Kinh doanh với thị trường Ma-rốc (Phần 2)

 Chƣơng 4 
CÁC CƠ HỘI KINH DOANH VÀ ĐẦU TƢ VỚI 
THỊ TRƢỜNG MA-RỐC 
I. Thị trƣờng cà phê 
Ma-rốc đƣợc xem là một trong những thị trƣờng nhập khẩu cà 
phê xanh (cà phê hạt chƣa rang xay) tƣơng đối lớn trên thế giới, trong 
đó 80% là cà phê robusta và 20% là cà phê arabica. Trung bình mỗi 
năm, Ma-rốc nhập khẩu khoảng 28.000 tấn. Từ nhiều năm nay, cà 
phê luôn là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt 
Nam sang thị trƣờng này. Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, trong 
năm 2012, nƣớc ta đã xuất khẩu vào Ma-rốc 13,67 triệu USD mặt 
hàng cà phê robusta (loại chƣa rang xay, chƣa khử caffein). Năm 
2013, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam đã giảm 
xuống còn 8 triệu USD. 
Cà phê là đồ uống đƣợc tiêu thụ nhiều nhất ở Ma-rốc, chỉ đứng 
sau nƣớc. Ngƣời ta thƣờng gắn Ma-rốc với hình ảnh chè bạc hà 
nhƣng ngƣời Ma-rốc ngày càng sử dụng nhiều cà phê hơn. Cà phê là 
thị trƣờng đồ uống lớn thứ hai về khối lƣợng sau chè xanh và ƣớc tính 
mỗi ngƣời dân uống nửa cốc cà phê/ngày. 
Thị trƣờng cà phê trong nƣớc ngày càng có quy mô lớn cả về 
khối lƣợng lẫn thay đổi về thói quen tiêu dùng của ngƣời Ma-rốc, 
thậm chí ngay tại môi trƣờng nông thôn. 
Mức tiêu thụ cà phê bình quân mỗi ngƣời dân vào khoảng 
0,9kg/năm, đƣợc xem là khiêm tốn so với những nƣớc láng giềng 
khác nhƣ Angiêri, Tuynidi, tuy nhiên nhu cầu tiêu thụ cà phê có xu 
hƣớng tăng nhất là tại khu vực thành thị. Điều này cho thấy có sự 
thay đổi trong thói quen tiêu dùng vì chè xanh vẫn là đồ uống truyền 
thống rất phổ biến trong số các đồ uống nóng tại Ma-rốc. Thị trƣờng 
cà phê ở Ma-rốc còn chƣa mang tính cơ cấu nhƣng có sự cạnh tranh 
quyết liệt. Việc tiêu thụ cà phê không đóng bao vẫn chiếm ƣu thế do 
giá rẻ và không phải đáp ứng bất kỳ một chuẩn mực vệ sinh và chất 
Các cơ hội kinh doanh . với thị trường Ma-rốc 139 
lƣợng nào. Nhƣng thị trƣờng cà phê đóng gói đang ngày càng trở nên 
cạnh tranh hơn và thu hút nhiều nhà rang xay trong và ngoài nƣớc. 
Mặc dù có sự cạnh tranh gay gắt của các đồ uống khác song thị 
trƣờng cà phê đóng bao vẫn năng động hơn thị trƣờng chè hay các đồ 
uống nóng khác tại Ma-rốc với tổng doanh thu tăng 7% năm 2012. 
Mặt khác, tăng trƣởng của thị trƣờng này dựa vào thành công của loại 
cà phê hòa tan và sự giảm giá ở tất cả các loại cà phê đƣợc cung cấp. 
Năm 2012, Công ty Nestlé Ma-rốc vẫn duy trì vị trí thủ lĩnh về 
cà phê, chiếm 29% thị phần và tăng 2 điểm về giá trị bán lẻ nhờ sự 
nổi tiếng của thƣơng thiệu Nescafé tại Ma-rốc. 
Công ty này đang đầu tƣ trong lĩnh vực quảng cáo và sử dụng 
những nhân vật nổi tiếng nhƣ diễn viên, ca sỹ của Ma-rốc để thu hút 
ngƣời tiêu dùng trẻ tuổi. Ngoài ra, Nestlé Ma-rốc tiếp tục phát huy 
thế mạnh là doanh nghiệp đầu tiên đến Ma-rốc trong lĩnh vực cà phê 
với thƣơng hiệu Nescafé. 
Thuế hải quan và thuế nhập khẩu vào Ma-rốc tổng cộng lên tới 
35% đối với cà phê xanh (chƣa rang xay) và khoảng 50% đối với 
hàng thành phẩm nhƣ cà phê hòa tan. 
Quy định của Hải quan Ma-rốc về mức thuế nhập khẩu cà phê 
Hiện nay, giá sản phẩm tƣơi sử dụng trong các quán cà phê dao 
động từ 65 đến 125 DH/kg, cà phê rang xay đƣợc bán từ 130 đến 300 
DH và cà phê sử dụng tại nhà từ 40 đến 130 DH. 
Tên sản phâm Thuế nhập 
khẩu 
Thuế VAT Thuế ngoại 
ngạch 
Thuế suất 
gộp 
Cà phê chƣa rang xay 10% 14% 0,25% 25,65% 
Cà phê rang xay 50% 14% 0,25% 71,25% 
140 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Loại cà phê đƣợc tiêu thụ mạnh nhất là Arabica nhập khẩu từ 
Bờ Biển Ngà. 
Do không trồng cà phê nên Ma-rốc phải nhập khẩu hoàn toàn 
mặt hàng này. Ma-rốc chủ yếu nhập khẩu cà phê xanh (cà phê rang 
xay chƣa khử cafein). Mức nhập khẩu trung bình khoảng 28.000 
tấn/năm. 
