Kết quả nghiên cứu nhóm giun đất (Oligochaeta) và các nhóm mesofauna khác ở khu vực núi Tà Đùng, tỉnh Đắc Nông

 19 
27(4): 19-27 Tạp chí Sinh học 12-2005 
Kết quả nghiên cứu nhóm giun đất (oligochaeta) và các nhóm 
mesofauna khác ở khu vực núi tà đùng, tỉnh Đắc nông 
Huỳnh Thị Kim Hối 
Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật 
Là một trong 4 bốn đỉnh núi cao của vùng 
Tây Nguyên, núi Tà Đùng (1982 m) nối tiếp với 
d1y núi Ch− Yang Sin tạo thành bình phong 
Đông Tr−ờng Sơn vững chắc. Nó không chỉ là 
rừng đầu nguồn mà còn có vai trò quan trọng 
bảo vệ cho vùng Tây Nguyên và các tỉnh duyên 
hải Nam Trung Bộ. Các kết quả trình bày về 
nhóm giun đất (Oligochaeta) và các nhóm động 
vật không x−ơng sống cỡ trung bình ở đất 
mesofauna khác trong báo cáo d−ới đây là 
những số liệu đầu tiên trong lĩnh vực nghiên cứu 
tính đa dạng sinh học của khu vực núi Tà Đùng, 
x1 Đắc Plao, tỉnh Đắc Nông. 
I. ph−ơng pháp nghiên cứu 
1. Địa điểm và thời gian 
Các mẫu vật giun đất và các nhóm 
mesofauna khác đ−ợc thu trong thời gian từ 15 
đến 28 tháng 11 năm 1998 ở các sinh cảnh: rừng 
thứ sinh (ở độ cao 430 m và 970 m), rừng 
nguyên sinh (độ cao trên 1000 m), đất trồng trọt 
sau n−ơng rẫy (n−ơng lúa ở độ cao 430 m) và 
đất ven suối. 
2. Ph−ơng pháp 
Mẫu vật đ−ợc thu trong các hố đào định 
l−ợng, có kích th−ớc 50 ì 50 cm, theo độ sâu 
của từng lớp dày 10cm cho đến khi hết động vật 
(Ghiliarov, 1975) [2]. Số liệu đ−ợc tính toán trên 
1m2 đất. Song song với các hố đào định l−ợng, 
còn tiến hành thu mẫu vật định tính để xem xét 
thành phần loài của giun đất. Mẫu vật đ−ợc định 
hình và cố định trong phócmalin 4%; đ−ợc l−u 
giữ tại Phòng Sinh thái Môi tr−ờng đất của Viện 
Sinh thái và Tài nguyên sinh vật. 
II. Kết quả NGHIÊN CứU 
Mẫu vật của nhóm giun đất và các nhóm 
mesofauna khác đ−ợc thu ở 24 hố đào định 
l−ợng, trong đó 12 hố ở rừng và 12 hố ở n−ơng 
lúa. 
1. Thành phần loài và phân bố của giun đất 
(Oligochaeta) trong các sinh cảnh nghiên 
cứu ở khu vực Tà Đùng 
Kết quả định l−ợng cùng với các số liệu định 
tính ở bảng 1 cho thấy có 10 loài giun đất thuộc 
3 giống, 3 họ. Giống Pheretima có số loài cao 
nhất (8 loài); có 3 loài ch−a xác đinh đ−ợc tên 
(Pheretima sp.1, Pheretima sp.2 và Pheretima 
sp.3). Pheretima sp.1 là loài duy nhất gặp ở cả 3 
sinh cảnh. Drawida delicata chỉ gặp ở n−ơng 
lúa, Pheretima multitheca multitheca và 
Pheretima sp.3 chỉ gặp ở đất ven suối. 
Pheretima houlleti là loài phong phú nhất, gặp ở 
cả đất rừng và đất ven suối, Pontoscolex 
corethrurus rất phong phú ở đất n−ơng lúa. Số 
loài giun đất giảm từ đất rừng (7 loài) xuống đất 
ven suối (6 loài) và thấp nhất ở đất n−ơng lúa (4 
loài). 
