Bài học kinh nghiệm từ Đại học Quốc gia Campinas, Brazin (Unicamp) về quản lý sở hữu trí tuệ trong trường đại học

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2018-0037
Social Science, 2018, Vol. 63, Iss. 2A, pp. 130-138
This paper is available online at 
BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ ĐẠI HỌC QUỐC GIA CAMPINAS, BRAZIN
(UNICAMP) VỀ QUẢN LÝ SỞ HỮU TRÍ TUỆ TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC
Phạm Thị Thuý Hằng và Nguyễn Thanh Hùng
Khoa Tâm lí – Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế
Tóm tắt. Bài viết giới thiệu về mô hình quản lí sở hữu trí tuệ của Đại học bang Campinas
(University of Campinas – Unicamp). Những năm qua, Unicamp áp dụng thành công các
chính sách quản lí sở hữu trí tuệ (SHTT) mang tính đột phá, tạo nên sự chuyển biến mạnh
mẽ trong hoạt động bảo vệ quyền SHTT và chuyển giao công nghệ. Các chính sách tập
trung khai thác yếu tố quyền sở hữu trí tuệ để đưa thành quả nghiên cứu vào đời sống, thúc
đẩy sáng tạo như: thành lập bộ phận chuyên trách chuyển giao công nghệ; chú trọng đội
ngũ nhân viên chuyên nghiệp; cách thức phân chia lợi nhuận – kích thích sáng tạo với đòn
bẩy tài chính là bài học từ đại học Campinas. Việc nghiên cứu mô hình quản lí SHTT ở
Unicamp cũng là cơ sở đối chiếu và đề xuất chính sách phù hợp áp dụng trong quản lí hoạt
động sở hữu trí tuệ cho các trường đại học (ĐH) Việt Nam.
Từ khóa: Sở hữu trí tuệ, quản lí sở hữu trí tuệ, quản lí sở hữu trí tuệ trong trường đại học.
1. Mở đầu
Nghiên cứu về vấn đề quản lí sở hữu trí tuệ (SHTT) trong trường đại học (ĐH) đã được quan
tâm chú trọng tại nhiều nước trên thế giới, trong khuynh hướng này có thể nhấn mạnh các nghiên
cứu, khảo cứu tiêu biểu như: Nanyaro (2000); Graham & Archer (2002); Giorgio (2006); Hua
Guo (2007); Nelsen (2009); Fernandez (2010); Wang (2012); Sabrina, Valeria, Aurora, Henrique
(2013). Trong đó, các nghiên cứu liên quan đến quản lí SHTT trong trường ĐH tại Brazil như:
Giorgio (2006) đề cập đến mô hình chuyển giao công nghệ (CGCN) của ĐH Quốc gia Campinas
(University of Campinas – Unicamp); nhóm tác giả Sabrina, Valeria, Aurora, Henrique (2013)
công bố kết quả nghiên cứu về mô hình quản lí SHTT và cách thức áp dụng các chính sách để giải
quyết các vấn đề về quyền SHTT (IPR) cũng như cấp phép công nghệ ở 4 trường ĐH tại Brazil:
ĐH Tiểu bang Campinas (Unicamp); ĐH Liên bang Minas Gerais (UFMG); ĐH Liên bang Rio de
Janeiro (UFRJ); ĐH Liên bang Rio Grande do Sul (UFRGS). Các nghiên cứu cho thấy có nhiều
sự khác biệt trong quản lí SHTT ở các trường ĐH tại Brazil, đặc biệt TTO (Technology transfer
office - Văn phòng chuyên trách chuyển giao công nghệ) của các trường là một trung tâm năng
động đóng góp to lớn cho trường ĐH khi trao bằng sáng chế và chuyển giao kiến thức cũng như
điều phối các hoạt động liên quan đến sáng chế và chuyển giao kiến thức một cách khoa học và đạt
hiệu quả cao [1, 2]. Như vậy, có thể thấy rõ ràng các trường ĐH trên thế giới nói chung và ở Brazil
Ngày nhận bài: 15/12/2017. Ngày sửa bài: 20/2/2018. Ngày nhận đăng: 25/2/2018
Liên hệ: Phạm Thị Thuý Hằng, e-mail: pham_thuyhang2001@yahoo.com; tuanhung27@yahoo.com
130
Bài học kinh nghiệm từ Đại học Quốc gia Campinas, Brazin (Unicamp) về quản lý sở hữu trí tuệ...
nói riêng đã rất quan tâm chú trọng trong nghiên cứu cũng như triển khai các hoạt động quản lí
SHTT trong thực tiễn thông qua những chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bảo
vệ quyền SHTT và CGCN trong trường ĐH.
