Một số biểu hiện về thói quen sử dụng tài liệu điện tử của sinh viên và học viên sau đại học trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh

 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP HỒ CHÍ MINH 
TẠP CHÍ KHOA HỌC 
HO CHI MINH CITY UNIVERSITY OF EDUCATION
JOURNAL OF SCIENCE
ISSN: 
1859-3100 
KHOA HỌC GIÁO DỤC 
Tập 15, Số 1 (2018): 80-87 
EDUCATION SCIENCE
Vol. 15, No. 1 (2018): 80-87
 Email: tapchikhoahoc@hcmue.edu.vn; Website:  
80 
MỘT SỐ BIỂU HIỆN VỀ THÓI QUEN SỬ DỤNG TÀI LIỆU ĐIỆN TỬ 
CỦA SINH VIÊN VÀ HỌC VIÊN SAU ĐẠI HỌC 
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 
Lê Quỳnh Chi* 
Thư viện Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh 
Ngày nhận bài: 04-12-2017; ngày nhận bài sửa: 07-01-2017; ngày duyệt đăng: 22-01-2018 
TÓM TẮT 
Bài báo đề cập một số biểu hiện về thói quen sử dụng tài liệu điện tử (TLĐT) của sinh viên 
(SV) và học viên sau đại học (HVSĐH) Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHSP 
TPHCM). Kết quả nghiên cứu cho thấy SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM “thỉnh thoảng” sử 
dụng TLĐT, phục vụ cho mục đích chính là học tập; truy cập bằng từ khóa với máy tính cá nhân; 
loại hình sách chuyên ngành dưới dạng toàn văn; cách tìm kiếm nguồn tài liệu là xem lướt qua 
những ý chính, nội dung trọng tâm phù hợp với mục đích sử dụng của mình và photo hay in ra. 
Từ khóa: tài liệu điện tử, thói quen sử dụng tài liệu điện tử. 
ABSTRACT 
Some manifestations of the habit of using electronic materials 
of undergraduate and graduate students of Ho Chi Minh City University of Education 
The article discusses some manifestations of the habit of using electronic materials of 
undergraduate and graduate students of HCMUE. Findings show that undergraduate and graduate 
students “sometimes” use electronic materials for the main purpose of studying; accessing with 
key words from personal computers; preferring full text specialized books; the method for looking 
up materials is to skim through main ideas and focusing contents that are appropriate with their 
purposes of usages and print out or make copies of them. 
Keywords: electronic materials, habit of using electronic materials. 
1. Đặt vấn đề 
Hoạt động giảng dạy, học tập, nghiên cứu là hoạt động chủ đạo, đóng vai trò quan 
trọng đối với các trường đại học nói chung và Trường ĐHSP TPHCM nói riêng. Đây 
không chỉ là quá trình tiếp nhận thông tin mà còn là quá trình sáng tạo, chuyển giao tri thức 
theo nhiều chiều khác nhau. Có rất nhiều yếu tố góp phần làm tăng chất lượng, hiệu quả 
của hoạt động quản lí và khai thác thông tin thư viện (TV), nhưng yếu tố đáp ứng nhu cầu 
tin của bạn đọc là quan trọng nhất và mang tính quyết định. Trong tất cả các nhóm bạn đọc 
đến TV, SV và HVSĐH chiếm tỉ lệ cao nhất, khoảng 70 – 80%. Việc hình thành những 
thói quen tích cực về sử dụng TLĐT rất có lợi cho hoạt động học tập và nghiên cứu khoa 
*
 Email: qchisupham@yahoo.com 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lê Quỳnh Chi 
81 
học của SV và HVSĐH. Thói quen sử dụng TLĐT của người dùng được biểu hiện ở nhiều 
khía cạnh khác nhau như mục đích, sở thích, nhu cầu tin, kĩ năng tìm tin... của bạn đọc và 
các điều kiện đáp ứng của TV. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xác định biểu hiện 
thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM được thể hiện thông 
qua việc tìm kiếm và sử dụng TLĐT, một trong những khâu đầu tiên và quan trọng trong 
quá trình sử dụng nguồn thông tin của TV. 
2. Nội dung 
2.1. Phương pháp và khách thể nghiên cứu 
Nghiên cứu dựa trên sự phối hợp của nhiều phương pháp, trong đó điều tra bằng 
bảng hỏi là phương pháp chính. Bảng hỏi gồm các câu hỏi để SV và HVSĐH tự đánh giá 
về thói quen sử dụng TLĐT và các câu hỏi nhằm đánh giá thói quen đó thông qua các biểu 
hiện cụ thể. 