2. Độ phong phú của giun đất (Oligochaeta) 
trong các sinh cảnh nghiên cứu ở khu vực 
Tà Đùng 
ở đất rừng, đ1 gặp 3 loài giun đất: 
Pheretima houlleti, Ph. exilis và Pheretima sp.1 
(bảng 2), trong đó, Pheretima houlleti phong 
phú hơn cả về số l−ợng và sinh khối. Không 
những thế, đây còn là loài duy nhất phân bố ở 2 
độ sâu A1 và A2 và đều có độ phong phú cao ở 
các tầng đất. Pontoscolex corethrurus là loài 
nền của vùng đồi; trong sinh cảnh rừng thứ sinh 
ở độ cao 430 m đ1 gặp loài này với độ phong 
phú cao về số l−ợng. Bảng 2 cho thấy, tầng A1 
(0-10 cm) đ1 gặp cả 3 loài giun đất thuộc giống 
Pheretima nh−ng tầng A2 (10-20 cm) chỉ gặp 1 
loài. Số l−ợng và sinh khối trung bình trong 1m2 
đất cũng giảm theo độ sâu của lớp đất. Trung 
bình trong 1 m2 đất có 34 cá thể và 14,1g. 
 20 
Trong 12 hố đào định l−ợng ở đất rừng theo 
độ dốc địa hình, đ1 gặp 3 loài giun đất thuộc 
giống Pheretima (bảng 3), Ph. houlleti phong 
phú hơn cả về số l−ợng và sinh khối ở cả chân 
và s−ờn dốc; còn ở chân dốc chỉ gặp Pheretima 
sp.1 và ở s−ờn dốc chỉ gặp Ph. exilis. ở đỉnh 
dốc, không gặp loài nào. Trong khi đó, theo sự 
tăng dần của độ cao, số l−ợng và sinh khối lại 
giảm dần (66,7 con/m2-33,7 g/m2 ở chân dốc và 
32,7 con/m2-10,9 g/m2 ở s−ờn dốc). 
Bảng 1 
Thành phần loài và phân bố của giun đất (Oligochaeta) 
trong các sinh cảnh nghiên cứu ở Tà Đùng 
STT Loài Đất rừng Đất ven suối Đất n−ơng lúa 
 Moniligastridae Claus, 1880 
 1. Drawida Mich, 1900 
1 Drawida delicata Gates, 1962 * 
 GLOSSOSCOLECIDAE Mich, 1928 
 2. Pontoscolex Schmard, 1981 
2 Pontoscolex corethrurus(Mǖller, 1856) * *,+ 
 MEGASCOLECIDAE Michaelsen, 1900 
 3. Pheretima Kinberg, 1867 
3 Pheretima digna Chen, 1946 * *,+ 
4 Ph. exilis Gates, 1935 *,+ * 
5 Ph. houlleti (Perrier, 1872) *,+ * 
6 Ph. multitheca multitheca Chen, 1938 * 
7 Ph. robusta (Perrier, 1873) * 
8 Pheretima sp.1 *,+ * * 
9 Pheretima sp.2 * * 
10 Pheretima sp.3 * 
 Tổng số loài 7 6 4 
Ghi chú: *. loài đ1 gặp trong hố đào định tính; +. loài đ1 gặp trong hố đào đinh l−ợng. 
Bảng 2 
Phân bố và độ phong phú theo độ sâu của ba loài giun đất Pheretima 
ở sinh cảnh rừng Tà Đùng 
Phân bố theo độ sâu Tính chung 
 N = 12 A1 (0 - 10 cm) A2 (10 - 20 cm) STT Loài 
n% p% n% p% n% p% 
1 Pheretima exilis 9,8 2,4 11,0 2,8 
2 Ph. houlleti 77,5 47,6 74,7 36,9 100 100 
3 Pheretima sp.1 2,9 27,7 3,3 26,1 
 Pheretima non 9,8 28,3 11,0 34,1 
 Tổng số cá thể (con) 408 364 44 
 Tổng sinh khối (g) 169,6 140,8 28,8 
 Số l−ợng TB (con/m2) 34 30,3 3,7 
 Sinh khối TB (g/m2) 14,1 11,7 2,4 
Ghi chú: N. số hố đào; TB. trung bình; n%. độ phong phú về số l−ợng; p%. độ phong phú về sinh khối. 
