Nghiên cứu về gia đình và các lý thuyết tiếp cận

76
CHUYÊN MỤC
KHOA HỌC XÃ HỘI THẾ GIỚI
NGHIÊN CỨU VỀ GIA ĐÌNH
VÀ CÁC LÝ THUYẾT TIẾP CẬN
NGUYỄN THỊ NHUNG
Có nhiều cách khác nhau để hiểu về gia đình, và mỗi lý thuyết có một cách tiếp cận
riêng biệt. Bài viết nhìn lại các lý thuyết tiếp cận đã từng được sử dụng nhiều trong
lĩnh vực nghiên cứu này, như thuyết cấu trúc chức năng, thuyết xung đột, thuyết trao
đổi, thuyết chu trình, thuyết nữ quyền Có thể thấy các lý thuyết tiếp cận thay đổi
theo thời gian và sự thay đổi của các lý thuyết đi cùng với sự thay đổi của gia đình và
xu hướng xã hội. Và việc tiếp cận nghiên cứu gia đình theo lý thuyết nào có ảnh
hưởng đến những kiến nghị và chính sách được đưa ra.
Gia đình là những người có quan hệ hôn
nhân và huyết thống, sống cùng nhau và
cùng chia sẻ những cảm xúc, những
nguồn tài chính. Tuy nhiên, hiện nay khái
niệm gia đình cũng đã thay đổi, có nhiều
gia đình có những thành viên sống ở
những quốc gia khác nhau. Nhiều người
ly dị và tái hôn và đã tạo ra một gia đình
gồm những đứa con là anh chị em hoàn
toàn, nửa anh chị em, hoặc anh chị em
ghẻ rất phức tạp. Còn có những gia đình
gồm những cặp vợ chồng đồng tính nam
và những đứa con nuôi, hoặc là sử dụng
tiện ích của kỹ thuật trong việc điều trị
khả năng sinh sản để tạo ra một gia đình.
Ngoài ra, còn có những cặp sống thử với
nhau như là vợ chồng cho đến khi có
những đứa con trong hộ gia đình. Hôn
nhân và hôn nhân khác giới đã không
còn là quan trọng đối với thiết chế gia
đình trong nhiều thập kỷ qua. Trong khi
chúng ta còn bám lấy khái niệm gia đình
lý tưởng gồm mẹ, cha và con cái sống
trong một ngôi nhà, thì thực tế về gia
đình đã trở nên rộng và bao gồm nhiều
thứ hơn. Ở những nước phát triển, kiểu
đa dạng về gia đình đã được chấp nhận.
Đồng thời với việc định nghĩa về gia đình
đã và đang thay đổi, thì khái niệm về vai
trò của cá nhân trong gia đình cũng thay
đổi. Vào thập niên 1950, những bà mẹ,
ông bố bị hạn chế trong vai trò nghiêm
Nguyễn Thị Nhung. Trung tâm Nghiên cứu Giới
và Gia đình, Viện Khoa học xã hội vùng Nam
Bộ.
NGUYỄN THỊ NHUNG – NGHIÊN CỨU VỀ GIA ĐÌNH VÀ CÁC 77
ngặt là mẹ thì chăm sóc con cái, bố là trụ
cột trong gia đình. Tuy nhiên, khi phụ nữ
bước vào thị trường lao động với số
lượng khổng lồ trong nhiều thập kỷ qua,
thì việc hiểu về vai trò của những cá
nhân trong gia đình cũng đã thay đổi. Vì
vậy, mong đợi của chúng ta về những gì
mà người mẹ làm và những gì mà người
bố làm là hoàn toàn khác.
Những lý thuyết giới thiệu dưới đây,
không lý thuyết nào là cách tiếp cận tốt
nhất để hiểu về gia đình, nhưng mỗi lý
thuyết giải thích một khía cạnh khác
nhau của đời sống gia đình. Hơn nữa,
ngay trong cùng một khung lý thuyết,
cũng không có sự nhất trí giữa các học
giả.
