Bài giảng Nhập môn Công nghệ thông tin 1 - Chương 3: Giới thiệu về hệ điều hành - Ngô Chánh Đức

Giới thiệu về hệ điều hành
Nhập môn Công nghệ thông tin 1
GV. Ngô Chánh Đức
 Giới thiệu hệ điều hành
 Các thành phần chính của một hệ điều hành
 Phân loại hệ điều hành
 Lịch sử phát triển
11/4/2015 2Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 3
• Một lớp phần mềm ở giữa phần cứng và các chương
trình ứng dụng/người dùng, nó cung cấp một giao
diện máy ảo (virtual machine) : dễ dàng và an toàn
• Một bộ quản lý tài nguyên (resource manager) cho
phép các chương trình/người dùng chia xẻ tài nguyên
phần cứng: công bằng và hiệu quả
• Một tập các tiện ích để đơn giản hóa việc phát triển
ứng dụng
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 4
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 5
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 6
• Đối với người lập trình
– Dễ dàng hơn trong việc lập trình
• Chỉ thấy mức trừu tượng cao, không cần phải biết
chi tiết phần cứng.
• Vd: tập tin chứ không phải các blocks trên ổ cứng.
– Tính tương thích
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 7
• Đối với người sử dụng máy tính
– Dễ dàng sử dụng máy tính
• Bạn có thể hình dung việc sử dụng máy tính không
cần hệ điều hành?
– An toàn
• HĐH bảo về chương trình giữa các chương trình
khác nhau.
• HĐH bảo về người dùng giữa các người dùng khác
nhau.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 8
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 9
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 10
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 11
CPU Memory
memory bus
I/O bus
disk Net interface
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 12
• Hệ thống xử lý theo lô (batch system)
• Hệ thống đa chương (multiprogramming system)
• Hệ thống chia sẻ thời gian (time-sharing system)
• Hệ thống song song (parallel system)
• Hệ thống phân tán (distributed system)
• Hệ thống thời gian thực (real time system)
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 13
• Trong thời kì đầu, chúng ta thật ra không
có hệ điều hành
– Các chương trình nhị phân được nạp sử dụng
bộ chuyển.
– Giao diện là những đèn nhấp nháy (xịn!).
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 14
• Một chương trình bao gồm 3 tác vụ:
– Đọc thông tin đầu vào.
– Xử lý.
– Xuất kết quả.
• Hệ điều hành xử lý theo lô sẽ hoàn tất
từng chương trình một theo thứ tự.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 15
• Khi chương trình 1 đang xuất kết quả thì 
có thê ̉ cho máy tính xử lý chương trình 2, 
và cho phép đầu đọc đọc thông tin đầu
vào của chương trình 3.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 16
• Một chương trình sẽ chuyển đổi giữa hai
trạng thái:
– Chờ người dùng nhập liệu.
– Xử lý tính toán bởi CPU.
• Khi một chương trình đang chờ người
dùng nhập liệu thì máy tính có thể cho
phép chương trình khác thực thi CPU.
Như vậy có thể tận dụng tối đa năng lực
của CPU.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 17
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 18
Run Wait Run Wait
Run RunWait Wait
Run RunWait Wait
Wait
Wait
Run Run Run Run Run RunWait Wait
P1
P2
P3
P1, P2, P3
•Thời gian được chia thành các khoảng bằng
nhau
•Mỗi chương trình chỉ được chiếm CPU một
số khoảng thời gian nhất định. 
•Khác với HĐH đa chương: HĐH chia sẻ thời
gian có thể ép buộc một chương trình đang
chiếm CPU phải tạm dừng vì đã hết thời
gian cấp cho nó. Còn HĐH đa chương thì 
không thể mà nó phải chờ cho đến khi
chương trình tự rời bỏ CPU.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 19
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 20
P1
P2
P3
Normal Time interval
I/O Started by P1
P1 Completed
• Mục tiêu của hệ đa chương
– Tận dụng tối đa CPU.
• Mục tiêu của hệ chia sẻ thời gian
• Giảm thiểu thời gian phản hồi cho người dùng
• Câu hỏi
• Hệ nào cho throughput tốt hơn?
