Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn hiện nay

ĐẨY NHANH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA 
NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
NGUYỄN THỊ TỐ UYÊN*
* ThS. Học viện Xây dựng Đảng, Học viện Chính trị 
- Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là con 
đường tất yếu để đưa đất nước thoát khỏi tình 
trạng nước nghèo và kém phát triển. Ở Việt 
Nam, với điểm xuất phát của quá trình công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa rất thấp, nền nông 
nghiệp lạc hậu, phân tán, năng suất thấp, sản 
xuất nhỏ mang nặng tính chất tự cung, tự cấp; 
do đó, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp nông thôn giữ vị trí đặc biệt quan 
trọng trong toàn bộ tiến trình công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa đất nước. 
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, 
nông thôn là quá trình tạo sự chuyển biến cả 
về kinh tế - kỹ thuật và đời sống xã hội của 
nông dân, nông thôn. Đó là chủ trương lớn 
của Đảng và Nhà nước ta nhằm thúc đẩy tăng 
trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm, tăng 
thu nhập cho nông dân, làm cơ sở để ổn định 
tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, củng cố 
liên minh công - nông, thực hiện thành công 
sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất 
nước.
Sự phát triển nông nghiệp, nông thôn của 
nước ta diễn ra trong bối cảnh mới: nền kinh 
tế đất nước ngày càng hội nhập sâu vào nền 
kinh tế thế giới; quá trình tái cấu trúc nền 
kinh tế; đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế 
theo chiều sâu, chủ yếu dựa vào năng suất, 
chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh 
tranh quốc gia và của từng vùng, đòi hỏi phải 
đổi mới nhận thức, phương thức lãnh đạo 
nhằm đẩy nhanh và phát triển bền vững nông 
nghiệp, nông thôn. Từ đó, đặt ra cho các nhà 
quản lý, các nhà hoạch định chính sách, các 
nhà nghiên cứu nhiều vấn đề cần luận giải 
một cách rõ ràng, tạo ra sự thống nhất, đồng 
thuận trong nhận thức và chỉ đạo thực tiễn.
Vai trò của công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
nông nghiệp, nông thôn trong tiến trình phát 
triển của đất nước được quy định bởi vai trò 
quan trọng của vấn đề nông nghiệp, nông dân 
và nông thôn trong cách mạng xã hội chủ 
nghĩa cũng như vị trí quan trọng của nông 
nghiệp, nông thôn trong chiến lược xây dựng 
và bảo vệ Tổ quốc. Nông nghiệp, nông thôn 
là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế 
- xã hội nước ta, góp phần quan trọng cho 
tăng trưởng kinh tế, ổn định chính trị, bảo 
đảm sự phát triển của đất nước trong suốt quá 
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa theo định 
hướng xã hội chủ nghĩa. Nông nghiệp tạo cơ 
sở đảm bảo an ninh lương thực, thực phẩm 
cho quốc gia; nông thôn là thị trường lớn của 
nền kinh tế quốc dân, kinh tế nông thôn phát 
triển sẽ giải quyết công ăn việc làm tại chỗ 
cho nhân dân, tăng thu nhập, hạn chế việc phá 
rừng làm nương rẫy một cách tự phát, ổn định 
cuộc sống, hạn chế các vấn đề thất nghiệp và 
tệ nạn xã hội, đảm bảo xóa đói giảm nghèo, 
thúc đẩy sự bình đẳng và tiến bộ xã hội. Nông 
thôn được xây dựng cũng là nơi bảo tồn và 
phát triển môi trường trong lành, bảo tồn và 
phát triển văn hoá các dân tộc trong nước. 
Nông thôn còn là nơi có những địa bàn nhạy 
cảm về an ninh, quốc phòng, nơi các thế lực 
thù địch thường lợi dụng trình độ thấp của 
quần chúng để xâm nhập, lợi dụng, hoạt động 
chống phá Đảng, Nhà nước và nhân dân ta.