Thị phần cà phê tiêu thụ tại thị trƣờng Ma-rốc 
 Nguồn: AC Nielsen 
Các nƣớc xuất khẩu cà phê chính vào thị trƣờng Ma-rốc năm 2012 
Tên nƣớc Trọng lƣợng (nghìn tấn) 
1. Indonesia 6,8 
2. Việt Nam 6,3 
3. Ghinê 4,4 
4. Côte d‟Ivoire 3,6 
5. Uganđa 2,3 
6. Tôgô 1,7 
7. Cônggô 1,1 
 Nguồn: Cục Thống kê Ma-rốc 
STT Loại Thị phần 
1 Cà phê hạt 47% 
2 Cà phê xay 33% 
3 Cà phê hoà tan 19% 
4 Cà phê hỗn hợp 1% 
Các cơ hội kinh doanh . với thị trường Ma-rốc 141 
Tại các chợ của Ma-rốc, nhiều tiểu thƣơng kiếm sống bằng 
cách bán cà phê và gia vị. Mỗi cửa hàng có một loại cà phê hỗn hợp 
hơi khác nhau. Với 30 DH, khách hàng có thể mua đƣợc 500 gram 
hạt cà phê arabica, sau đó nghiền với một hỗn hợp có tới 9 loại gia vị. 
Đặc biệt là quả nhục đậu khấu, hạt hồ tiêu đen, quế, vỏ, vừng, hạt thì 
là Ai Cập. 
Các thƣơng hiệu cà phê tại Ma-rốc 
Best Café 
Best Café, đƣợc tạo ra năm 2005 tại thành phố Casablanca bởi 
một công ty mà mục đích chính là sản xuất và phân phối cà phê. 
Carrion 
Cafés Carrion, do Manuel Carrión Lopez thành lập từ năm 
1924 và đang nắm giữ danh hiệu là công ty rang xay lâu đời nhất Ma-
rốc. Công ty Cafés Carrión đã hoạt động gần nhƣ độc quyền tại các 
tỉnh miền Bắc và miền Đông trƣớc khi mở rộng hoạt động sang các 
tỉnh thành khác của Ma-rốc. 
Copa 
Copa Café là một công ty rang xay cà phê của Ma-rốc có trụ sở 
đặt tại thành phố Casablanca. 
Dubois 
Cafés Dubois đã để lại dấu ấn trong lĩnh vực cà phê Ma-rốc. 
Đƣợc thành lập năm 1926, công ty này đã có đƣợc sự nổi tiếng thông 
qua một chuỗi các cửa hàng tại những thành phố chính của Ma-rốc. 
 Gaouar 
Cafés Gaouar là công ty chuyên về cà phê rang xay từ thế hệ này 
sang thế hệ khác. Hai cha con ông Gaouar đã biết làm sống lại niềm 
đam mê cà phê của ngƣời dân Ma-rốc kể từ đầu những năm 1960. 
142 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Mexicano 
Công ty El Youcaf chuyên cung cấp thƣơng hiệu cà phê 
Mexicano và là thủ lĩnh tại các thị trƣờng miền Bắc, miền Nam và 
miền Đông Ma-rốc. 
Sahara 
Công ty cà phê Sahara là công ty rang xay thành lập từ năm 
1973 có trụ sở đặt tại Casablanca, Ma-rốc. 
Asta 
Công ty cà phê Sahara từ khi thành lập chuyên phân phối các 
sản phẩm mang thƣơng hiệu Café Asta, Café Taiba, Café Diamant 
Noir, Astacafe soluble, Mondial Expresso. 
Mondial espresso 
Mondial espresso là nhãn hiệu cà phê nổi tiếng của công ty 
Cafés Sahara. 
Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng cà phê 
Phần lớn cà phê Việt Nam xuất khẩu vào Ma-rốc dƣới dạng cà 
phê thô (cà phê chƣa rang xay và chƣa khử cafein) qua trung gian là 
các thƣơng nhân châu Âu. Gần nhƣ 100% cà phê xuất sang Ma-rốc là 
cà phê robusta. Việc xuất khẩu cà phê hộp, cà phê hòa tan của Việt 
Nam vào thị trƣờng này còn hạn chế. Ngƣời tiêu dùng tại đây thƣờng 
uống rất ngọt và đánh giá cà phê hòa tan của Việt Nam chƣa có đủ độ 
đƣờng. Để đẩy mạnh xuất khẩu mặt hàng này, doanh nghiệp nên 
thƣờng xuyên liên hệ với Thƣơng vụ Việt Nam tại Ma-rốc, gửi mẫu 
hàng, catalogue, sang gặp gỡ khách hàng trực tiếp và chào giá cạnh 
tranh. Bên cạnh cà phê thô, doanh nghiệp có thể tiếp cận các nhà 
phân phối lớn, các siêu thị để đƣa sản phẩm cà phê hộp, cà phê hòa 
tan vào thị trƣờng này. 
Các cơ hội kinh doanh . với thị trường Ma-rốc 143 
II. Thị trƣờng chè xanh Ma-rốc 
1. Cách uống trà của ngƣời Ma-rốc 
Trà bạc hà tại các nước Ả-rập 
Trà bạc hà còn gọi là trà Ả-rập hay thân thuộc hơn là whisky 
béc-be là đồ uống truyền thống của các nƣớc Ả-rập. Nó đƣợc pha từ 
lá chè xanh (thƣờng là loại chè gunpowder) và bạc hà đã rửa, có kèm 
theo rất nhiều đƣờng và đƣợc uống rất nóng. 
Trong những nƣớc Ả-rập, trà bạc hà là đồ uống có tính nghi lễ 
thể hiện sự mến khách. Ngoài việc giúp tiêu hóa các món ăn có nhiều 
chất béo và nhiều gia vị, ngƣời ta còn gán cho nó nhiều thuộc tính 
khác nhƣ làm giảm sự lo lắng, chăm sóc giấc ngủ, kích thích các giác 
quan, làm dịu bớt những nỗi đau của tuổi già... Trà đƣợc uống ở mọi 
nơi, mọi lúc và trong tất cả các tầng lớp xã hội. 
Trong số 20 quốc gia tiêu thụ nhiều trà nhất trên thế giới thì 
một nửa là các quốc gia Ả-rập. 
