Một số biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay

174 
HNUE JOURNAL OF SCIENCE DOI: 10.18173/2354-1067.2019-0019 
Social Sciences, 2019, Volume 64, Issue 2, pp. 174-180 
This paper is available online at  
MỘT SỐ BIẾN ĐỔI TRONG NGHI LỄ VÒNG ĐỜI 
CỦA NGƯỜI ÊĐÊ Ở BUÔN MA THUỘT HIỆN NAY 
Mai Trọng An Vinh 
NCS K37, Khoa Triết học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 
Tóm tắt. Trong thời đại toàn cầu hóa hiện nay, qua quá trình tiếp xúc, giao lưu văn 
hóa giữa người Êđê và các tộc người khác đã làm cho văn hóa truyền thống của 
người Êđê biến đổi rất nhiều. Nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột 
cũng không phải là ngoại lệ, sự biến đổi thể hiện ở nhiều mặt, rõ nét nhất là sự biến 
đổi về tính thiêng, sau đó là sự biến về nội dung và hình thức trong nghi lễ vòng đời. 
Hơn ai hết, chính tộc người Êđê mới có thể hiểu được sự biến đổi nào là phù hợp và 
sự biến đổi nào là không phù hợp với đời sống văn hóa tinh thần của họ trong thời 
đại hiện nay. 
Từ khóa: Biến đổi, bản sắc, người Êđê, Buôn Ma Thuột, nghi lễ, vòng đời. 
1. Mở đầu 
Người Êđê ở Tây Nguyên có một đời sống văn hóa vô cùng phong phú, vì quan niệm 
vạn vật hữu linh nên tộc người này có một hệ thống nghi lễ thờ cúng độc đáo. Văn hóa 
nghi lễ của người Êđê từ rất lâu đã trở thành đối tượng nghiên cứu của rất nhiều nhà 
khoa học đến từ nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, họ đã cho ra đời rất nhiều công 
trình khoa học khai thác ở rất nhiều khía cạnh khác nhau. Thế nhưng để khai thác một 
cách hệ thống và toàn diện về các giá trị trong văn hóa của người Êđê vẫn luôn là thách 
thức đối với bất kì nhà nghiên cứu nào. Trong từng giai đoạn lịch sử, mỗi công trình của 
các nhà khoa học đều có những giá trị khoa học nhất định trong lĩnh vực mà mình nghiên 
cứu, có thể liệt kê ra một số công trình khoa học tiêu biểu như sau: 
Trong bài viết Đời sống tín ngưỡng, tôn giáo của các tộc người ở Tây Nguyên hiện 
nay một số vấn đề đặt ra của mình, tác giả Đỗ Lan Hiền cho rằng đối tượng thờ cúng 
trong các loại hình tín ngưỡng dân gian của các tộc người ở Tây Nguyên, trong đó có 
người Êđê là loại hình tín ngưỡng đa thần [1;75]. Những nghi lễ tôn giáo điển hình của 
người Tây Nguyên đều liên quan đến sản xuất nông nghiệp như lễ cúng hồn lúa, lễ cơm 
mớitiếp đến là nghi lễ liên quan đến vòng đời của một con người như lễ đặt tên, lễ 
trưởng thành..[1;76]. Cuối bài viết tác giả cho rằng hiện nay đang có xu hướng mai một, 
chắp vá các nghi lễ thờ cúng truyền thống của các tộc người ở Tây Nguyên, trong đó có 
người Êđê. 
Ngày nhận bài: 19/10/2018. Ngày sửa bài: 19/12/2018. Ngày nhận đăng: 12/1/2019. 
