cây lan giống nuôi cây mô đạt tiêu chuẩn 
 6 
1.2. Cây giống từ tách, chiết 
 + Cây con được tách ra từ cây mẹ khỏe mạnh. 
 + Lá có màu xanh đặc trưng của giống. 
 + Chiều cao cây từ 10 – 15cm. 
 + Cây có từ 1 – 3 rễ. 
 + Cây con không bị bệnh. 
Ảnh 3.2: Cây lan giống từ phương pháp tách chiết 
2. Đặc điểm cơ bản một số loại hoa lan phổ biến 
2.1. Lan Hồ điệp 
Lan Hồ điệp là loại lan đơn thân, lá to, dày mọc sát nhau. Hoa có cuống dài, mọc 
từ nách lá, hoa nở luân phiên, hết hoa này đến hoa khác theo chiều từ dưới lên, thời 
kỳ từ khi phát nụ đến khi nở hoa khoảng 1 tháng, hoa nở kéo dài trong 2 - 3 tháng, 
hoa thường nở vào dịp tết. Màu sắc hoa đa dạng, từ trắng, hồng, đỏ, tím đến các 
hoa có sọc nằm ngang hay thẳng, có đốm to hay nhỏ... 
Ảnh 3.3: Thân, lá, hoa lan hồ điệp 
 7 
- Lan hồ điệp thường được nuôi trồng trong nhà kín, cây giống chủ yếu là 
nguồn nuôi cấy mô. Từ khi trồng cây nuôi cấy mô đến khi cây ra hoa khoảng 1 năm 
- Điều kiện môi trường thích hợp cho Lan hồ điệp sinh trưởng và ra hoa là 
nhiệt độ 200- 270c, độ ẩm 70%, độ chiếu sáng 30%. Do là dạng đơn thân không có 
giả hành nên dự trữ nước kém, trung bình ngày tưới từ 2 - 3 lần/ ngày. Hồ điệp sinh 
trưởng suốt trong năm, do vậy cứ 2 tuần bổ sung dinh dưỡng cho cây 1 lần. 
2.2. Lan Van da 
- Lan Vanda là loại lan đơn thân, lá dài, mỏng, các lá xếp sát nhau theo chiều 
xoáy chôn ốc từ dưới lên. Chồi hoa dài, mang nhiều hoa, chồi hoa mọc từ thân, đài 
hoa luôn lớn hoặc bằng cánh hoa 
Ảnh 3.4:Thân, lá, hoa lan Vanda 
 - Vanda Sinh trưởng và phát triển tốt ở điều kiện nhiệt độ 20 – 300C, độ ẩm 
từ 60 - 70%. Vanda là giống lan ưu sáng, thiếu ánh sáng nó sẽ không có hoa, đa số 
các loài Vanda cần ánh sáng trung bình 50 - 60% (một số loài cần đến 80 -100%). 
Vanda sinh trưởng sinh trưởng quanh năm, do đó cần tưới ẩm hàng ngày, thông 
thường ngày tưới từ 2 - 3 lần tùy vào thời tiết các mùa trong năm. Việc bổ sung 
dinh dưỡng cho Vanda luôn đầy đủ, thông thường 2 lần/tuần, vì do giá thể của 
Vanda chỉ gồm có than củi, do đó việc bổ sung dinh dưỡng tốt nhất là sử dụng phun 
sương. 
2.3. Lan Dendrobium 
- Dendrobium là lan đa thân với nhiều giả hành. Các giả hành thường mang 
một thân với nhiều lá và nhiều mắt ngủ. Do vậy loại lan này có thể nhân giống theo 
 8 
hình thức chiết nhánh, giâm nhánh. Hoa có thể mọc thành chùm hoặc từng hoa từ 
thân, các chồi hoa mọc từ các giả hành mới hoặc từ các giả hành cũ đã rụng hết lá 
Ảnh 3.5: Thân, lá, hoa lan Dendrobium 
- Điều kiện môi trường thích hợp cho Dendrobium sinh trưởng và phát triển 
là nhiệt độ từ 15 - 250C, độ ẩm từ từ 40 - 70% và độ chiếu sáng 40 - 70%. Do 
Dendrobium là lan ưa sáng, do vậy lượng nước tưới từ 2 - 3 lần tùy theo tháng, mùa 
trong năm, song từ tháng 12 đến tháng 2 số lần tưới trung bình là 1 lần/ ngày. Do là 
loại thân đứng, nên cần bón phân nhiều lần, nhưng nồng độ loãng , thường bón 2 - 
3 lần/ tuần từ tháng tháng 5 đến cuối tháng 1. 