1. LÝ THUYẾT CẤU TRÚC CHỨC NĂNG
(STRUCTURAL FUNCTIONAL THEORIES)
Trong những năm 1950, nhiều học giả
nghiên cứu về gia đình đã bắt đầu phát
triển lý thuyết một cách có hệ thống hơn
để kết nối gia đình đến với những thể
chế xã hội khác. Talcott Parsons là một
trong những học giả chịu trách nhiệm
chính cho việc phát triển một cách có hệ
thống về lý thuyết gia đình vào những
năm 1950 và những bài viết của ông có
tầm ảnh hưởng đến hôm nay. Trong tác
phẩm Family Socialization and the
Interaction Process (1955), Parsons and
Bales đã giải thích rằng thiết chế của gia
đình đã thay đổi để phù hợp với những
nhu cầu thay đổi của xã hội. Cụ thể, sự
gia tăng của hệ thống công nghiệp qui
mô lớn đã đưa đến sự phân hóa những
chức năng xã hội trong nhiều thiết chế xã
hội, bao gồm cả gia đình. Những chức
năng khi được thực hiện bởi gia đình
như sự sản xuất và giáo dục đã được kế
tục bởi những thiết chế xã hội khác. Gia
đình đã thích nghi với những thay đổi lớn
của xã hội để trở thành gia đình nhỏ hơn
(gia đình hạt nhân) và chuyên môn hóa
hơn. Thay vì thực hiện một phạm vi rộng
của chức năng, Parsons đã lập luận rằng
gia đình hiện đại chỉ tập trung vào hai
chức năng chính: 1) giáo dục trẻ em, 2)
cung cấp sự ủng hộ và tình cảm yêu
mến đến những thành viên trong gia đình.
Parsons đã lập luận rằng gia đình hạt
nhân tách biệt là một ý tưởng phù hợp
với xã hội công nghiệp hiện đại bởi vì
những thành viên trưởng thành được
phân chia trách nhiệm cho sự tồn tại của
gia đình dọc theo đường dây giới. Vì mối
quan hệ sinh học giữa mẹ và con cái,
những người mẹ có vai trò nuôi nấng,
trong nom nhà cửa, trong khi những
người cha hoàn thành vai trò của mình là
làm việc ngoài gia đình.
Chế độ làm công ăn lương cho phép các
cặp vợ chồng có sự độc lập lớn hơn đối
với cha mẹ họ, hơn nữa các điều kiện
kinh tế và xã hội của việc làm tạo ra các
điều kiện phân chia vai trò tương đối
bình đẳng. Các mối ràng buộc giữa các
thành viên trong gia đình, được giả
thuyết là cần thiết cho sự phát triển của
xã hội công nghiệp. Gia đình được tạo
dựng như một cấu trúc các vai trò, cấu
trúc này được khách quan hoá bởi sự
khác biệt vai trò giữa bố và mẹ, sự khác
biệt phân cực theo một mục đích mới.
Đặc điểm đặc trưng của gia đình là sự
phân chia các vai trò theo giới tính biến
người đàn ông thành người cung ứng,
“với vai trò công cụ”, còn người đàn bà
với vai trò “biểu cảm” ở nhà, nuôi nấng
con cái. Làm điều đó, người vợ đảm
TAÏP CHÍ KHOA HOÏC XAÕ HOÄI soá 3 (199) 201578
nhận một nhiệm vụ cơ bản, tạo ra những
cá nhân có khả năng lao động vì sự phát
triển của xã hội công nghiệp. Nhóm gia
đình này, qui mô nhỏ, tách biệt khỏi quan
hệ thân tộc, được xây dựng trên cơ sở
kết hôn vì tình yêu, kết hợp hai đối tác
lựa chọn nhau một cách tự do (Martin
Segalen, 2010, tr. 173).
2. LÝ THUYẾT XUNG ĐỘT (CONFLICT
THEORIES)
Vào những năm 1960 và 1970, những
thách thức đến với quan điểm cấu trúc
chức năng về gia đình đã xuất hiện. Một
số nhà nghiên cứu chống lại quan điểm
cho rằng sự thịnh hành của gia đình hạt
nhân và sự phân chia lao động theo giới
trong gia đình là cần thiết trong những xã
hội hiện đại, bằng việc chỉ ra rằng quan
hệ họ hàng vẫn quan trọng và vai trò xã
hội không luôn luôn được phân chia theo
giới (Goldthorpe, 1987). Hơn nữa, các
học giả cũng phê bình chủ nghĩa cấu trúc
chức năng là đã bỏ qua tính cạnh tranh
về quyền lợi của những cá nhân trong
gia đình. Lý thuyết xung đột nổi bật trong
giai đoạn này đã nhấn mạnh đến tính
cạnh tranh về những lợi ích của các cá
nhân trong gia đình và ảnh hưởng lẫn
nhau giữa gia đình với những thiết chế
xã hội khác. Những quan điểm nghiên
cứu theo thuyết xung đột về gia đình bắt
đầu nổi lên, đặc biệt là trong nghiên cứu
về bạo hành gia đình (Gelles, 1974) và
phân chia lao động trong gia đình (Blood
and Wolfe, 1965).