Tác giả liên hệ: Mai Trọng An Vinh. Địa chỉ e-mail: maitronganvinh1977@gmail.com 
Một số biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay 
175 
Qua nghiên cứu việc Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của các tộc người ở 
Tây Nguyên nói chung, người Êđê ở Tây Nguyên nói riêng, trong bài viết Bảo tồn và 
phát huy các giá trị văn hóa Tây Nguyên cổ truyền trong phát triển bền vững của mình, 
tác giả Đỗ Hồng Kỳ cho rằng văn hóa Tây Nguyên phát triển theo các xu hướng như xu 
hướng biến đổi mai một, xu hướng bảo tồn khôi phục văn hóa truyền thống kết hợp với 
hiện đại và cuối cùng là xu hướng giao lưu, ảnh hưởng hội nhập và thích ứng với văn 
hóa. Trong mục Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể của mình, tác giả đưa ra 
nhận định rằng trong tình hình hiện nay đời sống tín ngưỡng, tôn giáo của người Tây 
nguyên đối với bộ phận người chuyển trồng lúa trên rẫy sang trồng các loại cây công 
nghiệp như cà phê, cao su thì đời sống tâm linh bị khủng hoảng [2;67]. Ngành văn 
hóa đã rất chú trọng đến việc bảo tồn các giá trị văn hóa Tây Nguyên cổ truyền thế 
nhưng ít chú ý đến sự biến đổi, chuyển hóa niềm tin tôn giáo trong tâm thức của người 
Tây Nguyên [2;68]. 
Tác giả Phạm Quỳnh Phương với bài viết Nhận diện các xu hướng biến đổi trong 
đời sống tôn giáo ở Tây Nguyên hiện nay của mình đã nghiên cứu ra năm xu hướng biến 
đổi trong đời sống tôn giáo của các tộc người ở Tây Nguyên nói chung và người Êđê ở 
Tây Nguyên nói riêng trong giai đoạn hiện nay, bao gồm xu hướng phai nhạt dần tâm 
thức đa thần-vạn vật hữu linh và giản tiện hóa các lễ thức truyền thống; xu hướng phục 
hồi các thực hành văn hóa/ tôn giáo cổ truyền theo hướng chọn lọc có định hướng và 
sân khấu hóa; xu hướng giao thoa văn hóa/tôn giáo giữa các tộc người đồng cư với ưu 
thế của tộc người đa số- người Kinh; xu hướng chuyển dịch mạnh mẽ từ tôn giáo đa 
thần sang tôn giáo nhất thần và xu hướng nhập thế của các tông giáo lớn, cũng như sự 
phân rẽ, tranh giành các tín đồ [3;3]. Và còn rất nhiều các bài viết nghiên cứu khác như 
Bình đẳng giới trong gia đình người dân tộc Êđê ở Đắk Lắk của tác giả Nguyễn Minh 
Tuấn [7]; Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống các tộc người ở Tây nguyên của tác 
giả Ngô Đức Thịnh [8]; Văn hóa giao tiếp của người Êđê của tác giả Đoàn Thị Tâm 
[9] tất cả những bài nghiên cứu nêu trên là những thành tựu quan trọng góp phần giữ 
gìn và phát huy các giá trị trong văn hóa nghi lễ của người Êđê, tuy nhiên tôi nhận thấy 
rằng chưa có một bài nghiên cứu cụ thể nào có đối tượng nghiên cứu chính là sự biến 
đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột. Vì thế đây là “khoảng trống 
khoa học” cho các người nghiên cứu đi sau như tôi có cơ hội nghiên cứu. Vì thế tôi kế 
thừa những thành tựu của những người nghiên cứu đi trước để làm cơ sở cho mình nhằm 
hiểu rõ hơn sự biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay. 