2.4. Lan Hạc đỉnh 
 - Lan hạc đính là loại địa lan. Là loại lan đa thân với các giả hành hình 
thuôn to, lá to rộng hình, hoa mọc từ thân. 
 - Hạc đỉnh là loại Lan chịu ẩm, nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng và ra hoa 
từ 12- 250C. Ánh sáng phù hợp cho Hạc đính từ 50-70% 
 9 
Ảnh 3.6: Thân, lá, hoa lan hạc đỉnh 
- Hạc đỉnh thưởng nhân giống theo hình thức tách giả hành, mỗi lần tách 
gồm 3 giả hành để đảm bảo cây sinh trưởng nhanh và sớm ra hoa. Ngoài ra có thể 
nhân giống bằng hình thức nuôi chồi từ các đoạn trên cuống cành hoa, khi hoa tàn 
cắt thành các đoạn ngắn, nhúng parafin đặt nằm ngang trên cát ẩm hoặc xơ dừa. 
Sau đó để vào nơi có ánh sáng 30% với độ ẩm 100%, sau 3 tháng từ các đốt cành 
hoa sẽ nảy mọc các cây con. 
2.5. Ngọc điểm - đai trâu 
- Ngọc điểm là loại lan rừng, chịu nóng nhiệt độ thích hợp cho lan là 26 đến 
30
 o
C. Lan ngọc điểm chịu hạn khá tốt, nhưng nó thích ẩm. Ẩm độ càng cao thì rễ 
mọc càng nhanh và phát triển rất tốt. Ẩm độ lý tưởng là 40 - 70%. 
Ánh sáng Ngọc điểm là loài ưa sáng 60%, ánh sáng trực tiếp dễ làm cây bị 
bỏng lá. 
 10 
Ảnh 3.7:Thân, lá, hoa lan ngọc điểm 
2.6. Lan Vũ nữ 
 - Oncidium hay Dancing Lady hay lan Vũ nữ là một loại lan gồm khoảng 
chừng 600 giống mọc tại các miền thuộc Nam Mỹ châu. Loại lan này có những củ 
bẹ to hoặc nhỏ phía trên có 1 lá hoặc 2 lá. Tùy theo giống có lá dầy và cứng như tai 
lừa hoặc dài và mềm như nhiều giống khác. Hoa có hình dạng gần giống như nhau 
nhưng khác ở mầu sắc và một vài đặc đỉểm. Dò hoa có thứ dài gần 2 thước như 
Onc. falcipetalum, Onc. carthagenense, Onc. divaricatum v.v và cũng có những 
dò hoa ngắn như Onc. cheirophorum. Mỗi dò mang từ 30 Oncididium ampliatum 
đến 100 hoa và có nhiều giống hoa lớn đến 4 - 5 phân. Oncidium thường nở hoa 
vào mùa xuân hay mùa hạ, mùa thu. 
Ảnh 3.8: Thân, lá, hoa lan vũ nữ 
 11 
3. Các cách trồng lan 
3.1. Trồng theo luống 
- Kích thước luống rộng 0.8m, chiều dài từ 10 - 15m tùy theo đất. Hai đầu 
luống có 2 cột bằng bê tông hoặc cột sắt để căng dây cáp, mỗi luống căng 3 dây sắt 
hoặc cáp nhỏ trên thanh ngang để buộc cố định cây. Độ cao của dây cáp điều chỉnh 
theo sự sinh trưởng của lan. 
