Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0228
Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 8C, pp. 92-101
This paper is available online at 
THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TRÒ CHƠI NHẰM PHÁT TRIỂN KĨ NĂNG
BẮT CHƯỚC CHO TRẺ RỐI LOẠN PHỔ TỰ KỈ 3 - 4 TUỔI
Phạm Thị Hải Yến
Khoa Giáo dục Đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Tóm tắt. Rối loạn phổ tự kỉ (RLPTK) là rối loạn phát triển với những khiếm khuyết phức
tạp thể hiện ở lĩnh vực tương tác xã hội, giao tiếp ngôn ngữ, phi ngôn ngữ và tư duy dập
khuôn. Trẻ RLPTK do thiếu hụt về giao tiếp và tương tác xã hội nên trẻ cũng thể hiện
những thiếu hụt kĩ năng bắt chước trong tương tác và giao tiếp. Việc sử dụng các trò chơi
nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là rất cần thiết. Bài báo này nghiên cứu
về thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi
tại 2 trung tâm can thiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Từ khóa: Rối loạn phổ tự kỉ, kĩ năng bắt chước, trò chơi.
1. Mở đầu
Bắt chước đóng vai trò quan trọng trong phát triển nhận thức, hành vi giao tiếp xã hội, đời
sống cũng như các quan hệ cá nhân trong xã hội. Thông qua bắt chước con người có thể học tập
các hành động, cách ứng xử, hành vi, ngôn ngữ, sự tập trung chú ý (chú ý có trước bắt chước), sự
luân phiên, cách chơi,.... từ những người khác. Trẻ RLPTK có khiếm khuyết đặc trưng là kĩ năng
bắt chước. Những khiếm khuyết thể hiện ở những nhiệm vụ khác nhau như chuyển động của cơ thể
mang tính biểu tượng và không biểu tượng, biểu tượng và chức năng sử dụng đồ vật, sự thể hiện
của nét mặt, điệu bộ cử chỉ [8]. Thiếu hụt khả năng bắt chước ảnh hưởng lớn đến quá trình học tập
ngôn ngữ và phát triển của trẻ RLPTK cũng như hòa nhập cộng đồng.
Với trẻ mầm non, chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ, tạo cơ hội cho sự tương tác và giao tiếp
xã hội với bạn cùng trang lứa, làm gia tăng khả năng học tập một cách tự nhiên trong môi trường
hòa nhập, tạo nền tảng cho sự phát triển các kĩ năng. Chơi là một phương tiện trung gian nhằm
giúp trẻ phát triển kĩ năng như tập trung chú ý, quan sát, lắng nghe, bắt chước, luân phiên,... Hoạt
động chơi cũng hỗ trợ sự phát triển của ngôn ngữ, kĩ năng vận động, tương tác xã hội và hiểu biết
cũng như kĩ năng giao tiếp với người khác.
Nhiều công trình nghiên cứu về trò chơi trên thế giới tập trung vào nghiên cứu về lí luận sử
dụng trò chơi vào việc giáo dục cho trẻ RLPTK như: Jannik Beyer & Lone Gammeltoft [5], Lone
Gammeltoft & Marianne SollokNordenhof [6], Julia Moor [7],...
Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về cách thức, biện pháp sử dụng các trò chơi để
giáo dục trẻ khuyết tật như Bùi Thị Lâm (2011) [1], Trần Thị Minh Thành (2013) [3], Nguyễn
Ngày nhận bài: 25/7/2015. Ngày nhận đăng: 7/9/2015.
Tác giả liên lạc: Phạm Thị Hải Yến, địa chỉ e-mail: yenphamhai12@gmail.com
92
Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi
Minh Phượng (2015) [2],. . . . Các nghiên cứu trên chủ yếu đi sâu vào nghiên cứu trò chơi học tập,
tổ chức, hướng dẫn cách chơi cho trẻ khiếm thính, trẻ khuyết tật trí tuệ. Việc nghiên cứu sử dụng
trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK rất cần thiết nhưng hầu như chưa có
công trình nào nghiên cứu về lĩnh vực này ở Việt Nam. Vì vậy chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu
về Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi tại 2
trung tâm can thiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Những vấn đề chung về tổ chức khảo sát
Mục đích khảo sát: Tìm hiểu thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi.
Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn sâu các giáo viên về
vai trò của dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển
kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK và biện pháp sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK.
Nội dung khảo sát bao gồm: Nhận thức của giáo viên về vai trò của việc dạy kĩ năng bắt
chước cho trẻ RLPTK và việc sử dụng trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 -
4 tuổi; các nguồn trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK; cơ sở trò chơi để phát
triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK; mức độ kĩ năng bắt chước cũng như việc sử dụng trò chơi
để phát triển kĩ năng bắt chước của trẻ RLPTK; những khó khăn khi tổ chức trò chơi để phát triển
kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.
Thời gian khảo sát: Từ tháng 1 - 4 năm 2015.
Khách thể khảo sát: Khảo sát thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi.
Đối tượng khảo sát: 30 giáo viên tại 2 trung tâm can thiệp sớm trên địa bàn Hà Nội.
Bảng 1. Trình độ đào tạo của giáo viên
Stt Trình độ Số lượng Tỉ lệ (%)
1 Thạc sĩ 6 20
2 Cử nhân 21 70
3 Cao đẳng 3 10
4 Trung cấp 0 0
Bảng 2. Kinh nghiệm dạy trẻ RLPTK của giáo viên
Stt Số năm Số lượng Tỉ lệ (%)
1 2 năm 0 0
2 3 năm 2 6,7
3 4 năm 3 10
4 5 năm 7 23,3
5 Trên 5 năm 18 60
93
Phạm Thị Hải Yến
Trình độ của các giáo viên là thạc sĩ chiếm 20%, cử nhân chiếm 70%, cao đẳng chiếm 10%
và không có hệ trung cấp. Giáo viên có số năm kinh nghiệm công tác trong ngành giáo dục đặc
biệt từ 5 năm chiếm 83,3%. Giáo viên có trình độ về giáo dục đặc biệt và kinh nghiệm dạy trẻ
RLPTK từ 5 năm trở lên chính là điều kiện thuận lợi để can thiệp và hỗ trợ cho trẻ RLPTK.
2.2. Kết quả khảo sát thực trạng
2.2.1. Thực trạng sử dụng trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
* Nhận thức của giáo viên về mức độ quan trọng của việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ
RLPTK 3 - 4 tuổi
100% giáo viên được hỏi ý kiến đều cho rằng việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
3 - 4 tuổi là quan trọng, trong đó có 76,7% giáo viên cho rằng việc dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ
RLPTK 3 - 4 tuổi là hết sức quan trọng. Điều này rất có ý nghĩa, chứng tỏ các giáo viên đều có
quan điểm đúng đắn về vấn đề dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, giúp trẻ có thể
rèn luyện khả bắt chước tốt hơn, từ đó phát triển khả năng giao tiếp cũng như tương tác của trẻ
RLPTK.
* Nhận thức của giáo viên về cách thức phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
Hình 1. Nhận thức của giáo viên về cách thức phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
Biểu đồ trên đã thể hiện cách thức mà giáo viên thường sử dụng để phát triển kĩ năng bắt
chước cho trẻ RLPTK. Khi phỏng vấn sâu các giáo viên thì chúng tôi nhận được ý kiến rằng việc
cho trẻ tham gia vào các trò chơi đã bao gồm việc giao tiếp với trẻ, thao tác với đồ vật, đồ chơi
cũng như cho trẻ tương tác với các bạn. Thông qua việc giáo viên cho trẻ tham gia vào các trò chơi,
trẻ sẽ tương tác với bạn, hay được thao tác với đồ vật thì trẻ sẽ học bắt chước nhanh hơn, tốt hơn.
* Nhận thức của giáo viên về vai trò của trò chơi đối với sự phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK
Hầu hết các giáo viên được hỏi ý kiến đều cho rằng việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ
năng bắt chước cho trẻ RLPTK là quan trọng. Giáo viên cho rằng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng
bắt chước cho trẻ RLPTKmang lại hiệu quả dạy học cao, học sinh hứng thú và tiếp thu bài dễ hơn,
nhưng thực tế một số giáo viên lại không có nhiều thời gian để nghĩ ra các trò chơi cho học sinh,
tài liệu tham khảo thì rất ít. Vì vậy, việc sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước là rất
quan trọng và cần thiết.