2. Nội dung nghiên cứu 
2.1. Một số khái niệm liên quan 
2.1.1. Khái niệm nghi lễ 
Theo Từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học thì nghi lễ là: “nghi thức và trình 
tự tiến hành của một cuộc lễ” [5:720]. Theo giáo trình Nhân học đại cương của trường 
Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP.HCM thì đưa ra khái niệm: “nghi lễ trong một 
phạm vi nào đó cũng như phong tục tập quán, là quy ước lặp đi lặp lại thành thói quen, ăn 
sâu thành nếp vào tâm thức tôn giáo, đời sống xã hội – văn hóa” [6:35]. Con người là một 
chủ thể của xã hội, nhu cầu của đời sống văn hóa tinh thần của con người rất đa dạng vì 
thế có sự xuất hiện tín ngưỡng. Đời sống văn hóa tâm linh của con người luôn hướng về 
Mai Trọng An Vinh 
176 
chính con người theo một quan niệm đời thường gắn với thế giới tâm linh, từ đó xuất hiện 
những nghi lễ trong cuộc sống con người. 
 2.1.2. Khái niệm nghi lễ vòng đời 
Tác giả Ngô Đức Thịnh trong công trình Văn hóa, văn hóa tộc người và văn hóa Việt 
Nam cho rằng nghi lễ vòng đời là: “những nghi lễ liên quan đến cá nhân, từ khi sinh ra 
đến khi chết” [10]. Nghi lễ vòng đời là nghi lễ mà gia đình, tộc họ, cộng đồng tôn giáo 
thực hiện cho mỗi một con người từ khi sinh ra cho đến khi chết đi. Theo các nhà nghiên 
cứu, nghi lễ vòng đời xuất hiện cùng với xã hội loài người. Theo thời gian, nghi lễ ấy 
một mặt được duy trì, một mặt được phát triển, hoàn thiện dần. Mỗi tộc người trên thế 
giới hầu hết đều có nghi lễ vòng đời cho riêng mình nhưng nội dung và hình thức thực 
hành nghi lễ ít nhiều đều có phần khác nhau. 
2.2. Sơ lược về người Êđê ở Buôn Ma Thuột và nghi lễ vòng đời của họ 
 2.2.1. Sơ lược về người Êđê ở Buôn Ma Thuột 
Êđê là tộc người có nguồn gốc từ nhóm tộc người nói tiếng Mã Lai ở các hải 
đảo Thái bình dương, họ sinh sống lâu đời ở Buôn Ma Thuột, trong đời sống hàng ngày 
người Êđê theo chế độ mẫu hệ nên con cái mang họ mẹ. Người vợ sẽ đi cưới chồng về 
cho mình và người đàn ông sau khi kết hôn sẽ theo về sinh sống bên gia đình vợ. Tóm lại 
trong hôn nhân người phụ nữ giữ vai trò chủ động. Công việc mưu sinh của người Êđê ở 
Buôn Ma Thuột trước kia chủ yếu là trồng chọt nhưng ngày nay họ còn chế biến nông sản, 
trồng các loại cây công nghiệp như cà phê, cao su, hồ tiêu, ca cao... Người Êđê có quan 
niệm vạn vật hữu linh nên trong đời sống tâm linh của họ có một hệ thống nghi lễ đồ sộ 
và độc đáo như nghi lễ nông nghiệp, nghi lễ cúng bến nước, nghi lễ vòng đời... 
2.2.2. Sơ lược về nghi lễ vòng đời của người Ê đê ở Buôn Ma Thuột 
Đối với người Êđê, nghi lễ vòng đời đóng một vai trò quan trọng trong đời sống của 
họ vì nó gắn với mỗi bước chuyển tiếp trong cuộc đời mỗi cá nhân và ảnh hưởng nhiều 
đến từng thành viên trong gia đình. Người Êđê tin tưởng vào sự linh thiêng của thần linh 
mà các nghi lễ là nhịp cầu nối cho con người tiếp cận được với các vị thần linh. Nghi lễ 
vòng đời thường được chia thành ba giai đoạn chính: sinh, trưởng thành và tử. 
- Giai đoạn sinh, gồm các lễ: lễ cầu sức khỏe cho người mẹ và thai nhi, lễ cúng thần 
linh để bảo vệ thai nhi, lễ cúng thần linh cho người mẹ sau khi sinh con, lễ cúng sức khỏe 
cho bà đỡ, lễ cúng sức khỏe cho người mẹ, lễ thổi tai, lễ đặt tên cho con. 