Ảnh 3.9: Lan được trồng theo luống 
- Hai bên luống dựng hai hàng cọc nhỏ đứng có nẹp che theo chiều ngang để 
đỡ cây lan, cọc cao từ 1-1,5m, khoảng cách giữa 2 hàng cọc là 0,3 - 0,5m 
- Giá thể làm luống gồm đất, phân chuông, xơ dừa nhưng hiện nay dùng vỏ 
lạc làm giá thể trồng, vì vỏ lạc nhẹ, xốp, thoát nước đồng thời khi vỏ lạc phân hủy 
cung cấp thêm dinh dưỡng cho cây 
- Buộc đứng các cây lan vào các nẹp tre, khoảng cách các cành 0,2m, một 
luống gồm 3 hàng, cành lan giống cao 0,4 - 0,5m, có 2 - 3 tầng rễ. Vỏ lạc sau khi 
xử lý thuốc chống nấm, sau đo trải trên mặt luống, đến gốc cành lan với độ cao 
khoảng 0,2m. Sau đó dùng xơ dừa ngâm trải một lớp khoảng 0,1m. 
- Trồng lan theo luống thường áp dụng cho các loại lan cắt cành như Vanda; 
Decro... 
3.2. Trồng trong chậu 
Trồng trong chậu là cách làm phổ biến hiện nay với các nhà vườn trồng lan 
công nghiệp, thường áp dụng trồng lan Hồ điệp, Dendrobium, Cynbidium... 
Loại chậu tốt nhất là chậu đất sét nung, có nhiều lỗ thoáng. 
 12 
3.3. Trồng trong giỏ treo 
- Trồng trong giỏ treo thích hợp với các loại lan ưa sáng, cọng hoa rũ xuống, 
cách trồng này thường áp dụng với các loại lan tự nhiên, lan rừng 
- Giỏ treo được làm từ gỗ, tre, hoặc giỏ nhưa tùy theo mong muốn có thể làm 
giỏ treo theo các hình vuông, chữ nhật... 
Ảnh 3.10: Giỏ treo lan 
- Để trồng lan vào giỏ treo, dưới đáy giỏ treo lót một lớp rêu hoặc xơ dừa sợi 
dài, cùng với lớp vỏ cây/ hoặc gỗ băm; trộn với phân. Cố định lan vào giỏ và cho 
lớp giá thể vào sau đó tưới ẩm. Trồng lan trong giỏ treo khoảng 2 - 4 năm tiến hành 
thay giỏ treo 1 lần theo sinh trưởng của lan 
3.4. Trồng ghép lên thân cây gỗ 
- Trồng ghép nên thân cây gỗ, đoạn gỗ hay trên gỗ lũa thường được sử dụng 
đối với các loại lan rừng, cách trồng này dễ làm và có hiệu quả cao. 
- Lựa chọn các đoạn gỗ hay gỗ lũa có hình dạng đẹp, lựa chọn cây giống bộ 
rễ phát triển hoàn chỉnh. Buộc một miếng sơ dừa vào thân cây, sau đó dùng dây 
mềm cố định cây lan 
 13 
Ảnh 3.11: Lan được trồng trên thân cây gỗ 
3.5. Trồng lan trên gỗ lũa 
 - Gỗ lũ ... u nó phản ứng lại với môi trường 
mới. Lá cây có giữ được thẳng đứng không? Lá cây màu xanh thẫm hay hơi bóng? 
Cây mới phải mất 3 - 4 tuần mới thích nghi được với môi trường mới của nó. Sử 
dụng những mẹo nhỏ bên dưới đây để đánh giá điều kiện trồng cây của bạn. 
3.4. Phân bón 
 41 
- Phân bón lan cân bằng cần được sử dụng 3 tuần. Thỉnh thoảng chậu cây cần 
được ngâm vào nước không pha phân bón để rửa sạch các chất muối đọng. Dừng 
bón phân vào mùa đông, thời kỳ cây nghỉ ngơi. 
3.5. Kiểm tra quá trình phát triển của rễ 
- Mùa xuân là thời gian tốt nhất thay chậu cho cây Địa lan của bạn và kiểm 
tra rễ của chúng. Cẩn thận giữ chậu xoay theo chiều ngang để nới lỏng chất trồng. 
Nếu như cây có rễ chật quá bạn cần đập vỡ chậu, nhưng cần kiên nhẫn xoay và 
nghiêng để rũ bỏ chất trồng và nhổ cây ra khỏi chậu. 
2. Trồng và chăm sóc 
2.1. Các giai đoạn sinh trưởng trước khi ra hoa 
* Giai đoạn dƣới 3 tháng tuổi: 
 - Cây giống tốt nhất là cây cấy mô hoặc từ cây tách chiết. 