Người Ma-rốc biết đến chè xanh từ khi nào? 
Dƣới triều đại vua Moulay Ismail chè thâm nhập vào Ma-rốc. 
Trƣớc tiên là dƣới hình thức quà tặng của các Đại sứ Anh cho Triều 
đình, khi đó nó còn là đồ uống của riêng Nhà Vua, sau đó là hoàng 
tộc và tầng lớp quý tộc. Một tiệc trà kéo dài ít nhất 2 giờ và chỉ những 
ngƣời giàu mới có thể uống trà vì nó rất hiếm. 
Mãi đến chiến tranh Crimée vào năm 1854 việc uống trà mới 
đƣợc phổ biến ở Ma-rốc. 
Các cảng của Ma-rốc rất gần eo biển Gibraltar luôn là điểm đến 
của các tàu buôn đƣa sản phẩm này vào Ma-rốc. Tanger và Mogador 
thuộc vùng Essaouira khi đó đã nhanh chóng trở thành những trung 
144 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
tâm buôn bán chè và dần dần trà đã trở thành đồ uống phổ biến cho 
đến ngày nay. 
Cách uống trà tại Ma-rốc 
Tại Ma-rốc, trà bạc hà là đồ uống dân tộc. Ngƣời Ma-rốc cũng 
uống mọi lúc và mọi dịp: khi ký kết hợp đồng, đón khách, ăn xong, 
hoặc đơn giản để giải khát. Phong tục này có từ giữa thế kỷ 18 khi 
những chuyến hàng của ngƣời Anh cập cảng Ma-rốc. 
Ngƣời ta thƣờng cho chè gunpowder (chè thuốc súng) của 
Trung Quốc vào trong một cái ấm và rót nƣớc sôi vào. Sau 2 phút, 
ngƣời ra đổ nƣớc ra và cho những miếng đƣờng rồi tiếp tục đổ nƣớc 
sôi vào. Sau đó cho thêm lá bạc hà tƣơi và để 15-20 phút đồng thời 
quấy đều. Để cho trà đƣợc đều, ngƣời ta thƣờng rót nƣớc trà vào 
những cái cốc rồi lại đổ vào ấm pha chè. 
Tay giơ cao ấm trà (để tạo bọt), ngƣời ta rót nƣớc trà vào 
những chiếc cốc thuỷ tinh nhỏ trong suốt hoặc đƣợc trang trí rất tinh 
tế. Khi đƣợc mời uống trà bạc hà, khách không nên từ chối vì đây là 
một cử chỉ thể hiện sự mến khách. Ngƣời béc-be ở Ma-rốc có một 
câu tục ngữ “Chén trà thứ nhất ngọt ngào nhƣ cuộc sống, chén thứ hai 
dịu ngọt nhƣ tình yêu, còn chén thứ ba cay đắng nhƣ cái chết”. 
2. Thị trƣờng nhập khẩu chè xanh của Ma-rốc 
 Năm 2013, Ma-rốc đã nhập khẩu từ Trung Quốc khoảng 
58.000 tấn chè xanh trị giá 120 triệu USD, tăng 1,4% so với năm 
2012, giúp nƣớc này duy trì vị trí nhà nhập khẩu số 1 thế giới trƣớc cả 
Nhật Bản (30.394 tấn) và Nga (16.600 tấn). 
Ông Hamid Raji, Tổng giám đốc một công ty Ma-rốc chuyên 
nhập khẩu chè xanh Trung Quốc cho biết sự gia tăng nhập khẩu chè 
xanh từ Trung Quốc đã bắt đầu vào năm 1993, thời điểm tự do hóa 
ngành chè ở Ma-rốc. 
Các cơ hội kinh doanh . với thị trường Ma-rốc 145 
Hiện nay đã có sự đa dạng về loại chè nhập khẩu từ Trung 
Quốc. Thị trƣờng Ma-rốc có khoảng 390 thƣơng hiệu chè xanh. Mỗi 
ngƣời dân Ma-rốc trung bình tiêu thụ 1,76 kg chè mỗi năm, một trong 
những tỷ lệ cao nhất thế giới. Nếu xét theo quy mô dân số, thì 1 ngƣời 
Ma-rốc (trên tổng số dân 33 triệu ngƣời) tiêu thụ gấp bốn lần 1 ngƣời 
Nhật Bản (130 triệu dân) hay 1 ngƣời Nga (145,4 triệu dân). 
Thị trƣờng Ma-rốc là rất quan trọng đối với ngành chè của 
Trung Quốc cả về mặt sản xuất cũng nhƣ xuất khẩu. Tại Trung Quốc, 
có những trang trại và nhà máy chuyên làm việc với các khách hàng 
Ma-rốc. Trung Quốc đáp ứng từ 85 đến 95% chè xanh mỗi năm nhu 
cầu thị trƣờng Ma-rốc. Những loại chè khác chủ yếu nhập khẩu từ Sri 
Lanka và Ấn Độ. 
Loại chè Trung Quốc đƣợc ƣa chuộng nhất là chè Chunmee ở 
Thƣợng Hải do lá to có màu nâu, vị và hƣơng đặc biệt, có dạng tóc 
tiên thần, lá cuộn không đều, dài. Chè này đƣợc bán tại Ma-rốc với số 
hiệu 9371. Nó đƣợc uống với đƣờng và bạc hà. Chè xanh của Trung 
Quốc cho đến nay vẫn là sản phẩm cơ bản của ngƣời dân Ma-rốc. 
Ngƣời Ma-rốc thậm chí đã quen với vị chè của Trung Quốc nên khó 
có thể đa dạng hóa nhà cung cấp. Chè Trung Quốc đƣợc đóng trong 
các thùng gỗ hoặc gỗ dán có trọng lƣợng từ 30 - 40 kg. 
Tiếp đến là loại chè Gunpowder và Sowmee của Trung Quốc 
cũng đƣợc tiêu thụ nhiều tại Ma-rốc. 
