Bài giảng Lý thuyết tài chính công - Chương 3: Hàng hóa công chi tiêu công

LOGO www.themegallery.com 
Chương 3: 
64 
Lý thuyết Tài chính công(2 tín chỉ) 
Hàng hóa công 
Chi tiêu công 
Nội dung: 
 - Hàng hóa công 
 - Chi tiêu công 
 - Đánh giá chi tiêu công 
 - Quản lý chi tiêu công 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung 
 Moïi ngöôøi ñöôïc tieáp caän töï do. 
 Coù khaû naêng bò söû duïng quaù nhieàu 
Ví duï: 
• Khoâng khí vaø nöôùc 
• Caù vaø ñoäng vaät hoang daõ 
• Khoaùng saûn 
65 
Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
66 
Các loại hàng hóa khác nhau trong nền kinh tế 
Hàng hóa cá nhân: 
- Kem 
- Quần áo 
- Những con đường đông 
đúc có thu phí 
Độc quyền tự nhiên: 
- Phòng cháy 
- Truyền hình cáp. 
- Những con đường thưa 
người có thu phí 
Nguồn lực cộng đồng: 
- Cá ở đại dương 
- Môi trường 
- Những con đường đông 
đúc không thu phí 
Hàng hóa công cộng: 
- Quốc phòng 
- Tri thức 
- Những con đường thưa 
người không thu phí 
Tính tranh giành 
Có Không 
Tính 
 Có 
loại 
 Không 
 trừ 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
67 
Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? 
Löôïng Caù moãi thaùng 
Lôïi ích, 
Chí phí 
($ moãi 
con caù) 
Caàu 
Tuy nhieân, chi phí tö nhaân 
tính thaáp hôn chi phí thöïc. 
Löôïng caù/thaùng hieäu quaû 
laø F* taïi ñoù MSC = MB (D) 
Chi phí xaõ hoäi bieân 
F* 
Chi phí tö nhaân 
FC 
Khoâng kieåm soaùt, löôïng 
caù/thaùng laø F
c
 taïi ñoù 
PC = MB 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Caâu hoûi 
 Khi naøo chính phuû neân thay theá coâng ty 
trong vai troø ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa vaø 
dòch vuï? 
68 
Caùc nguoàn löïc ñöôïc sôû höõu chung thì sao? 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Haøng hoùa coâng laø nhöõng haøng hoùa coù theå ñöôïc 
moät soá ngöôøi tieâu duøng cuøng söû duïng maø khoâng 
laøm giaûm khaû naêng söû duïng moùn haøng cuûa baát 
cöù ngöôøi naøo. 
69 
Khái niệm 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
 Khoâng tranh giaønh: Vôùi baát kyø möùc saûn xuaát 
naøo, chi phí bieân ñeå cung caáp noù cho theâm 
moät ngöôøi tieâu duøng laø baèng khoâng. 
 Khoâng loaïi tröø: Khoâng theå ngaên ngöôøi ta söû 
duïng haøng hoùa coâng 
70 
Đặc điểm 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
 Khoâng loaïi tröø laø tröôøng hôïp khoâng theå hay voâ cuøng ñaét 
ñeå giôùi haïn lôïi ích cuûa moùn haøng cho moät ngöôøi hay moät 
nhoùm. 