 - Cây con nuôi cấy mô là lấy từ ống nghiệm được rửa sạch bằng nước ấm, 
loại trừ các cây đã bị mầm bệnh, ngâm trong dung dịch thuốc Kasura 47 WP hay 
Curzate M8 – 2 – 3% trong 3 phút, vớt ra để ráo, trồng trong giá thể đã chuẩn bị 
sẵn. 
 - Giá thể tốt nhất là dớn mịn được băm nhỏ. 
 - Cây con nên trồng trong khay chung mật độ 300 – 500 cây/khay, khoảng 
cách 3x3x3 cm/cây. 
 - Sau khi trồng thực hiện tưới nhẹ thường xuyên 2 – 3 lần/ngày bằng bình 
phun để tránh làm lay gốc, cây khó ra rễ và đầu rễ non dễ bị tổn thương. Không 
dùng phân bón trong thời gian này. 
 - Cây con phải được đặt nơi có giàn che mưa và 30% ánh sáng trực tiếp, cách 
ly với khu vực trồng sản xuất. 
 - Khi cây con bắt đầu có rễ thật, dùng phân DAP để phun qua lá 1 lần/tuần 
với liều lượng 10gr/10 lít nước. 
 - Sau 3 tháng cây sẽ ra rễ thật từ 3 – 5 cm thì chuyển sang trồng các túi riêng. 
* Giai đoạn từ 3 tháng đến 1 năm tuổi: 
 - Cây con 3 tháng tuổi được trồng vào túi nylon, đường kính 10 cm với giá 
thể là dớn xé nhỏ, xơ dừa đã xử lý hoặc trấu hun. 
 - Điều chỉnh gián che dưới 50% ánh sáng trực tiếp, tưới nhẹ 2 – 3 lần/ngày. 
 - Bón NPK có tỷ lệ 30 – 20 – 10 mỗi tháng 1 lần, liều lượng 1gr/cây/lần bón. 
Chú ý bón quanh thành chậu, không bón sát gốc. 
 - Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh 7 – 10 ngày/lần theo hướng dẫn khuyến cáo 
tùy theo tình hình thời tiết và bệnh cây. 
 42 
* Giai đoạn từ 1 đến 2 năm tuổi: 
 - Chuyển cây con từ túi nylon ra chậu đất hoặc chậu nhựa có đường kính 20 
– 25 cm. Đáy chậu nên lót bằng các vật liệu chậm hư mục và có độ thông thoáng, 
thoát nước tốt như than gỗ, gạch vụ, đá bọt hoặc xốp với kích thước 1x2x3cm. 
 - Điều chỉnh ánh sáng giàn che bằng lưới đen để có ánh sáng trực tiếp 50%. 
 - Bón NPK có tỷ lệ 20 – 20 – 20 mỗi tháng 1 lần, liều lượng 1 – 2 gr/lít giá 
thể/lần bón (tương đương 3 – 5gr/chậu/lần bón), có thể bón trực tiếp hoặc phun 
quan lá. Bón quanh thành chậu, bón xong tưới nước ngay để tránh làm tổn thương 
bộ rễ. 
 - Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh 7 – 10 ngày/lần tùy tình hình thời tiết và sâu 
bệnh. 
* Giai đoạn 2 đến 3 năm tuổi: 
 - Chuyển cây sang chậu có đường kính 30 – 40 cm để cây lan chuẩn bị bước 
vào thời kỳ khai thác hoa. 
 - Lót đáy chậu khoảng 1/3 chiều cao bằng các loại vật liệu thoát nước tốt như 
than gỗ, gạch vụn, đá bọt để tạo độ thông thoáng cho bộ rễ. 
 - Điều khiển giàn che còn 50 – 60% ánh sáng trực tiếp. Phun phòng định kỳ 
10 – 20 ngày/lần các loại thuốc trừ sâu bệnh. 
 - Sử dụng phân bón cho các cây lan Cymbidium trong giai đoạn này cần tính 
toán phù hợp với yêu cầu sinh lý của cây. Từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau, nên sử 
dụng NPK 20 – 20 – 30. Từ tháng 4 đến tháng 8, sử dụng NPK 20 – 30 – 20 hoặc 
các loại phân NPK có chứa vi lượng, bón định kỳ 1 tháng/1 lần. Liều lượng 1 – 
2gr/lít giá thể/lần bón. 