Khách thể nghiên cứu bao gồm 378 SV và 94 HVSĐH của Trường ĐHSP TPHCM 
được lựa chọn ngẫu nhiên. 
2.2. Kết quả nghiên cứu 
2.2.1. Biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM qua 
thời gian tìm kiếm và sử dụng 
a. Thời gian tìm kiếm TLĐT tại TV 
Bảng 1. Thời gian tìm kiếm TLĐT 
Thời gian tìm kiếm 
TLĐT 
Sinh viên Học viên sau đại học 
Tần số Tỉ lệ (%) Tần số Tỉ lệ (%) 
Dưới 15 phút 117 31,0 37 39,4 
Từ 15 - 30 phút 165 43,7 40 42,6 
Từ 30 - 45 phút 90 23,8 13 13,8 
Từ 45 - 60 phút 6 1,6 4 4,3 
Trên 60 phút 0 0,0 0 0,0 
Điểm trung bình 1,96 1,83 
Thông qua thời gian tìm kiếm TLĐT tại TV phần nào đánh giá được kĩ năng tìm 
kiếm thông tin tại TV của người dùng. Trong nghiên cứu này, có hơn 2/3 mẫu SV và 
60,6% HVSĐH xác nhận họ mất trên 15 phút cho việc tìm kiếm TLĐT cho 1 tài liệu đã có 
sẵn những chỉ dẫn thông tin thư mục. Điều này cho thấy khá nhiều SV và HVSĐH còn 
lúng túng trong quá trình tìm kiếm TLĐT tại TV. Đây là những dữ liệu cần quan tâm để 
tìm ra được những biện pháp thích hợp giúp nâng cao kĩ năng sử dụng TLĐT cho SV và 
HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 1 (2018): 80-87 
82 
b. Thời gian trung bình sử dụng TLĐT tại TV 
Bảng 2. Thời gian trung bình sử dụng TLĐT 
Thời gian trung bình 
sử dụng TLĐT 
Sinh viên Học viên sau đại học 
ĐTB Thứ hạng ĐTB Thứ hạng 
Dưới 30 phút 1,95 5 1,94 5 
Từ 30 - 60 phút 2,44 2 2,14 3 
Từ 1 giờ - <1,5 giờ 2,61 1 2,07 4 
Từ 1,5 - 2,0 giờ 2,05 3 2,46 2 
Trên 2 giờ 1,99 4 3,01 1 
Điểm trung bình 2,21 2,32 
Bảng 2 cho thấy về thời gian trung bình sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH có điểm 
trung bình (ĐTB) lần lượt là 2,21; 2,32, ứng với mức “từ 30 - 60 phút” theo thang 5 mức 
độ đã xây dựng. Xem xét ở khía cạnh thứ hạng cho thấy, SV có thói quen sử dụng cao nhất 
trong khoảng thời gian trung bình từ “1 giờ - <1,5 giờ” còn với HVSĐH là trong khoảng 
“trên 2 giờ” cho 1 lần sử dụng. Thực tế này có thể xuất phát từ thời gian biểu, nhu cầu tìm 
kiếm thông tin giữa SV và HVSĐH có phần khác nhau. Điều này cho thấy, khi đề xuất các 
biện pháp tác động đến thói quen sử dụng TLĐT cần chú ý đến tính đối tượng để có thể 
phát huy hiệu quả cao nhất. 
2.2.2. Biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM qua 
mục đích sử dụng 
Bảng 3. Mục đích sử dụng TLĐT 
Mục đích sử dụng 
Sinh viên Học viên sau đại học 
ĐTB Thứ hạng ĐTB Thứ hạng 
Học tập 3,71 1 3,56 1 
Nghiên cứu khoa học 2,66 2 3,37 2 
Giải trí 1,75 3 1,46 3 
Điểm trung bình 2,71 2,80 
Bảng 3 cho thấy SV và HVSĐH thường xuyên sử dụng TLĐT tại TV phục vụ cho 
việc học tập với ĐTB lần lượt là 3,71 và 3,56, kế đến là mục đích nghiên cứu khoa học, 
đứng cuối cùng là mục đích giải trí. Kết quả này hoàn toàn trùng khớp với thực tế phục vụ 
của TV và các cuộc khảo sát nhu cầu bạn đọc của các đề tài trước. Qua trao đổi, cán bộ TV 
cũng cho biết việc sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH thường tập trung nhiều hơn vào thời 
điểm thi kết thúc môn hoặc trong quá trình làm tiểu luận, khóa luận, đề tài nghiên cứu. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lê Quỳnh Chi 
83 
2.2.3. Biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM qua 
việc truy cập 
a. Công cụ truy cập TLĐT 
Bảng 4. Công cụ truy cập TLĐT 
Công cụ truy cập TLĐT 
Sinh viên Học viên sau đại học 
ĐTB Thứ hạng ĐTB Thứ hạng 
Máy tính bàn 2,56 2 2,73 2 
Máy tính cá nhân (laptop) 3,29 1 3,62 1 
Máy tính bảng 1,51 4 2,12 4 
Điện thoại 2,53 3 2,55 3 
Điểm trung bình 2,47 2,76 
Bảng 4 cho thấy đánh giá về công cụ truy cập TLĐT ở nhóm khách thể SV có ĐTB= 
2,47, ứng với mức “hiếm khi” và HVSĐH có ĐTB = 2,76, ứng với mức “thỉnh thoảng” 
theo thang đo đã xác lập. Như vậy, có sự khác biệt về mức độ sử dụng công cụ truy cập 
TLĐT. 