71 
Đặc điểm 
Phaùt 
truyeàn hình 
Haøng hoùa 
söû duïng chung 
Haøng hoùa 
loaïi tröø ñöôïc 
Quoác phoøng 
Haøng hoùa khoâng 
loaïi tröø ñöôïc 
Haøng hoùa 
söû duïng chung 
Haøng hoùa 
coâng khoâng 
thuaàn tuùy 
Haøng hoùa 
coâng thuaàn 
tuùy 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Hàng hóa tư nhân: người tiêu dùng phải trả tiền 
theo giá thị trường 
Hàng hóa công thuần túy: người tiêu dùng không 
trả tiền 
Hàng hóa công không thuần túy: người tiêu dùng 
phải trả một chi phí nhất định 
72 
Phân loại 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
73 
Phân loại 
100% 
100% 
0% 
Mức tiêu dùng chung 
Mức loại trừ 
Hàng hóa công 
thuần túy 
Hàng hóa công 
không thuần túy 
Hàng hóa tư 
nhân 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Hàng hóa tư nhân: do tính chất cạnh tranh trong tiêu 
dùng nên khi có thêm một người mua ở giá thị trường 
thì xã hội sẽ bán thêm được một đơn vị hàng hóa 
 Ở mỗi mức giá đường cầu thị trường là tổng hợp của 
các đường cầu cá nhân theo sản lượng 
 Gọi qi là lượng cầu của người tiêu dùng i (i=1,n) và Q là 
 lượng cầu thị trường. 
74 
Hàng hóa công và hàng hóa tư nhân 

n
i
iqQ
1
oPP 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Hàng hóa công: do tính chất không cạnh tranh trong tiêu 
dùng nên khi có thêm một người sử dụng, mặc dù họ 
mong muốn trả một số tiền nhất định nào đó nhưng xã 
hội sẽ không phải sản xuất thêm hàng hóa để đáp ứng 
 Đường cầu xã hội về hàng hóa công sẽ được thiết lập 
bằng cách cộng các đường cầu cá nhân theo sản lượng. 
 Gọi pi là giá cả mà người tiêu dùng i (i=1,n) sẵn lòng trả và 
 P là giá mà xã hội sẵn lòng trả 
75 
Hàng hóa công và hàng hóa tư nhân 

n
i
ipP
1
oQQ 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Đường cầu thị trường hay xã hội [P=f(Q)] chính là 
đường lợi ích xã hội biên (MSB) của tiêu dùng hàng hóa. 
Do đó: 
 MSB = P = f(Q) 
Mức cung cấp hay tiêu dùng tối ưu của thị trường hay xã 
hội là mức mà tại đó lợi ích ròng đạt tối đa 
Gọi: SB – Social Benefit: lợi ích xã hội 
 SC – Social Cost: Chi phí xã hội 
 NSB – Net Social Benefit: lợi ích xã hội ròng 
76 
Lượng hàng hóa công 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Ta có: 
Mức sản xuất hay tiêu dùng tới ưu chính là mức sản xuất 
mà tại đó lợi ích xã hội biên bằng chi phí xã hội biên 
77 
Lượng hàng hóa công 
0 


Q
NSB
'' SCSB 
MSCMSB ? Q
SCSBNSB 
max NSB
LOGO 
1. Hàng hóa công 
 Ngöôøi tieâu duøng hay ngöôøi saûn xuaát khoâng traû 
tieàn cho moùn haøng do kyø voïng ngöôøi khaùc seõ 
traû tieàn 
78 
Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Ví dụ: 
Thành phố A có 500 người dân, mọi người đều thích 
xem bắn pháo hoa vào dịp lễ. 
Lợi ích mỗi người thu được từ việc xem pháo hoa là 
$10. Tổng lợi ích - $5000 
Chi phí của buổi bắn pháo hoa là $1000 
Với lợi ích và chi phí như vậy buổi bắn pháo hoa là 
có hiệu quả không? 
 Thị trường tư nhân có đạt được kết cục có hiệu quả 
này không? 
 79 
Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Do hàng hóa công cộng không có tính loại trừ 
nên vấn đề “kẻ ăn theo” – hay hưởng lợi mà 
không trả tiền – là nguyên nhân cản trở khả năng 
cung ứng chúng trên thị trường tư nhân 
80 
Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) 
LOGO 
1. Hàng hóa công 
Nhoùm caøng lôùn, vaán ñeà aên theo caøng traàm troïng, vaø do 
vaäy caøng coù khaû naêng moùn haøng hoùa coâng khoâng theå 
coù taøi chính töø nhöõng khoaûn ñoùng goùp töï nguyeän. 