 21 
Bảng 3 
Phân bố và độ phong phú của ba loài giun đất Pheretima theo độ dốc 
 ở sinh cảnh rừng Tà Đùng 
Phân bố theo độ dốc Tính chung 
N = 12 Chân (N = 3) S−ờn (N = 6) Đỉnh (N = 3) STT Loài 
n% p% n% p% n% p% n% p% 
1 Pheretima exilis 9,8 2,4 20,4 6,1 
2 Ph. houlleti 77,5 47,6 78 28,1 75,5 75,5 
3 Pheretima sp.1 2,9 21,7 6 36,3 
 Pheretima non 0,1 28,3 16 35,6 4,1 18,4 
 Tổng số cá thể (con) 408 200 196 
 Tổng sinh khối (g) 169,6 101,2 65,2 
 Số l−ợng TB (con/m2) 34 66,7 32,7 
 Sinh khối TB (g/m2) 14,1 33,7 10,9 
Ghi chú: nh− bảng 2. 
Cùng với các số liệu định l−ợng ở các sinh 
cảnh rừng Tà Đùng, đ1 tiến hành thu mẫu định 
tính giun đất ở các đai có độ cao khác nhau 430 
m, 970 m, 1200-1600 m. Bảng 4 cho thấy đ1 
gặp 7 loài giun đất. Có 4 loài giun đất đ1 gặp tại 
các đai cao 970 m và 1200-1600 m, còn chỉ gặp 
2 loài giun đất ở đai cao 430 m. 
Pontoscolex corethrurus chỉ gặp ở đai cao 
430 m. Ph. houlleti gặp ở cả 3 đai cao. Ph. exilis
chỉ gặp ở hai đai cao 970 m và 1200-1600 m. 
Ph. robusta và Pheretima sp.1 chỉ gặp ở đai cao 
970 m, còn Pheretima sp.2 và Ph. digna chỉ gặp 
ở đai cao 1200-1600 m. 
Sự phong phú hơn về số l−ợng của các loài 
giun đất ở các đai cao cho thấy rất cần thiết 
mở rộng hơn nữa các nghiên cứu ở các đai cao 
trong khu vực Tà Đùng để thấy rõ hơn sự đa 
dạng về thành phần loài của giun đất. 
Bảng 4 
Phân bố của các loài giun đất theo đai độ cao tại khu vực nghiên cứu Tà Đùng 
Đai độ cao 
STT Loài 
430 m 970 m 1200-1600 m 
1 Pontoscolex corethrurus + 
2 Pheretima digna + 
3 Ph. exilis + 
4 Ph. houlleti + + + 
5 Ph. robusta + 
6 Pheretima sp.1 + 
7 Pheretima sp.2 + + 
 Tổng số loài 2 4 4 
Pheretima houlleti không chỉ phân bố sâu 
trong hố đào ở các tầng đất mà còn phân bố 
rộng chân và s−ờn dốc và là loài phân bố rộng ở 
cả 3 đai cao 430 m, 970 m và 1200-1600 m. 
Trong các hố đào định l−ợng ở n−ơng lúa,
đ1 gặp 2 loài giun đất: Pheretima digna và 
Pontoscolex corethrurus (bảng 5). Cả 2 loài chỉ 
gặp ở tầng A1 (0-10 cm). Trung bình trong 1 m2 
đất có 10,3 con và 1,6g giun đất, trong đó, 
Pontoscolex corethrurus là loài phong phú hơn 
cả về số l−ợng và sinh khối. 