Ở Việt Nam gần đây, thực tế nghiên cứu tại các trường ĐH, các viện nghiên cứu cũng cho
thấy rõ xu hướng ngày càng quan tâm tới lĩnh vực SHTT, tuy nhiên, những nghiên cứu về quản lí
hoạt động SHTT ở trường ĐH còn khá khiêm tốn, chủ yếu tồn tại dưới dạng các bài báo, tham luận
tại các hội nghị khoa học. Nghiên cứu của các tác giả Trương Thị Thuỳ Trang (2007), Trần Văn Hải
(2011), Bảo Tiên (2013) là những nghiên cứu đáng chú ý về quản lí hoạt động SHTT trong trường
ĐH Việt Nam. Đáng chú ý là bài viết của Anh Vũ (2017), “Chuyển giao công nghệ từ trường đại
học: kinh nghiệm từ Brazil” đăng trên Tạp chí Thông tin Khoa học và Công nghệ (STINFO) số
1&2 - Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã đề cập đến những bài học từ ĐH
Campinas, Brazil trong CGCN. Theo tác giả, việc thành lập bộ phận chuyên trách CGCN, định
hướng nghiên cứu ứng dụng theo nhu cầu khách hàng, tập trung khai thác yếu tố quyền SHTT để
đưa thành quả nghiên cứu vào đời sống, thúc đẩy sáng tạo là bài học từ ĐH Campinas [10], tuy
nhiên bài viết của tác giả chưa đưa ra những định hướng vận dụng bài học kinh nghiệm về CGCN
ở các trường ĐH Việt Nam.
Sự thành công của Unicamp, đơn vị đứng đầu trong CGCN ở Brazil và Mỹ Latinh với mô
hình, cơ chế quản lí hoạt động SHTT mang “dáng dấp của một doanh nghiệp kinh doanh hơn là
một cơ quan hành chính” (Bảo Tiên, 2013) đã khuyến khích các trường ĐH khác cũng như các
công ti, doanh nghiệp ở Brazil xem Unicamp như một mô hình quản lí mà họ hướng tới [4]. Nghiên
cứu các chính sách áp dụng trong mô hình quản lí hoạt động SHTT của ĐH Unicamp là những bài
học kinh nghiệm bổ ích mà giáo dục đại học Việt Nam có thể tham khảo và học tập.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Sự cần thiết của quản lí sở hữu trí tuệ ở trường đại học
Tầm quan trọng của SHTT ngày nay đã vượt qua khỏi việc bảo hộ một cách đơn thuần các
sáng tạo trí tuệ và trở thành một lĩnh vực vô cùng năng động đang ảnh hưởng mạnh mẽ tới mọi
mặt của đời sống văn hoá, kinh tế xã hội của các quốc gia trên thế giới. Với tư cách là những yếu tố
cấu thành của xã hội hiện đại, các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, trường đại học, cao đẳng cũng không
nằm ngoài sự tác động trực tiếp của hệ thống SHTT (Nguyễn Thị Quế Anh, 2008) [3]. Các trường
ĐH đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tri thức bởi việc sáng tạo và phổ biến tri thức luôn
là tâm điểm trong mọi hoạt động của trường ĐH, bên cạnh công tác giảng dạy và là một trung tâm
nghiên cứu khoa học (NCKH), các trường ĐH đã trở thành một nguồn cung cấp lớn các kết quả
sáng tạo trí tuệ có vai trò to lớn và tác động tích cực đến nền kinh tế của mỗi quốc gia. Theo WIPO
(World Intellectual Property Organization - Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, 2016), “kiến thức và
công nghệ tạo ra trong các trường đại học và PRIs (Public research institutions - Viện nghiên cứu
công) mang lại những lợi ích to lớn về kinh tế và xã hội. Nhận được những kết quả sáng tạo trí tuệ
từ nghiên cứu cho thị trường là lí do chính cho một trường ĐH và PRIs phát triển IP (Intellectual
property - Chính sách sở hữu trí tuệ) mạnh mẽ”.
Khuynh hướng xây dựng nền văn hóa SHTT tại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế
nhấn mạnh đến tầm quan trọng của các trường ĐH, mặt khác, trong bối cảnh hiện nay việc thực
thi pháp luật SHTT là một trong những vấn đề quan trọng hàng đầu để nâng cao chất lượng đào
tạo và tiến đến đánh giá mức độ hội nhập của một trường ĐH. Vì vậy, trường ĐH là một trong
những địa chỉ quan trọng cần xây dựng môi trường văn hóa SHTT, đồng thời việc quản lí và khai
thác hoạt động SHTT ở trường ĐH ngày càng trở nên quan trọng. Nhận thức được giá trị to lớn
131
Phạm Thị Thuý Hằng và Nguyễn Thanh Hùng
của việc quản lí và khai thác hoạt động SHTT ở trường ĐH, Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008) đã
ban hành Quy định về quản lí hoạt động sở hữu trí tuệ trong cơ sở giáo dục đại học. Mục đích
quản lí hoạt động SHTT theo quy định về quản lí hoạt động sở hữu trí tuệ trong cơ sở giáo dục
ĐH là nhằm khuyến khích hoạt động sáng tạo, thúc đẩy quá trình khai thác, chuyển giao quyền
SHTT và bảo vệ tài sản trí tuệ của cá nhân, tập thể, tổ chức và của chính cơ sở giáo dục ĐH. Các
nội dung quản lí hoạt động SHTT theo quy định bao gồm: tổ chức bộ phận chuyên trách quản lí
hoạt động SHTT; quản lí hoạt động nhận diện, xác định quyền sở hữu; thống kê và quản lí về mặt
hành chính SHTT từ các kết quả NCKH, hoạt động giảng dạy; quản lí hoạt động xác lập và bảo vệ
quyền sở hữu pháp lí SHTT; quản lí hoạt động khai thác thương mại các tài sản SHTT [5]. Đồng
thời, nghiên cứu của Trương Thùy Trang (2007) đề cập đến một quy trình hiệu quả về quản lí và
khai thác SHTT bao gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn sáng tạo và hình thành tài sản SHTT; Giai đoạn
xác lập quyền sở hữu pháp lí SHTT; Giai đoạn thương mại SHTT [6]. Như vậy, dựa trên những cơ
sở nêu trên có thể hiểu quản lí SHTT trong trường ĐH là những hoạt động nhằm bảo đảm quyền
sở hữu và khai thác thương mại đối với các tài sản SHTT của mình, hoạt động quản lí SHTT là
tổng thể một quá trình gồm nhận diện tài sản SHTT từ kết quả hoạt động NCKH, quản lí các tài
sản SHTT tránh thất thoát, xác lập quyền SHTT, chống lại các hành vi xâm phạm quyền SHTT và
khai thác thương mại SHTT.