SV và HVSĐH sử dụng các công cụ truy cập TLĐT khá đa dạng. Số liệu khảo sát 
cho thấy máy tính cá nhân (laptop) là công cụ được SV và HVSĐH ưu tiên sử dụng hàng 
đầu. Có thể do máy tính cá nhân (laptop) đang ngày càng là phương tiện được sử dụng khá 
phổ biến, có các chức năng đáp ứng với nhu cầu học tập, nghiên cứu khoa học của SV và 
HVSĐH. Công cụ “máy tính bảng” đứng vị trí thấp nhất với ĐTB=1,51. Điều này có nghĩa 
là SV hầu như không sử dụng máy tính bảng để truy cập vào TLĐT. 
b. Điểm truy cập TLĐT 
Bảng 5. Điểm truy cập TLĐT 
Điểm truy cập 
TLĐT 
Sinh viên Học viên sau đại học 
ĐTB Thứ hạng ĐTB Thứ hạng 
Từ khóa 3,47 1 3,12 1 
Chủ đề 2,78 3 2,77 4 
Nhan đề 3,16 2 3,10 2 
Tác giả 2,70 4 2,82 3 
Năm xuất bản 1,58 5 1,84 5 
Điểm trung bình 2,74 2,73 
Phân tích nhóm khách thể SV cho thấy đứng vị trí đầu tiên trong bảng xếp hạng là 
điểm truy cập “từ khóa” với ĐTB = 3,47, ứng với mức “thường xuyên”. Từ khóa được 
xem là yếu tố rất quan trọng trong việc tối ưu hóa công cụ tìm kiếm tại TV. Ba vị trí tiếp 
theo là “nhan đề”, “chủ đề”, “tác giả” đều ứng với mức “thỉnh thoảng” với ĐTB lần lượt là 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 1 (2018): 80-87 
84 
3,16; 2,78; 2,70. Đứng vị trí cuối cùng là điểm truy cập “năm xuất bản” với ĐTB=2,58, 
ứng với mức “không bao giờ”. Như vậy, việc sử dụng điểm truy cập TLĐT của SV Trường 
ĐHSP TPHCM là khá đa dạng. 
Phân tích nhóm khách thể HVSĐH cho thấy kết quả tương tự, đứng vị trí đầu tiên 
trong bảng xếp hạng là điểm truy cập “từ khóa”. Thực tế cho thấy người dùng tin tại TV 
Trường ĐHSP TPHCM thường không nhớ đầy đủ tên tài liệu nên cách lựa chọn tốt nhất 
với họ là nhập một cụm từ chính (từ khóa) của tên tài liệu. 
Kết hợp kết quả phân tích Bảng 4 và 5, có thể kết luận rằng công cụ được SV và 
HVSĐH sử dụng cao nhất để truy cập TLĐT là máy tính cá nhân (laptop) và từ khóa là 
điểm truy cập TLĐT cao nhất tại TV Trường ĐHSP TPHCM. 
