Bài giảng Lý thuyết kiểm toán - Chương 6: Hệ thống kiểm soát nội bộ và rủi ro kiểm soát

Chương 6: Hệ thống kiểm soát nội bộ và rủi ro kiểm soát 
Tài liệu tham khảo 
Giáo trình Lý thuyết kiểm toán, Học viện tài chính, 2009 
Chuẩn mực kiểm toán số 400 
Auditing, Alvin A.Arens,1997 
Mục tiêu và phương pháp nghiên cứu 
- Mục tiêu 
Cung cấp sự hiểu biết về hai khái niệm hệ thống kiểm soát nội bộ và rủi ro kiểm soát 
Hiểu được sự ảnh hưởng của hai khái niệm này đến quá trình kiểm toán. 
- Phương pháp nghiên cứu 
Giáo viên đặt vấn đề > học sinh tự giải quyết > Học sinh và giáo viên cùng đánh giá, kết luận 
Kết cấu chương 6 
6.1.Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ 
6.2.Các mục tiêu chi tiết của kiểm soát nội bộ đối với BCTC 
6.3.Cơ cấu của hệ thống kiểm soát nội bộ 
6.4.Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát 
6.1.Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ 
Hệ thống kiểm soát nội bộ bao gồm toàn bộ các chính sách, các bước kiểm soát và các thủ tục kiểm soát được thiết lập nhằm mục đích quản lý và điều hành hoạt động của đơn vị 
Mục đích và những mối quan tâm của đơn vị được kiểm toán 
Nhằm bảo vệ tài sản, sổ sách và thông tin 
Nhằm thúc đẩy việc tuân thủ pháp luật 
Nhằm tăng cường tính hiệu lực, hiệu quả về mặt điều hành và sử dụng các nguồn lực trong đơn vị 
Nhằm cung cấp thông tin đáng tin cậy và lập BCTC trung thực hợp lý 
Mục đích và những mối quan tâm của KTV 
Mục đích: để xác định mức độ tin cậy đối với hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB), trên cơ sở đó để xác định hợp lý nội dung, phạm vi và thời gian cho các cuộc khảo sát cơ bản cần thực hiện 
Mối quan tâm:+ Nhằm bảo vệ tài sản, sổ sách và thông tin 
	 + Nhằm cung cấp thông tin đáng tin cậy và lập BCTC trung thực hợp lý 
Trách nhiệm của đơn vị được kiểm toán: xây dựng và duy trì các quá trình kiểm soát ở đơn vị 
Những hạn chế cố hữu của hệ thống kiểm soát nội bộ 
Yêu cầu thông thường là chi phí cho hệ thống kiểm soát nội bộ không được vượt quá những lợi ích mà hệ thống đó mang lại 
Phần lớn các thủ tục kiểm soát nội bộ thường được thiết lập cho các nghiệp vụ thường xuyên, lặp đi lặp lại hơn là các nghiệp vụ không thường xuyên 
Sai sót bởi con người thiếu chú ý, đãng trí khi thực hiện nhiệm vụ kiểm soát, hoặc do không hiểu rõ yêu cầu công việc kiểm soát 
Khả năng hệ thống kiểm soát nội bộ không phát hiện được sự thông đồng của thành viên trong ban quản lý hoặc nhân viên với những người khác trong hay ngoài đơn vị 
Khả năng người thực hiện kiểm soát lại lạm dụng đặc quyền của mình 
Do thay đổi cơ chế và yêu cầu quản lý làm cho các thủ tục kiểm soát bị lạc hậu hoặc bị vi phạm 
	Trong tất cả cuộc kiểm toán, BCTC luôn có một mức độ rủi ro kiểm soát 
6.2.Các mục tiêu chi tiết của kiểm soát nội bộ đối với BCTC 
Các nghiệp vụ kinh tế ghi sổ phải có căn cứ hợp lý 
Các nghiệp vụ kinh tế phải được phê chuẩn đúng đắn 
Các nghiệp vụ kinh tế đã phát sinh, các tài sản hiện có phải được ghi sổ đầy đủ 
Các nghiệp vụ kinh tế, các tài sản hiện có phải được đánh giá và tính toán đúng đắn 
Các nghiệp vụ kinh tế phải được phân loại đúng đắn 
Các nghiệp vụ kinh tế phải được phản ảnh kịp thời, đúng kỳ 
Các nghiệp vụ kinh tế phải được ghi đúng đắn vào các sổ chi tiết và phải được tổng hợp chính xác. 
6.3.Cơ cấu của hệ thống kiểm soát nội bộ 
6.3.1.Môi trường kiểm soát Link1 
6.3.2.Hệ thống kế toán Link2 
6.3.3.Các nguyên tắc và các thủ tục kiểm soát 
Link3 
Link 1 Môi trường kiểm soát 
Môi trường kiểm soát bao gồm những yếu tố ảnh hưởng có tính bao trùm đến việc thiết kế và vận hành của các quá trình kiểm soát nội bộ bao gồm cả hệ thống kế toán và các nguyên tắc và quy chế, thủ tục kiểm soát cụ thể. 