Chè Gunpowder hay còn gọi là chè thuốc súng. Lá chè cuộn lại 
có dạng hạt tròn, 3mm. Khi pha, chè sẽ nở ra. Đây là loại chè có nƣớc 
màu xanh nhạt hoặc vàng xanh và vị rất đậm. Chè này chủ yếu dùng 
để pha chè bạc hà, đồ uống quốc gia của Ma-rốc. Ngƣời Ma-rốc uống 
chè bạc hà cả ngày. Sở dĩ nó có tên là chè thuốc súng vì nó giống bột 
thuốc súng. Ngƣời Trung Quốc thì gọi là chè hạt cƣờm. Chè này sau 
khi pha vừa có vị mát vừa có vị đắng. 
146 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Chè Sowmee, có dạng những đoạn nhỏ và gãy. 
Đƣợc tự do hóa từ năm 1993, thị trƣờng chè Ma-rốc đã trở nên 
hết sức cạnh tranh với việc xuất hiện ngày càng nhiều đối thủ và sự 
đa dạng các nhãn mác. 
Trong số 50 nhà nhập khẩu của Ma-rốc thì công ty Mido Food 
Company và Somathes chiếm thị phần lớn nhất (60%) và có khả năng 
chi phối thị trƣờng chè Ma-rốc. 
3. Tình hình xuất khẩu chè xanh Việt Nam sang Ma-rốc 
Năm 2008, theo thống kê của Hải quan Ma-rốc, Việt Nam đã 
xuất khẩu vào thị trƣờng này 3705 kg chè xanh và chè đen với tổng 
giá trị khoảng 27.000 USD. Từ đó đến nay, trừ gửi hàng mẫu, các 
doanh nghiệp Việt Nam không xuất khẩu đƣợc mặt hàng chè xanh 
vào thị trƣờng này. Khó khăn lớn nhất là chè Trung Quốc đã chiếm 
lĩnh từ lâu và ngƣời dân địa phƣơng đã quen với hình thức và gu của 
chè này, giá bán lại thấp hơn của ta. Năm 2004, Hiệp hội chè Việt 
Nam đã tổ chức một đoàn khảo sát gồm 8 doanh nghiệp chè sang Ma-
rốc và đƣợc biết nƣớc này thƣờng nhập nhiều loại chè Gunpowder 
(chè thuốc súng) của Trung Quốc. Ngƣời Ma-rốc rất chú trọng đến 
hình thức của chè sao cho phải giống với loại chè họ đang uống trong 
khi công nghệ sản xuất ra hình dạng Gunpowder ở Việt Nam khi đó 
là không đơn giản. Theo một chuyên gia nhập khẩu chè Ma-rốc, 
giống chè Việt Nam không khác với Trung Quốc nhƣng cách thu hái, 
xao tẩm, chế biến chƣa phù hợp với thị hiếu ngƣời tiêu dùng Ma-rốc. 
Chè xanh của ta đƣợc đánh giá là đƣợc nƣớc và đƣợc hƣơng nhƣng 
ngoại hình chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu. 
Thời gian qua Thƣơng vụ Việt Nam tại Ma-rốc đã tích cực giới 
thiệu đến công ty hai nƣớc khả năng xuất khẩu của Việt Nam cũng 
nhƣ nhu cầu nhập khẩu chè của Ma-rốc. Tuy nhiên, vì những lý do 
nói trên nên lƣợng chè của ta xuất khẩu vào thị trƣờng này còn chƣa 
đáng kể. 
Các cơ hội kinh doanh . với thị trường Ma-rốc 147 
4. Một số giải pháp cho mặt hàng chè 
Để thâm nhập thị trƣờng chè, trong giai đoạn đầu, các doanh 
nghiệp chè cần trực tiếp sang giới thiệu sản phẩm, chào giá cạnh 
tranh và cải tiến công nghệ để đáp ứng đƣợc mẫu mã (hình dáng) sản 
phẩm theo nhu cầu ngƣời tiêu dùng. Doanh nghiệp cũng có thể mời 
chuyên gia nhập khẩu chè xanh của Ma-rốc sang hƣớng dẫn kỹ thuật 
thu hái, chế biến. 
III. Thị trƣờng điện thoại di động Ma-rốc 
Ma-rốc có dân số trên 32 triệu ngƣời và nhu cầu tiêu dùng điện 
thoại ngày càng tăng. 
Giống nhƣ nhiều thị trƣờng khác đang nổi lên trên thế giới, lĩnh 
vực điện thoại di động tiếp tục đà phát triển tại Ma-rốc với sự tiếp sức 
của cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt và sự giảm giá từ 3 năm trở lại 
đây. Số lƣợng thuê bao điện thoại di động trong những năm qua đã 
tăng nhanh đến mức vƣợt qua mục tiêu mà Chính phủ ấn định trong 
khuôn khổ chiến lƣợc Ma-rốc kỹ thuật số năm 2013 là đạt 34 triệu 
thuê bao điện thoại (cố định và di động) vào năm 2013. 
Trên thực tế, mục tiêu này đã vƣợt qua ngay từ giữa năm 2011 
nhờ việc tăng số thuê bao điện thoại di động ở mức 38,3 triệu trên 
tổng dân số 32 triệu ngƣời. Thật vậy, tỷ lệ thâm nhập hiện nay của 
điện thoại di động vào khoảng 120% trong khi cuối năm 2011 là 
113,6%. 
Tại Ma-rốc, hãng Maroc Telecom chiếm thị phần lớ ...  
Thông thƣờng, trong khi nói chuyện, ngƣời Ma-rốc sẽ sử dụng 
từ “you” (trong tiếng Pháp là “vous”, để xƣng hô nếu nhƣ họ hay bạn 
không có đề nghị gì khác. Nếu bạn không biết rõ tên họ của tất cả mọi 
ngƣời, bạn có thể gọi bằng từ “ông” hay “bà” trƣớc tên (last name) 
của ngƣời đó. Sau đó bạn có thể gọi ngƣời đó bằng họ (fist name). 