2.2.4. Biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM qua 
việc sử dụng dạng tài liệu và loại hình tài liệu 
a. Biểu hiện thói quen qua việc sử dụng dạng tài liệu 
Bảng 6. Thói quen sử dụng dạng TLĐT 
Dạng TLĐT 
Sinh viên Học viên sau đại học 
ĐTB Thứ hạng ĐTB Thứ hạng 
Toàn văn (Fulltext) 3,33 1 3,23 1 
Tóm tắt (Abstract) 2,67 2 2,81 3 
Mục lục tài liệu (Index) 2,50 3 2,83 2 
Điểm trung bình 2,83 2,96 
Bảng 6 cho thấy SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM thỉnh thoảng có thói quen 
sử dụng các dạng tài liệu khác nhau. Trong đó, dạng tài liệu được hướng đến sử dụng đầu 
tiên là “toàn văn (fulltext)” với ĐTB tìm được lần lượt là 3,33 và 3,23, ứng với mức “thỉnh 
thoảng”. Đây là dạng tài liệu cung cấp cho người dùng tin toàn bộ nội dung về tài liệu, 
giúp người dùng tin có thể dễ dàng truy cập toàn văn trong và qua các tiêu đề tìm kiếm 
nâng cao, các chức năng bookmark. 
b. Biểu hiện thói quen qua cách tìm kiếm nội dung TLĐT 
Bảng 7. Biểu hiện thói quen qua cách tìm kiếm nội dung TLĐT 
Các cách tìm kiếm nội dung 
Sinh viên HVSĐH 
ĐTB 
Thứ 
hạng 
ĐTB 
Thứ 
hạng 
Xem lướt qua những ý chính, nội dung trọng tâm phù hợp 
với mục đích sử dụng của mình và dùng giấy bút hay laptop 
để ghi chép lại 
2,98 2 2,77 2 
Xem lướt qua những ý chính, nội dung trọng tâm phù hợp 
với mục đích sử dụng của mình và photo hay in ra 3,23 1 2,98 1 
Xem toàn văn và chọn lọc những ý chính, nội dung trọng 2,71 3 2,71 3 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lê Quỳnh Chi 
85 
tâm phù hợp với mục đích sử dụng của mình, dùng giấy bút 
hay laptop để ghi nhận lại 
Xem mục lục thông tin, tìm đến mục nội dung cần sử dụng, 
dùng điện thoại hay máy ảnh chụp lại về nhà xem 2,13 4 2,55 4 
Điểm trung bình 2,76 2,75 
Bảng 7 cho thấy có sự tương đồng giữa SV và HVSĐH về thói quen lựa chọn cách 
tìm kiếm và mức độ sử dụng cách tìm kiếm nội dung TLĐT tại TV. Thói quen tìm kiếm 
được sử dụng cao nhất là “xem lướt qua những ý chính, nội dung thông tin trọng tâm phù 
hợp với mục đích sử dụng của mình và photo hay in ra. Cách tìm kiếm này sẽ giúp SV và 
HVSĐH tiết kiệm thời gian mỗi lần tra cứu TLĐT. Như vậy, trong quá trình tìm kiếm nội 
dung thông tin trên TV, SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM đã chú trọng đến tính tiện 
lợi trong cách thức tìm kiếm và tiết kiệm tối đa thời gian. 
2.2.3. Đánh giá chung về biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường 
ĐHSP TPHCM 
Bảng 8. Đánh giá chung về biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT 
TT Các mặt biểu hiện Biểu hiện cao nhất 
ĐTB 
chung 
từng mặt 
biểu hiện 
Xếp 
hạng 
1 
Thời gian tìm kiếm 
và sử dụng TLĐT 
Tìm kiếm từ 15 - 30 phút; sử dụng khi thi 
kết thúc môn và sử dụng từ 1 giờ - < 1,5 
giờ 
2,31 6 
2 
Mục đích sử dụng 
TLĐT 
Học tập 2,73 2 
3 Truy cập TLĐT 
Công cụ truy cập là máy tính cá nhân 
(laptop); địa điểm truy cập là TV và điểm 
truy cập là từ khóa 
2,61 4 
4 Loại hình TLĐT Dạng TLĐT toàn văn (fulltext) và loại hình 
sách chuyên ngành 
2,83 1 
5 Việc sử dụng ngôn 
ngữ TLĐT 
Tiếng Việt 2,69 3 
6 Cách tra cứu và tìm 
kiếm TLĐT 
Đến TV vào máy tra cứu nguồn thông tin, 
tài liệu, đọc trực tiếp tại TV hoặc yêu cầu 
TV cung cấp; xem lướt qua những ý chính, 
nội dung trọng tâm phù hợp với mục đích 
sử dụng của mình và photo hay in ra 
2,49 5 
Điểm trung bình chung: 2,61 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Tập 15, Số 1 (2018): 80-87 
86 
Trong các biểu hiện của thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH, biểu hiện có 
ĐTB cao nhất là “loại hình TLĐT” với ĐTB = 2,83. Các biểu hiện khác của thói quen sử 
dụng TLĐT như “mục đích sử dụng”; “việc sử dụng ngôn ngữ TLĐT”; “truy cập TLĐT” 
có ĐTB dao động từ 2,61 đến 2,73, nằm trong mức “thỉnh thoảng”. Hai biểu hiện “cách tra 
cứu và tìm kiếm TLĐT” và “thời gian tìm kiếm và sử dụng TLĐT” với ĐTB lần lượt là 
2,49 và 2,31, đạt mức “hiếm khi” sử dụng TLĐT. 
