Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục và về vai trò của người thầy trong sự nghiệp trồng người

Lê Thị Hường và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 191(15): 75 - 79 
75 
QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC VÀ VỀ VAI TRÒ 
CỦA NGƯỜI THẦY TRONG SỰ NGHIỆP TRỒNG NGƯỜI 
 Lê Thị Hường1*, Đào Thu Huyền2 
1Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Thái Nguyên, 
 2Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Trung ương 
TÓM TẮT 
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”. Nhận thức được tác hại của 
dốt ngay sau khi đất nước được độc lập, là người đứng đầu của Nhà nước, Người không những 
quan tâm tới giáo dục mà còn đưa ra những quan điểm có tính triết lý xâu xa là kim chỉ nam soi 
sáng cho sự nghiệp giáo dục sau này. Để giáo dục thực sự là ''quốc sách hàng đầu'' thì người thầy 
còn có vai trò quan trọng là người truyền đạt kiến thức, đào tạo nguồn nhân lực để đưa dân tộc ta 
tới đỉnh cao văn hóa, văn minh, xứng đáng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa sánh kịp với các 
“cường quốc năm châu” trên thế giới. 
Từ khóa: Giáo dục, Hồ Chí Minh, người giáo viên, chuyên môn, nghiệp vụ 
ĐẶT VẤN ĐỀ* 
Chủ tịch Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại, 
Người là tượng trưng cho tinh hoa, ý trí kiên 
cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Chủ 
tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà yêu 
nước chân chính mà còn là một nhà văn hóa 
kiệt xuất, Người là sự kết hợp hài hòa giữa 
những thành tựu và bản sắc của văn hóa Đông 
- Tây, một nhân cách hoàn hảo với những 
phẩm chất vừa phi thường, vừa bình dị. Trong 
cuộc đời hoạt động của mình, Người đã để lại 
cho dân tộc Việt Nam một tài sản tinh thần vô 
cùng quý giá, trong đó tư tưởng Hồ Chí Minh 
về giáo dục và về vài trò của người giáo viên 
trong sự nghiệp trồng người đã tạo nền tảng 
cho sự nghiệp xây dựng và kiến thiết nền giáo 
dục nước nhà. Những tư tưởng ấy không chỉ 
có ý nghĩa lý luận sâu sắc mà còn chứa đựng 
những bài học thực tiễn sinh động. 
NỘI DUNG 
Giáo dục và vai trò của người giáo viên là 
một vấn đề luôn được Đảng và Nhà nước ta 
xác định là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. Vì 
vậy, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào 
tạo, phát triển nguồn nhân lực, đã từng được 
khẳng định trong các văn kiện Đảng trước 
đây, đặc biệt là trong Nghị quyết số 29 của 
Hội nghị Trung ương 8, khóa XI, khẳng định 
*
 Tel: 0969 387167, Email: lehuongkttc@gmail.com 
đây không chỉ là quốc sách hàng đầu, là “chìa 
khóa” mở ra con đường đưa đất nước tiến lên 
phía trước, mà còn là “mệnh lệnh” của cuộc 
sống. Trong Văn kiện đại hội XII, kế thừa 
quan điểm chỉ đạo của nhiệm kỳ trước, Đảng 
ta đưa ra đường lối đổi mới căn bản, toàn diện 
giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, 
xác định đây là một kế sách, quốc sách hàng 
đầu, tiêu điểm của sự phát triển, mang tính 
đột phá, khai mở con đường phát triển nguồn 
nhân lực Việt Nam trong thế kỷ XXI, khẳng 
định quan điểm mới của nền giáo dục nước 
nhà “dạy người, dạy chữ, dạy nghề” (trước 
đây là dạy chữ, dạy người, dạy nghề). Để 
quan điểm về đổi mới giáo dục trong Đại hội 
đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đạt 
hiệu quả cao và đi vào cuộc sống, chúng ta 
quay trở lại vấn đề mang tính cốt lõi, là tư 
tưởng, kim chỉ nam của tư tưởng Hồ Chí 
Minh về giáo dục và thấy rằng những nội 
dung này vẫn còn nguyên giá trị, đặc biệt là 
trong giai đoạn hiện nay. Trong quan điểm về 
giáo dục, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khái quát 
thành hai vấn đề lớn: Một là, nhiệm vụ, mục 
tiêu của giáo dục hướng tới người học; hai là, 
vị trí vai trò của người giáo viên, chủ thể 
chính trong sự nghiệp giáo dục đào tạo. Trên 
cơ sở đó chúng ta sẽ thấy được cách nhìn sâu 
sắc, logic và thực tiễn của Chủ tịch Hồ Chí 
Minh về giáo dục, đào tạo. 