2.2. Unicamp và các chính sách quản lí sở hữu trí tuệ trong trường đại học
Unicamp thành lập vào năm 1962 và được thiết kế từ đầu như một hệ thống tích hợp của
trung tâm nghiên cứu. Lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu của Unicamp rất rộng, đậc biệt là về sức
khỏe, sản xuất công nghiệp, công nghệ thông tin, hóa chất, nông nghiệp và khai thác nguồn lực tự
nhiên. Unicamp có quyền tự chủ đối với chính sách giáo dục nhưng phụ thuộc vào chính phủ Tiểu
bang Sao Paulo đối với ngân sách của mình, vì vậy, nguồn tài chính chủ yếu lấy từ chính phủ Tiểu
bang Sao Paulo và các tổ chức tài trợ quốc gia và quốc tế (Wikipedia, 2017) [13].
Trong quá trình hoạt động, Unicamp hiểu rằng khoa học công nghệ (KHCN) không chỉ là
cơ sở để nâng cao chất lượng giáo dục mà còn là một nguồn thu nhập, vì thế Unicamp rất chú
trọng đẩy mạnh hợp tác giữa Unicamp - doanh nghiệp - cô quan nhà nước và các tổ chức đào tạo,
nghiên cứu khác để ứng dụng công nghệ mới và hỗ trợ các sáng kiến nghiên cứu của mình, thúc
đẩy chuyển giao công nghệ. Kết quả, Unicamp được coi là một trong những trường ĐH thành công
nhất của Brazil với sự hợp tác để đổi mới và nắm giữ hàng trăm hợp đồng CGCN, dịch vụ kĩ thuật
với các công ti, đặc biệt là các công ti nằm trong khu vực Campinas, Unicamp cũng tạo ra nhiều
bằng sáng chế hơn bất kì tổ chức nghiên cứu nào khác ở Brazil, chỉ đứng sau nhà nước Petrobras.
Trong năm 2015, QS (Quacquarelli Symonds - Bảng xếp hạng các trường Đại học trên thế giới)
xếp hạng Unicamp nằm trong 195 trường ĐH tốt nhất trên thế giới và là một trong 24 trường ĐH
tốt nhất của BRIC (khối các nền kinh tế lớn mới nổi gồm Brazil, Nga (Russia), ấn Độ (India),
Trung Quốc (China) và Nam Phi (South Africa)) và các nước đang phát triển khác [12]. Có được
những thành tựu như trên, những năm qua Unicamp đã áp dụng thành công các chính sách quản
lí SHTT mang tính đột phá, tập trung khai thác yếu tố quyền SHTT để đưa thành quả nghiên cứu
vào đời sống.
+ Inova - văn phòng chuyên trách chuyển giao công nghệ của trường đại học Unicamp: TTO
của Unicamp là Inova (Unicamp Innovation Agency) thành lập vào năm 2003 – cô quan CGCN
đầu tiên được thành lập trong trường ĐH ở Brazil, từ đó đến nay, tổ chức này đã tạo nên chuyển
biến mạnh mẽ trong hoạt động bảo vệ quyền SHTT và CGCN của Unicamp.