Trong cách tiếp cận xung đột, thì yếu tố
quan trọng là quyền lực. Mọi người trong
gia đình đều có quyền lực ở mức độ
khác nhau. Cá nhân nào, nhóm nào có
nhiều quyền lực nhất thì thắng trong
cuộc xung đột. Quyền lực, theo B.
Strong, bắt nguồn từ bốn nguồn gốc: 1)
tính hợp pháp, chính danh; 2) tiền bạc là
cơ sở kinh tế cho quyền lực; 3) cưỡng
bức về thể xác cũng là một nguồn gốc
quan trọng của quyền lực; 4) quyền lực
của tình yêu và tính dục (Phạm Huy Bích,
2010, tr. 191-192).
Trong suốt thời gian này, những học giả
nữ quyền cũng bắt đầu phê bình khái
niệm của Parsons rằng chức năng gia
đình tin vào biểu hiện chống lại sự khác
nhau có tính công cụ của vai trò giới
trong gia đình. Theo những nhà nữ
quyền, sự khác nhau đó đã củng cố
thêm vai trò giới truyền thống và đưa đến
bất bình đẳng giữa nam và nữ.
3. LÝ THUYẾT TRAO ĐỔI (EXCHANGE
THEORY)
Lý thuyết trao đổi xem xét những mối
quan hệ xã hội như là những tập hợp
của trao đổi và lý thuyết này dựa trên
những nguyên tắc của lý thuyết kinh tế
để giải thích những hành vi quan hệ
trong gia đình như hôn nhân, ly dị, sinh
nở, công việc gia đình, và những sự
chăm sóc phụ thuộc. Lý thuyết dựa trên
nền tảng kinh tế này đã đạt được những
thành tựu nổi bật trong nghiên cứu gia
đình những năm 1960 và 1970.
Có ba giả định cơ bản của lý thuyết trao
đổi. Thứ nhất, mỗi tương tác được tiêu
biểu bởi sự trao đổi nguồn lực (resources).
Thứ hai, cá nhân là những người lý tính,
hướng đến tương lai, những người cân
nhắc lợi ích và giá cả trước khi hành
động. Thứ ba, những cá nhân chọn lựa
để giữ lại trong trao đổi của họ sự hạnh
phúc tốt nhất. Với những chấp nhận như
NGUYỄN THỊ NHUNG – NGHIÊN CỨU VỀ GIA ĐÌNH VÀ CÁC 79
vậy thì trao đổi cung cấp một động cơ
thúc đẩy trong mỗi người. Con người
tương tác bởi vì con người cần mọi thứ
như tình yêu, sự giúp đỡ, tiền bạc, sự
thoải mái, thông tin... từ người khác, và
tương tác là có động cơ thúc đẩy vì
mong muốn đạt được hạnh phúc.
Lý thuyết trao đổi thường kết hợp chặt
chẽ với những thành phần của lý thuyết
xung đột, cụ thể như quan tâm đến mối
quan hệ quyền lực bất bình đẳng trong
gia đình. Bởi vì những cá nhân bước vào
trao đổi với ít hoặc nhiều hơn quyền lực
sẽ đưa đến trao đổi có xu hướng là
không đối xứng. Kết quả là, một cá nhân
với ít quyền lực hơn cần phải trao đổi
nhiều tài nguyên hơn một cá nhân có
nhiều quyền lực hơn để duy trì một sự
trao đổi.