- Giai đoạn trưởng thành, gồm các lễ: lễ trưởng thành cho con, lễ đeo vòng, lễ cà 
răng, lễ dạm hỏi (tục thách cưới), lễ cưới. 
- Giai đoạn tử, gồm các lễ: lễ tiễn hồn người chết, lễ cho người chết nạn, lễ chôn 
người chết, lễ bỏ mả. 
2.3. Một số biến đổi trong nghi lễ vòng đời 
Nguyên nhân chính gây ra sự biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn 
Ma Thuột hiện nay là do sự tiếp xúc và giao lưu văn hóa, bên cạnh đó còn có một số 
nguyên nhân như các chính sách phát triển kinh tế - xã hội của nhà nước, sự phát triển của 
lực lượng sản xuất với sự ứng dụng khoa học kĩ thuật vào đời sống ngày càng tăng cao và 
việc nâng cao trình độ dân trí. Sự biến đổi diễn ra ở nhiều khía cạnh khác nhau nhưng 
Một số biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay 
177 
trong phạm vi bài viết này, tác giả chỉ đề cập đến hai khía có sự biến đổi rõ nét nhất, đó là 
sự biến đổi về tính thiêng và sự biến đổi về nội dung, hình thức của nghi lễ vòng đời. 
2.3.1. Sự biến đổi về tính thiêng 
Ngày nay với sự phát triển nhanh chóng, hệ thống y tế ở Buôn Ma Thuột ngày càng 
hiện đại đã làm cho sự phụ thuộc vào thần linh trong đời sống của người Êđê nơi đây 
giảm đi rõ rệt. Khi người phụ nữ Êđê có thai thì gia đình đưa người phụ nữ đến bệnh viện 
để khám thai định kì, thậm chí người phụ nữ Êđê còn yêu cầu được bệnh viện siêu âm để 
chuẩn đoán trước giới tính của thai nhi chứ không phụ thuộc vào sự cầu khẩn xin thần 
linh về giới tính thai nhi theo mong muốn của gia đình như trước kia vì thế việc tổ chức lễ 
cúng thần linh để bảo vệ thai nhi ngày càng thưa vắng dần trong gia đình người Êđê ở 
Buôn Ma Thuột hiện nay. Trong thời gian mang thai nếu người phụ nữ Êđê bị bệnh thì gia 
đình thường đưa người phụ nữ đến các cơ sở y tế trên địa bàn để khám bệnh và uống 
thuốc theo sự chỉ dẫn của các bác sĩ chứ họ không còn thực hiện lễ cầu sức khỏe cho 
người mẹ và thai nhi như trước kia. Vì thế tính thiêng trong nghi lễ vòng đời cũng giảm 
so với trước kia. Hiện nay, khi người phụ nữ sắp sinh con thì người Êđê không còn mời 
bà đỡ đến đỡ đẻ tại tư gia nữa mà gia đình sẽ đưa người phụ nữ đến bệnh viện phụ sản 
nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe cho người phụ nữ và đứa trẻ sơ sinh hơn. Niềm tin của 
người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay đối với hệ thống y tế ngày càng tăng cao kéo theo 
sự giảm sút niềm tin vào thần linh trong việc bảo vệ sức khỏe cho tộc người của mình, 
chính điều đó làm cho lễ cúng sức khỏe cho bà đỡ trong gia đình Êđê ở Buôn Ma Thuột 
đã dần mai một. Thực tế hiện nay, một bộ phận gia đình người Êđê ở Buôn Ma Thuột 
thực hiện nghi lễ vòng đời chỉ mang ý nghĩa thủ tục là chính, vì thế vai trò của nghi lễ 
vòng đời trong đời sống người Êđê ngày càng giảm, kéo theo tính thiêng trong nghi lễ 
vòng đời cũng giảm. Thời gian thực hành nghi lễ vòng đời hầu như được rút ngắn lại so 
với truyền thống trước kia nên điều đó cũng đã làm giảm đi tính thiêng của nghi lễ. Lễ cà 
răng hiện nay đã không còn tồn tại trong các gia đình người Êđê ở Buôn Ma Thuột. 