 22 
Bảng 5 
Độ phong phú và phân bố theo độ sâu của các loài giun đất ở n−ơng lúa Tà Đùng 
A1 (0-10 cm) (N = 12) 
STT Loài 
n% p% 
1 Pontoscolex corethrurus 93,5 97,8 
2 Pheretima digna 6,5 2,2 
 Tổng số cá thể (con) 124 
 Tổng sinh khối (g) 18,6 
 Số l−ợng TB (con/m2) 10,3 
 Sinh khối TB (g/m2) 1,6 
Ghi chú: nh− bảng 2 
Theo độ dốc địa hình của đất n−ơng lúa 
(bảng 6), Pheretima digna chỉ gặp ở đỉnh dốc 
còn Pontoscolex corethrurus gặp cả ở chân và 
s−ờn dốc. Pheretima digna là loài tr−ớc đây ở 
khu vực phía nam của miền Trung chỉ gặp ở 
vùng núi và đất ven suối [3]. Pontoscolex 
corethrurus là loài phổ biến ở vùng đồi, trong 
khu vực nghiên cứu gặp với số l−ợng và sinh
khối cao (n% = 69,1; p% = 62,8). 
Bảng 6 cho thấy Pheretima digna là loài gốc 
của vùng núi và Pontosolex corethrus là loài 
phổ biến ở vùng đồi; chúng là những sinh vật 
chỉ thị cho vùng đồi núi thấp, đ1 góp phần 
khẳng định địa hình nghiên cứu n−ơng lúa là 
vùng đồi và khu vực này vốn là rừng nh−ng đ1 
bị con ng−ời chặt phá làm n−ơng rẫy. 
Bảng 6 
Độ phong phú và phân bố của các loài giun đất ở đất n−ơng lúa 
theo độ dốc của địa hình ở Tà Đùng 
Phân bố theo độ dốc 
Tính chung 
Chân (N = 3) S−ờn (N = 6) Đỉnh (N = 3) STT Loài 
n% p% n% p% n% p% n% P% 
1 Pontoscolex corethrurus 93,5 97,8 100 100 100 100 
2 Pheretima digna 6,5 2,2 100 100 
 Tổng số cá thể (con) 124 92 24 8 
 Tổng sinh khối (g) 18,6 14,8 3,4 0,4 
 Số l−ợng TB (con/m2) 10,3 30,7 4 2,7 
 Sinh khối TB (g/m2) 1,6 4,9 0,6 0,1 
Ghi chú: nh− bảng 2 
3. Các nhóm động vật không x−ơng sống ở 
đất cỡ trung bình mesofauna khác ở khu 
vực Tà Đùng 
Cùng với sự có mặt của nhóm giun đất, 
trong khu vực nghiên cứu còn có 18 nhóm 
mesofauna khác (bảng 7); trong đó, ở đất rừng 
gặp 15 nhóm, ở đất n−ơng lúa gặp 14 nhóm và 
có 11 nhóm gặp ở cả 2 sinh cảnh này. Có 4
nhóm: Geophilidae, Lithobiidae, Symphyla, 
Lepidoptera chỉ gặp ở đất rừng và 3 nhóm: 
Carabidae (T), Curculionidae (A), Dermaptera 
chỉ gặp ở đất n−ơng lúa. 
Trong số 18 nhóm mesofauna đ1 gặp, 
Araneidae và Scarabaeidae (A) là 2 nhóm gặp 
phong phú hơn cả về số l−ợng về sinh khối, 
trong khi đó, hai nhóm Formicidae và Isoptera 
chỉ phong phú về số l−ợng. 
 23 
Bảng 7 
Thành phần và phân bố của các nhóm mesofauna khác đã gặp ở khu vực Tà Đùng 
STT Nhóm động vật Đất rừng Đất n−ơng lúa 
 ARACHNIDA 
1 Araneidae *,+ *,+ 
 CHILOPODA 
2 Geophilidae *,+ 
3 Lithobiidae *,+ 
4 SYMPHYLA *,+ 
 INSECTA 
 Blattoptera 
5 Blattodae *,+ + 
 Coleoptera 
6 Carabidae (T) * 
7 Curculinonidae (A) *,+ 
9 Scarabaeidae (A) *,+ *,+ 
10 Scarabaeidae (T) *,+ *,+ 
11 Cicindelidae (A) *,+ * 
12 Tenebrionidae (A) *,+ + 
13 Chrysomelidae (A) *,+ *,+ 
14 Dermaptera *,+ 
 Hymenoptera 
15 Formicidae *,+ *,+ 
16 Isoptera *,+ *,+ 
17 Lepidoptera *,+ 
 Orthoptera 
18 Gryllidae *,+ *,+ 
 Tổng số nhóm 15 14 
Ghi chú: A. ấu trùng; T. tr−ởng thành; các chú thích khác giống bảng 2. 