4. LÝ THUYẾT CHU TRÌNH SỐNG (LIFE-
COURSE THEORY)
Lý thuyết chu trình sống quan tâm đến
cách mà cuộc sống cá nhân bị ảnh
hưởng bởi thay đổi lịch sử, cũng như
cách mà họ bị gắn vào trong những thiết
chế xã hội (như gia đình, công việc, và
học vấn). Tác phẩm chính đầu tiên, tiêu
biểu cho cách tiếp cận chu trình sống là
Children of the Great Depression của
Glen Elder (1974). Bằng cách lần theo
cuộc sống của một thế hệ trẻ em lớn lên
trong suốt thời khủng hoảng, Elder khám
phá ra cách mà những gia đình hội nhập
với những thử thách gay go của kinh tế
và ngược lại cách mà mỗi gia đình hội
nhập đã ảnh hưởng đến đời sống của cá
nhân. Elder đã trình bày rằng chính
những đứa trẻ này, những người phải
đối mặt với sự nghèo khổ trong suốt thời
trẻ của họ, đã cố gắng vượt qua kinh
nghiệm sớm này bằng việc đăng ký vào
quân đội, để tìm được công việc tốt và
kết hôn.
Triển vọng của lý thuyết chu trình sống
tập trung vào thời gian và những thay đổi
qua thời gian. Để xem xét việc thay đổi
qua thời gian, xem xét quá trình chuyển
đổi và quá trình đường đi. Quá trình
chuyển đổi là những sự kiện rời rạc,
giống như ly dị hoặc cái chết của bố/ mẹ
và những nhà xã hội học nghiên cứu
chúng để tìm ra cách mà những sự
chuyển đổi chắc chắn ảnh hưởng đến
những cá nhân. Một đường đi (biên niên
đại) xem xét một loạt những năm trong
đời sống của mỗi người, ví dụ như việc
vào hoặc ra từ lực lượng lao động qua
một loạt những năm, hoặc là đi lên hoặc
đi xuống trong thu nhập của gia đình qua
các năm.
Những học giả nghiên cứu chu trình
sống cũng chia ý tưởng bởi tuổi, giai
đoạn, đoàn hệ (cohort). Tuổi của một
người chắc chắn sẽ có ngụ ý, ví dụ khi
một người lớn tuổi sẽ gặp nhiều rắc rối
về sức khoẻ. Giai đoạn lịch sử mà con
người sống có một tác động lớn về thái
độ và niềm tin, mà Elder đã tìm ra trong
nghiên cứu của mình về trẻ em trong
thời đại khủng hoảng. Cuối cùng, đoàn
hệ bao gồm những người được sinh ra
cùng thời, hoặc những thành viên cùng
thế hệ.
Việc tập trung vào thời gian, lịch sử và
sự thay đổi là một đổi mới rất quan trọng
trong nghiên cứu về cuộc sống gia đình
trong nhiều năm qua. Nó giúp những học
giả nghiên cứu về gia đình tập trung hơn
vào sự phát triển của trẻ em qua thời
gian trong những kiểu gia đình hơn là so
TAÏP CHÍ KHOA HOÏC XAÕ HOÄI soá 3 (199) 201580
sánh việc đạt được của trẻ em tại một
thời điểm nhất định. Những sự kiện lịch
sử chính, có thể được phân tích cho
cách mà họ có thể bị ảnh hưởng về tỉ lệ
sinh đẻ, và tỉ lệ hôn nhân, và tỉ lệ ly dị.
Phương pháp tiếp cận của lý thuyết chu
trình sống là thiên về lịch đại hơn, trong
khi đó phương pháp tiếp cận của lý
thuyết tương tác biểu tượng và lý thuyết
cấu trúc chức năng là thiên về đồng đại
hơn.
5. NHỮNG LÝ THUYẾT NỮ QUYỀN
(FEMINIST THEORIES)
Những lý thuyết nữ quyền cũng đã có
một ảnh hưởng sâu đậm đến nghiên cứu
cuộc sống gia đình qua nhiều thập kỷ. Ở
mức độ cơ bản nhất, những lý thuyết nữ
quyền tập trung vào nghiên cứu bất bình
đẳng giới. Về mặt gia đình, những nhà
nữ quyền giai đoạn đầu rất quan tâm đến
việc phân công lao động trong gia đình
và bạo hành gia đình. Những người theo
quan điểm nữ quyền chính thống đầu
tiên đã coi sự phân công lao động theo
giới trong gia đình và việc đưa phụ nữ
vào lĩnh vực công việc gia đình chính là
cội nguồn của bất bình đẳng với phụ nữ.