Bến nước trong mỗi buôn làng người Êđê ở Buôn Ma Thuột là không gian thực hành 
nghi lễ đóng vai trò quan trọng trong nghi lễ vòng đời. Bến nước được người Êđê truyền 
thống trước kia xem như là nơi hội tụ sức sống của cả buôn làng và là nơi chứa đựng 
những điều thuộc về tín ngưỡng tâm linh được truyền qua nhiều thế hệ nhưng hiện nay 
bến nước đang dần mất đi trong hầu hết các buôn làng người Êđê ở Buôn Ma Thuột, nên 
trong quá trình thực hành nghi lễ vòng đời phải lược bỏ bớt các lễ thức liên quan đến bến 
nước, thực trạng này đã làm cho tính thiêng trong nghi lễ vòng đời giảm rất nhiều. 
Các lễ ở giai đoạn trưởng thành trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma 
Thuột hiện nay đã biến đổi theo xu hướng “Kinh hóa” (giống tộc người Kinh) rất nhiều. 
Vẫn lưu giữ truyền thống mẫu hệ nhưng sự chủ động của người con gái Êđê ở Buôn Ma 
Thuột trong hôn nhân đã giảm đi tương đối nhiều. Lễ thách cưới hiện nay gần như là sự 
thỏa thuận trước tùy theo khả năng của gia đình cô gái chứ không mang nặng vấn đề 
“thách” lễ vật như tục lệ của người Êđê truyền thống trước kia. Ngày nay gia đình cô gái 
không còn mang những lễ vật tới để làm cơm thiết đãi bên gia đình chàng trai như tục lệ 
truyền thống trước kia nữa mà hầu như các lễ vật đều được quy thành tiền mặt và đưa cho 
bên gia đình chàng trai trước khi lễ cưới diễn ra, những lễ vật gia đình cô gái mang qua 
cho gia đình chàng trai khi diễn ra lễ cưới trong thời đại ngày nay chỉ còn mang tính 
tượng trưng là chủ yếu. Khâu tổ chức nghi lễ cưới của các gia đình người Êđê ở Buôn Ma 
Mai Trọng An Vinh 
178 
Thuột hiệu nay chủ yếu được họ thuê những dịch vụ tổ chức lễ cưới từ bên ngoài buôn 
làng thực hiện và mang đến khi lễ cưới diễn ra. Những yếu tố vừa nêu trên đã làm cho vai 
trò của nghi lễ vòng đời trong đời sống của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay ngày 
càng giảm đã dẫn đến việc tính thiêng trong nghi lễ vòng đời cũng giảm theo như là một 
tất yếu. 
Hầu như các buôn làng người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay không có khu mộ địa 
riêng như trước kia vì thế khi có người thân trong gia đình qua đời thì họ phải đưa đến 
chôn tại những nghĩa trang do nhà nước quy định, nên lễ chôn người chết và lễ bỏ mả 
cũng lược bỏ bớt một số lễ thức cho phù hợp với hoàn cảnh cụ thể hiện nay. Kiến trúc 
ngôi nhà mồ của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay cũng biến đổi rất nhiều theo xu 
hướng “Kinh hóa” chứ không còn làm theo lối kiến trúc truyền thống của người Êđê trước 
kia vì thế đã làm cho tính thiêng trong nghi lễ vòng đời giảm. Trong lễ chôn người chết 
của người Êđê truyền thống trước kia, khi đưa quan tài đến khu mộ địa của buôn làng 
người Êđê thì gia đình sẽ thả xuống huyệt một con gà mái và một vài hạt cơm hoặc gạo 
với quan niệm đó là tài sản dành cho người chết khi về thế giới bên kia. Sau khi hạ quan 
tài xuống huyệt, trước khi lấp đất, người Êđê lấy một ché rượu đã đục thủng đáy đặt ở 
phía đầu huyệt và một cây tre được đục thông hết các mắt tre phía bên trong rồi đặt từ đáy 
vượt lên khỏi miệng huyệt phía trên đầu quan tài nhằm mục đích hàng ngày gia đình của 
người chết sẽ đem cơm, thức ăn, rượu... đổ vào ống tre cho trôi tuột vào trong mộ huyệt 
với quan niệm là để “nuôi” người chết. Nhưng hiện nay, những nghi thức đó hầu như 
không còn được thực hiện ở rất nhiều gia đình người Êđê ở Buôn Ma Thuột, vì thế tính 
thiêng trong nghi lễ vòng đời cũng giảm đi đáng kể. 