Trong lần gặp gỡ đầu tiên, khi nói chuyện, tốt nhất là bạn đừng 
tỏ ra quá thân mật, bạn nên sử dụng cách xƣng hô là “you” (trong 
tiếng Pháp là “vous”) và gọi ngƣời Ma-rốc bằng tên của họ. Sau khi 
đã tiếp xúc nhiều lần, mối quan hệ giữa bạn và ngƣời Ma-rốc sẽ trở 
nên thân mật hơn, và cách xƣng hô sẽ không còn cứng nhắc nhƣ vậy 
nữa. Tuy nhiên, vì ngƣời Ma-rốc rất lịch thiệp và kín đáo nên những 
cử chỉ, lời nói vẫn còn có phần hơi trang trọng, thiên về nghi thức, 
hình thức bên ngoài. Chính bởi vậy nên, khi tiếp xúc với ngƣời có địa 
vị cao hơn hay với ngƣời nƣớc ngoài, việc sử dụng cách gọi “you” để 
xƣng hô vẫn là thích hợp hơn cả. 
Một số thông tin hữu ích khác 197 
Khi nói chuyện với nam giới, hãy nhìn thẳng vào mắt họ, việc 
không nhìn thẳng vào mắt họ thể hiện rằng bạn không đồng ý với ý 
kiến của họ. Tuy nhiên với phụ nữ thì bạn cần phải lƣu ý rằng họ sẽ 
không nhìn vào mắt bạn khi bạn đang nói, và bạn cũng nên làm nhƣ 
vậy để thể hiện mình là ngƣời lịch sự và cũng rất tôn trọng họ. Ngƣời 
phụ nữ Ma-rốc khi lập gia đình sẽ mang họ của nhà chồng và thƣờng 
đƣợc gọi bằng bà (Mrs) trƣớc họ. Tuy nhiên, bạn cũng có thể đề nghị 
gọi họ bằng tên Họ (fist name) và họ cũng có thể sẽ đồng ý mặc dù 
trên thực tế họ không thích bạn gọi họ nhƣ thế. Trong trƣờng hợp 
này, tốt hơn hết là bạn nên xƣng hô theo tập quán của ngƣời Ma-rốc. 
Ngƣời Ma-rốc rất coi trọng thứ bậc và địa vị. Thông thƣờng, 
ngƣời có địa vị xã hội thấp sẽ không nhìn thẳng vào mắt ngƣời có địa 
vị xã hội cao hơn mình. Ngƣời Ma-rốc thƣờng muốn tuân theo những 
nghi thức lễ tân ngoại giao hơn là thẳng thắn bộc lộ suy nghĩ của 
mình, họ cũng không bao giờ nghĩ rằng mình là ngƣời cởi mở và 
thẳng thắn. 
Ngƣời Ma-rốc rất coi trọng học vị cũng nhƣ là địa vị xã hội hay 
địa vị ở công ty, nếu bạn là phó chủ tịch, là con trai của tổng giám 
đốc một tập đoàn hay là vợ của chủ tịch một tập đoàn... thì bạn sẽ rất 
đƣợc kính trọng. 
Trong giới kinh doanh, các đối tác Ma-rốc thƣờng hay hứa hẹn 
để thuyết phục bạn rằng họ đang nói sự thật và bạn nên tin vào những 
gì mà họ đang nói. Ví dụ nhƣ họ có thể nói rằng: “Tôi cam đoan với 
bạn là mức giá đó là đúng”; hay “Tôi xin đảm bảo rằng mức giá mà 
bạn đƣa ra là quá thấp”. Ở Ma-rốc, bạn rất hiếm khi gặp những ngƣời 
sử dụng những lời nói thông tục vì điều này bị coi là rất bất kính. 
Ngƣời Ma-rốc thƣờng bày tỏ thái độ của mình ở nơi đông 
ngƣời nếu xung quanh họ là những ngƣời có cùng địa vị xã hội. Tuy 
nhiên, nếu xung quanh họ có một ngƣời có địa vị cao hơn, họ sẽ tỏ ra 
rất dè dặt, kín đáo, họ sẽ không nói nhiều và rất ít khi bày tỏ thái độ 
của mình. 
198 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Về việc gặp gỡ, đàm phán 
Trong đàm phán, khi thƣơng lƣợng về giá cả, các đối tác Ma-
rốc luôn muốn mình là ngƣời quyết định đƣa ra giá cuối cùng và rất 
muốn mình đƣợc coi trọng. Chính vì thế, để có thể đƣa ra đƣợc mức 
giá cuối cùng và kết thúc cuộc đàm phán, bạn nên gây cho họ một ấn 
tƣợng là họ là ngƣời chiến thắng trong cuộc đàm phán đó. Bạn cũng 
đừng ngạc nhiên khi họ đều đồng thanh nói rằng việc họ chiến thắng 
là bình thƣờng. Tuy nhiên, bạn cũng cần phải quay trở lại cuộc trò 
chuyện sau đó ít phút để chắc chắn rằng họ đã hiểu những gì mà bạn 
đang nói. 
Trong các cuộc hẹn, thời gian không phải là vấn đề quá quan 
trọng đối với ngƣời Ma-rốc. Các đối tác Ma-rốc thƣờng hay trễ hẹn. 
Thời gian của các cuộc hẹn thƣờng sẽ không chính xác nhƣ đã định 
trƣớc đó. Nếu một cuộc hẹn đƣợc sắp xếp từ 2:00 đến 2:30 thì thông 
thƣờng họ sẽ đến vào lúc 2:30- 3:00 hoặc muộn hơn. Tuy nhiên bạn 
có thể không cần phải cố gắng kiên nhẫn chờ đợi họ, cũng không cần 
phải ngần ngại khi gọi cho họ 30 phút trƣớc giờ hẹn chính thức để 
yêu cầu họ đến đúng giờ. Bằng cách này, họ có thể sẽ chỉ đến muộn 
15 phút. 
