Dự án Sinh kế bền vững cho các khu bảo tồn biển Việt Nam
Chính Phủ Việt Nam đang xúc tiến một kế hoạch quan trọng nhằm thiết lập mạng lưới các Khu
bảo tồn biển (KBTB) nhằm bảo tồn đa dạng sinh học biển và đảm bảo tốt hơn việc sử dụng bền
vững tài nguyên biển trong tương lai. Phải nói rằng, để đạt được thành công tối ưu cho một
KBTB, chính quyền cần phải phối hợp với cộng đồng tại các KBTB nhằm đưa ra phương pháp
bảo tồn giúp giảm thiểu sự phụ thuộc của cộng đồng vào nguồn tài nguyên thiên nhiên đang ngày
càng cạn kiệt đồng thời vẫn có thể phát triển sinh kế một cách bền vững.
Vào tháng 1/2007, WWF Việt Nam tiến hành phối hợp với cán bộ Hợp phần Sinh kế bền vững
cho các Khu bảo tồn biển (LMPA) thuộc Bộ Thủy Sản (trước kia), nay là Bộ Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn, nhằm xây dựng một Kế hoạch Sinh kế Bền vững mà: 1) mang tính hệ thống,
đưa ra một hệ thống hướng dẫn sinh kế chung cho các KBTB trong mạng lưới ; và 2) có khả
năng thích nghi, thiết thực, và có thể áp dụng tại các KBTB – tất cả những gì thể hiện đặc điểm
tự nhiên, kinh tế xã hội, và quản lý của từng địa phương.
Thông qua việc tổng hợp các “bài học kinh nghiệm” quốc tế và tại Việt Nam về nhiều loại hình
dự án liên kết bảo tồn với phát triển sinh kế, và đánh giá cụ thể tại các địa điểm KBTB Việt Nam,
nhóm tác giả đã đưa ra các nhận xét về kết quả thu thập được, kết luận và khuyến nghị.
Quan trọng nhất, nhóm nghiên cứu nhận thấy sinh kế và các kế hoạch KBTB cần phải nắm bắt rõ
hơn sự năng động và biến đổi của môi trường kinh tế xã hội tại các nước đang phát triển, nơi mà
người nghèo thường thiếu kỹ năng, kiến thức, hiểu biết về kinh doanh, thời gian, sự tự tin, mạng
lưới mua bán v.v để có thể tận dụng các cơ hội tăng trưởng kinh tế và đầu tư kinh doanh. Chỉ
khi nào nhận thức được rõ nét tính chất biến đổi này cũng những hạn chế và khó khăn nó gây ra,
lúc đấy “sinh kế thay thế” mới thực sự tạo ra sự khích lệ để người dân ngừng các hoạt động sinh
kế không bền vững của mình và chuyển sang các hoạt động khác bền vững hơn.
Trên cơ sở này, các chiến lược sinh kế cho Hợp phần LMPA cần tập trung nhiều hơn vào kiến tạo
một môi trường kinh tế thuận lợi cho cộng đồng, chứ không nên chỉ tập trung vào các dự án
tạo thu nhập nhỏ lẻ mang tính cá nhân. Một môi trường thuận lợi là cách tiếp cận bao quát hơn,
hướng tới cải thiện các nguồn lực sinh kế chung cho hộ gia đình và toàn thể cộng đồng, giảm sự
bấp bênh và tăng điều kiện sống cho họ với nhiều lựa chọn sinh kế mới. Hình thức hỗ trợ sinh
kế này cần phải được ưu tiên hơn các dự án kinh doanh cá nhân nhỏ lẻ, bởi vì nó ít rủi ro
hơn và đặt trọng tâm giúp đỡ cộng đồng tự cải thiện các sinh kế của chính họ. Cách tiếp
cận này cũng cho phép kết hợp với các chương trình giảm nghèo và các hoạt động sinh kế quan
trọng khác tại Việt Nam, nó hướng tới tăng khả năng tiếp cận của người dân và cộng đồng đến
các chương trình này chứ không chỉ dựa vào và phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách Hợp phần
LMPA.