2..2. Sinh trưởng và phát triển trong 1 vụ hoa 
* Giai đoạn ngủ nghỉ (Từ tháng 2 đến tháng 4) 
 - Sau khi thu hoạch hoa từ tháng 2 đến tháng 4, cây lan Cymbidium bước vào 
giai đoạn nghỉ để chuẩn bị cho một chu kỳ sinh trưởng mới. 
 - Giai đoạn này chồi con bắt đầu hình thành và phát triển chủ yếu dựa vào 
nguồn dinh dưỡng của giả hành. Nhu cầu về dinh dưỡng, ánh sáng, nước thấp. 
Ngưng bón phân, tưới nước ít, điều khiển giàn che có 30 – 40% ánh sáng. Đây là 
thời gian thích hợp để tiến hành thay chậu, loại bỏ giả hành già, tách chiết và thay 
đổi giá thể mới. 
* Cách thay chậu cho địa lan 
Bước 1: Chọn những chậu lan cần thay chậu 
 43 
Ảnh 3.31: Chậu lan cần được thay chậu 
Bước 2: Nhẹ nhàng lấy cây ra khỏi chậu 
Ảnh 3.32: Lấy cây ra khỏi chậu 
Bước 3: Cắt bỏ những rễ già yếu hoặc rễ bị sâu bệnh 
 44 
Ảnh 3.33: Cắt bỏ hết những rễ già yếu và sâu bệnh 
Bước 4: Cho chất trồng vào chậu 
Ảnh 3.34: Chất trồng được cho vào chậu 
Bước 5: Cho cây lan vào chậu 
Ảnh 3.35: Cây lan được đặt ngay ngắn trong chậu 
Bước 6: Hoàn thành việc thay chậu 
 45 
Ảnh 3.36: Cây địa lan đã được thay chậu 
* Giai đoạn sinh trƣởng mạnh (Từ tháng 4 đến tháng 10) 
 - Đây là giai đoạn cây ra rễ mới, chồi con, giả hành và lá phát triển mạnh. 
Nhu cầu phân bón, nước, ánh sáng rất cao. 
 - Từ tháng 4 đến tháng 6: Là giai đoạn thân lá và bộ rễ tăng trưởng nhanh sau 
khi thay chậu. Cây yêu cầu lượng đạm cao. Sử dụng NPK 20 – 30 – 20, liều dùng 1 
– 2gr/lít giá thể bón 1 lần/tháng. 
 - Từ tháng 6 đến tháng 10: Là giai đoạn phân hóa chồi hoa và xuất hiện chồi 
hoa ở nách lá. Cây có yêu cầu cao về phân bón, nhất là lân ở đầu giai đoạn và kali ở 
cuối giai đoạn. Sử dụng NPK 20 – 30 -20, liều lượng 1 – 2gr/lít giá thể, bón 1 
lần/tháng. Có thể bổ sung phân lân dưới dạng phân bón qua lá. 
 - Điều chỉnh giàn che còn 70 – 80% ánh sáng trực tiếp. Nếu có hiện tượng 
vàng lá có thể tạm thời che lại 40 – 50% ánh sáng trực tiếp trong 10 – 15 ngày. 
 - Theo dõi sự phát triển của chồi hoa, cắm cây đỡ chồi và thường xuyên uốn 
nắn nhẹ nhàng để chồi hoa phát triển ổn định. Cắt tỉa lá già, lá bị tổn thương và 
phun thuốc phòng trừ sâu bệnh hại. 
* Giai đoạn ra hoa (Từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau) 
 - Giai đoạn này chồi hoa vươn rất nhanh, hoa nở từ tháng 12 đến tháng 2 
năm sau. 
 - Khi hoa chuẩn bị nở, nhu cầu về phân bón và nước giảm, lượng ánh sáng 
trực tiếp chỉ cần dưới 50%. Sử dụng NPK 20 – 20 – 30 với liều lượng 1gr/lít giá 
thể, bón 1 lần/tháng. 
 - Sau khi nở hoa hoàn toàn, cây lan Cymbidium đi vào giai đoạn ngủ nghỉ và 
bắt đầu cho một chu trình sinh trưởng tiếp theo. 
