Nghiên cứu mô hình quy hoạch kiến trúc bản làng kết hợp với dịch vụ du lịch khu văn hóa lịch sử ATK định hóa

Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
101 
NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH QUY HOẠCH KIẾN TRÚC BẢN LÀNG 
KẾT HỢP VỚI DỊCH VỤ DU LỊCH KHU VĂN HÓA LỊCH SỬ ATK ĐỊNH HÓA 
Nguyễn Xuân Thành* 
Trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp – ĐH Thái Nguyên 
TÓM TẮT 
Khu du lịch văn hóa lịch sử ATK Định Hóa không chỉ là nơi có nhiều di tích lịch sử có ý nghĩa 
quan trọng mà còn là nơi giàu truyền thống văn hóa dân tộc, có nhiều danh lam thắng cảnh đẹp. 
Tuy nhiên trong quá trình khai thác du lịch vẫn chưa gắn kết việc khai thác, bảo tồn di tích với 
khai thác bản sắc văn hóa dân tộc của vùng thể hiện các mặt sau: Chưa khai thác yếu tố văn hoá 
bản làng vào các tuyến du lịch; Chưa khai thác kiến trúc nhà ở của người dân để phục vụ khách du 
lịch. Để khắc phục các nhược điểm trên bài báo đưa ra mô hình quy hoạch kiến trúc bản làng kết 
hợp với dịch vụ du lịch khu văn hóa lịch sử ATK Định Hóa nhằm khai thác giá trị văn hóa dân tộc 
của vùng phục vụ cho du lịch. 
Từ khóa: Quy hoạch, kiến trúc, kiến trúc cảnh quan, bản làng, nhà ở. 
TỔNG QUAN* 
- ATK Định hóa là nơi có nhiều di tích lịch sử 
quan trọng, là môt địa danh có truyền thống 
văn hóa cách mạng và có nhiều danh lam 
thắng cảnh. Do vậy, ATK Định Hóa là nơi 
hấp dẫn du khách để tìm hiểu văn hoá lịch sử, 
thăm quan ngắm cảnh và nghỉ dưỡng. 
- Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ về 
văn hóa, kinh tế, các điểm di tích ATK Định 
Hóa đang được đầu tư cơ sở hạ tầng, bảo tồn 
tôn tạo các di tích nhằm khai thác du lịch. 
Tuy nhiên chưa chú ý đến việc đầu tư để khai 
thác các giá trị văn hóa cảnh quan của vùng 
cụ thể còn một số tồn tại: 
+ Chưa khai thác yếu tố văn hoá bản làng vào 
các tuyến du lịch. 
+ Chưa khai thác kiến trúc nhà ở của người 
dân để phục vụ khách du lịch. 
CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA KIẾN 
TRÚC BẢN LÀNG KHU VĂN HÓA LỊCH 
SỬ ATK ĐỊNH HÓA 
* Bản làng gắn với núi đồi. 
Một trong những đặc trưng của bản làng khu 
ATK Định Hóa là thường nằm trong điạ thế 
bao quanh có núi do vậy rất thuận lợi cho việc 
lập căn cứ địa và đánh du kích trong kháng 
chiến, tạo cho Định Hóa có khả năng phòng 
* Tel: 0988 811535, Email: thanhnx_kts@yahoo.com 
ngự tốt khi cách mạng gặp khó khăn. Chính vì 
vậy mỗi tên làng, tên núi ở đây đều gắn với 
những sự kiện lịch sử hào hùng của dân tộc. 
Do đó, bố cục cảnh quan làng bản khu ATK 
Định Hóa có đặc điểm gắn với cảnh quan đồi 
núi tạo cho làng bản vẻ hùng tráng và hòa 
nhập xung quanh. 
* Bản làng gắn với rừng. 
Rừng Định Hóa là một bộ phận đặc trưng 
trong việc tạo ra cảnh quan bản làng nơi đây. 
Mỗi một làng bản gắn với những con đường 
nhỏ xíu, gập ghềnh, len lỏi giữa rừng cọ. 
Những mái nhà sàn, nhà đất thấp thoáng dưới 
những tán lá cọ và bóng cây cổ thụ đã tạo cho 
đặc điểm riêng của cảnh quan khu vực. 
* Bản làng gắn với quần thể di tích. 
Khi lựa chọn nơi đây làm ATK, BácHồ khẳng 
định: “Có nhân dân tốt, có cơ sở chính trị tốt 
là ở nơi đó “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ 
thủ” (tiến có thể đánh, lui có thể giữ)”. Đây 
chính là tiêu chí của Người để lựa chon nơi ở 
và làm việc ”Gần dân mà không gần đường”. 