Tóm tắt nội dung tài liệu: Dự án Sinh kế bền vững cho các khu bảo tồn biển Việt Nam
Tháng 7/2007 SINH KẾ BỀN VỮNG CHO CÁC KHU BẢO TỒN BIỂN VIỆT NAM Angus McEwin Nguyễn Tố Uyên Thẩm Ngọc Diệp Hà Minh Trí Keith Symington Mục lục Tóm tắt������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������2 Chương 1: Giới thiệu������������������������������������������������������������������������������������������������������������������5 1.1. Hợp phần Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB���������������������������������������������5 1.2. Sinh kế và các KBTB ���������������������������������������������������������������������������������������������������������5 1.3. Mục tiêu��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������6 1.4. Phương pháp nghiên cứu ������������������������������������������������������������������������������������������������7 Chương 2: Những bài học kinh nghiệm quốc tế về hỗ trợ sinh kế khu vực ven biển���������9 2.1. Lý thuyết và các khái niệm về hỗ trợ sinh kế ��������������������������������������������������������������������9 2.2. Sinh kế bền vững vùng ven biển ������������������������������������������������������������������������������������12 2.3. Khái quát bài học kinh nghiệm quốc tế ���������������������������������������������������������������������������13 2.4. Các loại hình hỗ trợ sinh kế ����������������������������������������������������������������������������������������������13 2.5. Các loại hình hoạt động được chú trọng ���������������������������������������������������������������������������15 2.6. Hỗ trợ cấp cộng đồng và cấp hộ gia đình �����������������������������������������������������������������������16 2.7. Các hoạt động tạo thu nhập thay thế ��������������������������������������������������������������������������������16 2.8. Quá trình hỗ trợ sinh kế bền vững vùng ven biển �������������������������������������������������������������18 2.9. Quản lý chương trình và dự án �����������������������������������������������������������������������������������������21 2.10. Tóm tắt các bài học chính��������������������������������������������������������������������������������������������������24 Chương 3: Hỗ trợ sinh kế tìm kiếmnguồn thu nhập thay thế - Bài học từ Việt Nam����������29 3.1. Tổng quan về sinh kế tại vùng đảo và ven biển �������������������������������������������������������������27 3.2 Nhóm kinh tế xã hội �����������������������������������������������������������������������������������������������������������28 3.3 Những vấn đề cần lưu ý về đảo nhỏ ��������������������������������������������������������������������������������29 3.4. Nhóm mục tiêu ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������30 3.5. Các loại hình hỗ trợ sinh kế - Tạo môi trường thuận lợi ������������������������������������������������32 3.6. Cải thiện sinh kế hiện tại ��������������������������������������������������������������������������������������������������36 3.7 Giới thiệu các sinh kế mới ����������������������������������������������������������������������������������������������37 3.8. Quá trình xây dựng và phê chuẩn SKTT �����������������������������������������������������������������������������3 3.9. Tiếp cận bảo tồn biển dựa vào cộng đồng �����������������������������������������������������������������������45 3.10 Bài học kinh nghiệm về hoạt động nâng cao nhận thức ������������������������������������������������49 3.11 Tóm tắt điểm chính và bài học kinh nghiệm �����������������������������������������������������������������������51 3.12 Khuyến nghị trong hỗ trợ sinh kế ������������������������������������������������������������������������������������52 Chuơng 4: Đề xuất phương án quản lý quỹ giảm nghèo trong hợp phần LMPA���������������61 4.1. Mục tiêu hỗ trợ sinh kế trong hợp phần LMPA ������������������������������������������������������������������59 4.2. Quỹ Xóa đói giảm nghèo LMPA �����������������������������������������������������������������������������������������59 4.3. Loại hình hoạt động được Quỹ PRF cấp vốn ������������������������������������������������������������������60 4.4. Xác định và đề xuất hoạt động hỗ trợ sinh kế ������������������������������������������������������������������69 4.5. Nộp đơn xin vay vốn từ quỹ PRF ������������������������������������������������������������������������������������71 4.6. Quản lý Quỹ Giảm nghèo PRF �����������������������������������������������������������������������������������������73 4.7. Giải ngân và sử dụng vốn ����������������������������������������������������������������������������������������������75 4.8. Vận hành Hợp phần LMPA ����������������������������������������������������������������������������������������������76 4.9. Các bước tiếp theo�����������������������������������������������������������������������������������������������������������86 Chương: Đánh giá và chiến lược tín dụng ��������������������������������������������������������������������������90 5.1. Những kinh nghiệm chung và bài học tại Việt Nam ���������������������������������������������������������88 5.2. Tiếp cận tín dụng và kinh nghiệm tại các điểm KBTB ����������������������������������������������������91 5.3. Khuyến nghị cơ chế tín dụng nhỏ cho Hợp phần LMPA ������������������������������������������������94 Chương 6: Giám sát và Đánh giá�����������������������������������������������������������������������������������������100 6.1. Giới thiệu �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������98 6.2. Giám sát và đánh giá Qũy giảm nghèo PRF ������������������������������������������������������������������99 6.3. Giám sát và đánh giá ở cấp độ cộng đồng �����������������������������������������������������������������������99 6.4. Sử dụng các kết quả của công tác Giám sát & Đánh giá ����������������������������������������������100 Phụ lục 1: Báo cáo thực địa ������������������������������������������������������������������������������������������������107 1. Thực địa tại KBTB Vịnh Nha Trang ������������������������������������������������������������������������������107 2�Thực địa tại KBTB Cù Lao Chàm ����������������������������������������������������������������������������������113 3.KBTB đang thành lập Côn Đảo ���������������������������������������������������������������������������������������121 4�KBTB Phú Quốc ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������128 5�KBTB đề xuất Bạch Long Vỹ ��������������������������������������������������������������������������������������������137 Tài liệu tham khảo������������������������������������������������������������������������������������������������������������������149 Viết tắt SKTT Sinh kế thay thế (Additional/Alternative Income Generation – AIG) CLC Cù Lao Chàm VNT Vịnh Nha Trang Danida Danish International Development Aid / Quỹ hỗ trợ phát triển Đan Mạch LMPA Hợp phần Sinh kế trong và xung quanh các Khu bảo tồn biển KBTB Khu bảo tồn biển NGO Tổ chức Phi chính phủ WWF Quỹ quốc tế về bảo vệ thiên nhiên CDF Quỹ phát triển cộng đồng PIN Bản trích lục thông tin dự án Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Lời cảm ơn Nhóm nghiên cứu chân thành gửi lời cảm ơn tới nhóm cán bộ Hợp phần LMPA, Ban quản lý và cán bộ tại các Khu bảo tồn biển Vịnh Nha Trang, Cù Lao Chàm, Phú Quốc, và Dự án Côn Đảo đã tận tình giúp đỡ và hỗ trợ nhóm trong thời gian công tác. Chúng tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại WWF cũng như các đồng nghiệp làm việc tại các tổ chức Phi chính phủ khác tại Việt Nam (CARE, Oxfam) đã cung cấp những thông tin quý báu cho nghiên cứu này. Tuy còn nhiều hạn chế và khó khăn trong quá trình làm việc, nhóm nghiên cứu đã cố gắng tổng hợp từ các tài liệu hiện có và nghiên cứu thực địa những bài học và kinh nghiệm trong công tác hỗ trợ sinh kế và hoạt động sinh kế thay thế tại Việt Nam. Trên cơ sở đó đưa ra các khuyến nghị và hướng dẫn cho những hoạt động tiếp theo trong khuôn khổ Hợp phần “Sinh kế bền vững cho cộng đồng sống trong và xung quanh các Khu bảo tồn biển”, cụ thể là việc quản lý Quỹ Giảm nghèo. Nhóm nghiên cứu mong nhận được ý kiến góp ý quý báu cho báo cáo này để có thể thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ trong tương lai. 2Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Tóm tắt Chính Phủ Việt Nam đang xúc tiến một kế hoạch quan trọng nhằm thiết lập mạng lưới các Khu bảo tồn biển (KBTB) nhằm bảo tồn đa dạng sinh học biển và đảm