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 7/201226 
Sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn 
có tầm quan trọng rất lớn đối với việc phát 
triển kinh tế và xã hội của những nước lạc 
hậu. Lý luận và thực tiễn đã chứng minh 
rằng, nông nghiệp, nông thôn đóng vai trò 
to lớn trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa đất nước. Thực tế cho thấy, trong giai 
đoạn đầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
đất nước, nông nghiệp, nông thôn vừa là nơi 
tạo ra vật phẩm tiêu dùng thiết yếu cho con 
người, vừa có vai trò làm cơ sở cho quá trình 
công nghiệp hóa, hiện đại hóa thông qua việc 
cung cấp nguồn vốn lớn, tạo tích lũy ban 
đầu; cung cấp nguyên liệu đầu vào cho nhiều 
ngành công nghiệp; cung cấp lao động và 
là thị trường quan trọng để tiêu thụ các sản 
phẩm công nghiệp và dịch vụ. Mặt khác, đối 
với những nước nông nghiệp nói chung, nếu 
để nông nghiệp đình đốn sẽ kéo theo sự trì trệ 
của các ngành khác, trong đó có công nghiệp. 
Ngành công nghiệp lạc hậu sẽ không thể là 
“bà đỡ” tốt cho nông nghiệp phát triển theo 
hướng hiện đại.
 Nông nghiệp đình trệ luôn kéo theo hai 
hạn chế lớn đối với sự tăng trưởng nền kinh 
tế. Một là, không gia tăng được sản lượng 
nông sản để đáp ứng nhu cầu của nhân dân và 
xuất khẩu (sản phẩm nông nghiệp), nền kinh 
tế đứng trước khó khăn về ngoại tệ, không 
đáp ứng được nhu cầu của nhập khẩu. Hai là, 
sự trì trệ trong sản xuất nông nghiệp làm cho 
thu nhập của nông dân thấp, đời sống nghèo 
nàn, sức mua kém, dẫn đến thu hẹp thị trường 
tiêu thụ các sản phẩm công nghiệp, không 
kích thích công nghiệp. Chính sách kinh tế 
đối với nông nghiệp, nông thôn trong các giai 
đoạn ban đầu của sự phát triển cần phải đặt 
trọng tâm vào tăng trưởng, nhằm bảo đảm 
thoả mãn nhu cầu của nông dân về nông sản, 
tăng xuất khẩu và đáp ứng các yêu cầu về 
nguyên liệu cho công nghiệp phát triển.
Học thuyết kinh tế của C.Mác và 
Ph.Ăngghen khi nghiên cứu về sự phát triển 
của chủ nghĩa tư bản trong lĩnh vực nông 
nghiệp ở các nước tư bản vào những năm 
cuối thế kỷ XVII đã chỉ ra rằng: về mặt kinh 
tế, sự phát triển tiến tới cách mạng trong nội 
bộ ngành nông nghiệp có vai trò quan trọng, 
ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tích tụ tư 
bản, đồng thời hình thành thị trường trong 
nước cho chính các nhà tư bản công nghiệp 
và cung cấp lao động cho họ. C.Mác đã chỉ 
rõ: “Việc tước đoạt và đuổi một bộ phận dân 
cư nông thôn ra khỏi ruộng đất của họ không 
những giải phóng nông dân, giải phóng tư 
liệu sinh hoạt và tư liệu lao động của họ cho 
nhà tư bản công nghiệp, mà còn tạo ra thị 
trường trong nước”1.