ở sinh cảnh đất rừng, đ1 gặp 15 nhóm 
mesofauna thu đ−ợc trong 12 hố đào đinh l−ợng 
(bảng 8). Trong đó, nhóm Araneidae phong phú 
hơn cả về số l−ợng và sinh khối, nhóm 
Geophilidae chỉ phong phú hơn về số l−ợng, còn 
nhóm Scarabaeidae (A) chỉ phong phú hơn về sinh 
khối. ở đất n−ơng lúa có nhóm Scarabaeidae (A) 
phong phú hơn cả về số l−ợng và sinh khối. Còn 
hai nhóm Isoptera, Formicidae phong phú hơn về 
số l−ợng và ba nhóm Araneidae, Curculionidae 
(A), Scara-baeidae (A) phong phú hơn về sinh 
khối. 
Cũng nh− giun đất, các nhóm mesofauna khác 
tập trung chủ yếu ở tầng A1 (0-10 cm: 14 nhóm), 
giảm ở tầng A2 (10-20 cm: 4 nhóm) và chỉ gặp 2 
nhóm ở tầng A3 (20-30 cm). Số l−ợng và sinh 
khối trung bình trong 1 m2 đất rừng theo độ sâu 
của lớp đất lần l−ợt là: 19 con/m2-1,4 g/m2 ở tầng 
A1, giảm ở tầng A2 (2,7 con/m2-0,1 g/m2)và thấp 
nhất ở tầng A3 (0,7 con/m2-0,033g/m2). 
 24 
Bảng 8 
Độ phong phú và phân bố của các nhóm mesofauna khác 
ở đất rừng Tà Đùng theo độ sâu của lớp đất 
Độ sâu Tính chung 
N = 12 A1 (0-10 cm) A2 (10-20 cm) A3 (20-30 cm) STT Nhóm động vật 
n% p% n% p% n% p% n% p% 
1 Araneidae 28,4 21,0 33,3 22,7 
2 Geophilidae 4,5 1,1 5,3 1,2 
3 Lithobiidae 13,4 0,7 12,3 0,5 25,0 3,5 
4 Symphyla 6,0 - 5,3 1,0 12,5 - 
5 Blattodae 4,5 5,7 1,8 0,2 
6 Elateridae (A) 1,5 0,1 1,8 0,1 
7 Scarabaeidae (A) 11,9 48,1 12,3 50,2 50,0 96,7 
8 Scarabaeidae (T) 4,5 2,7 5,3 3,0 
9 Cicindelidae (A) 1,5 4,4 1,8 4,8 
10 Tenebrionidae (A) 1,5 0,5 12,5 8,3 
11 Chrysomelidae (A) 4,5 0,5 5,3 0,6 
12 Formicidae 6,0 0,2 1,8 0,2 25,0 0,9 50,0 3,3 
13 Isoptera 6,0 1,1 7,0 1,2 
14 Lepidoptera 1,5 2,2 1,8 2,4 
15 Gryllidae 4,5 5,7 1,8 0,2 25,0 91,0 
 Tổng số cá thể (con) 268 228 32 8 
 Tổng sinh khối (g) 18,3 16,8 1,1 0,33 
 Số l−ợng TB (con/m2) 22,3 19 2,7 0,7 
 Sinh khối TB (g/m2) 1,5 1,4 0,1 0,03 
Ghi chú: A. ấu trùng; T. tr−ởng thành; các chú thích khác giống bảng 2. 