Do vậy, khi xây dựng các điểm căn cứ cách 
mạng, Bác Hồ đều lựa chọn vị trí gắn với bản 
làng. Đây là một yếu tố quan trọng để huy 
động lực lượng của toàn dân tham gia phục 
vụ cho cách mạng. Cùng với những tấm lòng 
kiên trung của người dân là một trong những 
lá chắn che chở cho cả vùng ATK rộng lớn, 
Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
102 
bảo vệ an toàn cho Trung ương Đảng, Chính 
phủ và Bác Hồ. 
Vị trí các điểm di tích thường được xây dựng 
ở lưng chừng đồi dưới những tán cọ và những 
cây cổ thụ xanh mát đan xen với những ngôi 
nhà sàn trong làng bản thấp thoáng dưới chân 
đồi bám ven những cánh đồng, bờ suối. 
Đây chính là một đặc trưng của cảnh quan của 
bản làng, nó gắn với cảnh quan di tích ATK 
Định Hóa thành một cơ thể vững chắc và hài 
hòa với không gian thiên nhiên của núi đồi. 
* Bản làng gắn với con suối, thác nước. 
Phần lớn các bản làng nơi đây đều có phong 
cảnh hữu tình đáp. Không những có núi, Định 
Hóa còn có suối uốn lượn bắt nguồn từ chân 
dãy núi Hồng chảy qua xóm Khuôn Tát ... đổ 
vào sông Công là một phần không thể thiếu 
được trong bố cục kiến trúc bản làng huyện 
Định Hóa. 
Do vậy, suối không chỉ có vai trò ý nghĩa 
lịch sử như vậy mà còn là một điểm nhấn 
làm tôn thêm vẻ đẹp trong việc bố trí cảnh 
quan bản làng. 
* Đặc trưng của kiến trúc nhà ở. 
Nét đặc trưng trong kiến trúc nhà ở Định Hóa 
là kiến trúc nhà sàn dân tộc Tày – Định Hóa. 
Hiện nay nhà sàn phần lớn là nhà hai mái, sàn 
ghép dát hoặc ván gỗ. Việc dựng ngôi nhà sàn 
cần rất nhiều công phu. Để chuần bị đủ 
nguyên liệu: Cột, ván, sàn, cọ... người ta phải 
vào rừng sâu, lên núi cao để kiếm tìm loại gỗ 
tốt lâu năm. Thời gian lo nguyên liệu có thể 
vài ba tháng nhưng cũng khi tới cả vài năm. 
Nhà sàn có diện tích sử dụng rất lớn, chia 
thành các gian và mỗi gian đều có chức năng 
riêng: Gian giữa dùng làm bàn thờ, để cầu 
nguyện ông bà tổ tiên phù hộ cho gia đình an 
lành, ấm no và hạnh phúc. Còn các gian phụ 
được dùng để sinh hoạt, để đồ đạc 
Nghệ thuật bài trí trong nhà sàn cũng mang 
nhiều nét đặc trưng riêng của văn hóa Tày – 
Định Hóa. Nhà sàn người Tày thường đặt 3 
bếp: Một bếp đặt ở gian chính giữa ngôi nhà, 
đây là bếp chính dùng để tiếp khách và là nơi 
giữ lửa cho tất cả các bếp khác cũng như sưởi 
ấm cho cả gia đình, Bếp thứ hai được đặt 
cạnh giường của người già với mục đích giữ 
ấm trong mùa đông. Bếp cuối cùng dùng để 
chế biến thức ăn, bếp này thường được dựng 
ở một gian riêng. Bên cạnh đó, người Tày 
cũng thờ ma bếp ở ngay góc bếp hoặc cắm 
ống nhang vào bức vách thẳng khuôn bếp 
nhưng về vách phía sau gọi là “sỏi lội”. 
Trong ngôi nhà sàn, từ cách bố trí không gian 
thờ cúng tổ tiên, nơi tiếp khách, bếp núc cho 
tới buồng ngủ của mỗi thành viên trong gia 
đình đều thể hiện rõ phong tục, tập quán, nền 
nếp của đồng bào Tày ở Định Hóa. 
MÔ HÌNH QUY HOẠCH KIẾN TRÚC BẢN 
LÀNG KẾT HỢP VỚI DỊCH VỤ DU LỊCH 
KHU VĂN HÓA LỊCH SỬ ATK ĐỊNH HÓA 
Nguyên tắc mô hình quy hoạch tuyến du 
lịch nhằm khai thác giá trị bản làng 
Dựa vào sự phân bố của các điểm di tích mà 
khi quy hoạch tuyến du lịch tổ chức thành các 
cụm theo nguyên tắc sau: 
- Chọn ra các điểm di tích quan trọng có ý 
nghĩa về mặt lịch sử và thuận tiện giao thông 
để làm điểm đón tiếp du khách. 