94
Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi
* Nhận thức của giáo viên về sử dụng trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ
RLPTK
Hình 2. Nhận thức của giáo viên về sử dụng trò chơi
nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
Có 56,7% giáo viên thường xuyên sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK,
33,3% thỉnh thoảng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK, còn 10% giáo viên
để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK cho thấy các giáo viên cũng đã nhận thức được tầm
quan trọng của trò chơi tới sự phát triển kĩ năng bắt chước, tương tác xã hội, giao tiếp xã hội. Khi
phỏng vấn sâu các giáo viên về việc thỉnh thoảng sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho
trẻ RLPTK là do giáo viên không có nhiều thời gian để chuẩn bị trò chơi, sưu tầm trò chơi. Những
giáo viên không bao giờ sử dụng trò chơi để dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là do giáo viên
gặp khó khăn trong kĩ năng tổ chức trò chơi.
* Đánh giá của giáo viên về hệ thống trò chơi phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
hiện nay
Hiện nay hệ thống trò chơi để phát triển kĩ năng bắt chước trong giao tiếp cho trẻ RLPTK
còn thiếu và cần xây dựng thêm.
Hầu hết các giáo viên sử dụng trò chơi dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK từ các nguồn
tham khảo khác hoặc sưu tầm từ sách, báo, internet. Các trò chơi do giáo viên tự thiết kế còn ít.
Thực tế này dẫn đến hiệu quả tổ chức trò chơi không đạt hiệu quả như mong muốn.
* Những lưu ý của giáo viên khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK
Có 76,7% giáo viên cho rằng khi thiết kế trò chơi nên chú ý đến khả năng tham gia trò chơi
của trẻ. Khả năng tham gia trò chơi của trẻ vô cùng quan trọng khi giáo viên tổ chức trò chơi cho
trẻ. Nếu trò chơi không phù hợp với khả năng của trẻ thì trẻ không chơi được trò chơi và như vậy
mục tiêu phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK bằng trò chơi sẽ không thực hiện được. Vì
vậy, để tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK một cách có hiệu quả thì việc xem xét khả năng thực hiện
trò chơi cũng như mức độ tham gia và thực hiện trò chơi của trẻ RLPTK là cần thiết.
Có 46,7% giáo viên chú trọng đến nội dung trò chơi khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK.
Nội dung trò chơi phong phú, hấp dẫn sẽ thu hút sự chú ý tập trung và bắt chước của trẻ vào trò
chơi. Tuy nhiên, hình thức tổ chức trò chơi và thời gian thực hiện trò chơi cũng rất quan trọng vì
hình thức tổ chức trò chơi, thời gian tổ chức và điều kiện tiến hành thực hiện trò chơi có phù hợp
với trẻ thì trẻ mới có thể tham gia vào trò chơi một cách tích cực và dễ dàng tham gia vào trò chơi.
95
Phạm Thị Hải Yến
Hình 3. Những lưu ý của giáo viên khi tổ chức trò chơi cho trẻ RLPTK
* Nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK
Các hình thức giáo viên sử dụng gồm: hình thức cả lớp, theo nhóm và cá nhân. Tuy nhiên,
mức độ sử dụng của các hình thức là khác nhau. Đa số các giáo viên thường xuyên sử dụng hình
thức cá nhân (86,7%) và nhóm (66,7%). Hai hình thức này được đánh giá là có hiệu quả với việc
dạy kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK. Hai hình thức này dễ thực hiện trong giờ học cũng như
trong các hoạt động ngoại khóa. Điều này có ý nghĩa hơn trong việc phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK.
Hình thức cả lớp hầu như các giáo viên ít sử dụng (63,3%) vì theo các giáo viên tại 2 cơ sở
cho biết việc thực hiện đối với cả lớp là rất khó vì không có thời gian, điều kiện tổ chức, không
gian lớp học hạn chế và hai cơ sở này chủ yếu là can thiệp cá nhân nên số lượng học sinh theo lớp
học hầu như không có.