Nhăn lực của Inova khoảng 50 nhân viên thực hiện các hoạt động liên quan đến phát triển
sáng tạo của 22 trung tăm nghiên cứu thuộc Unicamp với hôn 2.000 chuyên gia trải rộng trên
132
Bài học kinh nghiệm từ Đại học Quốc gia Campinas, Brazin (Unicamp) về quản lý sở hữu trí tuệ...
bốn lĩnh vực chính: i) quản lí SHTT; ii) chuyển giao công nghệ; iii) hệ thống đổi mới địa phương
(Incamp, Inovasoft, Trung tâm nghiên cứu và Inovation, Unicamp Ventures); iv) đào tạo và hợp
tác. Mục tiêu của Inova là thiết lập mạng lưới và đẩy mạnh hợp tác giữa Unicamp - doanh nghiệp
- cô quan nhà nước và các tổ chức đào tạo, nghiên cứu khác để ứng dụng công nghệ mới trong
phát triển kinh tế - xã hội Brazil. Nhiệm vụ chủ yếu của Inova là thay mật Unicamp quản lí và
thực hiện việc bảo vệ quyền SHTT trong nước và quốc tế; CGCN; quản lí vườn ưôm Unicamp,
quản lí công viên khoa học và công nghệ Unicamp. Inova xem quyền SHTT là công cụ cần thiết
để phổ biến kiến thức, và biến kiến thức trở nên hữu ích trong xã hội bằng việc thúc đẩy CGCN
đến doanh nghiệp, phát triển sáng tạo và là cầu nối giữa trường ĐH và doanh nghiệp. Tiến hành
CGCN, Inova đàm phán cấp phép sử dụng công nghệ cho các doanh nghiệp, hỗ trợ các nhà nghiên
cứu của Unicamp trong việc chuyển nhượng các sáng chế, thúc đẩy nghiên cứu, Inova luôn cố gắng
cung cấp công nghệ đã được bảo vệ quyền sở hữu (Giorgio, 2006) [1].
Quá trình bảo vệ tài sản trí tuệ của Unicamp bắt đầu từ năm 1989, khi lần đầu nộp đơn đăng
kí bảo hộ 3 sáng chế tại INPI (Brazil’s National Institute of Industrial Property - Tổ chức Sở hữu
Công nghiệp quốc gia Brazil), 5 năm sau khi Inova được thành lập số lượng sáng chế Unicamp
đăng kí mới tại INPI tăng mạnh với 249 sáng chế, 35 nhãn hiệu hàng hóa, 36 phần mềm máy tính.
Về bảo hộ sáng chế quốc tế, trước khi Inova được thành lập, Unicamp chỉ có 1 đôn đăng kí bảo
hộ sáng chế quốc tế; sau 5 năm thành lập Inova, đã đăng kí mới 19 sáng chế bảo hộ quốc tế theo
PCT (Patent Cooperation Treaty - Hiệp ước về hợp tác sáng chế). Tính đến năm 2007, Unicamp
đã đăng kí hôn 500 sáng chế, hiện là đôn vị hàng đầu ở Brazil cũng như châu Mỹ La Tinh trong
việc bảo hộ quyền SHTT trong nước và quốc tế (Anh Vũ, 2017) [10]. Điều này cho thấy, kết quả
CGCN của Inova là rất ấn tượng, mang tính đột phá, mặc dù còn rất trẻ nhưng chỉ trong thời gian
ngắn sau khi Inova được thành lập, hoạt động CGCN tại Unicamp gia tăng đáng kể và đã đạt được
nhiều kết quả CGCN hơn cả toàn bộ lịch sử trước đó của Unicamp.
Sở dĩ Unicamp thành công nhanh chóng và ấn tượng như vậy bởi vì cái cốt lõi mà Unicamp
hướng đến là thị trường - định hướng nghiên cứu ứng dụng theo nhu cầu khách hàng, cùng với đội
ngũ nhân viên chuyên nghiệp về CGCN và thực hiện cách thức phân chia lợi nhuận mang tính đột
phá đồng thời chú trọng gắn kết trường ĐH với doanh nghiệp (kết nối nghiên cứu với thực tiễn).
+ Định hướng nghiên cứu ứng dụng theo nhu cầu khách hàng – thị trường: Không chỉ đưa
công nghệ của Unicamp ra thị trường, Inova tập trung ưu tiên vào nhu cầu khách hàng thông qua
khảo sát thị trường, tìm giải pháp phù hợp để cung ứng. Nghĩa rằng, thay vì lựa chọn công nghệ
của Unicamp và cung cấp cho thị trường, Inova lại phát hiện ra nhu cầu thị trường đầu tiên và sau
đó tìm kiếm các giải pháp bên trong của trường ĐH để đáp ứng nhu cầu đó. Unicamp là trường
ĐH với nhiều ngành công nghệ và mỗi khi họ phát hiện ra nhu cầu thị trường, họ cung cấp cho thị
trường nhiều lựa chọn hơn sự mong đợi của khách hàng (Bảo Tiên, 2013) [4].
+ Đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp về chuyển giao công nghệ: Một yếu tố quan trọng tạo
nên sự thành công của Unicamp – Inova là nguồn nhăn lực, Inova có đội ngũ nhân viên chuyên
nghiệp về CGCN, đa số họ đến từ các tổ chức tư nhân và có kĩ năng kinh doanh rất tốt. Nhân viên
của Inova được lựa chọn thông qua thủ tục đấu thầu công khai thực hiện bởi tổ chức hỗ trợ trường
ĐH hoặc của chính trường ĐH, ngoài ra còn có các nhân viên tạm thời được tuyển dụng trên cơ sở
các khoản tài trợ do các cơ quan tài trợ cung cấp. Trong hoạt động CGCN của Unicamp, một số
giai đoạn của quy trình CGCN được xử lí bởi một người duy nhất chịu trách nhiệm và tập trung
vào một lĩnh vực công nghệ cụ thể, ngoài ra, nhóm chịu trách nhiệm thưông mại là những người
đã được huấn luyện các kĩ năng đậc biệt trong kinh doanh, đàm phán, điều tra thị trường, đánh giá
(Giorgio, 2006) [1].