Những nhà nữ quyền tự do tập trung vào
các chủ đề bạo lực gia đình và sự dễ tổn
thương về kinh tế của những người nội
trợ, họ cho rằng cần phải có một vài điều
chỉnh trong lĩnh vực gia đình để bảo vệ
sự an toàn và phúc lợi cho phụ nữ. Các
lý luận gia của chủ nghĩa nữ quyền triệt
để lên án sự phân biệt giới, áp bức trong
gia đình, trong cuộc sống cá nhân (Đỗ
Thị Bình, 2006, tr. 114-125). Những
nghiên cứu về gia đình đã dựa nhiều vào
lý thuyết nữ quyền và lý thuyết quan hệ
giới ngày càng tăng. Theo lý thuyết nữ
quyền, những khái niệm về giới có cùng
khuôn mẫu cơ bản với những kinh
nghiệm gia đình.
Lý thuyết vai trò là một trong những lý
thuyết sớm nhất xem xét cách mà phụ
nữ và đàn ông hành động trong gia đình.
Xem xét này tập trung vào quan điểm về
vai trò giới và cách mà phụ nữ và đàn
ông đã được xã hội hóa trong những bản
sắc giới khác nhau. Trong nghiên cứu về
việc nhà, những học giả nghiên cứu theo
chuẩn mực cho rằng công việc nhà và
chăm sóc trẻ là lao động của phụ nữ. Tại
sao phụ nữ được cho là phù hợp hơn với
công việc chăm sóc trẻ và việc nhà. Câu
trả lời lớn nằm ở chỗ những bé gái đã
được xã hội hóa vào vai trò của nữ.
Những bé gái được chơi búp bê, nhà
búp bê, và kết quả là chúng có ý thức
rằng để trở thành một đứa con gái là
phải quan tâm chăm sóc những người
khác. Ngược lại, những bé trai được
khuyến khích rằng chơi thể thao, học
tính ganh đua và sự gây hấn cần thiết
cho sự thành công trong công việc lao
động có trả lương.
Một vài nhà nữ quyền đã phê phán lý
thuyết vai trò vì quan niệm giới như một
đặc trưng cá nhân, cho rằng một cách
khác để nghĩ về giới là đặc trưng cấu
trúc (Risman, 1987). Theo quan điểm
này, giới là một hiện tượng kiến tạo xã
hội phụ thuộc vào bối cảnh (West and
Zimmerman, 1987): đàn ông và phụ nữ
khác nhau bởi vì họ gặp phải giới hạn
cấu trúc khác nhau và bối cảnh văn hóa,
không phải vì bản sắc giới của họ là cố
hữu hoặc cố định. Dưới ảnh hưởng của
trường phái tương tác biểu tượng và
trường phái kịch nghệ của Erving
NGUYỄN THỊ NHUNG – NGHIÊN CỨU VỀ GIA ĐÌNH VÀ CÁC 81
Goffman (dẫn theo Tait Runnfeldt Medina
and Julie E. Artis, 2013, tr. 198), giới
được khái niệm hóa là một sự đạt được
hàng ngày và theo lịch trình, xảy ra khi
đàn ông và phụ nữ tương tác với nhau.
Bởi vậy, những người chồng và những
người vợ hành động trong gia đình theo
những cách đã được giới tính hóa để
biểu lộ bản sắc giới tính của họ.
Trường phái học thuật nữ quyền không
chỉ tập trung về bất bình đẳng giới mà
còn nghiên cứu cách mà giới cùng với
chủng tộc, giai cấp, dân tộc, và xu hướng
tình dục, đã đưa đến những kinh nghiệm
khác nhau, thách thức khác nhau, và cơ
hội khác nhau. Những học giả nữ quyền
xuyên quốc gia và đa chủng tộc cho rằng
những nhà nữ quyền giai đoạn đầu chỉ
khái quát hóa kinh nghiệm của những
phụ nữ trung lưu da trắng ở những quốc
gia phương Tây, không nhận ra rằng
kinh nghiệm của những phụ nữ là khác
nhau, phụ thuộc vào chủng tộc, giai cấp,
dân tộc và xu hướng tình dục. Từ đó
hình thành nên thuyết nữ quyền đa
chủng tộc (Multiracial Feminist Theory).