• Throughput là số chương trình hoàn thành
trên một đơn vị thời gian.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 21
• Vài ứng dụng có các công việc có thể thực hiện
đồng thời: Dự báo thời tiết, mô phỏng, tính toán
lại các bảng tính, 
• Có thể tăng tốc độ bằng cách chạy các công việc
trên các bộ xử lý khác nhau song song đồng thời.
• Cần HĐH và ngôn ngữ lập trình hỗ trợ chia nhỏ
công việc thành các hành động song song.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 22
• Thực thi các ứng dụng có thời hạn cho trước
• Hard real-time system
– Hệ thống điều khiển bay, các hệ thống điều khiển công
nghiệp, v.v..
– Gây thảm họa nếu ta trễ hạn.
– Thách thức là làm sao không trễ hạn mà không phung phí
nhiều tài nguyên.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 23
• Soft real-time system
– Ứng dụng multimedia.
– Có thể gây khó chịu nhưng không đến nỗi thảm họa nếu bị
quá hạn đôi chút!
– Thách thức là làm sao không trễ hạn mà không phung phí
nhiều tài nguyên.
– Thử thách ở chỗ là khi hệ thống quá tải
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 24
• Giúp sử dụng tài nguyên của nhiều máy
tính vật lý khác nhau được kết nối mạng với
nhau như một máy tính lớn với năng lực lớn
hơn.
• Người sử dụng không nhìn thấy tài nguyên
của các máy tính vật lý bên dưới, mà chỉ 
thấy như một máy tính bình thường đang
có, nhưng với năng lực lớn hơn nhiều.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 25
• Phát triển rộng khắp
– Hiện thời, ĐTDĐ và PDAs.
– Tương lai, các thiết bị tính toán ở mọi nơi.
• HĐH giúp quản lý năng lượng, tính di 
động, tìm kiếm tài nguyên, v.v.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 26
• Đặc tính
– Tài nguyên hạn hẹp: CPU chậm, bộ nhớ nhỏ, 
không ổ đĩa hoặc ổ đĩa với kích thước nhỏ (vài
chục GB), v.v.
– Nguồn pin có giới hạn
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 27
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 28
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 29
• Thế hệ thứ nhất (1945-55) một người dùng – không có
hệ điều hành.
– Công nghệ bóng đèn chân không và rờ le.
• Thế hệ thứ hai (1955-65) hệ điều hành đơn chương – xử
lý tuần tự theo lô.
– Công nghệ bán dẫn.
• Thế hệ thứ 3 (1965-1980) hệ điều hành đa chương, chia
sẻ thời gian.
– Mạch tích hợp (Integrate Circuit).
• Thế hệ thứ 4 (1980 – hiện nay) hệ điều hành chia sẻ
thời gian cho máy tính cá nhân, và các thiết bị cầm tay.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 30
• Ngày nay chúng ta có TV thông minh, 
nghĩa là có thể duyệt web, xem phim, 
tương tác với TV như máy tính. Vậy theo
bạn trong tương lai TV thông minh có thay
thế máy tính không?
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 31
• HĐH sẽ phát triển về hướng nào
– Máy tính cá nhân
– Máy tính chơi game
– Siêu máy tính
– Thiết bị cầm tay: điện thoại di động, iPad,
– Thiết bị gia đình: tivi, tủ lạnh, bếp
– Internet
– 
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 32
• Hãy so sánh HĐH và các phần mềm khác dựa
vào các tiêu chí sau:
– Khả năng tự hoạt động ngay sau khi bật máy
– Tác động đến máy tính khi chương trình kết thúc
– Mức độ cần thiết cho sự hoạt động tối thiểu của máy tính
– Khả năng điều khiển phần cứng
– Độ phức tạp
– Thứ tự cài đặt
– Mức độ sử dụng
– Hình thức quản lý
– Số lượng cài đặt trên mỗi máy tính
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 33
• Hãy so sánh điện thoại di động có sử dụng HĐH
và không sử dụng HĐH.
11/4/2015 Khoa CNTT - ĐH Khoa học tự nhiên 34