Việt Nam là nước nhiều năm liên tục xuất 
khẩu gạo đứng thứ hai trên thế giới, sau Thái 
Lan. Năm 2011, Việt Nam xuất khẩu được 
7,1 triệu tấn gạo, trong tổng sản lượng 26,37 
triệu tấn, nâng tổng kim ngạch xuất khẩu gạo 
của Việt Nam lên hơn 3,5 tỷ USD, tăng 20% 
so với năm 2010 là 6,8 triệu tấn gạo, thu về 
kim ngạch 3,23 tỷ USD. Quý 1/2012, Việt 
Nam xuất khẩu được 1,087 triệu tấn gạo. Sự 
phát triển của nông nghiệp, nông thôn càng 
có tầm quan trọng, bởi vì 85.789.573 người, 
trong đó 70,04% dân số của Việt Nam sống ở 
nông thôn2. Hơn nữa, Việt Nam là nước đông 
dân đứng thứ ba ở khu vực Đông Nam Á (sau 
Inđônêxia và Philippin), đứng thứ 13 trong 
số các nước đông dân nhất thế giới. Là nước 
có điều kiện tự nhiên cho phép phát triển nền 
nông nghiệp thâm canh cao, có khả năng đảm 
bảo an ninh lương thực quốc gia và đẩy mạnh 
xuất khẩu gạo và các loại nông đặc sản có giá 
trị kinh tế cao. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
nông nghiệp, nông thôn là nhiệm vụ chiến 
lược, có tầm quan trọng đặc biệt hàng đầu 
của toàn Đảng, toàn dân, cả trước mắt cũng 
như lâu dài. Không thể đưa nước ta trở thành 
nước công nghiệp theo hướng hiện đại trong 
khi chưa thực hiện thắng lợi nhiệm vụ công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông 
thôn. Đây cũng chính là khát vọng chính 
đáng của đông đảo đồng bào ở nông thôn và 
của cả dân tộc ta.
27
Trong qua trình đổi mới đất nước, các 
chủ trương, chính sách của Đảng ta về nông 
nghiệp, nông thôn luôn được hoàn thiện theo 
hướng thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp, 
nông thôn. Những năm gần đây, Đảng đã ban 
hành các nghị quyết chuyên đề về công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông dân, 
nông thôn. Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng 
xác định: Đặc biệt chú trọng công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn. Hội 
nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương 
khóa IX ra Nghị quyết về đẩy nhanh công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông 
thôn thời kỳ 2001 – 2010. Nghị quyết nêu: 
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, 
nông thôn là một trong những nhiệm vụ quan 
trọng hàng đầu của công nghiệp hóa, hiện đại 
hóa đất nước. Mục tiêu, nhiệm vụ trong giai 
đoạn 2001 – 2010 là: nước ta tập trung mọi 
nguồn lực để thực hiện công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn nhằm xây 
dựng một nền sản xuất hàng hóa lớn, hiệu quả 
và bền vững; xây dựng nông thôn ngày càng 
giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, kết 
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày 
càng hiện đại.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X thông 
qua phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh 
tế - xã hội 5 năm (2006 – 2010), trong đó, 
khẳng định vai trò, tầm quan trọng của công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông 
thôn. Văn kiện Đại hội nêu rõ: “Hiện nay và 
trong nhiều năm tới, vấn đề nông nghiệp, 
nông dân và nông thôn có tầm chiến lược đặc 
biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy 
nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp, nông thôn hướng tới xây dựng một 
nền nông nghiệp hàng hóa lớn, đa dạng, phát 
triển nhanh và bền vững, có năng suất, chất 
lượng và khả năng cạnh tranh cao; tạo điều 
kiện từng bước hình thành nền nông nghiệp 
sạch Thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch 
cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn, 
chuyển mạnh sản xuất các loại sản phẩm có 
thị trường và hiệu quả kinh tế cao”3. Hội 
nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần 
thứ bảy (khóa X) đề ra các nghị quyết quan 
trọng, trong đó có nghị quyết về nông nghiệp, 
nông dân, nông thôn. 