Sự phân bố và độ phong phú của các nhóm 
mesofauna khác ở rừng Tà Đùng theo độ dốc 
của địa hình đ−ợc thể hiện trong bảng 9. 
ở chân dốc, nhóm Scarabaeidae (A) là 
nhóm phong phú hơn cả về số l−ợng và sinh 
khối. ở s−ờn dốc, nhóm Scarabaeidae (A) 
phong phú hơn các nhóm khác cả về số l−ợng và 
sinh khối, còn hai nhóm Araneidae và
Geophilidae phong phú về số l−ợng. ở đỉnh dốc, 
nhóm Araneidae là nhóm phong phú hơn cả về 
số l−ợng và sinh khối. 
Khác với nhóm giun đất, các nhóm 
mesofauna khác có số l−ợng trung bình trong 1 
m2 đất ở s−ờn dốc cao nhất (9,3 con/m2). Sinh 
khối trung bình trong 1 m2 đất giảm dần theo 
chiều tăng của độ dốc từ chân đến s−ờn và đỉnh 
(0,7 g/m2; 0,5 g/m2; 0,3 g/m2). 
 25 
Bảng 9 
Độ phong phú và phân bố của các nhóm mesofauna khác 
ở đất rừng Tà Đùng theo độ dốc của địa hình 
Phân bố Tính chung 
N = 12 Chân (N = 3) S−ờn (N = 6) Đỉnh (N = 3) TT Nhóm động vật 
n% p% n% p% n% p% n% P% 
1 Araneidae 27,5 20,5 6,3 1,2 14,3 0,1 58,3 89,5 
2 Geophilidae 13,0 0,8 12,5 0,2 14,3 0,3 12,5 2,9 
3 Lithobiidae 4,3 0,7 3,6 1,6 8,3 0,8 
4 Symphyla 5,8 - 12,5 - 7,1 - 
5 Blattodae 4,3 11,8 10,7 34,4 
6 Elateridae (A) 1,4 0,1 6,3 - 
7 Scarabaeidae (A) 11,6 47,1 18,8 91,7 14,3 18,8 4,2 1,1 
8 Scarabaeidae (T) 4,3 2,2 6,3 1,2 7,1 4,7 
9 Cicindelidae (A) 1,4 4,3 3,6 12,5 
10 Tenebrionidae (A) 1,4 0,5 6,3 1,2 
11 Chrysomelidae (A) 5,8 1,2 6,3 0,2 
12 Formicidae 8,7 0,8 18,8 0,2 10,8 1,9 
13 Isoptera 4,3 1,1 6,3 1,2 7,1 1,6 
14 Lepidoptera 1,4 2,2 3,6 6,3 
15 Gryllidae 4,3 6,7 6,3 2,4 3,6 12,5 4,2 1,4 
 Tổng số l−ợng (con) 272 64 112 96 
 Tổng sinh khối (g) 18,4 8,2 6,4 3,8 
 Số l−ợng TB (con/m2) 22,67 5,3 9,3 8 
 Sinh khối TB (g/m2) 1,5 0,7 0,5 0,3 
Ghi chú: A. ấu trùng; T. tr−ởng thành; N. số hố đào; TB. trung bình. 
Bảng 10 
Độ phong phú và phân bố theo độ sâu của các nhóm mesofauna khác 
 ở đất n−ơng lúa Tà Đùng 
Độ sâu Tính chung 
N = 12 A1 (0-10 cm) A2 (10-20 cm) STT Nhóm động vật 
n% p% n% p% n% p% 
1 Araneidae 5,4 0,1 5,4 0,1 
2 Blattodae 5,4 1,5 5,4 1,5 
3 Scarabaeidae (A) 16,2 50,6 16,2 59,6 33,3 60,0 
4 Scarabaeidae (T) 2,7 10,8 2,7 10,8 
5 Curculionidae (A) 2,7 10,8 2,7 10,8 
6 Tenebrionidae (A) 2,7 1,2 2,7 1,2 
7 Chrysomelidae (A) 2,7 0,1 2,7 0,1 
8 Formicidae 32,5 8,3 32,9 8,3 
9 Isoptera 24,3 5,8 24,3 5,8 
10 Dermaptera 2,7 1,1 2,7 1,1 
11 Gryllidae 2,7 0,05 2,7 0,7 66,7 40,0 
 Tổng số cá thể (con) 160 148 12 
 Tổng sinh khối (g) 7,42 7,4 0,02 
 Số l−ợng TB (con/m2) 13,3 12,3 1 
 Sinh khối TB (g/m2) 0,6 0,6 0,002 
Ghi chú: A. ấu trùng; T. tr−ởng thành; N. số hố đào; TB. trung bình. 