Theo thuyết nữ quyền đa chủng tộc, đầu
tiên, giới được liên kết với chủng tộc, giai
cấp, tình dục, và quốc gia, và những nhà
nghiên cứu cần phải nghĩ về những vấn
đề này như là bất bình đẳng lồng vào
nhau (Baca Zinn and Dill, 1996). Thứ hai,
nữ quyền đa chủng tộc không chỉ tập
trung vào màu da của phụ nữ mà còn
cung cấp cách để nghĩ về nhiều hệ thống
khác của bất bình đẳng trong xã hội.
Trong cùng một thời điểm, một người có
thể có cơ hội bởi vì một đặc điểm này
nhưng lại bị giới hạn bởi một đặc điểm
khác. Ví dụ, một người đàn ông da trắng,
thuộc tầng lớp lao động có thể có kinh
nghiệm trong một vài thuận lợi vì chủng
tộc và giới của ông ta (da trắng, nam giới)
nhưng có vài bất lợi vì giai cấp của ông
ta (tầng lớp lao động). Thứ ba, triển vọng
này nhấn mạnh đến kinh nghiệm sống
của phụ nữ và đàn ông như là một cách
để tạo ra kiến thức mới. Thí dụ, bằng
việc nghiên cứu lập trường của một phụ
nữ nhập cư Mexican nghèo trong hệ
thống bất bình đẳng lồng vào nhau,
chúng ta đạt được nhận thức mới mẻ về
thế giới mà không cần có chứng cứ từ
một lập trường quan điểm đặc quyền
nào (Tait Runnfeldt Medina and Julie E.
Artis, 2013, tr. 199).
6. NHỮNG LÝ THUYẾT VỐN VĂN HÓA
XÃ HỘI (THEORIES OF SOCIAL AND
CULTURAL CAPITAL)
Những nhà xã hội học cũng quan tâm
đến tiến trình xã hội hóa trong gia đình,
đó là cách cha mẹ định hướng cho sự
hiểu biết của trẻ con đối với thế giới xung
quanh chúng. Đặc biệt, nhiều nghiên cứu
hiện tại đã khám phá ra việc nuôi nấng
con cái có khác nhau giữa các giai tầng
xã hội khác nhau, và đây là cách mà tiến
trình xã hội hóa này có thể tái sản xuất ra
sự phân tầng từ thế hệ này đến thế hệ
khác.
Những nhà xã hội học thường thảo luận
về bất bình đẳng xung quanh những thể
thức đa dạng về vốn, hoặc nguồn lực,
mà những cá nhân có. Những kiểu cơ
bản của vốn bao gồm vốn con người (ví
dụ như học vấn, tập huấn đặc biệt) và
vốn kinh tế (ví dụ như thu nhập hoặc sự
giàu có). Những nhà xã hội học đã hình
thành nên hệ thống những lý thuyết khác
nhau của nguồn vốn. Những khái niệm
TAÏP CHÍ KHOA HOÏC XAÕ HOÄI soá 3 (199) 201582
vốn văn hóa (Bourdieu, 1984) và vốn xã
hội (Coleman, 1988) giúp chúng ta hiểu
tại sao và bằng cách nào mà bất bình
đẳng tồn tại dai dẳng.
Tác phẩm của Pierre Bourdieu đặt trọng
tâm vào tiến trình xã hội hóa, đặc biệt là
cách mà những cá nhân trong những vị
trí xã hội khác nhau được xã hội hóa
trong những cách khác nhau. Khái niệm
của Bourdieu về habitus và vốn được sử
dụng là để giải thích cách mà xã hội hóa
diễn ra. Habitus được định nghĩa như là
toàn thể các tâm thế hành vi được học
và được thẩm thấu vào cá nhân. Cá
nhân có khuynh hướng tái tạo các tâm
thế hành vi ấy bằng cách kích hoạt các
khung hành vi và thích ứng chúng với
các điều kiện hay hoàn cảnh mà họ sống
trong đó. Ông lập luận rằng những
khuynh hướng này trở nên hiển nhiên và
tự nhiên. Vì trẻ con lớn lên cùng với
những đứa trưởng thành, cho nên những
khuynh hướng này có thể được chuyển
thành một mô hình có giá trị hoặc vốn
văn hóa. Những nhà xã hội học gia đình
nhờ đến lý thuyết của Bourdieu, đặc biệt
là ý tưởng về habitus, khi việc khái niệm
hóa hàm ý về những kiểu khác nhau
trong hành xử nuôi nấng con cái tuổi ấu
thơ.