Nói chung, ngƣời Ma-rốc rất tôn trọng ngƣời nƣớc ngoài, và 
nếu bạn có địa vị hay học vị cao, bạn sẽ gây cho họ một ấn tƣợng 
mạnh. Bạn cần phải cố gằng duy trì ấn tƣợng tốt đẹp này và cố gắng 
đừng tỏ ra quay mặt lại với sự hấp dẫn và vẻ đẹp của ngƣời Ma-rốc ví 
điều đó sẽ gây khó khăn cho bạn trong cách ứng xử với họ. 
Thông thƣờng, ngƣời Ma-rốc sẽ không bắt đầu câu chuyện 
bằng cách đi thẳng vào vấn đề cần bàn luận. Chính vì thế, để thể hiện 
rằng bạn rất quan tâm đến một ai đó, trƣớc tiên bạn nên hỏi họ về gia 
đình, sức khoẻ hay về những ngƣời bạn của họ. Nếu không làm nhƣ 
vậy, rất có thể bạn sẽ làm cho họ cảm thấy khó chịu, và gây cho họ ấn 
tƣợng không tốt. 
Một số thông tin hữu ích khác 199 
Ngƣời Ma-rốc không thích thảo luận, bàn cãi về một vấn đề 
nào đó một cách trực tiếp. Ví dụ nhƣ khi bạn mời một ngƣời Ma-rốc 
đi ăn, họ sẽ không biểu lộ ngay cho bạn thấy họ cảm thấy thích thú 
nhƣ thế nào về món ăn, mà sau khi trở về, họ sẽ nói với một ngƣời 
quen khác và ngƣời này sẽ nói lại cho bạn biết điều đó. Nếu bạn sống 
ở Ma-rốc thì bạn sẽ hiểu rằng cách gặp trực tiếp, đối diện với một ai 
đó kể cả là ở nơi công cộng hay ở nhà riêng... không phải là sự lựa 
chọn sáng suốt. Tốt hơn hết là bạn cần phải tìm một ngƣời nào đó có 
vai trò nhƣ một ngƣời trung gian sẵn sàng nói cho bạn biết bạn cần 
phải làm gì. Tuy nhiên nếu bạn gặp phải một vấn đề nghiêm trọng, 
bạn đừng ngần ngại nói thẳng với họ. Nói chung, ở Ma-rốc phụ nữ sẽ 
tỏ ra thân thiện hơn nam giới. 
Khi làm ăn buôn bán với đối tác Ma-rốc, việc thiết lập mối 
quan hệ cá nhân là việc làm rất quan trọng và nhất thiết phải có. Tất 
cả mọi ngƣời đều phải hƣớng tới và cố gắng xác lập những mối quan 
hệ, ít nhất là mối quan hệ với ngƣời mà trong tƣơng lai có thể sẽ trở 
thành ngƣời trợ giúp mình. Điều này có lẽ là do ở Ma-rốc gần nhƣ 
không có sự bảo đảm an toàn xã hội chính thức nào (không có sự bảo 
trợ cho tình trạng thất nghiệp, hệ thống y tế lại thấp kém), và cũng do 
một thực tế là bạn không thể biết trƣớc đƣợc khi nào thì bạn cần đến 
sự giúp đỡ của những ngƣời bạn thực sự. Chính vì thế, thông thƣờng, 
khi một ai đó giúp đỡ bạn thì điều đó cũng đƣợc hiểu là bạn cũng sẽ 
giúp đỡ lại họ khi họ cần. 
Về ăn uống 
Những món ăn đặc trƣng của Ma-rốc là món couscous (bột mỳ 
nấu với thịt hay nƣớc thịt - một món ăn của vùng Bắc Phi), món 
tagine, và món pastilla; đây là những món ăn độc nhất vô nhị chỉ có ở 
nơi đây, có lẫn cả vị ngọt và vị mặn. Thức ăn của Ma-rốc rất nhiều 
chất béo. 
Nếu trong bữa ăn, chủ nhà không ngừng mời bạn ăn thì điều đó 
cho thấy rằng bạn rất đƣợc chủ nhà yêu quý. 
200 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Trong bữa ăn của ngƣời Ma-rốc thƣờng sẽ có từ 2 đến 7 món. 
Tuy nhiên, không phải tất cả các món ăn đều đƣợc bày lên trên bàn ăn 
cùng một lúc, mà họ sẽ đƣa lần lƣợt từng món ra, bàn ăn sẽ đƣợc dọn 
sạch trƣớc khi mang món tiếp theo ra. 
Cần nhớ rằng, khi nhận món ăn tiếp theo, bạn cần phải nói lời 
cảm ơn, và bạn hãy ăn cho tới khi cảm thấy đủ no, bạn không cần 
phải tỏ ra cố gắng để ăn hết phần thức ăn của mình. Bạn cũng đừng 
liên tục ăn khi các món ăn lần lƣợt đƣợc đƣa ra. 
 Để tránh xảy ra những tình huống không mong muốn, tốt hơn 
bạn nên hỏi chủ nhà xem mùi, vị của món ăn đậm hay nhạt. Điều này 
là hoàn toàn bình thƣờng và bạn sẽ không bị đánh giá là mất lịch sự. 