+ Phân  ... nhân lực chưa đủ
trình độ chuyên môn - nghiệp vụ, hơn nữa bản thân chưa quan tâm đầy đủ và đúng mực về vấn đề
này nên việc quản lí hoạt động SHTT ở các trường ĐH Việt Nam hiện nay đang còn nhiều khoảng
trống và chưa phát huy hiệu quả.
Trong quá trình thực hiện chức năng đào tạo và nghiên cứu, các trường ĐH tạo ra sản phẩm
qua hoạt động giảng dạy và KHCN, đó chính là tài sản trí tuệ của nhà trường. Vì vậy, quản lí và
bảo hộ quyền SHTT có hiệu quả là nghĩa vụ cũng là quyền và lợi ích hợp pháp, đồng thời là một
trong những yêu cầu để nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường ĐH. Tuỳ thuộc vào lĩnh vực
đào tạo và yêu cầu nghiên cứu mỗi trường có thể tự chọn cho mình cơ chế đặc thù để quản lí và bảo
hộ quyền SHTT, tuy nhiên với những đặc điểm chung của một cơ sở có chức năng đào tạo ở bậc
ĐH và sau ĐH, đồng thời trong chừng mực phạm vi quyền hạn của mình, các trường ĐH cũng có
thể hoàn thiện các chính sách quản lí hoạt động SHTT trong trường ĐH để thực hiện tốt hơn công
việc này. Từ việc nghiên cứu, tìm hiểu các chính sách quản lí SHTT ở ĐH Campinas - Brazil, tác
giả xin đề xuất định hướng vận dụng bài học kinh nghiệm quản lí hoạt động SHTT trong trường
134
Bài học kinh nghiệm từ Đại học Quốc gia Campinas, Brazin (Unicamp) về quản lý sở hữu trí tuệ...
ĐH Việt Nam.
2.3.1. Định hướng vận dụng bài học kinh nghiệm trong quản lí hoạt động sở hữu trí tuệ
cho các trường đại học Việt Nam
a. Xây dựng bộ máy chuyên trách quản lí hoạt động sở hữu trí tuệ trong trường đại học
Kết quả NCKH do trường ĐH thực hiện có vai trò to lớn và tác động tích cực đến nền kinh
tế của mỗi quốc gia nếu như các tri thức ấy được các trường ĐH quản lí tốt và chuyển giao cho các
khu vực kinh tế khác, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân khai thác. Bộ phận chuyên trách quản
lí hoạt động SHTT trong trường ĐH chịu trách nhiệm thực hiện các thủ tục đăng kí bảo hộ độc
quyền các sản phẩm khoa học; chú trọng việc khai thác giá trị SHTT bằng hoạt động thương mại
hóa; đây còn là nơi giải quyết các thách thức trong sự phù hợp về thể chế với nhu cầu thị trường.
Hiện nay, hầu hết các trường ĐHViệt Nam đều chưa thành lập đơn vị chuyên trách về SHTT
và CGCN, một số trường ĐH Kĩ thuật tại Việt Nam gần đây đã bắt đầu tổ chức nhóm hoặc bộ phận
chuyên trách về SHTT nằm trong phòng KH-CN hoặc Quản lí khoa học của trường. Tuy nhiên
công tác quản lí hoạt động SHTT vẫn được xem như là công việc thứ yếu, kiêm nhiệm của cán bộ
phòng KHCN, không đòi hỏi chuyên môn và mức độ tập trung cao cho lĩnh vực công việc này,
với quan điểm và cách thức thực hiện cơ cấu tổ chức nhân sự như vậy thì không thể làm tốt công
tác quản lí SHTT. Do vậy, cần hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lí hoạt động SHTT trong trường
ĐH bằng cách tách riêng bộ phận quản lí hoạt động SHTT ra khỏi phòng KHCN, trước mắt, bộ
phận này cần ít nhất 2 cán bộ chuyên trách công việc đòi hỏi chuyên môn và mức độ tập trung cao.
Trong tương lại, bộ phận này sẽ phát triển thành trung tâm SHTT có con dấu và tài khoản riêng.
- Cơ cấu, tổ chức và hoạt động của đơn vị chuyên trách về quyền SHTT tuỳ thuộc quy mô
và tần suất sử dụng các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ và các loại quyền SHTT mà trường nắm giữ.