Hình 4. Nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức trò chơi
nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
96
Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi
Việc tổ chức của các giáo viên có lợi thế ở chỗ giáo viên có thể phát triển kĩ năng bắt chước
không chỉ cho trẻ RLPTK mà thông qua nhóm sẽ tạo điều kiện cho trẻ cơ hội tham gia tích cực
hơn. Trẻ có thể vận dụng các kĩ năng học được từ các tiết học cá nhân để có thể tham gia tương tác
với các bạn trong nhóm.
Nếu không tổ chức cho trẻ ở hình thức lớp học, khi trẻ bước vào giai đoạn tiểu học, trẻ sẽ
khó hòa nhập với các nhóm lớn hay các bạn trong lớp. Vì vậy, khi phát triển các kĩ năng cho trẻ
RLPTK thì giáo viên phải kết hợp hài hòa giữa các hình thức để đạt hiệu quả tốt nhất.
* Đánh giá của giáo viên về điểm mạnh và hạn chế của trẻ RLPTK khi tham gia trò chơi
Qua điều tra cho thấy có 53,3% giáo viên cho rằng những hạn chế của trẻ RLPTK dẫn đến
những khó khăn khi tổ chức trò chơi. Các giáo viên cho rằng, trẻ RLPTK do có khó khăn về giao
tiếp xã hội, không thích tương tác với người khác, có kĩ năng xã hội kém, không hợp tác với giáo
viên và các bạn. Một số trẻ có vấn đề về hành vi như mất tập trung, hay cáu giận cũng như có
nhiều trẻ chỉ thích chơi một số trò chơi nhất định, không chịu tham gia các trò chơi khác.
Khi đánh giá điểm mạnh của trẻ RLPTK, một số giáo viên (26,7%) nhận định: trẻ RLPTK
hứng thú với trò chơi và đáp ứng với môi trường chơi, biết tham gia vào trò chơi khi giáo viên khởi
xướng và khuyến khích.
* Đánh giá của giáo viên về việc tổ chức các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK
Bảng 3. Mức độ tổ chức các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
Mức độ
Stt Nội dung Thường xuyên Thỉnh thoảng Ko bao giờ X Thứbậc
SL % SL % SL %
1 Trò chơi với đồ vật 20 66,7 6 20,0 4 13,3 2,5 1
2
Trò chơi đóng vai theo
chủ đề
8 26,7 12 40,0 10 33,3 1,9 5
3 Trò chơi xây dựng 12 40,0 11 36,7 7 23,3 2,2 3
4 Trò chơi có luật 10 33,3 11 36,7 9 30,0 2,0 4
5 Trò chơi vận động 17 56,7 9 30,0 4 13,3 2,4 2
Hầu hết các giáo viên cho rằng, do đặc điểm của trẻ RLPTK nên trò chơi được tổ chức
nhiều nhất nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK là trò chơi với đồ vật (chiếm 66,7%,
X = 2,5, bậc 1), tiếp đó là trò chơi vận động (chiếm 56,7%, X = 2,4, bậc 2), trò chơi xây dựng,
đóng vai, có luật. Do đặc điểm của trẻ RLPTK là tương tác với đồ vật tốt hơn. Vì vậy, giáo viên sử
dụng các trò chơi với đồ vật và trò chơi vận động nhiều hơn. Đây là những trò chơi đòi hỏi có sự
bắt chước những hành động, cử chỉ, điệu bộ, âm thanh và lời nói....
* Mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK thông qua
việc sử dụng trò chơi
Từ việc điều tra mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
thông qua việc sử dụng trò chơi cho thấy:
Giáo viên quan tâm nhất là biện pháp hướng dẫn, làm mẫu cụ thể, chi tiết với 100% giáo
viên sử dụng biện này (xếp bậc 1, X = 3đ). Thông qua hướng dẫn, làm mẫu cụ thể, trẻ có thể tiếp
nhận nguyên vẹn hành động trong trò chơi đó. Với trẻ RLPTK việc làm mẫu là vô cùng quan trọng
97
Phạm Thị Hải Yến
vì nó cụ thể, dễ dàng tái tạo lại trò chơi và bắt chước nhanh hơn. Tiếp đến là biện pháp lựa chọn trò
chơi mang tính tương tác, bắt chước (xếp bậc 2 với X = 2,97đ). Trẻ RLPTK không thích tương tác
với người khác nên giáo viên lựa chọn những trò chơi mang tính tương tác, bắt chước phù hợp với
trẻ sẽ thu hút được sự chú ý của trẻ, trẻ sẽ tham gia và bắt chước một cách tốt nhất. Xếp bậc 3 là
biện pháp Can thiệp cá nhân rồi hướng dẫn trẻ vào nhóm (X = 2,87đ) vì mỗi trẻ RLPTK có những
khả năng tham gia trò chơi khác nhau nên giáo viên phải xem xét khả năng, khó khăn của từng trẻ
để giúp đỡ và hướng dẫn học sinh trong nhóm. Xếp bậc 4 là biện pháp tổ chức trò chơi trong giờ
hoạt động tự do (X = 2,73đ). Xếp bậc 5 là biện pháp thu hút sự tập trung chú ý của trẻ với (X =
2,6đ). Các giáo viên sử dụng biện pháp này nhằm thu hút sự chú ý của trẻ vào hoạt động vui chơi
và học tập. Xếp bậc 6 là biện pháp khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ (X = 2,53đ). Biện
pháp này chưa được các giáo viên quan tâm và sử dụng nhiều. Nhưng biện pháp này có ý nghĩa rất
lớn với trẻ RLPTK. Giáo viên khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ để tạo cho trẻ động lực,
cổ vũ, khích lệ trẻ để trẻ có thể làm tốt nhiệm vụ. Từ đó, trẻ sẽ tự tin hơn khi tham gia vào các trò
chơi và hoạt động vui chơi cùng các bạn. Xếp bậc 7 là xây dựng nhóm bạn bè (X = 2,4đ). Trong
nhóm bạn bè, trẻ RLPK có thể tham gia trò chơi cùng với các bạn khác. Vì thế, việc xây dựng
nhóm bạn thân quen để trẻ có thể chơi, tương tác và học bắt chước từ các bạn là rất quan trọng.
Các giáo viên hiện chưa quan tâm cũng như tiến hành thực hiện biện pháp này. Xếp cuối cùng là
biện pháp hướng dẫn trò chơi bằng cách xem băng mẫu (X = 2,27đ). Đặc điểm của trẻ RLPTK là
ghi nhớ hình ảnh tốt nên việc cho trẻ xem video hướng dẫn về trò chơi giúp trẻ tiếp nhận trò chơi
một cách đầy đủ và tiếp cận công nghệ hiện đại.
Bảng 4. Mức độ sử dụng các biện pháp phát triển kĩ năng bắt chước
cho trẻ RLPTK thông qua việc sử dụng trò chơi
Mức độ
Stt Biện pháp Thường xuyên Thỉnh thoảng Ko bao giờ ĐiểmTB
Thứ
bậc
SL
Tỉ lệ
(%)
SL
Tỉ lệ
(%)
SL
Tỉ lệ
(%)
1 Thu hút sự chú ý của trẻ 19 63,3 10 33,3 1 3,33 2,6 5
2
Hướng dẫn trò chơi bằng
cách xem băng mẫu
14 46,7 10 33,3 6 20 2,27 8
3
Hướng dẫn, làm mẫu cụ
thể, chi tiết
30 100 0 0 0 0 3 1
4
Lựa chọn trò chơi mang
tính tương tác, bắt chước
29 96,7 1 3,33 0 0 2,97 2
5 Xây dựng nhóm bạn bè 17 56,7 8 26,7 5 16,7 2,4 7
6
Khuyến khích, động
viên, khen thưởng trẻ
20 66,7 6 20 4 13,3 2,53 6
7
Tổ chức trò chơi trong
giờ hoạt động tự do
24 80 4 13,3 2 6,67 2,73 4
8
Can thiệp cá nhân rồi
hướng dẫn trẻ vào nhóm
27 90 2 6,67 1 3,33 2,87 3
Kết quả điều tra cho thấy giáo viên thường quan tâm đến những biện pháp khi tổ chức trò
chơi cho trẻ RLPTK như hướng dẫn, làm mẫu chi tiết, lựa chọn trò chơi mang tính tương tác, bắt
98
Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi
chước, can thiệp cá nhân rồi hướng dẫn trẻ vào nhóm, tổ chức trò chơi trong giờ hoạt động tự do
mà chưa thực sự quan tâm đến các biện pháp khuyến khích, động viên, khen thưởng trẻ, xây dựng
nhóm bạn bè, hướng dẫn trò chơi bằng cách xem băng mẫu. Các biện pháp này đều có mối quan
hệ tương hỗ với nhau. Nếu giáo viên sử dụng kết hợp các biện pháp trong việc tổ chức trò chơi cho
trẻ RLPTK thì hiệu quả sẽ rất cao.