Lê Thị Hường và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 191(15): 75 - 79 
76 
Phát triển nền giáo dục toàn diện, “học” đi 
đôi với “hành”, đào tạo con người vừa 
“Hồng” vừa “Chuyên” 
Trong bản Tuyên ngôn độc lập, Chủ tịch Hồ 
Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi người 
sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho 
họ những quyền không ai có thể xâm phạm 
được, trong những quyền ấy, có quyền được 
sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh 
phúc” [2, tr.555]. Từ quan điểm trên của Chủ 
tịch Hồ Chí Minh chúng ta khẳng định rằng 
quyền được học tập và nâng cao trình độ cũng 
là một quyền bất khả xâm phạm của con 
người. Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh học tập 
của mọi người và việc tổ chức hoạt động giáo 
dục đào tạo cho con người của Nhà nước là một 
trong những nội dung quan trọng trong công 
cuộc xây dựng một xã hội mới thể hiện quyền 
dân chủ của nhà nước xã hội chủ nghĩa. 
Chủ tịch Hồ Chí Minh thấy được vị trí to lớn 
của giáo dục đối với phát triển xã hội mới, vì 
vậy, kế thừa và phát triển tư tưởng “Hữu giáo 
vô loài” của Khổng Tử (tức là giáo dục không 
phân biệt tầng lớp); Người cho rằng giáo dục 
phải mang tính quần chúng, phải phục vụ mọi 
tầng lớp, giai cấp và dân tộc. Mọi thành phần 
trong xã hội đều có nhiệm vụ học tập để phục 
vụ công cuộc xây dựng đất nước vì mục tiêu 
ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. 
Đối với các cháu thiếu nhi học tập là một 
nhiệm vụ quan trọng. Người nói: Tuổi nhỏ 
làm việc nhỏ tùy theo sức của mình. Trong 
thư gửi học sinh nhân ngày khai trường đầu 
tiên của một đất nước được hưởng độc lập, tự 
do, Người khẳng định: “Trước đây cha anh 
các em và mới năm ngoái cả các em nữa, đã 
phải chịu một nền học vấn nô lệ, nghĩa là nó 
đào tạo nên những kẻ làm tay sai, làm tôi tớ 
cho thực dân Pháp. Ngày nay các em được cái 
may mắn hơn cha anh là được hấp thụ một 
nền giáo dục của một nước độc lập, một nền 
giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người 
công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một 
nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những 
năng lực sẵn có của các em” [3, tr.40]. 
Đối với thanh niên, Người cho rằng đây là 
một thế hệ vẻ vang, vì vậy, phải tự giác tự 
nguyện, tự động cải tạo tư tưởng của mình để 
xứng đáng với nhiệm vụ, tức là phải có tài, có 
đức. Học tập của thanh niên gắn với yêu Tổ 
quốc, yêu nhân dân, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu 
lao động và yêu khoa học kỹ thuật. 
Đối với người già việc tham gia vào lớp xóa 
mù chữ là một tấm gương cảm động để 
khuyến khích con cháu noi theo. Trong thư 
gửi các cụ phụ lão xã Nam Liên, huyện Nam 
Đàn, Tỉnh Nghệ An, Người đã viết “Các cụ 
đã ra sức đôn đốc và giúp đỡ đồng bào trong 
việc bình dân học vụ, như vậy các cụ thật 
xứng đáng là lão dương ích tráng (sống khỏe 
và sống có ích)” [3, tr.32]. 