- Mục tiêu hoạt động của bộ phận chuyên trách về SHTT cần hướng tới là: nâng cao nhận
cho cán bộ, giảng viên, sinh viên hiểu và nắm rõ các quy định của pháp luật và các quy chế của
nhà trường về SHTT; xây dựng ý thức tôn trọng quyền SHTT cho cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh
viên trong trường; đề xuất và thực hiện các biện pháp quản lí và bảo hộ quyền SHTT; thúc đẩy
khai thác và ứng dụng các thành quả nghiên cứu của nhà trường, nâng cao giá trị thương mại của
quyền SHTT đem lại các lợi ích kinh tế cho nhà trường.
- Nhiệm vụ của bộ phận chuyên trách về SHTT cần thực hiện là hỗ trợ các đơn vị trong
trường trong công tác phát hiện, khai báo, thẩm định, đăng kí bảo hộ quyền SHTT và CGCN, hoạt
động này không chỉ ở giai đoạn SHTT đã hình thành mà ngay từ lúc triển khai nghiên cứu đã có
thể xúc tiến thương mại để huy động thêm đầu tư tài chính từ bên ngoài. Đơn vị chuyên trách về
quyền SHTT cũng sẽ chịu trách nhiệm trước Ban giám hiệu nhà trường khi có tranh chấp hay khiếu
kiện liên quan đến SHTT phát sinh, tránh các tranh chấp và giảm thiểu chi phí giải quyết tranh
chấp cho nhà trường. Trung tâm còn đảm nhiệm công tác hỗ trợ thương thảo và đàm phán các hợp
đồng license công nghệ nhằm đảo bảo quyền lợi của trường ĐH và tránh việc SHTT bị đánh cắp
trong quá trình chuyển giao.
Như vậy, việc xây dựng và hỗ trợ cơ quan/văn phòng CGCN có các nguồn lực và năng lực
để bảo vệ và khai thác, thương mại hoá tài sản trí tuệ là cần thiết trong quản lí hoạt động SHTT ở
trường ĐH vì lợi ích của cả nhà trường và xã hội.
b. Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ nhân viên bộ máy chuyên trách quản lí hoạt
động sở hữu trí tuệ trong trường đại học
Đội ngũ nhân viên bộ máy chuyên trách quản lí hoạt động SHTT chính là đội ngũ chuyên
gia về SHTT, có vai trò tư vấn về mặt hành chính, pháp lí, về chính sách SHTT cũng như cơ sở hạ
135
Phạm Thị Thuý Hằng và Nguyễn Thanh Hùng
tầng cho các nhà khoa học, nghiên cứu, nhà quản lí trường ĐH để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động
SHTT trong nhà trường, chính vì vậy, năng lực chuyên môn của những cán bộ phụ trách hoạt động
quản lí SHTT là một yếu tố đóng vai trò quan trọng đối với hiệu quả công tác quản lí hoạt động
SHTT ở trường ĐH.
Theo một nghĩa hẹp, bằng sáng chế có thể được coi là thành quả có ý nghĩa to lớn trong
việc thúc đẩy sự nghiệp của nhà khoa học, nhà nghiên cứu, cán bộ, giảng viên trong giới học thuật.
Khi các nhà nghiên cứu, nhà khoa học có giải pháp kĩ thuật hoặc sáng chế, đề tài NCKH trong
toàn bộ quá trình thực hiện nếu có khả năng phát sinh SHTT cần được đăng kí, lúc này, đội ngũ
nhân viên của văn phòng quản lí SHTT trong trường ĐH chịu trách nhiệm thực hiện các thủ tục
đăng kí bảo hộ độc quyền các sản phẩm khoa học của cán bộ, giảng viên, nhà khoa học, nghiên
cứu, đồng thời chú trọng việc khai thác giá trị SHTT bằng hoạt động thương mại hóa quản lí hoạt
động SHTT trong trường ĐH. Bên cạnh đó, với chức năng tham mưu, người phụ trách hoạt động
quản lí SHTT cũng cần có sự theo dõi, giám sát và hỗ trợ trong quá trình khai báo của nhà khoa
học. Mặt khác, một đội ngũ cán bộ chuyên trách quản lí SHTT chuyên nghiệp, luôn nêu cao tinh
thần trách nhiệm trong việc thúc đẩy các nhiệm vụ KHCN của nhà trường còn có thể xây dựng hệ
thống chuyển giao những thành quả của NCKH công nghệ cho thị trường trên các khía cạnh: giao
dịch, tiếp thị và thu hút đầu tư từ bên ngoài.