B. Câu hỏi và bài tập thực hành 
 46 
Câu hỏi: 
Câu 1: Trình bày đặc điểm thực vật học của một số giống địa lan Cymbidium 
trồng phổ biến tại Việt Nam. 
Câu2: Thực hiện thao tác kỹ thuật trồng địa lan vào chất trồng. 
Thực hành: 
Bài 4: Kỹ thuật trồng và chăm sóc địa lan 
1. Mục đích 
 - Giúp học viên nắm được cách trồng và chăm sóc, bổ sung dinh dưỡng, điều 
chỉnh độ ẩm, ánh sáng cho cây địa lan. 
2. Yêu cầu 
 - Học viên thực hiện đúng thao tác kỹ thuật trồng và chăm sóc cây hoa địa 
lan. 
 - Biết cách bổ sung dinh dưỡng cho cây địa lan. 
3. Dụng cụ, vật tƣ 
 - Kéo, dao, xô, chậu đựng nước. 
 - Các loại phân bón: phân hữu cơ, vô cơ, các chất kích thích sinh trưởng. 
 - Bảo hộ lao động. 
4. Hình thức tổ chức: Chia lớp thành các nhóm nhỏ: 5 người/nhóm. 
5. Sản phẩm ứng dụng: 100 chậu lan được bón phân đạt tiêu chuẩn. 
6. Nội dung thực hành 
Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ, nguyên vật liệu 
Bước 2: Xác định nồng độ, liều lượng phân bón 
Bước 2: Thực hành các thao tác kỹ thuật tưới nước, bón phân 
Bước 3: Đánh giá tình hình sinh trưởng của cây địa lan 
7. Tổ chức thực hiện 
 - Có thể tiến hành buổi thực hành tại các cơ sở sản xuất hoa lan. Học viên 
quan sát các chậu địa lan để đưa ra cách bổ sung dinh dưỡng. 
- Từng nhóm trình bày phương án của mình. 
- Nhóm học viên tiến hành thực hiện các nội dung trên dưới sự giám sát và 
uốn nắn của giáo viên. 
8. Đánh giá cho điểm 
- Tập hợp các nhóm học viên rút kinh nghiệm về các nội dung thực hành. 
 47 
- Giáo viên đánh giá cho điểm kỹ năng theo nhóm với các công việc sau: 
 + Kiểm tra quá trình quan sát đánh giá các chậu địa lan. 
 + Kiểm tra quá trình xác định nồng độ, liều lượng phân bón của học 
viên. 
 + Đánh giá quá trình trồng và chăm sóc địa lan của từng nhóm. 
C. Ghi nhớ: 
- Kỹ thuật trồng địa lan Cymbidium vào chất trồng. 
- Các giai đoạn sinh trưởng và phát triển của địa lan Cymbidium. 
 48 
HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN/MÔN HỌC 
I. Vị trí, tính chất của mô đun /môn học: 
- Vị trí: 
+ Mô đun trồng và chăm sóc cây hoa lan là mô đun chuyên môn nên được bố 
trí sau khi học viên đã học xong các mô đun Chuẩn bị nguyên vật liệu và mô đun 
Chuẩn bị giống. 
- Tính chất: 
 + Đây là một trong những mô đun kỹ năng quan trọng của nghề trồng hoa 
lan. Yêu cầu học viên cần phải đảm bảo đủ số giờ lý thuyết và thực hành. 
II. Mục tiêu: 
- Về kiến thức: 
+ Phân biệt các loại phân bón, chất điều tiết sinh trưởng; 
+ Thực hiện được các bước trồng lan; 
+ Trình bày được các nguyên tắc, tiến trình thực hiện xử lý giá thể, bón phân 
và chăm sóc cây hoa lan; 
+ Xác định thời điểm phun thuốc kích thích, xử lý quá trình ra hoa đối với 
từng loại lan; 
+ Áp dụng được kiến thức cơ bản về kinh tế, nghiên cứu thị trường để thực 
hiện tổ chức quản lý và sản xuất kinh doanh các sản phẩm hoa lan theo yêu cầu của 
thị trường. 