So sánh kết quả đánh giá chung với tự đánh giá của SV và HVSĐH về thói quen sử 
dụng TLĐT trên TV cho thấy có sự tương đồng nhất định, đều ứng với mức “thỉnh thoảng” 
theo thang đo 5 mức đã xác lập. 
3. Kết luận 
Việc nghiên cứu các biểu hiện của thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH 
không những góp phần hình thành và rèn luyện thói quen, kĩ năng sử dụng thông tin cho 
đối tượng bạn đọc này mà còn góp phần thay đổi phương pháp giảng dạy, là tiêu chí đánh 
giá hiệu quả dạy học trong nhà trường, vừa là động lực giúp khai thác hiệu quả nguồn lực 
thông tin trong TV trường. 
Nghiên cứu từng mặt biểu hiện thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH có thể 
nhận định rằng: SV thường mất từ 1 giờ - 2 giờ cho 1 lần sử 
dụng TLĐT. Họ sử dụng TLĐT với nhiều mục đích khác nhau trong đó chủ yếu là mục 
đích học tập, thường sử dụng máy tính cá nhân (laptop) để truy cập và điểm truy cập chủ 
yếu là từ khóa. Trong quá trình tra cứu và tìm kiếm TLĐT, SV và HVSĐH rất chú trọng 
đến vấn đề sự thuận tiện do vậy họ thường vào máy tra cứu nguồn thông tin, tài liệu, đọc 
trực tiếp tại TV hoặc yêu cầu TV cung cấp và xem lướt qua những ý chính, nội dung trọng 
tâm phù hợp với mục đích sử dụng của mình và photo hay in ra. 
Như vậy, thói quen sử dụng TLĐT của SV và HVSĐH Trường ĐHSP TPHCM còn 
thể hiện những hạn chế nhất định như không thường xuyên sử dụng TLĐT, việc sử dụng 
TLĐT cũng chỉ tập trung vào một vài thời điểm nhất định trong năm học.... Nghiên cứu 
cũng chỉ ra giữa SV và HVSĐH có một vài khác biệt trong thói quen sử dụng TLĐT. Vì 
vậy, việc tìm hiểu nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nâng cao thói quen tích cực sử 
dụng TLĐT cho SV và HVSĐH là trách nhiệm, là hướng nghiên cứu cần được những cá 
nhân, đơn vị có liên quan tiếp tục phát triển. 

 Tuyên bố về quyền lợi: Tác giả xác nhận hoàn toàn không có xung đột về quyền lợi. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - Trường ĐHSP TPHCM Lê Quỳnh Chi 
87 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Lê Quỳnh Chi. (2016). Thói quen sử dụng thông tin trong thư viện của sinh viên Trường Đại học 
Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, đề tài khoa học cấp cơ sở, mã số CS.2015.19.74. 
Lê Thị Hân, Huỳnh Văn Sơn (chủ biên). (2012). Giáo trình Tâm lí học đại cương. TPHCM: Nxb 
Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. 
Nguyễn Minh Hiệp. (2014). Thư viện số và vấn đề xây dựng thư viện ở Việt Nam. Tạp chí Thư 
viện Việt Nam, Số 3/ 2014, tr. 20-25,37. 
Trần Nữ Quế Phương (2011), Vấn đề phát triển nguồn lực thông tin điện tử trong các TV hiện nay. 
Tạp chí Thư viện Việt Nam, Số 5(31)/2011, tr.26-31. 
Đinh Thúy Quỳnh, Hoàng Thúy Phương. (2015). Sự tác động của công nghệ thông tin tới hoạt 
động thư viện - thông tin. Tạp chí Thư viện Việt Nam, Số 6/2015, tr.24-28. 
Đoàn Phan Tân. (2013). Thư viện điện tử và những vấn đề đặt ra trong xây dựng thư viện điện tử ở 
nước ta hiện nay. Được truy xuất từ Trung tâm thông tin – Thư viện Trường Đại học Nội vụ 
Hà Nội. 
Gruzia Erdamar, Husna Dermirel. (2009). The library use habits of student teachers. Procedia 
Social and Behavioral Sciences 1: 2233-2240.