VI. Một số địa chỉ thiết thực 
Tại Ma-rốc 
1. THƢƠNG VỤ ĐẠI SỨ QUÁN VIỆT NAM TẠI MA-RỐC 
(Representation Commerciale du Vietnam au Maroc) 
Địa chỉ: 240 boulevard Zerktouni, 5è étage, Casablanca, Maroc 
Tel: +212 (0) 522 47 37 23 
Fax: +212 (0) 522 27 07 24 
Email: ma@moit.gov.vn 
2. ĐẠI SỨ QUÁN VIỆT NAM TẠI MA-RỐC 
(Ambassade du Viet Nam au Maroc) 
Địa chỉ: Số 27 Phố Mezzouda, Souissi - Rabat, Vƣơng quốc Ma-rốc 
Điện thoại: 
- Văn phòng: +212 (0) 537 65 92 56 
- Bộ phận Chính trị-kinh tế-văn hóa: +212 (0) 537 65 92 10 
- Bộ phận Lãnh sự, Bảo hộ công dân: +212 (0) 537 65 92 56 
Một số thông tin hữu ích khác 201 
Trực ngoài giờ: +212 (0) 661 22 88 41 
Fax: +212 (0) 537 65 92 10 
Email: vnambassade@yahoo.com.vn 
3. BỘ CÔNG THƢƠNG, ĐẦU TƢ VÀ KINH TẾ KỸ THUẬT 
SỐ (Ministère de l'Industrie, du Commerce, de l'Investissement 
et de l'Economie numérique) 
Địa chỉ: Quartier Administratif, Rabat, Ma-rốc 
Điện thoại: +212 (0) 537 66 96 48 
Website: www.mcinet.gov.ma 
4. BỘ NĂNG LƢỢNG, MỎ, NƢỚC VÀ MÔI TRƢỜNG 
 (Ministère de l’Energie, des Mines, de l’Eau et de l’Environnement) 
Địa chỉ: Rue Abou Marouane Essaadi BP: Rabat Instituts 6208 - Haut 
Agdal - Rabat - Maroc 
Tél: +212 (0) 537 68 88 57; Fax: +212 (0) 537 68 88 63 
E-mail: dsi@mem.gov.ma; Website:  
5. BỘ KINH TẾ VÀ TÀI CHÍNH (Ministère de l’Economie et 
des Finances) 
Địa chỉ : Bd. Med V. Quartier Administratif, Rabat - Chellah 
Tél: +212 (0) 537 67 75 01 đến 08; 
Fax: +212 (0) 537 67 75 26; 
E-mail: internet@finances.gov.ma 
6. BỘ NGOẠI GIAO VÀ HỢP TÁC (Ministère des Affaires 
étrangères et de la Coopération) 
Địa chỉ: Avenue F. Roosevelt - Rabat, Maroc 
Tél: +212 (0) 537 76 15 83/11 23/21 95/037 76 81 05 
Fax: +212 (0) 537 76 55 08/ 46 79; E-mail: mail@maec.gov.ma 
202 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
8. LIÊN ĐOÀN GIỚI CHỦ MA-RỐC (CGEM) 
Địa chỉ: Av de l'Amée Royale, ang rue Mohamed Errachid, 20000, 
Casablanca 
Tel: +212 (0) 522 25 26 96, 522 25 26 97, 522 25 26 98, 522 25 26 99. 
 Fax: +212 (0)22 25 38 39. E-mail: cgem@iam.net.ma; 
 Website: www.cgem.ma 
9. LIÊN ĐOÀN CÁC PHÒNG THƢƠNG MẠI, CÔNG NGHIỆP 
VÀ DỊCH VỤ MA-RỐC 
Federation des Chambres de Commerce et d'Industrie et de 
services du Maroc (FCMCIS) 
Địa chỉ: 6 rue Erfoud Hassan Rabat, BP 218, CP 10001 - Rabat -
Maroc 
Tel: +212 537 76 70 51/76 70 78; 
Fax: +212 537 76 70 76/76 78 96 
Email: fccism@menara.ma; Website: www.fccism.cci.ma 
10. PHÕNG THƢƠNG MẠI, CÔNG NGHIỆP VÀ DỊCH VỤ 
CASABLANCA (CCISC) 
Địa chỉ: 98 boulevard Mohamed V, Casablanca, Ma-rốc 
Tel: +212 (0) 522 26 43 27/71 
Fax: +212 (0) 522 26 84 36 
Email: ccisc@ccisc.gov.ma/ -  
11. CƠ QUAN HỘI CHỢ TRIỂN LÃM QUỐC TẾ 
CASABLANCA (OFEC) 
Địa chỉ : Rue TIZNIT, Face à la Mosquée Hassan II - Casablanca 
20000 - Maroc 
 Tél: +212 (0)5 22 20 11 57/522 27 15 45/522 27 16 64/ 
 522 29 30 71/522 26 50 98 
Một số thông tin hữu ích khác 203 
 Fax: + 212 (0) 522.26.49.49 
 E.Mail: foire@ofec.co.ma -  
12. TỔNG CỤC HẢI QUAN VÀ THUẾ GIÁN THU 
(Administration Générale des Douanes et Impôts Indirects) 
Địa chỉ: Boulevard Annakhil, Hay Riad, Rabat 
Tél: + 212 (0) 537 57 90 00 
Fax: + 212 (0) 537 71 78 00/01 
Email: adii@douane.gov.ma 
Website: www.douane.gov.ma 
Tại Việt Nam 
1. ĐẠI SỨ QUÁN MA-RỐC TẠI VIỆT NAM 
Địa chỉ: Số 9 Chu Văn An, Hà Nội 
Tél: 00 (84) 47 34 55 86 /00 (84) 47 34 55 87 
Fax: 00 (84) 47 34 55 89 
E-mail: embamaroc-hanoi@vnn.vn 
2. BỘ CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM 
Địa chỉ: 54 Hai Bà Trƣng, Hà Nội 
Website: www.moit.gov.vn 
Vụ Thị trƣờng châu Phi, Tây Á, Nam Á 
Điện thoại: 84 4 22205407/09 
Fax: 84 4 22205517/22205410 
Email: vcptana@moit.gov.vn 
204 Kinh doanh với thị trường Ma-rốc 
Cục Xúc tiến Thƣơng mại (VIETRADE) 
Địa chỉ: Địa chỉ trụ sở chính: 20 Lý Thƣờng Kiệt, Hà Nội 
Điện thoại: 84 4 39347628 
Fax: 84 4 39348142 
Website: www.vietrade.gov.vn 
3. BỘ NGOẠI GIAO VIỆT NAM 
Địa chỉ: Số 1 Tôn Thất Đàm, Ba Đình, Hà Nội 
Website: www.mofa.gov.vn 
Vụ Tây Á, châu Phi 
Điện thoại: 84 4 37478700 (máy lẻ 111/109/106) 
Email: tacp.mfa@mofa.gov.vn 
4. BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN 
Địa chỉ: Số 2 Ngọc Hà, Ba Đình, Hà Nội 
Tel: 84 4 38468161; Fax: 84 4 38454319 
Email:bbtweb.vp@mard.gov.vn 
Website: www.omard.gov.vn 
5. BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƢ 
Địa chỉ: 6B Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội 
Website: www.mpi.gov.vn 
Cục Đầu tƣ nƣớc ngoài (FIA) 
Tel: 84 4 080-48461 
Fax: 84 4 37343769 
Email: fiavietnam@mpi.gov.vn 
Một số thông tin hữu ích khác 205 
6. PHÕNG THƢƠNG MẠI VÀ CÔNG NGHIỆP VIỆT NAM 
(VCCI) 
Địa chỉ: số 9 Đào Duy Anh, Hà Nội. 