Tuy nhiên, sự thiếu hụt về cán bộ chuyên trách cũng như hạn chế về nguồn kinh phí nên
hoạt động quản lí SHTT tại các địa phương trên cả nước chỉ có thể tập trung vào một số mảng hoạt
động như tuyên truyền phổ biến kiến thức, tổ chức hội thi sáng tạo mà chưa tập trung vào những
hoạt động như xác lập quyền và bảo vệ quyền SHTT (Phạm Anh Tuấn, 2011) [9]. Các trường ĐH
Việt Nam hiện nay cũng gặp phải thực tế nêu trên: số lượng cán bộ chuyên trách SHTT còn quá
ít, bộ phận phụ trách SHTT hiện chủ yếu vẫn được ghép chung với các bộ phận khác hoặc nằm
trong một phòng chuyên môn chung dẫn đến những khó khăn trong việc nâng cao năng lực chuyên
môn cho các cán bộ chuyên trách, hơn nữa hầu hết những cán bộ của bộ phận chuyên trách tại các
trường ĐH, ngay cả người đứng đầu cũng chưa được đào tạo nghiêm túc về quản lí SHTT nên chưa
đáp ứng được những yêu cầu thực tiễn đặt ra của công tác quản lí và thực thi quyền SHTT. Vì vậy,
để có được đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp chuyên trách quản lí SHTT, trường ĐH cần quan tâm
chú trọng từ các khâu: đào tạo, tuyển dụng, bồi dưỡng cho đội ngũ nhân lực này.
- Đào tạo: các trường ĐH, Viện nghiên cứu cần phát huy vai trò của mình trong lĩnh vực
đào tạo hình thành đội ngũ chuyên gia về các lĩnh vực khác nhau trong hoạt động bảo hộ quyền
SHTT. Các chương trình đào tạo về SHTT ở các trường ĐH Việt Nam có thể được thiết kế với mục
tiêu, thời lượng, nội dung đa dạng và phong phú xuất phát từ đặc thù chuyên môn của từng trường,
từng lĩnh vực đào tạo.
- Tuyển dụng: Trường ĐH cần tuyển dụng đội ngũ nhân lực cho văn phòng chuyên trách
quản lí SHTT được đào tạo chuyên môn nghiêm túc về SHTT, quản trị SHTT, dành toàn bộ thời
gian cho công việc phụ trách quản lí SHTT.
- Bồi dưỡng: Các chuyên viên phụ trách quản lí SHTT trong trường ĐH phải tham dự ít
nhất một khóa đào tạo về quản trị SHTT, chú trọng công tác bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nâng cao
trình độ nghiệp vụ, tham gia các chuyên đề bồi dưỡng, tập huấn nâng cao năng lực nghiệp vụ quản
trị SHTT, mặt khác, việc trao đổi, hợp tác chia sẻ kinh nghiệm giữa các trường ĐH trong nước và
trên thế giới cần được tổ chức thực hiện nhằm tích lũy thêm chuyên môn cho cán bộ chuyên trách.
c. Tăng cường gắn kết trường đại học với các tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn cả nước
(kết nối nghiên cứu và thực tiễn)
Trên thực tế, Việt Nam đã có đầy đủ hành lang pháp lí cho các trường ĐH chuyển giao tri
136
Bài học kinh nghiệm từ Đại học Quốc gia Campinas, Brazin (Unicamp) về quản lý sở hữu trí tuệ...
thức vào cuộc sống. Chính phủ (2005) đã ban hành Nghị định 115 về Doanh nghiệp KH&CN trao
quyền tự chủ cho các đơn vị KH&CN [7,11]. Việc tăng cường gắn kết trường ĐH và các tổ chức,
doanh nghiệp nhằm chuyển giao kết quả nghiên cứu, những sáng tạo khoa học từ trường ĐH đi
vào cuộc sống và phát huy được hiệu quả kinh tế; thậm chí, cần mạnh dạn khai thác tiềm năng chất
xám và cơ sở vật chất của mình thông qua việc thành lập những công ty, các doanh nghiệp trực
thuộc ngay đơn vị mình để có thể chuyển giao tri thức vào cuộc sống một cách thiết thực nhất, thúc
đẩy và tăng tốc quá trình chuyển giao CGCN, các mối quan hệ này cần được xây dựng trên cơ sở
bình đẳng, hiểu biết lẫn nhau và làm lợi cho nhau. Như vậy, để chuyển giao tri thức vào cuộc sống
và tạo ra hiệu quả kinh tế, các trường ĐH Việt Nam cần tăng cường gắn kết hoạt động CGCN giữa
trường ĐH và doanh nghiệp trên cả nước, đặc biệt là thành lập các mô hình doanh nghiệp/công
ty/tổ chức trong trường ĐH để tăng tốc quá trình chuyển giao, trong đó, trường ĐH cần xác định
rạch ròi cơ chế hoạt động của doanh nghiệp cũng như có cơ chế CGCN theo định hướng nhu cầu
thị trường.
Quản lí hoạt động SHTT là một công việc phức tạp và lâu dài, liên quan đến nhiều bộ phận
chức năng khác nhau, do đó, trong quản lí hoạt động SHTT ở trường ĐH, sự hỗ trợ của nhà nước,
sự phối hợp của nhiều thành phần, cơ quan quản lí nhà nước có liên quan từ việc ban hành và triển
khai cơ chế, chính sách phù hợp đến việc đăng kí quyền SHTT, giám sát thực thi và thực hiện chế
tài đối với vi phạm các đối tượng SHTT là một trong những vấn đề cần quan tâm. Chính vì vậy,
trước hết cần nâng cao năng lực quản lí nhà nước đối với SHTT, đồng thời đẩy mạnh hoạt động
quản lí SHTT từ những nguồn nội sinh, trong đó có các trường ĐH.