James S. Coleman phát triển một khái
niệm của vốn xã hội, tập trung vào việc
tiếp cận mạng lưới xã hội. Về mặt gia
đình, tác giả lập luận rằng mô hình vốn
xã hội định hướng sự tạo thành vốn con
người. Nghiên cứu của ông về tỉ lệ bỏ
học của học sinh cho thấy có mối quan
hệ với vốn xã hội trong gia đình và từ đó
tác giả đã khẳng định rằng vốn xã hội
của các bậc cha mẹ có ảnh hưởng rất
lớn đến kết quả học tập của con cái họ.
KẾT LUẬN
Sự thay đổi trong lý thuyết nghiên cứu
gia đình xảy ra đồng thời với sự thay đổi
trong những mối quan hệ gia đình và xu
hướng xã hội. Có nhiều cách khác nhau
để hiểu về gia đình, và mỗi lý thuyết có
một cách tiếp cận riêng biệt. Lý thuyết
mà chúng ta chọn sử dụng để nghiên
cứu gia đình chịu ảnh hưởng bởi cách
mà chúng ta quan niệm về gia đình.
Cách mà chúng ta nhìn gia đình cũng
đưa đến sự khác biệt trong các giải
pháp chính sách và luật pháp. Vì vậy
khung phân tích lý thuyết của từng nhà
nghiên cứu là rất quan trọng để nhà
nghiên cứu có thể đưa ra những đề nghị
chính sách cần thiết và phù hợp trong
hoàn cảnh cụ thể của đối tượng đang
nghiên cứu. 
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN
1. Baca Zinn, Maxine, and Bonnie Thornton Dill. 1996. Theorizing Difference fro Multiracial
Feminism. Feminist Studies 22.
2. Blood, Robert, and Donald Wolfe. 1965. Husbands and Wives: Dynamics of Married Living.
New York: Free Press.
3. Bourdieu, Pierre. 1984. Distinction: Social Critique of the Judgment of Taste. Cambridge,
MA: Harvard University Press.
4. Coleman, James S. 1988. Social Capital in the Creation of Human Capital. American
Journal of Sociology 94: S95-S120.
NGUYỄN THỊ NHUNG – NGHIÊN CỨU VỀ GIA ĐÌNH VÀ CÁC 83
5. Đỗ Thị Bình. 2006. Các trường phái lý thuyết nữ quyền trong nghiên cứu gia đình - in trong
Nghiên cứu gia đình: Lý thuyết nữ quyền, quan điểm giới (Lê Ngọc Văn chủ biên). Hà Nội:
Nxb. Khoa học Xã hội.
6. Elder, Glen. 1974. Children of the Great Depression. Chicago: University of Chicago Press.
7. Gelles, Richard J. 1974. The Violent home: A Study of Physical Aggression between
Husbands and Wives. Beverly Hills, CA: Sage.
8. Goldthorpe, J. E. 1987. Family Life in Western Societies: A Historical Sociology of Family
Relationship in Britain and North America. Cambridge: Cambridge University Press.
9. Mai Huy Bích. 2010. Xã hội học về gia đình. Hà Nội: Nxb. Khoa học xã hội.
10. Martin, Segalen. 2010. Xã hội học gia đình (bản dịch của Phan Ngọc Hà, 2013). Hà Nội:
Nxb. Thế giới.
11. Parsons, Talcott and Robert F. Bales. 1955. Family Socialization and the Interaction
Process. New York: Free Press.
12. Risman, Barbara, J. 1987. Intimate Relationships from a Microstructural Perpective: Men
Who Mother. Gender and Society 1.
13. Tait Runnfeldt Medina and Julie E. Artis. 2013. Contemporary Theories of Family life. In
Rethinking Contemporary Social Theory (Edited by Roberta Garner, Black Hawk Hancock,
and Grace Budrys). London: Paradigm Publisher.