bảo tốt hơn việc sử dụng bền vững tài nguyên biển trong tương lai. Phải nói rằng, để đạt được thành công tối ưu cho một KBTB, chính quyền cần phải phối hợp với cộng đồng tại các KBTB nhằm đưa ra phương pháp bảo tồn giúp giảm thiểu sự phụ thuộc của cộng đồng vào nguồn tài nguyên thiên nhiên đang ngày càng cạn kiệt đồng thời vẫn có thể phát triển sinh kế một cách bền vững. Vào tháng 1/2007, WWF Việt Nam tiến hành phối hợp với cán bộ Hợp phần Sinh kế bền vững cho các Khu bảo tồn biển (LMPA) thuộc Bộ Thủy Sản (trước kia), nay là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, nhằm xây dựng một Kế hoạch Sinh kế Bền vững mà: 1) mang tính hệ thống, đưa ra một hệ thống hướng dẫn sinh kế chung cho các KBTB trong mạng lưới ; và 2) có khả năng thích nghi, thiết thực, và có thể áp dụng tại các KBTB – tất cả những gì thể hiện đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội, và quản lý của từng địa phương. Thông qua việc tổng hợp các “bài học kinh nghiệm” quốc tế và tại Việt Nam về nhiều loại hình dự án liên kết bảo tồn với phát triển sinh kế, và đánh giá cụ thể tại các địa điểm KBTB Việt Nam, nhóm tác giả đã đưa ra các nhận xét về kết quả thu thập được, kết luận và khuyến nghị. Quan trọng nhất, nhóm nghiên cứu nhận thấy sinh kế và các kế hoạch KBTB cần phải nắm bắt rõ hơn sự năng động và biến đổi của môi trường kinh tế xã hội tại các nước đang phát triển, nơi mà người nghèo thường thiếu kỹ năng, kiến thức, hiểu biết về kinh doanh, thời gian, sự tự tin, mạng lưới mua bán v.v để có thể tận dụng các cơ hội tăng trưởng kinh tế và đầu tư kinh doanh. Chỉ khi nào nhận thức được rõ nét tính chất biến đổi này cũng những hạn chế và khó khăn nó gây ra, lúc đấy “sinh kế thay thế” mới thực sự tạo ra sự khích lệ để người dân ngừng các hoạt động sinh kế không bền vững của mình và chuyển sang các hoạt động khác bền vững hơn. Trên cơ sở này, các chiến lược sinh kế cho Hợp phần LMPA cần tập trung nhiều hơn vào kiến tạo một môi trường kinh tế thuận lợi cho cộng đồng, chứ không nên chỉ tập trung vào các dự án tạo thu nhập nhỏ lẻ mang tính cá nhân. Một môi trường thuận lợi là cách tiếp cận bao quát hơn, hướng tới cải thiện các nguồn lực sinh kế chung cho hộ gia đình và toàn thể cộng đồng, giảm sự bấp bênh và tăng điều kiện sống cho họ với nhiều lựa chọn sinh kế mới. Hình thức hỗ trợ sinh kế này cần phải được ưu tiên hơn các dự án kinh doanh cá nhân nhỏ lẻ, bởi vì nó ít rủi ro hơn và đặt trọng tâm giúp đỡ cộng đồng tự cải thiện các sinh kế của chính họ. Cách tiếp cận này cũng cho phép kết hợp với các chương trình giảm nghèo và các hoạt động sinh kế quan trọng khác tại Việt Nam, nó hướng tới tăng khả năng tiếp cận của người dân và cộng đồng đến các chương trình này chứ không chỉ dựa vào và phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách Hợp phần LMPA. Việc xây dựng các dự án Tạo nguồn thu nhập thay thế (AIG) cho cá nhân cần phải quả thật có thể giúp hình thành chiến lược sinh kế thành công tại mỗi điểm KBTB. Nó cho phép thử nghiệm, kiểm tra và cải tiến đối với mỗi dự án tạo thu nhập hướng đến những thành phần cụ thể trong cộng đồng (VD: hộ ngư dân) đang có đời sống hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn tài nguyên đang bị cạn kệt (thiếu bền vững), và/hoặc gây tác động xấu đến đa dạng sinh học. Tuy nhiên, hầu hết Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB các dự án SKTT tại các KBTB Việt Nam đều chưa thành công. Hàng loạt các yếu tố – bao gồm tính không khả thi của dự án, cơ chế và hệ thống tín dụng không phù hợp, thiếu quản lý hành chính và tài chính vững chắc, thiếu đánh giá chặt chẽ đối với các đề xuất, không giám sát tính hiệu quả của dự án, nhận thức của cộng đồng còn kém, tổ chức và hỗ trợ chưa hiểu quả, cùng hàng loạt các vấn đề khác – đã tạo ra các rào cản và trở ngại cho sự thành công và bền vững của các dự án ngoài giới hạn của LMPA. Do đó chỉ nên thực hiện các SKTT mới sau khi đã đánh giá một cách thấu đáo và triệt để. Hỗ trợ sinh kế trong giai đoạn LMPA sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn nếu tiếp cận theo hướng nhất quán và có hệ thống nhằm đánh giá, lựa chọn và triển khai các dự án, cũng như giám sát tiến độ. Để đạt được đieùe này, nhóm tác giả đề xuất phương án quản lý Quỹ Giảm nghèo (PRF) cho hợp phần LMPA. Quỹ này cho phép tài trợ theo nhu cầu khi các điểm KBTB đề xuất dự án lên văn phòng hợp phần. Các hoạt động tiềm năng sẽ được đánh giá về tính phù hợp và khả thi theo bộ 8 tiêu chí đã đưa ra (xem Chương 4). Việc đánh giá được thực hiện theo 2 giai đoạn: đánh giá bước đầu bản Trích lục thông tin dự án (PIN), và đánh giá chi tiết Đề cương Dự án (PP). Về mặt hoạt động, quá trình SKTT cần phải được hướng dẫn bởi cộng đồng và cộng đồng phải đóng vai trò chủ đạo trong tất cả các bước. Về mặt này, cần thành lập một Tổ chức cộng đồng (CBO) tại mỗi địa phương là đại diện của các nhóm đối tượng mục tiêu. Những tổ chức cộng đồng này cần phải được tập huấn và nâng cao năng lực nhằm thúc đẩy, điều phối, quản lý dự án và chuẩn bị các bản đề xuất. Cần xây dựng Cẩm nang hoạt động để hướng dẫn Tổ chức cộng đồng và các đối tác của họ khi tham gia quá trình PRF. Cần chú trọng để đảm bảo rằng Tổ chức cộng đồng thực sự là đại diện của cộng đồng và đại diện cho quan tâm của các nhóm kinh tế xã hội khác nhau, đặc biệt là nhóm đối tượng mục tiêu. Cần lưu ý để nguồn tài trợ từ Quỹ PRF không bị sử dụng vào các hoạt động khác như chi tiêu cho các dự án, kế hoạch sẵn có của nhà nước. Cung cấp tín dụng cần được hợp phần LMPA coi là một hoạt động hỗ trợ sinh kế chủ chốt. Nghiên cứu này cho thấy Hội Phụ nữ nên được trao vai trò làm cơ quan đối tác với LMPA để quản lý các hoạt động cung cấp tín dụng cho các địa điểm KBTB trong hợp phần LMPA. Với mạng lưới cơ sở rộng khắp, Hội phụ nữ có vai trò chủ động tại cộng đồng, có trách nhiệm và quản lý hiệu quả đảm bảo nhóm đối tượng mục tiêu có thể tiếp cận và sử dụng nguồn tín dụng. Ngân hàng và các đơn vị tín dụng nhỏ khác hoạt động tại cấp cao hơn (huyện, tỉnh) thường không hiểu rõ tính chất của cộng đồng, cũng như không có cơ chế giúp phân biệt các đối tượng hưởng lợi mục tiêu, không trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào quản lý KBTB giống như Hội phụ nữ. Nói chung, từ những kinh nghiệm rút ra tại các KBTB, cơ chế tín dụng cần chú trọng tốt hơn đến đối tượng hưởng lợi mục tiêu (tức là nhóm có đời ... ếp theo Các khoản chi phí Thành tiền Thời gian - Duy tu, bảo dưỡng trang thiết bị - Xăng dầu - Lao động - Thay thế trang thiết bị - Khấu hao (thời hạn sử dụng cơ sở hạ tầng) - Vận chuyển - Chi phí khác - Tổng cộng Các nguồn kinh phí bền vững - Những nguồn được yêu cầu, bảo đảm, cam kết hoặc tìm kiếm - Ngân sách nhà nước - Các khoản phí, thuế - Các khỏan đóng góp của cộng đồng - Các nhà tài trợ - Nguồn khác Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Phụ lục 3: Mẫu đề cương chi tiết dự án (PP) Ngày: (Những) người liên lạc chính: Số hiệu dự án: do LMPA cấp 1 Địa điểm Khu BTB 2 Dự án nhóm A, B hoặc C 3 Mô tả dự án Thị trường mục tiêu Đối với các dự án nhóm C, hoặc có thể nhóm B Cơ sở luận chứng dự án Sự cần thiết của dự án – vấn đề cần giải quyết, kết quả dự kiến sẽ đạt được Mục tiêu dự án Mục tiêu trước mắt Mục tiêu lâu dài (xem mục ‘kết quả lâu dài’ dưới đây) Nhóm mục tiêu Một hoặc nhiều nhóm kinh tế - xã hội mà dự án hướng tới Mô tả nhóm mục tiêu Nhóm có bao nhiêu hộ gia đình? Bao nhiêu hộ sẽ được hưởng lợi từ dự án? Tài sản hộ gia đình/ những yêu cầu về nguồn lực trước khi tham gia Nhu cầu về đất đai, lao động, vốn, kỹ năng.v.v để có thể tham gia Các thành viên cộng đồng điều phối dự án Khung thời gian Thời gian huy động đầu vào - các giai đoạn Thời gian cho đầu ra Nhu cầu về nguồn lực chung của cộng đồng Phục vụ việc triển khai dự án Trong quá trình thực thi dự án – lao động, đất đai, vốn, quản lý Đầu ra theo kế hoạch của dự án Những đầu ra cụ thể - thường là các hàng hóa, dịch vụ Kết quả lâu dài Những tác động đến nhóm mục tiêu nói riêng và cộng đồng nói chung Các tác động phái sinh hoặc gián tiếp khác có thể đạt được Những rủi ro có thể ảnh hưởng đến thành công Những vấn đề chính và biến số Những vấn đề và ý kiến khác Nguồn kinh phí khác cho dự án này Các dự án và hoạt động có liên quan (hiện tại) Các dự án có liên quan trước đây (tương tự như bản đề cương này) Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB 7 Phân tích tính khả thi 9. Tập trung vào việc giúp đỡ các nhóm mục tiêu – vì người nghèo và tiếp cận của các nhóm mục tiêu. Điều này có nghĩa là, các nhóm mục tiêu phải có đủ nguồn lực theo yêu cầu để vừa tham gia, vừa