- Về kỹ năng: 
 + Thực hiện thành thạo các bước trồng giống lan trên các giá thể, chậu trồng 
khác nhau; 
+ Thực hiện thành thạo các thao tác trong xử lý giá thể, bón phân, điều chỉnh 
quá trình ra hoa và bảo quản sản phẩm đảm bảo hiệu quả, an toàn và bảo vệ môi 
trường; 
+ Sử dụng thành thạo và bảo trì được các dụng cụ, trang thiết bị, máy móc để 
sản xuất hoa lan đảm bảo chất lượng và hiệu quả; 
- Về thái độ: 
 - Tuân thủ theo đúng quy trình đảm bảo tiết kiệm vật tư, an toàn lao động, 
tính thẩm mỹ và bảo vệ môi trường. 
 49 
III. Nội dung chính của mô đun: 
Mã bài 
Tên các bài trong 
mô đun 
Loại bài 
dạy 
Địa 
điểm 
Thời gian (h) 
Tổng 
số 
Lý 
thuyết 
Thực 
hành 
Kiểm 
tra* 
MĐ 03 - 01 Trồng lan Tích hợp Lớp + 
vườn 
trồng 
20 5 14 1 
MĐ 03 - 02 Chăm sóc lan giai 
đoạn phát triển rễ, 
thân, lá 
Tích hợp Lớp + 
vườn 
trồng 
16 5 10 1 
MĐ 03 - 03 Chăm sóc lan giai 
đoạn ra hoa 
Tích hợp Lớp + 
vườn 
trồng 
28 5 22 1 
MĐ 03 - 04 Trồng địa lan Tích hợp Lớp + 
vườn 
trồng 
30 5 24 1 
 Kiểm tra hết mô đun 6 6 
 Cộng 100 20 70 10 
* Ghi chú: Thời gian kiểm tra được tính vào giờ thực hành. 
IV. Hƣớng dẫn thực hiện bài tập, bài thực hành 
- Nguồn lực cần thiết: 
 Dụng cụ, nguyên vật liệu dùng trong sản xuất và kinh doanh hoa lan. 
 Vườn trồng phong lan và địa lan. 
 Các loại hóa chất bảo vệ thực vật dùng trong sản xuất và kinh doanh cây hoa 
lan. 
 Dụng cụ dùng để phun xịt, pha chế hóa chất. 
 Bảo hộ lao động. 
- Cách chức tổ chức thực hiện: 
 Chia lớp thành các nhóm nhỏ: 5 người/nhóm. 
- Tiêu chuẩn sản phẩm: 
 Xác định chính xác giai đoạn sinh trưởng của cây lan. 
 Đưa ra quyết định về cách điều chỉnh ánh sáng, độ ẩm, bổ sung dinh dưỡng 
cho cây. 
 50 
 Cây lan sinh trưởng và phát triển tốt. 
 Cây lan ra hoa đúng theo yêu cầu. 
V. Yêu cầu về đánh giá kết quả học tập 
5.1. Bài 1: Kỹ thuật trồng lan 
Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 
Đặc điểm của cây lan Thông qua câu hỏi 
Thực hiện chọn lựa giá thể, chọn lựa 
 cây mẹ để tách chồi hay cắt nhánh 
Quan sát học viên thực hiện 
Ra cây con bằng nuôi cấy mô Quan sát học viên thực hiện 
Thực hiện tách chồi hay cắt nhánh Quan sát học viên thực hiện 
5.2. Bài 2: Chăm sóc lan giai đoạn phát triển rễ, thân, lá 
Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 
Kiến thức về việc tưới nước và bón 
dinh dưỡng cho lan. 
Thông qua câu hỏi. 
Lên lịch chăm sóc lan. Giáo viên kiểm tra. 
Điều chỉnh ánh sáng, độ ẩm và nhiệt 
độ cho môi trường nuôi lan. 
Quan sát đánh giá, đo các chỉ tiếu độ ẩm, 
 ánh sáng và nhiệt độ. 
Thực hiện tưới nước, dinh dưỡng và 
điều chỉnh giàn che. 
Quan sát học viên thực hiên và kiểm tra lại 
bằng cách đo độ ẩm không khí trong vườn lan, 
kiểm tra thời gian chiếu sáng thực tế. 
 Thực hiện pha chế dinh dưỡng và 
 bón dinh dưỡng cho lan. 