2.3.2. Sự biến đổi về nội dung và hình thức 
Nhà sàn dài truyền thống của người Êđê là không gian thực hành chủ yếu trong nghi 
lễ vòng đời nhưng hiện nay qua quá trình tiếp biến văn hóa với các tộc người khác, nhà 
sàn dài trong các buôn làng của người Êđê ở Buôn Ma Thuột đã bê tông hóa rất nhiều và 
lối kiến trúc truyền thống của người Êđê cũng mất dần thay vào đó là những ngôi nhà bê 
tông cốt thép được thiết kế theo lối kiến trúc của các tộc người khác. Vì thế không gian 
thực hành nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay đã thay đổi rất 
nhiều. Trong gia đình người Êđê truyền thống trước kia khi thực hành nghi lễ vòng đời thì 
tất cả những người tham dự nghi lễ hầu hết đều mặc trang phục truyền thống của người 
Êđê. Nhưng hiện nay, các thành viên tham dự nghi lễ vòng đời còn rất ít người sử dụng 
trang phục truyền thống mà thay vào đó là những Âu phục của các tộc người khác. 
Những lễ trong giai đoạn sinh đã được người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay đơn giản 
hóa và lượt bỏ tương đối nhiều những tục lệ kiêng cữ mà họ cho rằng không còn phù hợp 
trong thời đại hiện nay. Hiện nay những cặp vợ chồng Êđê hiếm muộn con thường dắt 
nhau đến các bệnh viện để khám tìm nguyên nhân để chữa trị chứ họ không còn thực hiện 
lễ cầu thần linh để cầu xin cho họ có con như trước kia. Nhiều gia đình người Êđê ở Buôn 
Ma Thuột hiện nay đã bỏ hẳn một vài lễ trong nghi lễ vòng đời mà họ cho rằng không còn 
phù hợp, những lễ còn lại họ thường lược bỏ bớt một số bước trong quá trình thực hành 
nghi lễ nhằm giản tiện hơn và phù hợp hơn với đời sống hiện nay. Các lễ vật dâng cúng 
thần linh trong thực hành nghi lễ vòng đời cũng được các gia đình người Êđê hiện nay 
thực hiện rất linh hoạt, cụ thể như lễ vật truyền thống dành cho lễ cúng thần linh cho 
người mẹ sau khi sinh con là một con heo nhưng ngày nay được họ thay đổi tùy theo điều 
Một số biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay 
179 
kiện cụ thể của mỗi gia đình. Các món ăn dâng cúng thần linh trong quá trình thực hành 
nghi lễ vòng đời của người Êđê hiện nay ở Buôn Ma Thuột cũng phong phú hơn trước kia. 
Trong thực đơn, ngoài những món ăn truyền thống của người Êđê thì họ còn bổ sung 
thêm rất nhiều món ăn của các tộc người khác, đặc biệt là các món ăn của tộc người Kinh. 
Hiện nay khi sự tiếp xúc, giao lưu văn hóa giữa người Êđê và các tộc người khác ngày 
càng phát triển thì thành phần tham dự nghi lễ vòng đời cũng đa dạng hơn về tộc người và 
lứa tuổi. 