 26 
ở đất n−ơng lúa, trong các hố đào định 
l−ợng, đ1 gặp 11 nhóm mesofauna khác (bảng 
10); trong đó, nhóm Scarabaeidae (A) phong 
phú cả về số l−ợng và sinh khối. ở tầng A1 (0-
10 cm) đ1 gặp cả 11 nhóm mesofauna khác; 
trong đó, nhóm Formicidae là nhóm phong phú 
nhất về số l−ợng còn nhóm Scarabaeidae (A) 
phong phú hơn về sinh khối. 
Trung bình trong 1 m2 đất có 13,3 con/m2-
0,6 g/m2 các nhóm mesofauna khác, trong đó có 
12,3 con/m2-0,6 g/m2 ở tầng A1: 0-10 cm và 1 
con/m2-0,002 g/m2 ở tầng A2: 10-20 cm. 
Theo chiều tăng của độ dốc ở n−ơng lúa, số 
l−ợng của các nhóm mesofauna giảm từ chân 
đến s−ờn và đỉnh. Ng−ợc lại, sinh khối lại giảm 
từ s−ờn, đỉnh xuống chân của n−ơng lúa. 
Độ phong phú và phân bố của các nhóm 
mesofauna khác ở sinh cảnh đất n−ơng lúa theo 
độ dốc của địa hình đ−ợc thể hiện ở bảng 11. 
ở chân của n−ơng lúa, gặp 7 nhóm meso-
fauna, trong đó nhóm Formicidae phong phú 
hơn cả về số l−ợng và sinh khối. ở s−ờn dốc của 
n−ơng lúa, đ1 gặp 7 nhóm mesofauna với nhóm 
Isoptera phong phú hơn về số l−ợng còn nhóm 
Scarabaeidae (A) phong phú hơn về sinh khối. ở 
đỉnh dốc của n−ơng lúa, chỉ gặp 2 nhóm: 
Scarabaeidae (A) và Isoptera. Cả 2 nhóm đều 
t−ơng đ−ơng nhau về số l−ợng nh−ng nhóm 
Scarabaeidae (A) phong phú hơn về sinh khối. 
ở đất n−ơng lúa, do quá trình chặt cây, phá 
rừng, đốt n−ơng rẫy để trồng lúa đ1 dẫn tới độ 
phong phú cao của các nhóm phân huỷ nh− 
Isoptera, Scarabaeidae (A), Tenebrionidae (A) 
và Elateridae (A). 
Nh− vậy, qua các số liệu đ1 thu đ−ợc ở đất 
rừng (theo độ dốc và theo độ cao) cũng nh− ở 
đất n−ơng lúa, cho thấy chính sự chặt phá 
rừng làm n−ơng rẫy cũng nh− khai thác lâm 
sản đ1 dẫn tới sự thoái hoá của đất, làm biến 
mất những loài sống ở rừng và dẫn tới sự 
nghèo thành phần loài giun đất. 