Nhoùm caøng lôùn, caøng ít coù khaû naêng moùn haøng hoùa 
coâng thuaàn tuùy seõ ñöôïc cung caáp thoâng qua söï saép ñaët 
hoaøn toaøn töï nguyeän, nghóa laø, qua heä thoáng giaù caû, 
ngay caû khi lôïi ích xaõ hoäi bieân cao hôn chi phí xaõ hoäi 
bieân 
Haøng hoùa coâng coù theå laø söï bieän minh ñuùng veà kinh teá 
cho söï can thieäp cuûa chính phuû vaøo thị trường 
81 
Vấn đề kẻ ăn theo (FR – Free rider) 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
Nguyên nhân là do sự thất bại của khu vực tư: 
 Vấn đề người hưởng tự do không trả tiền ; 
 Chi phí giao dịch và phí người sử dụng. 
=> Cung cấp không đầy đủ hàng hóa công 
=> Làm giảm phúc lợi của xã hội 
82 
Tại sao chính phủ phải cung cấp hàng hóa công ? 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
83 
Tính không hiệu quả của việc cung cấp tư nhân 
hàng hóa công 
Ví dụ 1. Về một cây cầu trong một thị trấn 
D 
B 
 Qe Qm Qc Lượng đi lại, Q 
Giá 
(lệ phí) 
Pe 
A 
Lệ phí qua cầu là Pe 
gây ra tổn thất vô ích 
là tam giác B 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
84 
Hoặc tư nhân cung cấp hàng hóa công sẽ làm tăng chi phí 
 Qa Qe Qm Q 
 D 
 F 
 C 
 G 
 Pa 
 Pm 
Ví dụ 2. Một hàng hóa được sản xuất với 
chi phí biên không đổi là MC = Pe = 2. 
Chi phí kiểm soát là Ct = 3 
 MC = 2 
 MC’=MC+3=5 
 Pe 
 E 
 A B 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
Hàng hóa này nên để tư nhân hay chính 
phủ cung cấp? 
Tư nhân cung cấp Chính phủ cung cấp 
ΔWL = - (E + F) ΔWL = - D + tổn thất vô ích 
do các khoản thuế dùng để 
tài trợ cho hàng hóa công 
này 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
86 
2.1. Cung cấp hàng hóa tư tối ưu: 
Q -kem 
P – 
kem 
0 QB 
SMB =DB+J 
QL 
$2 
S=SMC 
$3 
DB DJ 
QJ 
Xem 
xét 
cung 
cấp 
tối ưu 
hàng 
hóa tư 

n
i
iqQ
1
oPP 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
87 
2.1. Cung cấp hàng hóa tư tối ưu: 
Hàng hóa tư, cung cấp tối ưu khi chi phí biên 
bằng lợi ích biên (giá cả thị trường): 
 Gỉa sử, PC= 1; MCc = 1; thì : 
 ICIC
J
CIC
B
CIC MCPMRSMRS ,,
C
IC
C
ICJ
CIC
B
CIC
P
P
MC
MC
MRSMRS ,,
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
88 
2.2. Cung cấp hàng hóa công tối ưu: 
$2 
Q – tên lửa 
P – tên lửa 
0 
SMB=DB+J 
$4 
S=SMC 
$6 
DB 
DJ 
1 
$3 
$1 
5 

n
i
ipP
1
oQQ 
LOGO 
2. Cung cấp hàng hóa công 
89 
2.2. Cung cấp hàng hóa công tối ưu: 
Hàng hóa công cung cấp tối ưu: chi phí biên bằng 
tổng tỷ lệ thay thế biên xã hội 
MRS MCM C
i
i
M, 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Chi tiêu công phản ánh trị giá của các loại 
hàng hóa mà chính phủ mua vào để qua đó 
cung cấp các loại hàng hóa công cho xã hội 
nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước. 