Những yếu tố của môi trường kiểm soát bao gồm: 
Đặc thù về quản lý 
Cơ cấu tổ chức 
Chính sách nhân sự 
Công tác kế hoạch 
Bộ phận kiểm toán nội bộ 
Các nhân tố bên ngoài 
Link 2: Hệ thống kế toán 
- Khái niệm: Hệ thống kế toán ở đơn vị là hệ thống dùng để nhận biết, thu thập, phân loại, ghi sổ, xử lý, tổng hợp và lập báo cáo về các thông tin kinh tế, tài chính ở vị. 
- Chứng từ và sổ sách đầy đủ 
	Chứng từ kế toán: 
Chứng từ phải được đánh số liên tiếp 
Chứng từ phải được lập vào lúc nghiệp vụ kinh tế phát sinh hoặc ngay sau đó càng sớm càng tốt 
Chứng từ phải đơn giản để đảm bảo là chúng rõ ràng dễ hiểu 
Chứng từ phải được thiết kế cho nhiều công dụng và thể hiện tối đa mức độ kiểm soát nội bộ 
- Hệ thống tài khoản: 
- Sổ kế toán 
- Báo cáo kế toán 
Link 3 Các nguyên tắc và các thủ tục kiểm soát 
Các nguyên tắc kiểm soát 
Nguyên tắc “Phân công, phân nhiệm” 
Nguyên tắc “Bất kiêm nhiệm” 
Nguyên tắc “Phê chuẩn, ủy quyền” 
Các loại thủ tục kiểm soát 
Kiểm soát trực tiếp: là các thủ tục, quy chế, quá trình kiểm soát được thiết lập nhằm trực tiếp đáp ứng các mục tiêu chi tiế của kiểm soát 
	+Kiểm soát bảo vệ tài sản thông tin 
	+Kiểm soát xử lý 
	+Kiểm soát quản lý (kiểm soat độc lập với việc thực hiện) 
Kiểm soát tổng quát: là sự kiểm soát tổng thể đối với nhiều hệ thống, nhiều công việc khác nhau 
6.4.Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát 
6.4.1.Lý do của sự hiểu biết 
6.4.2.Hiểu biết về cơ cấu kiểm soát nội bộ, đánh giá và quyết định 
6.4.3.Quá trình đánh giá rủi ro kiểm soát 
6.4.2.Hiểu biết về cơ cấu kiểm soát nội bộ, đánh giá và quyết định 
6.4.2.1.Hiểu biết về cơ cấu kiểm soát nội bộ 
Hiểu biết về môi trường kiểm soát: giúp KTV đánh giá nhận thức, quan điểm, sự quan tâm và hoạt động của Hội đồng quản trị, ban giám đốc đơn vị đối với tầm quan trọng của kiểm soát nội bộ 
Hiểu biết về hệ thống kế toán 
Hiểu biết về các thủ tục kiểm soát 
	Đánh giá trên hai phương diện: thiết kế các quá trình kiểm soát và việc duy trì vận hành chúng trong thực tế đơn vị 
Các thủ tục để đạt được sự hiểu biết về kiểm soát nội bộ 
	+Kinh nghiệm trước đây của KTV với khách hàng 
	+Tiếp xúc nhân viên của đơn vị 
	+Nghiên cứu những ghi chép, tài liệu của đơn vị về kiểm soát nội bộ 
	+Kiểm tra các chứng từ và sổ sách 
	+Quan sát các mặt hoạt động và quá trình hoạt động của đơn vị 
6.4.2.Hiểu biết về cơ cấu kiểm soát nội bộ, đánh giá và quyết định 
Tài liệu chứng minh cho sự hiểu biết: 
Mô tả tường thuật 
Sơ đồ 
Bảng câu hỏi 
6.4.2.2.Đánh giá và quyết định 
Đánh giá khả năng có thể kiểm toán được 
Đánh giá mức độ rủi ro kiểm soát dựa trên sự hiểu biết đã thu thập được (đánh giá ban đầu) 
Đánh giá khả năng một mức rủi ro kiểm soát thấp hơn có thể chứng minh được 
Quyết định mức đánh giá thích hợp về RRKS để sử dụng 
6.4.3.Quá trình đánh giá rủi ro kiểm soát 
Đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát 
Thử nghiệm kiểm soat 
Đánh giá cuối cùng về rủi ro kiểm soát 
6.4.3.Quá trình đánh giá rủi ro kiểm soát 
Đánh giá ban đầu về rủi ro kiểm soát 
Thử nghiệm kiểm soat 
Đánh giá cuối cùng về rủi ro kiểm soát 
Câu hỏi thảo luận 
Câu 6 
Mục tiêu cơ bản của KTV khi nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị là: 
Xem xét hiệu quả quản lý trong đơn vị 
Đánh giá năng lực và trình độ quản lý của các nhà quản lý đơn vị 
Phát hiện những sơ hở yếu kém nhằm giúp các nhà lãnh đạo đơn vị hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ 
Thiết lập độ tin cậy dự kiến vào hệ thống kiểm soát nội bộ của đon vị 
Có hiểu biết sâu sắc hơn về đơn vị trước khi tiến hành kiểm toán 
Câu hỏi thảo luận 
Sau hệ thống kiểm soát nội bộ đã được KTV đánh giá, kế hoạch kiểm toán có thể thay đổi 
Đúng 
Sai 
Hãy giải thích