Website: www.vcci.com.vn 
Điện thoại: 84 4 35742022 
Fax: 84 4 35742020 
Email: vcci@fmail.vnn.vn 
Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam - châu Phi 
Ban Quan hệ quốc tế VCCI 
Điện thoại: 84 4 35742022 (máy lẻ 245/207) 
Fax: 84 4 35742030 
7. TỔNG CỤC HẢI QUAN VIỆT NAM 
Địa chỉ: Lô E3, KĐT mới Cầu Giấy, P.Yên Hòa, Q.Cầu Giấy, 
thành phố Hà Nội 
Điện thoại: 84 4 39440833 (máy lẻ 8623); 
Email: Tongcuchaiquan@customs.gov.vn; 
Website: www.customs.gov.vn 
 MỤC LỤC 
 Trang 
Lời nói đầu 3 
Chƣơng 1: GIỚI THIỆU VỀ VƢƠNG QUỐC MA-RỐC 
I. Tổng quan về Ma-rốc 9 
II. Thị trƣờng Ma-rốc 30 
Chƣơng 2: QUAN HỆ THƢƠNG MẠI - NGOẠI GIAO 53 
I. Quan hệ chính trị - ngoại giao 53 
II. Nhận định chung về thị trƣờng 65 
III. Một số khuyến nghị đối với doanh nghiệp 67 
IV. Đôi nét về cộng đồng Việt kiều đang sống và làm việc 
tại Ma-rốc 
69 
Chƣơng 3: LUẬT LỆ THƢƠNG MẠI CHUNG TẠI MA-RỐC 
I. Chính sách thƣơng mại và đầu tƣ 70 
II. Chế độ nhập khẩu vào Ma-rốc 72 
III. Ma-rốc đẩy nhanh lộ trình cắt giảm thuế quan 82 
IV. Hệ thống ngân hàng tại Ma-rốc 84 
V. Quy định về quản lý hối đoái tại Ma-rốc 88 
VI. Hoạt động nhƣợng quyền thƣơng hiệu tại Ma-rốc 92 
VII. Hoạt động đại lý thƣơng mại tại Ma-rốc 95 
VIII. Các phƣơng tiện thanh toán và thu hồi nợ 97 
IX. Tòa án và giải quyết các tranh chấp 105 
X. Thủ tục đầu tƣ vào thị trƣờng Ma-rốc 111 
XI. Luật lao động của Ma-rốc 114 
XII. Các biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ 116 
XIII. Những rào cản thƣơng mại và kỹ thuật đối với hàng 
nhập khẩu 
134 
Chƣơng 4: CÁC CƠ HỘI KINH DOANH VÀ ĐẦU TƢ VỚI 
THỊ TRƢỜNG MA-RỐC 
I. Thị trƣờng cà phê 138 
II. Thị trƣờng chè xanh Ma-rốc 143 
III. Thị trƣờng điện thoại di động Ma-rốc 147 
IV. Thị trƣờng đồ điện tử gia dụng 148 
V. Thị trƣờng thuỷ hải sản 149 
VI. Thị trƣờng dệt may Ma-rốc 156 
VII. Thị trƣờng da giày của Ma-rốc 159 
VIII. Thị trƣờng gia vị của Ma-rốc 161 
IX. Thị trƣờng chế biến nông sản 162 
X. Giới thiệu thị trƣờng phốt phát của Ma-rốc 166 
XI. Thị trƣờng vật liệu xây dựng Ma-rốc 167 
XII. Hệ thống phân phối lớn của Ma-rốc 173 
XIII. Các hội chợ triển lãm quốc tế lớn tại Ma-rốc 177 
Chƣơng 5: MỘT SỐ THÔNG TIN HỮU ÍCH KHÁC 179 
I. Thủ tục nhập cảnh vào Ma-rốc 179 
II. Hành trình đi Ma-rốc 180 
III. Môi trƣờng sống và làm việc tại Ma-rốc 180 
IV. Đôi nét về ngƣời tiêu dùng Ma-rốc 190 
V. Tập quán trong giao dịch thƣơng mại tại Ma-rốc 193 
VI. Một số địa chỉ thiết thực 200 
Nhà xuất bản Công Thƣơng 
Trụ sở: 46 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội 
Điện Thoại: (04) 3 938 7165 Fax: (04) 3 938 7164 
Email: nxbct@moit.gov.vn 
Chịu trách nhiệm xuất bản: 
Phó Giám đốc phụ trách 
Nguyễn Minh Huệ 
Ban Biên soạn: 
Trần Quang Huy 
Hoàng Đức Nhuận 
Biên tập: Lƣơng Thị Ngọc Bích 
Trƣơng Hữu Thắng 
Chế bản: Nguyễn Chí Sinh 
Trình bày bìa: Minh Vƣơng 
In 1.000 cuốn, khổ 14,5x20,5cm tại Công ty Cổ phần In Hà Nội. 
Số đăng kí kế hoạch xuất bản: 1597-2014/CXB/07-497/CT. 
Số quyết định xuất bản: 96/QĐ-NXBCT ngày 9 tháng 12 năm 2014. 
In xong và nộp lƣu chiểu quý IV năm 2014. 
Mã số ISBN: 978-604-931-053-9.