được hưởng lợi từ các hoạt động hỗ trợ 10. Khả thi về kỹ thuật - hoạt động phải hợp pháp, đồng thời phải có sẵn các nguồn lực và điều kiện cần thiết 11. Bền vững và khả thi về kinh tế – điều này bao hàm việc chủ động đầu vào và có điều kiện tiếp cận tới các thị trường 12. Bền vững về môi trường - tạo ra những tác động tích cực không gây hại tới môi trường, và tốt nhất là phải cải thiện điều kiện môi trường 13. Bền vững về xã hội - hoạt động này không tạo ra những tác động tiêu cực đối với một số nhóm dân cư trong cộng đồng 14. Được sự ủng hộ của cộng đồng địa phương – có sự tham gia của cộng đồng địa phương ở tất cả các giai đoạn 15. Hiệu quả – tức hiệu quả về chi phí hoạt động, gồm ngân sách và đầu vào cần thiết, so với kết quả lâu dài về cải thiện sinh kế Ngân sách chi tiết Nhân sự/ nhóm triển khai Kế hoạch thực hiện Thời gian huy động đầu vào – các giai đoạn Thời gian đầu ra Kiểm tra và đánh giá • Các chỉ tiêu • Kế hoạch thu thập số liệu Lịch trình kiểm tra & đánh giá – các giai đoạn Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Các dự án nhóm A Tính khả thi về kinh tế Những lợi ích dự kiến Mô tả lợi ích • Cải thiện điều kiện sống Giảm lao động nặng nhọc Giảm thiểu những khó khăn về sinh kế Giảm mức chi trong hộ gia đình Lợi ích trực tiếp - cải thiện dịch vụ, giảm rủi ro, tăng độ tin cậy.v.v Lợi ích gián tiếp – nâng cao sức khỏe, điều kiện vệ sinh • Cải thiện môi trường kinh tế Làm lợi cho các ngành nghề, các chiến lược sinh kế Giảm rủi ro cá nhân hoặc rủi ro doanh nghiệp Giảm chi phí kinh doanh Giảm thiểu khó khăn trong kinh doanh Nâng cao khả năng tiếp cận đến các tài sản sinh kế Khả thi hóa các giải pháp sinh kế lựa chọn • Các lợi ích khác • Phạm vi và quy mô của các lợi ích Số lượng các hộ được hưởng lợi trực tiếp Số lượng các hộ trong nhóm mục tiêu Số lượng các hộ hưởng lợi gián tiếp - gồm những hộ nào Tính thời vụ của các lợi ích • Khả năng duy trì các lợi ích Thời hạn sử dụng cơ sở hạ tầng, hoặc thời gian kéo dài những cải thiện tích cực Những vấn đề nảy sinh và những thay đổi theo thời gian • Giá trị của các lợi ích Giá trị ước tính của các lợi ích nêu trên Chi phí Vốn Lao động, Đất đai, Tài nguyên, Trang thiết bị • Nhu cầu về nguồn lực Nhu cầu lao động – số giờ làm việc; loại lao động – yêu cầu về kỹ năng; tính toán thời lượng huy động lao động Nhu cầu về vốn đầu tư - thời hạn hoàn trả vốn Nhu cầu về trang thiết bị • Nhu cầu về nguồn lực phục vụ vận hành – đang sử dụng Tác động về môi trường Tác động về môi trường Mức sử dụng tài nguyên thiên nhiên Ô nhiễm.v.v Tác động khác – những tác động gián tiếp, các loài xâm lấn, tiếng ồn Các chiến lược giảm thiểu Tác động về xã hội Tác động về xã hội Tác động đối với cộng đồng Tác động đối với các nhóm dân cư khác của cộng đồng Tác động về xã hội đối với các hộ dân tham gia Các chiến lược giảm thiểu Hiệu quả So sánh chi phí – lợi ích Những lợi ích nói trên so với chi phí Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Các dự án nhóm B Tính khả thi về kinh tế Những lợi ích dự kiến Mô tả lợi ích • Những cải thiện hoặc tăng cường tới các ngành nghề hiện tại Tăng thu nhập Giảm chi phí kinh doanh Giảm rủi ro kinh doanh Giảm rủi ro cá nhân Tăng độ tin cậy Những cải thiện khác - những lợi ích có thể định lượng • Cải thiện môi trường kinh tế cho các ngành nghề khác Mô tả sự cải thiện • Các lợi ích khác Những tác động tới các nhóm chủ thể trên và dưới (down/ upstream) Các lợi ích gián tiếp • Phạm vi và quy mô của các lợi ích Số lượng các hộ được hưởng lợi trực tiếp Số lượng các hộ trong nhóm mục tiêu Số lượng các hộ hưởng lợi gián tiếp - gồm những hộ nào Quy mô nhân rộng ảnh hưởng (tính bằng số các hộ hưởng lợi khác) • Khả năng duy trì các lợi ích Thời hạn sử dụng cơ sở hạ tầng, hoặc thời gian kéo dài những cải thiện tích cực Những vấn đề nảy sinh và những thay đổi theo thời gian Tính thời vụ của các lợi ích Chi phí Vốn Lao động, Đất đai, Tài nguyên, Trang thiết bị • Nhu cầu về nguồn lực Nhu cầu lao động, về số giờ làm việc; loại lao động – yêu cầu về kỹ năng; tính toán thời lượng huy động lao động Nhu cầu về vốn đầu tư - thời hạn hoàn vốn Nhu cầu về trang thiết bị • Nhu cầu về nguồn lực phục vụ vận hành – đang sử dụng Tác động về môi trường Tác động về môi trường Mức sử dụng tài nguyên thiên nhiên Ô nhiễm.v.v