3. Kết luận
Quản lí SHTT trong các trường ĐH là một yêu cầu cấp thiết hiện nay khi việc bảo hộ, khai
thác bản quyền SHTT của nhà trường gần như không được quan tâm thích đáng, nhiều vi phạm
bản quyền SHTT đang diễn ra phổ biến môi trường ĐH. Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm từ mô
hình quản lí SHTT của ĐH quốc gia Campinas – Brazil, tác giả đề xuất một số định hướng vận
dụng bài học kinh nghiệm trong quản lí hoạt động SHTT ở trường ĐH Việt Nam như: Xây dựng
bộ máy chuyên trách quản lí hoạt động SHTT trong trường ĐH; Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn
cho đội ngũ nhân viên bộ máy chuyên trách quản lí SHTT trong trường ĐH; Tăng cường gắn kết
trường ĐH với các tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn cả nước; Phối hợp đồng bộ trong quản lí
hoạt động SHTT nhằm hướng đến tạo lập môi trường ổn định cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu
trong nhà trường ĐH, đảm bảo quyền lợi của các nhà khoa học và lợi ích mà sản phẩm khoa học
mang lại cho xã hội, đưa các trường ĐH tại Việt Nam thực sự hội nhập trong việc tổ chức dịch vụ
giáo dục với toàn cầu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Rosana Ceron Di Giorgio, 2006. From University to Industry: Technology Transfer at Unicamp
in Brazil. Retrieved from 
[2] Sabrina da rosa pojo, Valeria schneider, Aurora carneiro sen, Henrique machado barros,
2013. Management of Intellectual Property in Brazilian Universities: a Multiple Case Study.
Retrieved from https://www.insper.edu.br/en/wp-content/uploads/2014/01/2013_wpe330.pdf
[3] Nguyễn Thị Quế Anh, 2008. Nhu cầu đào tạo về Sở hữu trí tuệ trong các trường Đại học Việt
Nam. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, Kinh tế - Luật 24. 9 -17
[4] Bảo Tiên, 2013. Quản lí các đối tượng sở hữu trí tuệ ở Trường Đại học: Thực trạng chính
sách và thực tiễn áp dụng tại Đại học Huế. Luận văn thạc sỹ Chương trình giảng dạy kinh tế
Fulbright: Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh.
137
Phạm Thị Thuý Hằng và Nguyễn Thanh Hùng
[5] Bộ GD-ĐT, 2008. Quyết định Ban hành quy định về quản lí hoạt động sở hữu trí tuệ trong cơ
sở giáo dục đại học, theo Quyết định số: 78/2008/QĐ-BGDĐT kí ngày 29 tháng 12 năm 2008
của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT.
[6] Bộ GD-ĐT, 2007. Tài liệu hội thảo “Hoạt động SHTT trong các trường đại học”. Hà Nội.
[7] Chính phủ, 2005. Nghị định 115/2005/NĐ-CP ngày 05 tháng 9 năm 2005 quy định cô chế tự
chủ, tự chịu trách nhiệm đối với các tổ chức KH&CN công lập.
[8] Kamil Idris, 2005. SHTT, một công cụ phát triển kinh tế hữu hiệu. Nxb WIPO.
[9] Phạm Anh Tuấn, 2011. Quản lí nhà nước về SHTT. Nxb Khoa học & Kĩ thuật, Hà Nội.
[10] Anh Vũ, 2017. Chuyển giao công nghệ từ trường ĐH: kinh nghiệm Brazil. Tạp chí Thông tin
KH&CN (STINFO) số 1&2, Sở KH&CN TP.Hồ Chí Minh, 1&2, 15-16.
[11] Nhân dân, 10/5/2017. Công ty trực thuộc đại học – Kết nối nghiên cứu và thực tiễn”. Khai
thác từ 
dai-hoc-ket-noi-nghien-cuu-va-thuc-tien.html.
[12] Top Universities, 6/9/2017. QS University Rankings: Latin America 2015. Retrieved from
https://www.topuniversities.com/university-rankings/latin-american-university-rankings/2015
[13] Wikipedia, 6/9/2017. University of Campinas. Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/
University_of_Campinas.
ABSTRACT
Lessons learnt from National University of Campinas,
Brazin on intellectual property management in university
Pham Thi Thuy Hang and Nguyen Thanh Hung
Department of Psychology - Education, University of Education, Hue University
This article introduces The model of University of Campinas (Unicamp) regarding to
intellectual property management (IPR). Over the years, Unicamp has successfully applied IPR
policies that created breakthroughs in IPR protection and technology transfer. The policies focus
on the exploitation of IPR elements to apply the results of research into life, promoting creativity
such as establishing a specialized agency on technology transfer; focusing on staff; identifying
the way to distribute profits - stimulating creativity with financial leverage is a lesson from the
University of Campinas. The study of the IP management model at Unicamp is also the basis for
collating and proposing appropriate policies applied in the management of intellectual property
activities for Vietnamese universities.
Keywords: Intellectual Property, Intellectual Property Management, Intellectual Property
Management in Universities.
138