Chi tiêu công thực hiện chính sách tái phân 
phối thu nhập 
90 
3.1. Khái niệm 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
 Căn cứ chức năng vĩ mô của nhà nước 
• Xây dựng cơ sở hạ tầng. 
• Toà án và viện kiểm soát. 
• Hệ thống quân đội và an ninh xã hội. 
• Hệ thống giáo dục. 
• Hệ thống an sinh xã hội. 
• Hỗ trợ cho các doanh nghiệp. 
• Hệ thống quản lý hành chính nhà nước. 
• Chi tiêu viện trợ nước ngoài, ngoại giao. 
• Chi khác. 
91 
3.2. Phân loại 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
 Căn cứ vào tính chất kinh tế 
• Chi thường xuyên 
• Chi đầu tư 
• Chi khác 
 Căn cứ quy trình lập ngân sách 
• Chi tiêu công theo các yếu tố đầu vào 
• Chi tiêu công theo các yếu tố đầu ra 
92 
3.2. Phân loại 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Sự phát triển vai trò chính phủ 
– Gánh vác thêm nhiệm vụ mới 
– Xã hội hóa các rủi ro 
• Sự thay đổi quan niệm tổng quát về tài 
chính công 
– Kinh tế tự do cạnh tranh chuyển sang kinh 
tế thị trường. 
– Thuyết gia trưởng hay phụ quyền 
(Paternalism) 
93 
3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Mục đích đánh giá: 
–Giúp cho chính phủ sử dụng hiệu quả hơn 
các nguồn lực tài chính công thông qua ưu 
tiên hóa các khoản chi tiêu nhằm đem lại lợi 
ích thiết thực vì mục đích phát triển kinh tế - 
xã hội. 
94 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Về tổng thể, đánh giá chi tiêu công là một 
quá trình phân tích trên hai khía cạnh: 
 Mặt định tính: Lựa chọn những loại hàng hóa 
công mà chính phủ nên cung cấp cho xã hội. 
 Mặt định lượng: Xem xét chi phí bỏ ra để cung 
cấp hàng hóa công và lợi ích mà hàng hóa 
công mang lại. 
95 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Các bước đánh giá chi tiêu công 
 Bước 1: Phân tích các chương trình chi tiêu 
công 
• Tạo ra hàng hóa gì? 
• Lợi ích của hàng hóa ấy như thế nào? 
• Hàng hóa ấy có đáp ứng với nguyện vọng 
của người dân hay không? 
96 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Các bước đánh giá chi tiêu công 
 Bước 2: Phân tích các thất bại của thị trường 
• Tạo ra thị trường không cung cấp hay cung 
cấp không đủ hàng hóa ấy? 
• Tại sao khi thị trường cung cấp thì chi phí 
xã hội lại quá cao? 
97 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Các bước đánh giá chi tiêu công 
 Bước 3: Những hình thức can thiệp của chính 
phủ 
• Chính phủ có thể đưa ra những hình thức 
can thiệp nào? 
• Hình thức nào tỏ ra hợp lý nhất? 
98 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Các bước đánh giá chi tiêu công 
 Bước 4: Đánh giá tính hiệu quả của chi tiêu 
công 
• Tác động đến khu vực tư nhân như thế nào? 
• Tác động thu nhập, tác động thay thế và tác 
động phân phối như thế nào? 
99 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO 
3. Chi tiêu công 
Các bước đánh giá chi tiêu công 
 Bước 5: Cân nhắc sự đánh đổi giữa công bằng 
và hiệu quả 
 Bước 6: Quá trình chính trị: nhằm đạt được 
những sự thỏa hiệp và nhất trí giữa người 
tham gia xây dựng và thực hiện chương trình 
chi tiêu. 
100 
3.4. Đánh giá chi tiêu công 
LOGO www.themegallery.com 
101 
Bài tập chương 3 
- Bài 7/98 Bài 11/98 
- Bài 10/98 Bài 12/99