Đặc biệt đối với phụ nữ, Người nói lại càng 
phải học bởi vì chị em đã từng bị kìm hãm, 
đây là lúc chị em phải cố gắng để theo kịp 
nam giới, để xứng đáng là một phần tử trong 
nước, có quyền bầu cử và ứng cử. 
Với việc xác định vai trò của giáo dục cho 
từng đối tượng cụ thể trong sự nghiệp xây 
dựng xã hội mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn 
đề cập tới tính hiệu quả và chất lượng giáo dục. 
Người nói học phải đi đôi với hành, khi học tập 
cần phải đặt ra câu hỏi: “Học để làm gì? Học để 
phục vụ cho ai? Đây là hai câu hỏi cần được trả 
lời dứt khoát thì mới có phương hướng để sửa 
chữa khuyết điểm của mình” [5, tr.172]. 
Người cho rằng học tập là để áp dụng vào 
việc làm, làm mà không có lý luận thì không 
khác gì đi đêm tối, vừa chậm chạp vừa hay 
vấp váp có lý luận thì mới hiểu được mọi việc 
trong xã hội, trong phong trào để có chủ 
trương cho đúng. Khi thực hiện phong trào 
bình dân học vụ, Người nói: “Học phải có 
nhiều sáng kiến và hình thức, dán chữ vào 
cánh tay, viết chữ trên mẹt hàng, gắn vào lưng 
áo người đi trước, viết chữ cắm vào nơi đông 
người qua lại” [6, tr.348]. 
Giáo dục bao giờ cũng phải kiên trì nhẫn nại. 
Người nhấn mạnh: “Vì lợi ích mười năm 
trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người” 
[3, tr.228]. Theo Người, việc học cần phải 
Lê Thị Hường và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 191(15): 75 - 79 
77 
biết gạn đục khơi trong, “Quý hồ tinh bất quý 
hồ đa” (tức là không cần nhiều mà cần chất 
lượng, chuyên sâu). Việc học cũng như trồng 
cây, trồng cây nào thì phải chăm sóc đến nơi 
đến chốn, không được bỏ giữa chừng, vừa phí 
công lai vô ích. Người nói: “Học không bao 
giờ cùng; học mãi để tiến bộ lên mãi; càng 
tiến bộ, càng thấy phải học thêm” [4, tr.1057]. 
Vậy để việc học đạt hiệu quả thì không thể 
thiếu vai trò to lớn của người giáo viên. 
Người giáo viên vinh dự lớn, trách nhiệm 
nặng nề, là hiện thân của chuẩn mực đạo 
đức và không ngừng vươn lên, vững vàng về 
chuyên môn, nghiệp vụ 
Khi nói về vai trò của người giáo viên đối với 
sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, Chủ 
tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo viên là một 
nghề khó khăn, vất vả, vì đây là nghề đào tạo 
ra thế hệ tương lai cho đất nước. Người nói: 
“Chúng ta phải đào tạo ra những công dân tốt 
và cán bộ tốt cho nước nhà. Nhân dân, Đảng, 
Nhà nước giao các nhiệm vụ đào tạo thế hệ 
tương lai cho các cô, các chú. Đó là một trách 
nhiệm nặng nề, nhưng rất vẻ vang. Mong mọi 
người phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ. Tất cả 
giáo viên không nên cho học thế này là đủ, 
mà phải tiếp tục học tập thêm để tiến bộ mãi” 
[6, tr.44]. 