* Những khó khăn của giáo viên khi tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho
trẻ RLPTK
Khó khăn lớn nhất mà giáo viên gặp phải khi tổ chức trò chơi là khó khăn do thiếu trò chơi,
thiếu sách, tài liệu hướng dẫn cụ thể là 83,3% (X = 2,8, xếp bậc 1). Khó khăn này xuất phát từ
việc vấn đề RLPTK còn tương đối mới ở Việt Nam cũng như các trường, trung tâm. Vì vậy, hệ
thống các trò chơi, sách, cũng như tài liệu hướng dẫn cụ thể còn ít. Khó khăn này đòi hỏi chúng
ta phải sưu tầm, thiết kế, xây dựng các trò chơi, tài liệu hướng dẫn cụ thể về cách tổ chức trò chơi
nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK một cách cụ thể, chi tiết. Tiếp đến là khó khăn
về kĩ năng tổ chức trò chơi chiếm 60% (X = 2,53đ, xếp bậc 2). Khó khăn này đòi hỏi chúng ta tăng
cường các lớp bồi dưỡng năng lực tổ chức trò chơi cho giáo viên. Kết quả cho thấy giáo viên gặp ít
khó khăn hơn về cơ sở vật chất chiếm 56,7% (X = 2,4đ, xếp bậc 3). Giáo viên hầu như không gặp
khó khăn về việc trẻ không hứng thú, không có khả năng học bằng phương pháp trò chơi chiếm
46,7% (X = 2,33đ, xếp bậc 4). Hầu hết các giáo viên cho rằng trẻ sẽ hứng thú với các trò chơi nếu
giáo viên lựa chọn trò chơi hấp dẫn, phù hợp với khả năng của trẻ. Có 30% giáo viên cho rằng ít
khó khăn trong việc không có thời gian tổ chức trò chơi (X =1,87đ, xếp bậc 5). Các giáo viên cũng
cho rằng việc xây dựng hệ thống trò chơi cho trẻ RLPTK cũng chiếm khá nhiều thời gian. Vì vậy,
để tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK đạt hiệu quả tốt hơn, chúng
ta nên bồi dưỡng giáo viên về phương pháp tổ chức trò chơi, nâng cao năng lực tổ chức trò chơi,
cung cấp tài liệu hướng dẫn tổ chức trò chơi cũng như bổ sung đồ chơi.
Hình 5. Những khó khăn của giáo viên trong quá trình tổ chức trò chơi
nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK
99
Phạm Thị Hải Yến
3. Kết luận
Về nhận thức, các giáo viên đều thấy được tầm quan trọng của kĩ năng bắt chước, cách thức
phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi, tầm quan trọng của trò chơi cũng như tác
dụng của các trò chơi đó. Tuy nhiên, trong thực tế do điều kiện khách quan và chủ quan từ phía
giáo viên, các giáo viên lại chưa sử dụng thường xuyên và cân đối các loại trò chơi trong quá trình
phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.
Hiện nay, hệ thống trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK được giáo
viên đánh giá là thiếu và cần xây dựng thêm. Hầu hết các giáo viên đều tổ chức các trò chơi nhằm
phát triển kĩ năng bắt chước do tham khảo các giáo viên khác, việc sưu tầm từ các sách, báo,
internet và sử dụng các trò chơi do chuyên gia trị liệu - can thiệp cung cấp và trò chơi giáo viên tự
thiết còn ít.