- Các di tích khác chỉ là các điểm tham quan . 
- Trong tuyến tham quan cần đan xen bản 
làng với các điểm di tích tạo thành vòng tuần 
hoàn liên tục làm phong phú và hấp dẫn thêm 
cho du khách. 
- Mạng lưới giao thông hiện tại đến các cụm 
di thích theo dạng hình xương cá không thuận 
tiện cho tham quan. Đề xuất đường giao 
thông thành vòng tròn khép kín thuận tiện cho 
du khách cũng như phát huy giá trị củ bản 
làng vào du lịch. 
Giải pháp mô hình quy hoạch kiến trúc 
bản làng kết hợp với dịch vụ du lịch khu 
văn hóa lịch sử ATK Định Hóa 
Tùy vào địa điểm và vai trò của làng mà có 
thể phân cấu trúc làng thành các phân khu 
nhằm phục vụ du lịch văn hóa như sau: 
Không gian đón tiếp và dịch vụ. 
Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
103 
- Vị trí : Thường được lựa chọn vị trí ở đầu 
làng để đón tiếp du khách 
- Nội dung hoạt động: 
Hình 1. Quy hoạch mạng lưới tuyến du lịch nhằm 
khai thác giá trị bản làng phục vụ du lịch. 
Khu phụ trợ phục vụ cho quản lý hướng dẫn, 
trưng bày các hoạt động trong làng. 
Văn hóa ẩm thực, bán hàng thủ công, đồ lưu niệm 
Trường hợp làng có Đình cần khai thác giá trị 
Đình làng làm chỗ đón tiếp, trưng bày giới 
thiệu cho du khách 
- Hình thức thể hiện: 
Xây dựng các công trình dựa theo đường 
đồng mức của địa hình, tránh đào phá san lấp 
gây lãng phí cho đầu tư. Tỷ lệ khối tích công 
trình hài hòa với phong cảnh tự nhiên và cảnh 
quan đô thị. 
Khai thác các đường nét của kiến trúc địa 
phương, khuyến khích lợp mái dốc lợp ngói 
hoặc dán ngói hay có thể lợp dạ. 
Khai thác cảnh quan thiên nhiên sẵn có nhằm 
khai thác du lịch 
 Hình 2. Không gian đón tiếp khách và dịch vụ 
khai thác kiến trúc nhà sàn 
Không gian văn hóa lễ hội, thể dục thể thao. 
- Vị trí: Lựa chọn vùng trọng tâm của làng, 
nơi có địa hình bằng phẳng, phù hợp với các 
hoạt động tập trung đông người. 
- Nội dung hoạt động: Là nơi tập trung các 
hoạt động thể thao và trò chơi, lễ hội,. 
- Hình thức thể hiện: 
Nên kết hợp với không gian thiên nhiên ngắm 
cảnh tạo cảm rác rộng rãi, khoáng đạt. 
Xây dựng khuôn viên sân lễ hội như trồng cây 
xung quanh sân, lát nền vỉa hè, không gian 
đường dạo. 
Trang bị hệ thống cột điện chiếu sáng mang 
dáng dấp kiến trúc dân tộc. 
Với địa hình không phẳng dùng giải pháp kè 
theo dạng vát hay giật cấp đan xen với cỏ cây 
tạo hòa nhập với cảnh quan xung quanh. 
Cần chú ý các thùng rác lưu động để đảm bảo 
môi trường xung quanh. 
 Hình 3. Mẫu nhà nghỉ có phòng nghỉ khách và 
chủ nhà chung một nhà 
Không gian làng bản 
- Về mặt chức năng: 
Là nơi du khách tham quan và tìm hiểu văn 
hóa phong tục tập quán thông qua đời sống 
sinh hoạt. 
Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
104 
Tạo thuận lợi cho du khách ăn nghỉ nếu có 
nhu cầu đảm bảo tiện nghi, tính riêng tư, 
không ảnh hưởng đến cuộc sống riêng tư của 
gia đình. 