Trong công cuộc xây dựng đất nước, Chủ tịch 
Hồ Chí Minh khẳng định vai trò của giáo viên 
rất quan trọng. Bởi vì, họ là những người 
cung cấp cho xã hội những cán bộ nông 
nghiệp, công nghiệp và các ngành văn hóa, 
kinh tế. Người nói:“Có gì vẻ vang hơn là 
nghề đào tạo những thế hệ sau này tích cực 
góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ 
nghĩa cộng sản? Người thầy giáo tốt, thầy 
giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ 
vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên 
báo, không được thưởng huân chương, song 
những người thầy giáo tốt là những người anh 
hùng vô danh... Nếu không có thầy giáo dạy 
dỗ cho con em nhân dân, thì làm sao mà xây 
dựng chủ nghĩa xã hội được? Vì vậy nghề 
thầy giáo rất là quan trọng, rất là vẻ vang”[7, 
tr.332]. Để hoàn thành được sứ mệnh vẻ vang 
đó, mỗi người thầy giáo, cô giáo phải không 
ngừng rèn luyện để luôn tiến bộ, phải có kiến 
thức và phương pháp giảng dạy tốt, có nhân 
cách đạo đức và có tình thương yêu học sinh, 
say mê với nghề nghiệp. Bác chỉ rõ trách 
nhiệm của người thầy giáo, cô giáo: “Giáo 
viên phải chú ý cả tài, cả đức, tài là văn hóa, 
chuyên môn, đức là chính trị. Muốn cho học 
sinh có đức thì giáo viên phải có đức ... Cho 
nên thầy giáo, cô giáo phải gương mẫu, nhất 
là đối với trẻ con”[5, tr. 492]. 
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo viên phải 
gần gũi với nhân dân. Giáo viên cũng như các 
trí thức khác đều là lao động trí óc. Lao động 
trí óc phải biết sinh hoạt cùng nhân dân, nếu 
chỉ biết đọc sách thì chưa đủ. Giáo viên phải 
yêu dân, yêu học sinh, phải gần gũi cha mẹ 
học sinh. Giữa gia đình, nhà trường và xã hội 
phải có mối quan hệ khăng khít với nhau. 
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng giáo viên 
phải yêu nghề của mình. Người khẳng định: 
“Còn gì vẻ vang hơn là nghề đào tạo những 
thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng 
chủ nghĩa xã hội. Dù tên tuổi không đăng trên 
báo, không được thưởng huân chương, song 
những người thầy giáo tốt là những anh hùng 
vô danh. Đây là một điều rất vẻ vang. Nếu 
không có thầy giáo dạy dỗ cho con em nhân 
dân, thì làm sao mà xây dựng được chủ nghĩa 
xã hội” [7, tr.331-332]. 
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định nghề giáo 
phải luôn luôn tu dưỡng đạo đức và thường 
xuyên nghiên cứu chuyên môn, bởi vì, học 
sinh tốt hay xấu là do giáo viên. Muốn vậy, 
giáo viên phải làm gương và đi đầu trong mọi 
lĩnh vực. Giáo viên không được tự mãn về 
chuyên môn. Muốn cho học trò tốt, giáo viên 
phải dạy học trò biết yêu nước, yêu nhân dân, 
yêu lao động, yêu chủ nghĩa xã hội. 
Người nói giáo viên luôn phải có tư tưởng: 
Học không biết chán, dạy không biết mỏi. Vì 
vậy, giáo viên phải luôn cố gắng học thêm, 
học chính trị, học chuyên môn để nâng cao 
Lê Thị Hường và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 191(15): 75 - 79 
78 
trình độNếu không tiến bộ, thì sẽ không 
theo kịp đà tiến chung của xã hội, sẽ trở thành 
lạc hậu. Người thầy giáo trong chế độ mới 
phải có chí khí cao thượng, phải tiên ưu hậu 
lạc nghĩa là khó khăn thì phải chịu trước thiên 
hạ, sung sướng thì hưởng sau thiên hạ. Theo 
Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo dục luôn luôn 
phải theo kịp thời đại và phục vụ cho xây 
dựng đất nước, tức là dạy và học cần theo nhu 
cầu của dân tộc và xã hội. 