Đối với người Êđê truyền thống thì khi cô gái đến tuổi trưởng thành đem lòng yêu 
thích một chàng trai nào đó thì sẽ chủ động làm quen và cùng gia đình mua sắm lễ vật 
sang hỏi cưới chàng trai về làm chồng. Nhưng hiện nay trong giai đoạn hôn nhân, người 
con trai Êđê không còn bị động như trước kia, các nghi thức trong lễ thách cưới hiện 
nay thường đã có sự thỏa thuận của hai gia đình trước đó. Vì thế các bước thực hành lễ 
thách cưới ngày nay được đơn giản hóa rất nhiều, chủ yếu chỉ còn mang tính hình thức. 
Thậm chí ở một số gia đình khi thấy những đứa trẻ trong gia đình đã ngoan ngoãn, khỏe 
mạnh thì gia đình không còn tổ chức lễ cầu thần linh ban sức khỏe cho đứa trẻ. 
Việc thực hành lễ cưới của người Êđê ở Buôn Ma Thuột hiện nay cũng đã biến đổi 
rất nhiều, ngoài những nhạc cụ truyền thống thì họ sử dụng thêm những nhạc cụ hiện 
đại của các tộc người khác. Không gian tổ chức lễ cưới của người Êđê ở Buôn Ma 
Thuột hiện nay không phải lúc nào cũng được tổ chức tại buôn làng do nhiều nguyên 
nhân khác nhau, hiện nay không gian tổ chức lễ cưới có khi ở những nhà hàng, hội 
trường nhà văn hoá ở địa phương, thời gian thực hành lễ cưới ngày nay cũng được rút 
ngắn lại và đơn giản hóa rất nhiều, thường chỉ diễn ra trong khoảng thời gian một ngày 
chứ không kéo dài nhiều ngày nhiều đêm như lễ cưới của người Êđê truyền thống ngày 
trước. Trong quá trình diễn ra lễ cưới, ngoài những bài hát truyền thống của người Êđê 
thì họ sử dụng rất nhiều những bài hát của các tộc người khác với nhiều thể loại nhạc 
khác nhau. Lễ lại mặt của người Êđê truyền thống trước kia thường được diễn ra 7 ngày 
sau lễ cưới nhưng hiện nay số ngày được rút ngắn hơn rất nhiều, ở một số gia đình, có 
khi chỉ còn 2 ngày hoặc 3 ngày sau khi tổ chức lễ cưới. Lễ vật dành cho lễ lại mặt cũng 
thay rất đổi nhiều tùy theo điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của từng gia đình chứ không 
theo quy định của tục lệ người Êđê trước kia. Hình thức cư trú sau đám cưới của những 
cặp vợ chồng người Êđê hiện nay cũng có nhiều biến đổi, cụ thể rất nhiều cặp vợ chồng 
tộc người Êđê ngày càng có xu hướng tách ra ở riêng thành hình thức tiểu gia đình chứ 
không còn là hình thức đại gia đình cùng sống chung trong căn nhà dài truyền thống 
như trước kia vì nhiều lí do khác nhau. 
 Lễ tang trong gia đình người Êđê truyền thống trước kia, thi thể người đã qua đời có 
khi được lưu ở nhà đến 7 ngày rồi mới đưa ra khu mộ địa chôn nhưng hiện nay họ thường 
chỉ lưu thi thể người chết ở nhà khoảng 3 ngày rồi đưa đi chôn. Việc chuẩn bị cho lễ tang 
cũng diễn ra nhanh chóng và thuận tiện hơn xưa, tất cả mọi lễ vật dành cho lễ tang người 
Êđê hiện nay thường được họ mua sẵn từ những dịch vụ chuyên tổ chức tang lễ, cụ thể 
như chiếc quan tài dành cho người chết trong thời đại hiện nay được người Êđê ở Buôn 
Ma Thuột đến mua ở dịch vụ mai táng là chủ yếu chứ họ không còn lên rừng đốn hạ cây 
rừng về tự làm quan tài như trước kia. Phương tiện đưa tang của người Êđê hiện nay được 
sử dụng những phương tiện hiện đại như ô tô, mô tô, chứ không còn là nhưng phương 
tiện thô sơ như trước kia. 