 Quan sát học viên thực hiện. 
Vệ sinh cây và môi trường Quan sát học viên thực hiên và kiểm tra. 
- An toàn lao động trong khi thực 
hiện công việc. 
- Theo dõi giám sát thao tác người làm. 
5.3. Bài 3: Chăm sóc lan giai đoạn ra hoa 
Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 
Xác định lượng phân bón bổ sung Tính toán đúng liều lượng, nồng độ. 
Thực hiện pha chế dinh dưỡng và 
 bón dinh dưỡng cho lan. 
 Quan sát học viên thực hiện. 
 51 
5.4. Bài 4: Kỹ thuật trồng và chăm sóc địa lan 
Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 
Các đặc điểm thực vật học của cây 
hoa địa lan. 
Theo dõi giám sát cách phân biệt đặc điểm 
thực vật học của học viên. 
Các yêu cầu về điều kiện ngoại 
cảnh 
Đánh giá độ chính xác của học viên về đánh 
giá yêu cầu từng giống địa lan. 
Làm nhà che đơn giản. Theo dõi đánh giá từng bước thực hiện 
công việc của học viên. 
Chọn chậu và giá thể trồng. Theo dõi đánh giá mức độ chính xác của 
việc chọn giá thể và chậu trồng địa lan. 
Thực hành mô đun Chấm điểm theo sản phẩm của từng nhóm. 
+ Chọn đúng chậu phù hợp với từng loại 
địa lan. 
+ Chọn được chất trồng phù hợp. 
+ Lắp đặt đúng kỹ thuật hệ thống tưới tiêu 
nước. 
+ Lắp đặt đúng yêu cầu hệ thống chiếu 
sáng bổ sung cho vườn địa lan. 
VI. Tài liệu tham khảo 
[1]. Thiên Ân, 2005. Những phương pháp trồng lan. Nhà xuất bản Mỹ thuật. 
[2]. Lê Đình Đôn, 2008. Những vấn đề liên quan đến việc trồng và chăm sóc cây 
địa lan (Cymbidium spp.) tại Đà Lạt – Lâm Đồng. 
[3]. Nguyễn Công Nghiệp, 2000. Trồng hoa lan. Nhà xuất bản trẻ. 
[4]. Đà Lạt Cymbidium, 2008. Trạm nuôi cây mô Đà Lạt. 
[5]. 2008. Kỹ thuật trồng và chăm sóc lan Cymbidium tại Đà Lạt. Tài liệu lưu hành 
nội bộ. 
 52 
DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM CHỈNH SỬA 
CHƢƠNG TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP 
(Kèm theo Quyết định số 2949 /BNN-TCCB ngày 03 tháng 11 năm 2010 
của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 
1. Chủ nhiệm: Ông Phạm Thanh Hải - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp 
và Phát triển nông thôn Bắc Bộ 
2. Thƣ ký: Ông Lê Trung Hưng - Trưởng phòng Trường Cao đẳng Nông nghiệp và 
Phát triển nông thôn Bắc Bộ 
3. Các ủy viên: 
 - Ông Trần Ngọc Trường, Giảng viên Trường Cao đẳng Nông nghiệp và 
Phát triển nông thôn Bắc Bộ 
 - Ông Phùng Hữu Cần, Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông 
nghiệp và Phát triển nông thôn 
- Bà Đắc Thị Ất, Trưởng Ban quản lý Quảng trường Ba Đình./. 
DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU 
CHƢƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP 
(Theo Quyết định số 3495 /QĐ-BNN-TCCB ngày 29 tháng 12 năm 2010 
của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 
1. Chủ tịch: Ông Đỗ Văn Chung - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ và 
Kinh tế Bảo Lộc 
2. Thƣ ký: Ông Nguyễn Ngọc Thịnh - Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ 
Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 
3. Các ủy viên: 
 - Ông Nguyễn Hữu Lễ - Giảng viên Trường Cao đẳng Công nghệ và Kinh tế 
Bảo Lộc 
 - Ông Nguyễn Văn Vượng - Trưởng khoa Trường Cao đẳng Nông Lâm 
- Ông Hồ Tấn Mỹ - Phó giám đốc Trung tâm nghiên cứu ứng dung nông 
nghiệp Lâm Đồng./.