Tác động khác – những tác động gián tiếp, các loài xâm lấn, tiếng ồn Các chiến lược giảm thiểu Tác động về xã hội Tác động về xã hội Tác động đối với cộng đồng Tác động đối với các nhóm dân cư khác của cộng đồng Tác động về xã hội đối với các hộ dân tham gia Các chiến lược giảm thiểu Hiệu quả So sánh chi phí - lợi ích Những lợi ích nói trên so với chi phí • 0 Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Các dự án nhóm C Tính khả thi về kỹ thuật • Các ngành nghề mới - những cơ hội tạo nguồn thu nhập và lương thực thực phẩm Mô tả sự cải thiện Tăng thu nhập Giảm chi phí kinh doanh Giảm rủi ro kinh doanh Giảm rủi ro cá nhân Tăng độ tin cậy Những cải thiện khác - những lợi ích có thể định lượng • Thời gian Yêu cầu về thời hạn hoàn vốn • Nhu cầu về nguồn lực Lượng lao động, đất đai, vốn.v.v Những cạnh tranh trong việc sử dụng những nguồn lực đó Khả năng tiếp cận các nguồn lực của các hộ gia đình nhóm mục tiêu • Nhu cầu đầu vào Nguyên vật liệu – VD. Xăng dầu, thức ăn chăn nuôi, gỗ, giống vật nuôi, trang thiết bị Thông tin – VD. hỗ trợ kỹ thuật, thông tin, liên lạc với đất liền Trang thiết bị – VD. máy tính, lưới đánh cá, tàu thuyền Nhu cầu về phương tiện đi lại – ở đâu, lúc nào • Những kỹ năng, năng lực Những kỹ năng và kiến thức phục vụ việc thiết lập Những kỹ năng và kiến thức phục vụ việc vận hành Tính khả thi về kinh tế Phân tích thị trường Description of markets • Thị trường đầu ra Thị trường cho đầu ra/ sản phẩm/ dịch vụ Cán cân cung cầu – tổng cầu, lượng cầu theo thời giá Giá cả – cung và cầu Các vấn đề thị trường – xu hướng, độ tin cậy của việc tiếp cận. v.v Độ tin cậy của việc tiếp cận thị trường Thị trường dự phòng • Thị trường đầu vào Hiện trạng tiếp cận nguồn lực - đất đai, vốn, lao động Hiện trạng tiếp cận thị trường nguyên liệu đầu vào – VD. Xăng dầu, thức ăn chăn nuôi, gỗ, giống vật nuôi, trang thiết bị Tình hình cung cầu đầu vào – lượng cung sẵn có ở thị trường địa phương Thị trường đầu vào – các vấn đề, xu hướng Độ tin cậy của việc tiếp cận thị trường Chi phí đầu vào Phân tích tài chính • Dự kiến lượng hàng hóa, dịch vụ bán ra Những biến động theo mùa vụ Xu hướng Vấn đề chất lượng • Giá hàng hóa, dịch vụ trên thị trường Những biến động theo mùa vụ Xu hướng Vấn đề chất lượng Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB • Chi phí vận chuyển và sơ chế Chi phí vận chuyển hàng hóa đến thị trường tiêu thụ • Chi phí đầu vào Những biến động theo mùa vụ Xu hướng • Các chi phí khác • Lợi nhuận dự kiến Lợi nhuận tính trên nguồn lực đầu vào – trên 1 đơn vị diện tích đất đai (ha), trên 1 giờ lao động.v.v Lợi nhuận bình quân hộ gia đình, hàng năm hoặc theo mùa Tổng lợi nhuận của cộng đồng (lợi nhuận bình quân hộ x số hộ) Mức tăng lãi ròng – so với lợi nhuận từ việc sử dụng các nguồn lực hiện có Lợi ích dự kiến Mô tả lợi ích • Tổng lợi nhuận dự kiến Dựa vào phân tích tài chính như đã nêu trên • Các lợi ích khác Những tác động tới các nhóm chủ thể trên và dưới (down/ upstream) Các lợi ích gián tiếp • Phạm vi và quy mô của các lợi ích Số lượng các hộ được hưởng lợi trực tiếp Số lượng các hộ trong nhóm mục tiêu Số lượng các hộ hưởng lợi gián tiếp - gồm những hộ nào Quy mô nhân rộng ảnh hưởng (tính bằng số các hộ hưởng lợi khác) • Khả năng duy trì các lợi ích Thời hạn sử dụng cơ sở hạ tầng, hoặc thời gian kéo dài những cải thiện tích cực Những vấn đề nảy sinh và những thay đổi theo thời gian Tính thời vụ của các lợi ích Chi phí dự kiến • Ngân sách thiết lập • Ngân sách vận hành • Chi phí khác • Sử dụng các nguồn lực Tác động về môi trường Tác động về môi trường Mức sử dụng tài nguyên thiên nhiên Ô nhiễm.v.v Tác động khác – những tác động gián tiếp, các loài xâm lấn, tiếng ồn Các chiến lược giảm thiểu Tác động về xã hội Tác động về xã hội Tác động đối với cộng đồng Tác động đối với các nhóm dân cư khác của cộng đồng Tác động về xã hội đối với các hộ dân tham gia Các chiến lược giảm thiểu Hiệu quả So sánh chi phí - lợi ích Những lợi ích nói trên so với chi phí 2 Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB Tài liệu tham khảo 1. Báo Thanh Niên số ra ngày 6/3/2007, Việt Nam thành lập quỹ phát triển nguồn lợi thủy sản. De Silva, 2002. Các cộng đồng tiên phong: Sổ tay hướng dẫn cung cấp tài chính trực tiếp cho các tiểu dự án cộng đồng. Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế/ Ngân hàng Thế giới 2. Chu Mạnh Trinh, Báo cáo kết thúc dự án KBTB CLC, 2006 3. Chu Mạnh Trinh, Đánh giá chương trình đào tạo nghề và khả năng triển khai đối với từng nghề, 2006 4. Chương trình Sinh kế Thủy sản Bền vững (SFLP), Tây Phi / zindex.html, truy cập tháng 5/2007 5. Công viên Quốc gia Komodo, Indonesia. 6. DCE-LMPA 2005. Văn kiện Hợp phần LMPA, tháng 4/2005. Việt Nam – Đan Mạch: Hợp tác Phát triển Môi trường (DCE) 2005 – 2010, Sinh kế bền vững trong và xung quanh các khu bảo tồn biển 7. DCE-LMPA 2006. Tư vấn Quốc tế về LMPA, 30/ đến 2/2/2006, Chương trình DCE - Hợp phần LMPA: Sinh kế bền vững trong và xung quanh các khu bảo tồn biển, Bộ Thủy sản, Hà Nội 8. De Silva, 2002. Các cộng đồng tiên phong: Sổ tay hướng dẫn cung cấp tài chính trực tiếp cho các tiểu dự án cộng đồng. Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Quốc tế/ Ngân hàng Thế giới 9. DFID. Tài liệu Hướng dẫn về Sinh kế Bền vững. Bộ Phát triển Quốc tế Vương quốc Anh (DFID). 10. Dự án KBTB Hòn Mun, Báo cáo nuôi trồng thủy sản Số 1-7 11. ESA Consultores International, 2004. Quỹ Xóa đói Giảm nghèo, Saint Lucia: 2003 Khảo sát Đánh giá Tác động, Báo cáo Cuối cùng, tháng 6/2004 12. Hồ Văn Trung Thu, Đánh giá tác động kinh tế xã hội của dự án KBTB Hòn Mun tới cộng đồng địa phương, 2005 13. IMM, 2003b. Sinh kế bền vững vùng ven biển: Chính sách và Đói nghèo vùng ven biển ở bờ Tây vịnh Bengal. Dự án Sinh kế bền vững vùng ven biển, Nam Á, Báo cáo chính. 14. Jensen, Thiết lập cơ chế phát triển cộng đồng tại CLC, 2006 15. Khu Bảo tồn biển Vịnh Nha Trang, 2003. Báo cáo Phát triển Cộng đồng Số 3: Tái cơ cấu các ủy ban khóm ấp ở Khu bảo tồn biển Hòn Mun - Sơ kết và những khuyến nghị ban đầu Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB 16. Lutrell, Cơ hội sinh kế bền vững và quản lý nguồn lợi tại các xã ven biển đang gặp ‘khó khăn đặc biệt’, 2004 17. McEwin, Phân tích sinh kế, Dự án KBTB Cù Lao Chàm, 2006 18. Ngân hàng Thế giới, 2002. Dự án phát triển vùng Kecamatan, Indonesia. Có thể nhân rộng được không? Những vấn đề cần quan tâm khi thiết kế chương trình phát triển dựa vào cộng đồng. Judith Edstrom. Tài liệu Phát triển Xã hội: Số. 39, tháng 3/2002 19. Nguyễn Tố Uyên, Báo cáo phát triển cộng đồng, Dự án KBTB CLC, 2006 20. Nhóm chuyên gia Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Lao động Quốc tế, 2005. Phương pháp tiếp cận hỗ trợ sinh kế dựa vào nhu cầu trong các xã hội ở thời kỳ hậu chiến. Báo cáo nghiên cứu chung giữa ILO và Ngân hàng Thế giới. Piet Goovaerts, Martin Gasser, Aliza Belman Inbal. Tài liệu Phát triển Xã hội: Ngăn ngừa xung đột, và phát triển tái thiết dựa vào cộng đồng, Số 29 /tháng 10-2005 21. Nhóm IDL và IUCN, 2004. Sinh kế Thay thế Bền vững cho Cộng đồng Ven biển – Tổng kết kinh nghiệm và hướng dẫn phương pháp thực thi tối ưu. Claire Ireland 22. Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới, 2006. Cẩn trọng với những con hổ giấy: Giám sát các kết quả về sinh kế và quản trị trong WWF: báo cáo xác định phạm vi. Tháng 8/2006. Mary Hobley, Mary Ann Brocklesby, Catherine Butcher, Sheena Crawford 23. R. Pomeroy, Khôi phục sinh kế sau thảm họa Sóng thần tại các cộng đồng ven biển châu Á, 2006 24. Skov, Đánh giá sinh kế, Dự án KBTB CLC, 2006 25. Tạp chí Stream, Số 1 26. Tin tức MPA, 2003. Khi đóng cửa ngư trường: Phát triển sinh kế thay thế cho các cộng đồng ngư dân. Tập 5, Số 2, tháng 8/2005. MPA44.pdf. 27. Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc (FAO) 2005. Hướng dẫn nhanh công tác phân tích thể chế và sinh kế địa phương. Alice Stewart Carloni. Cơ quan FAO đặc trách các vấn đề thể chế và tham gia ở nông thôn. 28. Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc (FAO) 2005. Hướng dẫn nhanh công tác phân tích thể chế và sinh kế địa phương. Alice Stewart Carloni. Cơ quan FAO đặc trách các vấn đề thể chế và tham gia ở nông thôn. 29. Trang web Dự án SCL của IMM, www.ex.ac.uk/imm/scl. Truy cập tháng 5/2007 30. Trang web về sinh kế của FAO: www.fao.org/sd/. Truy cập tháng 5/2007 31. Trang web về SLA của UNDP: www.undp.org/sl/. Accessed May 2007 32. Trang web về Tiếp cận Sinh kế Bền vững của DFID: www.livelihoods.org. Truy cập tháng 5/2007
File đính kèm:
- du_an_sinh_ke_ben_vung_cho_cac_khu_bao_ton_bien_viet_nam.pdf