Mai Trọng An Vinh 
180 
3. Kết luận 
Trong tiến trình cộng cư phát triển của mình đã tạo nên sự giao thoa văn hóa giữa ng-
ười Êđê ở Buôn Ma Thuột với các tộc người khác làm nghi lễ vòng đời biến đổi. Sự biến 
đổi trong nghi lễ vòng đời hiện nay diễn ra ở nhiều khía cạnh khác nhau nhưng trong 
phạm vi bài viết này tôi chỉ nghiên cứu một vài biến đổi trong nghi lễ vòng đời của người 
Êđê hiện nay ở Buôn Ma Thuột ở khía tính thiêng, nội dung và hình thức trong thực hành 
nghi lễ vòng đời. Sự nghiên cứu này là cần thiết nhằm góp phần gìn giữ bản sắn văn hóa 
người Êđê trong xu thế Việt Nam ngày càng hội nhập mạnh mẽ với thế giới như hiện nay. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Đỗ Lan Hiền, 2011. Đời sống tín ngưỡng tôn giáo của các tộc người ở Tây Nguyên hiện 
nay, một số vấn đề đặt ra. Tạp chí Khoa học Xã hội Việt Nam, số 4,tr.75-76. 
[2] Đỗ Hồng Kỳ, 2012. Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa Tây Nguyên cổ truyền trong 
phát triển bền vững, Tạp chí Khoa học Xã hội, số 2,tr.67-68. 
[3] Phạm Quỳnh Phương, 2015. Nhận diện các xu hướng biến đổi trong đời sống tôn giáo ở 
Tây Nguyên hiện nay. Tạp chí Nghiên cứu Tôn giáo, số 2,tr.3. 
[4] Ngô Đức Thịnh, 2006. Văn hóa văn hóa tộc người và văn hóa Việt Nam, Nxb Khoa học 
Xã hội, Hà Nội. 
[5] Trung tâm Từ điển học, 2007. Từ điển tiếng Việt. Nxb Từ điển, Hà Nội, tr.720. 
[6] Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn TP. Hồ Chí Minh, 2008. Giáo trình Nhân 
học đại cương. Nxb Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, tr.35. 
[7] Nguyễn Minh Tuấn, 2012. Bình đẳng giới trong gia đình người dân tộc Êđê ở Đắk Lắk. 
Tạp chí Xã hội học, số 2, tr.81-89. 
[8] Ngô Đức Thịnh, 2012. Bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống các tộc người ở Tây 
nguyên. Tạp chí Phát triển kinh tế xã hội Đà Nẵng, số 6,tr.23. 
[9] Đoàn Thị Tâm, 2016. Văn hóa giao tiếp của người Êđê. Tạp chí khoa học Đại học Sư 
phạm TP. Hồ Chí Minh, số 8, tr.89-96. 
ABSTRACT 
Some changes in practising Buon Ma Thuot-Based Ede people's life cycle rituals 
Mai Trong An Vinh 
Postgraduate K37, Faculty of Philosophy, Hanoi National University of Education 
In the era of current globalization, direct contact and cultural exchange between Ede 
people and other ethnic groups have brought a far-reaching change in the traditional 
culture of Ede people. The life cycle ritual of Ede people in Buon Ma Thuot is 
notexceptional. The changes manifest in many ways. The most obvious is the change in 
sacredness, then in content and in form of the life cycle ritual. It is Ede people who 
understand whether a transformation is appropriate or not to their cultural and spiritual 
life. 
Keywords: Changes, identity, the Ede people, Buon Ma Thuot, rituals, life cycles.