Các trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK 3 - 4 tuổi đã được giáo viên
thiết kế dựa trên các yếu tố: khả năng tham gia trò chơi của trẻ RLPTK, nội dung của trò chơi, hình
thức tổ chức trò chơi, điều kiện tiến hành trò chơi và thời gian thực hiện trò chơi.
Như vậy, đa số giáo viên cho rằng khi thiết kế trò chơi nên chú ý đến khả năng tham gia trò
chơi của trẻ. Khi giáo viên thiết kế trò chơi phù hợp với khả năng của trẻ thì sẽ đạt được mục tiêu
cũng như hiệu quả trong phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK.
Khi tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTK, khó khăn lớn nhất
mà giáo viên gặp phải là khó khăn do thiếu trò chơi, thiếu sách, tài liệu hướng dẫn cụ thể và kĩ
năng tổ chức trò chơi. Những khó khăn này đòi hỏi cần phải thiết kế những tài liệu hướng dẫn tổ
chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ RLPTKmột cách cụ thể, chi tiết, đồng thời
phải tăng cường các lớp bồi dưỡng năng lực tổ chức trò chơi cho giáo viên. Xuất phát từ những
khó khăn trên, theo các giáo viên để việc tổ chức trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho
trẻ RLPTK đạt hiệu quả cao hơn, cần phải cải thiện những điều kiện sau: Nâng cao kĩ năng tổ chức
trò chơi, cung cấp tài liệu hướng dẫn tổ chức trò chơi, bồi dưỡng giáo viên về phương pháp tổ chức
trò chơi, thời gian, hình thức tổ chức trò chơi. Thực tế này đòi hỏi chúng ta phải nhìn nhận và có
hướng giải quyết để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trẻ RLPTK.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bùi Thị Lâm, 2011. Tổ chức trò chơi nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo khiếm thính
3 - 4 tuổi ở trường mầm non. Luận án tiến sĩ Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
[2] Nguyễn Minh Phượng, 2015. Xây dựng và sử dụng trò chơi học tập để dạy học vần cho học
sinh khiếm thính học lớp 1 hòa nhập. Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội,
Volume 60, Number 6BC, 2015, tr. 210-216.
[3] Trần Thị Minh Thành, 2013. Một số biện pháp tổ chức trò chơi xây dựng nhằm phát triển
tính sáng tạo cho trẻ khuyết tật trí tuệ 5-6 tuổi. Tạp chí khoa học, Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội, Vol. 58số 1, tr. 120-129.
[4] Nguyễn Thị Hoàng Yến và cộng sự, 2014. Nghiên cứu biện pháp can thiệp sớm và giáo dục
hoà nhập cho trẻ tự kỉ ở nước ta hiện nay và trong giai đoạn 2011 - 2020. Đề tài khoa học độc
lập cấp Nhà nước (Mã số: 11/2011/ĐTĐL).
[5] Jannik Beyer & Lone Gammeltoft, 1999. Autism and Play, Nxb Jessica Kingsley.
100
Thực trạng sử dụng trò chơi nhằm phát triển kĩ năng bắt chước cho trẻ rối loạn phổ tự kỉ 3 - 4 tuổi
[6] Lone Gammeltoft & Marianne SollokNordenhof, 2007. Autism, Play and Social Interaction,
Nxb Jessica Kingsley.
[7] Julia Moor, 2008. Playing, Laughing and Learning with Children on the Autism Spectrum.
Nxb Jessica Kingsley.
[8] Rogers, S. J., Ian Cook & Adrienne Meryl., 2005. Handbook of Autism & Pervasive
Developmental Disorder. John Willey & Sons, Inc.
ABSTRACT
Methods for using play to develop imitation skill for the autistic
Autism is a developmental disorder with complex defects that hinder good social
interaction, verbal and communication non-verbal language, and is sometimes characterized by
stereotyped thinking. Autism limits communication and social interaction and so children might
also lack imitation and communication skills. The use of play to develop imitation skills is
necessary. In this paper, we look at the use of play to develop imitation skills among autistic
children aged 3 - 4 in two intervention centers in Hanoi.
Keywords: Autism, imitation skill, plays.
101