Bảng 11 
Độ phong phú và phân bố của các nhóm mesofauna khác ở đất n−ơng lúa Tà Đùng 
theo độ dốc của địa hình 
Độ phong phú theo độ dốc Tính chung 
N = 12 Chân (N = 3) S−ờn (N = 6) Đỉnh (N = 3) STT Nhóm động vật 
n% p% n% p% n% p% n% p% 
1 Araneidae 5,1 0,1 11,1 0,2 
2 Blattodae 5,1 1,3 11,1 11,1 
3 Curculinonidae (A) 2,6 10,5 5,6 45,1 
4 Scarabaeidae (A) 2,6 10,5 5,6 15,1 
5 Scarabaeidae (T) 17,9 59,5 11,1 13,3 22,2 60,4 50 92,3 
6 Tenebrionidae (A) 2,6 1,3 5,6 11,1 
7 Chrysomelidae (A) 2,6 0,1 5,6 1,1 
8 Dermaptera 2,6 1,3 
9 Formicidae 28,2 8,5 38,9 44,9 22,2 3,9 
10 Isoptera 23,1 5,3 16,7 11,1 27,8 3,8 50 7,7 
11 Gryllidae 77,1 1,0 11,1 7,8 
 Tổng số cá thể (con) 152 72 72 8 
 Tổng sinh khối (g) 7,6 0,9 5,3 1,3 
 Số l−ợng TB (con/m2) 12,7 24 12 2,7 
 Sinh khối TB (g/m2) 0,63 0,3 0,9 0,43 
Ghi chú: A. ấu trùng; T. tr−ởng thành; N. số hố đào; TB. trung bình. 
 27 
III. kết luận 
1. 10 loài giun đất thuộc 3 giống, 3 họ, đ1 
đ−ợc phát hiện trong khu vực Tà Đùng, x1 Đắc 
Plao, tỉnh Đắc Nông. Giống Pheretima có số 
loài cao nhất (8 loài), còn hai giống Drawida và 
Pontoscolex có số loài thấp nhất (1 loài). Có 3 
loài ch−a xác định đ−ợc tên, trong đó, 
Pheretima sp.1 là loài gặp phổ biến trong các 
sinh cảnh nghiên cứu. Pheretima houlleti là loài 
phong phú nhất cả về số l−ợng và sinh khối. 
Thành phần loài giun đất phong phú hơn ở các 
đai cao và nghèo hơn ở các đai thấp. 
2. Trong số 18 nhóm mesofauna khác đ1 
gặp ở khu vực Tà Đùng các nhóm Symphyla, 
Geophilidae và Lithobiidae chỉ gặp ở đất rừng 
các nhóm Dermaptera, Curculionidae và 
Carabidae chỉ gặp ở đất n−ơng lúa. 
3. Trung bình trong 1 m2 đất rừng, có 34 cá
thể (14,1g) giun đất; 22,3 cá thể (1,5g) các 
nhóm mesofauna khác. Số liệu t−ơng ứng ở đất 
n−ơng lúa về giun đất là 10,3 cá thể (1,6g), các 
nhóm mesofauna khác là 13,3 cá thể (0,6g). 
4. ở rừng và n−ơng lúa, nhóm giun đất và 
các nhóm mesofauna khác phân bố chủ yếu ở 
chân và s−ờn dốc, ở tầng đất A1 (0-10cm) của 
điểm thu mẫu. 
tài liệu tham khảo 
1. Ghiliarov M. S., 1975: Nghiên cứu động 
vật không x−ơng sống ở đất (Mesofauna) 
Ph−ơng pháp nghiên cứu động vật không 
x−ơng sống ở đất: 12-29. Nxb. Khoa học, 
Matxcơva (tiếng Nga). 
2. Huỳnh Thi Kim Hối, 1996: Khu hệ giun 
đất phía nam miền Trung Việt Nam. Luận 
án phó tiến sỹ sinh học. Hà Nội. 
Results of studies on earthworms and other mesofauna 
groups in the Tadung mountain area, dacnong province 
Huynh Thi Kim Hoi 
Summary 
There are 10 earthworm species and 18 other mesofauna groups investigated in soil of the Tadung 
mountain area, Dacplao commune, Dacnong province. Pheretima is the genus that has the highest species 
number (8 species). Drawida and Pontoscolex have the lowest species number (1 species). 
The individual number and the bio-mass of eathworms and other mesofauna groups per m2 are found. 
The species composition of earthworms at high altitude is more abundant than at low altitude. In forest 
and rice land, earthworms and other mesofauna groups almost distribute in the depth of 0-10cm. 
Ngày nhận bài: 17-3-2004