Trong quá trình giảng dạy, giáo viên phải 
luôn luôn cải tiến và sáng tạo phương pháp 
dạy học. Giáo viên phải đặt câu hỏi: Dạy cái 
gì? Dạy như thế nào? Tức là giáo viên dạy 
làm sao cho học sinh hiểu chóng, nhớ lâu, tiến 
bộ nhanh. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, giáo 
viên cần tránh lối dạy nhồi nhét, tránh lối học 
vẹt. Giáo viên cần học tập nhiều kinh nghiệm 
giảng dạy trong nhân dân, bởi vì công nhân, 
nông dân, trí thức có nhiều kinh nghiệm để 
tham khảo, từ đó, làm cho cách dạy ngày 
càng tiến bộ. Có thể nói rằng tư tưởng của 
Chủ tịch Hồ Chí Minh về giáo dục vừa là 
thành quả của sự chắt lọc tinh tế tinh hoa văn 
hóa dân tộc và nhân loại, vừa mang đậm hơi 
thở của cuộc sống hiện thực, chính vì vậy ở Hồ 
Chí Minh lý luận giáo dục và thực tiễn phải có 
sự thống nhất hữu cơ không tách rời nhau. 
Kế thừa những quan điểm, tư tưởng lớn của 
Người, Văn kiện Đại hội lần thứ XII của 
Đảng tiếp tục khẳng định: “Giáo dục, đào tạo 
là quốc sách hàng đầu, chuyển mạnh quá trình 
giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang 
phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất 
người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn 
liền với thực tiễn” [1, tr.114]. Phát triển giáo 
dục và đào tạo gắn với nhu cầu phát triển kinh 
tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; phấn 
đấu tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về 
chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo. 
KẾT LUẬN 
Trong suốt cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh 
luôn quan tâm tới giáo dục và vai trò của 
người thầy trong sự nghiệp giáo dục thế hệ 
trẻ. Với vai trò là định hướng, kim chỉ nam 
cho hành động, tư tưởng, quan điểm của Chủ 
tịch Hồ Chí Minh về giáo dục, đào tạo vẫn 
luôn tỏa sáng trong giai đoạn hiện nay, là nền 
tảng định hướng và mục tiêu để toàn Đảng, 
toàn dân ta tiếp tục triển khai, thực hiện 
những quan điểm của Người để nâng cao chất 
lượng giáo dục đào tạo. Nhằm thực hiện tốt 
những tư tưởng của Người, mỗi thầy cô giáo 
phải làm tốt công tác tuyên truyền và thực 
hiện có hiệu quả Cuộc vận động học tập và 
làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ 
Chí Minh với khẩu hiệu “Lấy người học làm 
trung tâm, mỗi thầy cô giáo là một tấm gương 
sáng cho học sinh noi theo”. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016): “Văn kiện 
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII”, Nxb 
Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 3, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
3. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 4, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 5, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
5. Hồ Chí Minh toàn tập (2004), tập 9, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011), tập 10, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
7. Hồ Chí Minh toàn tập (2000), tập 11, Nxb chính 
trị Quôc gia, Hà Nội. 
Lê Thị Hường và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 191(15): 75 - 79 
79 
ABSTRACT 
THE POINTVIEW OF HO CHI MINH PRESIDENT ON EDUCATION AND 
ABOUT THE ROLE OF THE TEACHER IN HUMAN GROW 
Le Thi Huong
1*
, Dao Thu Huyen
2 
1Thai Nguyen college of Economics – Finalcial, 
 2The Centrer College of Economics and Technology 
President Ho Chi Minh said: "An ignorant nation is a weak nation". Recognizing the harms of 
ignorance after the country was independent. Being the head of the State, he not only cared about 
the education but also offered the philosophical perspectives as a guiding light for later education. 
To make education becomes the "top policy", teachers also play an important role as people who 
transmit knowledge and train the human resources to lead our nation to the top of culture, deserve 
a Vietnam socialist country in comparison with the "five powers countries" in the world. 
Keyword: Education, Ho Chi Minh, teacher, professionnal knowledge, specialist skill. 
Ngày nhận bài: 26/10/2018; Ngày hoàn thiện: 08/11/2018; Ngày duyệt đăng: 28/12/2018 
*
 Tel: 0969 387167, Email: lehuongkttc@gmail.com 
80