- Mô hình quy hoạch kiến trúc nhà ở: 
Hình 4. Quy hoạch khuôn viên hài hòa xung quanh 
Quy hoạch dựa vào kiến trúc nhà dân sẵn có 
để chia thành các cụm bằng cách làm đường 
giao thông, tạo vỉa hè, đèn điện chiếu sáng, 
cây ven đường , hàng rào nhằm khai thác nổi 
bật giá trị của kiến trúc bản địa đồng thời tạo 
thuận tiện cho du khách tham quan. Các công 
trình xây mới cần tuân thủ theo địa hình tự 
nhiên để hài hòa với môi trường xung quanh 
Giải pháp mặt bằng: Không gian mặt bằng 
tầng trệt là nơi tiếp khách , nơi du khách tham 
quan, nơi trưng bày vật lưu niệm. Tầng 2 một 
phần bố trí không gian ăn ở gia đình, bố trí 
thêm một cầu thang cho du khách lên phòng 
nghỉ để đảm bảo riêng tư, trường hợp có hành 
lang không cần bố trí cầu thang riêng mà 
khách có thể đi qua hành lang đến không gian 
phòng nghỉ. Không gian ăn uống có thể sử 
dụng chung với du khách tùy theo kiến trúc 
cụ thể đảm bảo vừa vệ sinh, vừa thoáng mát. 
Nhà vệ sinh có thể bố trí vệ sinh riêng hay 
chung tùy vào điều kiện cụ thể đảm bảo vệ 
sinh môi trường. Thông thường nhà vệ sinh 
bố trí phía sau 2 tầng kết hợp với hành lang 
của nhà. 
Không gian thư giãn ngắm cảnh 
- Vị trí : Thường ở cuối làng nơi có phong 
cảnh đẹp núi đồi, cánh đồng, suối nước. 
- Chức năng: Tạo không gian đường dạo tận 
dụng không gian thiên nhiên phục vụ nghỉ 
ngơi thư giãn của du khách 
Hình 5. Mẫu nhà nghỉ có phòng nghỉ khách và 
chủ nhà tách làm 2 nhà 
- Giải pháp quy hoạch kiến trúc: Không gian 
đường dạo khai thác cảnh quan đường dọc 
theo ven suối bằng hệ thống kè, lan can kết 
hợp với bến nước, chỗ nghỉ chân ngắm cảnh 
nhằm tạo cho du khách thêm thú vị. Bảo tồn 
hệ thống cây tự nhiên đặc biệt là những cây 
lâu năm để đảm bảo vẻ nguyên sơ cho không 
gian bản làng hài hòa với cảnh quan di tích 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
Trên đây là một số giải pháp về mô hình quy 
hoạch tuyến du lịch, mô hình bản làng kết 
hợp với du lịch, mô hình kiến trúc nhà ở trong 
khu du lịch khu văn hóa lịch sử ATK Định 
Hóa nhằm khai thác giá trị văn hóa dân tộc 
của vùng phục vụ cho du lịch góp phần làm 
tăng sự hấp dẫn của khu du lịch văn hóa lịch 
sử ATK Định Hóa với du khách. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Kts Nguyễn Thế Khải, Khai thác không gian 
kiến trúc cảnh quan tại các khu di tích, Tạp chí 
Kiến trúc Việt Nam 
2. Nguyễn Thế Bá (2004), Quy hoạch xây dựng và 
phát triển đô thị, Nxb xây dựng, Hà Nội. 
3. Đồng Khắc Thọ, Về thủ đô gió ngàn ATK in 
dấu lịch sử, Nxb Hội Nhà Văn, Thái Nguyên.
Nguyễn Xuân Thành Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 128(14): 101 - 105 
105 
SUMMARY 
A LANDSCAPES PLANNING MODEL OF LOCAL ARCHITECTURE 
COMBINE WITH TOURIST SERVICES FOR THE ATK DINH HOA 
Nguyen Xuan Thanh* 
College of Technology - TNU 
ATK Dinh Hoa is not only home of many historical sites but also a place rich in cultural, ethnic 
traditions and beautiful landscapes. However, during the tour operators have not linked the 
exploitation and conservation of monuments to exploit ethnic cultural identity of the region. 
Therefore, this paper introduced a landscape planning model based on the combination of the local 
architecture and services for tourism development. For development the values of local 
architecture we proposed to plan ruins in clusters and a closed circle road to connect clusters ruins 
and local villages. In addition, we encourage the development of tourist services in the living space 
of indigenous. 
Keywords: planning, architecture, landscape architecture, architectural space, conservation 
Ngày nhận bài:07/10/2014; Ngày phản biện:21/10/2014; Ngày duyệt đăng: 25/11/2014 
Phản biện khoa học: TS. Dương Thế Hùng – Trường Đại học Kỹ thuật Công nghiệp - ĐHTN 
* Tel: 0988 811535, Email: thanhnx_kts@yahoo.com