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục 
khẳng định vai trò to lớn của nông nghiệp, 
nông thôn trong chiến lược phát triển kinh 
tế, xã hội của đất nước. Văn kiện Đại hội 
nêu rõ quan điểm tiếp tục đẩy nhanh công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông 
thôn: “Phát triển nông - lâm - ngư nghiệp 
toàn diện theo hướng công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa gắn với giải quyết tốt vấn đề nông 
dân, nông thôn”4. Phát triển nông nghiệp toàn 
diện theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững, 
phát huy thế mạnh của nền nông nghiệp nhiệt 
đới. Phát triển lâm nghiệp toàn diện, bền 
vững, trong đó chú trọng cả rừng sản xuất, 
rừng phòng hộ và rừng đặc dụng. Phát triển 
mạnh nuôi trồng thủy sản đa dạng theo quy 
hoạch, phát huy lợi thế từng vùng gắn với 
thị trường. Quy hoạch phát triển nông thôn, 
phát triển đô thị và bố trí các điểm dân cư; 
phát triển mạnh công nghiệp, dịch vụ và làng 
nghề gắn với bảo vệ môi trường. Triển khai 
chương trình xây dựng nông thôn mới phù 
hợp với đặc điểm từng vùng theo bước đi 
cụ thể, vững chắc trong từng giai đoạn; giữ 
gìn và phát huy những truyền thống văn hóa 
tốt đẹp của nông thôn Việt Nam. Đẩy nhanh 
xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn. Tạo môi 
trường thuận lợi để khai thác mọi khả năng 
đầu tư vào nông nghiệp và nông thôn Đây 
là cơ hội rất thuận lợi cho nông nghiệp, nông 
dân và nông thôn, cũng là một động lực lớn 
để tiếp tục đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn trong những 
năm tới.
Thực tiễn cho thấy, nông nghiệp, nông 
thôn có vị trí chiến lược trong cách mạng 
giải phóng đất nước và cách mạng xã hội chủ 
nghĩa. Nông nghiệp, nông thôn luôn luôn là 
cơ sở và lực lượng quan trọng để xây dựng 
Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp...
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 7/201228 
kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định 
chính trị, bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn, 
phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và bảo 
vệ môi trường sinh thái của đất nước. Đẩy 
nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp, nông thôn là đẩy nhanh tốc độ thực 
hiện các nội dung của công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn bằng những 
bước đi mang tính tuần tự; thực hiện bước đi 
mang tính chất nhảy vọt, tạo sự “bứt phá” ở 
những nội dung trọng yếu của công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và 
ở những vùng có lợi thế. Xem xét một cách 
tổng quát, đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn là quá trình 
kết hợp giữa bước đi tuần tự với bước đi nhảy 
vọt, giữa truyền thống với hiện đại, giữa hợp 
tác với cạnh tranh, giữa tích luỹ và tiêu dùng, 
giữa giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân 
tộc với tính đa văn hoá của hội nhập quốc 
tế. Việc đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại 
hóa nông nghiệp, nông thôn phụ thuộc trực 
tiếp vào việc lựa chọn mô hình, các bước đi 
và giải pháp thích hợp cho từng giai đoạn 
phát triển. Đồng thời, tính khả thi của việc 
thực hiện những nội dung đó lại phụ thuộc 
vào việc bảo đảm các điều kiện tương thích. 
Thực tế đã chỉ ra rằng, những nơi thực hiện 
thành công công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
nông nghiệp, nông thôn trong thời gian ngắn 
là do sử dụng chiến lược và chính sách mềm 
dẻo, linh hoạt, có điều chỉnh kịp thời theo khả 
năng của địa phương và sự biến đổi của môi 
trường bên ngoài.
Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
nông nghiệp, nông thôn bảo đảm được an 
ninh lương thực ở mức thông thường (nghĩa 
là, trên bình diện cả nước đã đáp ứng đủ nhu 
cầu lương thực và có lương thực dự trữ và 
xuất khẩu); kinh tế nông thôn, chủ yếu là sản 
xuất nông nghiệp, có tốc độ tăng nhanh, liên 
tục nhiều năm; tạo lập được những yếu tố 
cơ bản của kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội ở 
nông thôn (giao thông, mạng lưới điện, thuỷ 
lợi, hệ thống trạm trại...), đặc biệt là những 
vùng nông nghiệp trọng điểm; cơ cấu kinh 
tế nông thôn đang chuyển dịch theo đúng xu 
thế khách quan (gắn bó hơn với thị trường 
trong và ngoài nước, coi trọng giá trị, khả 
năng cạnh tranh...); sự phát triển của nghiên 
cứu và ứng dụng những thành tựu mới của 
khoa học công nghệ ở các vùng trọng điểm 
và cho các cây, con chủ lực... Tuy nhiên, để 
thực hiện việc đẩy nhanh công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trong 
định hướng phát triển cần lựa chọn các vùng 
trọng điểm có lợi thế và một số loại cây, con 
chủ lực, ưu tiên đầu tư (cả về nguồn lực và cơ 
chế) nhằm tạo nên sự “bứt phá” trong phát 
triển nông nghiệp, nông thôn. Cần khuyến 
khích các vùng có điều kiện phát triển vượt 
lên trước, phát huy tác động “lan toả” tới 
các vùng và các hoạt động khác, đồng thời 
thực hiện các biện pháp phù hợp với các 
nguyên tắc thị trường hỗ trợ các vùng khác 
tự vươn lên.
Hiện nay, trong điều kiện phát triển mạnh 
mẽ của khoa học và công nghệ, phát triển kinh 
tế tri thức và trong bối cảnh toàn cầu hoá, hội 
nhập quốc tế, đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn là phát triển 
bền vững nông nghiệp, nông thôn trên cơ sở 
sử dụng cơ chế thị trường có sự quản lý của 
Nhà nước, phát triển ứng dụng các thành tựu 
mới của khoa học và công nghệ, thúc đẩy quá 
trình hội nhập quốc tế. Đó là: Tăng trưởng 
kinh tế, khai thác có hiệu quả các nguồn lực 
và lợi thế ở nông thôn, bảo đảm hiệu quả 
và nâng cao khả năng cạnh tranh theo yêu 
cầu hội nhập quốc tế; phát triển xã hội: xóa 
đói, giảm nghèo; thực hiện xây dựng nông 
thôn mới văn minh, nhưng bảo tồn được tinh 
hoa truyền thống; giảm sự chênh lệch giữa 
các vùng và giữa các tầng lớp dân cư; bảo 
đảm cho dân cư nông thôn có cơ hội thuận 
lợi trong việc tiếp cận với các thành tựu của 
văn minh nhân loại; bảo vệ môi trường sinh 
thái: bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học; 
29
ngăn chặn suy thoái và ô nhiễm môi trường; 
tạo điều kiện cho con người được sống hài 
hòa với môi trường tự nhiên. Đồng thời, phát 
triển kinh tế thị trường và thể chế kinh tế thị 
trường ở nông thôn. Thực tế lịch sử đã chỉ 
rõ sự không thành công của quá trình công 
nghiệp hoá ở những nước nông nghiệp theo 
cơ chế kế hoạch hóa tập trung. Trong điều 
kiện nông nghiệp, nông thôn của nước ta còn 
đang trong trạng thái của nền sản xuất hàng 
hóa nhỏ, trình độ kỹ thuật và phân công lao 
động còn thấp kém, việc phát triển kinh tế thị 
trường và thể chế kinh tế thị trường được coi 
như một trong những nền tảng cho sự thành 
công đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại 
hóa nông nghiệp, nông thôn. Chính những 
yếu tố này sẽ tạo động lực và được sử dụng 
như một công cụ hữu hiệu để đẩy nhanh công 
cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp, nông thôn nhằm hướng tới xây dựng 
nền nông nghiệp hàng hóa lớn, đa dạng phát 
triển nhanh và bền vững, có năng suất, chất 
lượng và khả năng cạnh tranh cao; tạo điều 
kiện từng bước hình thành nền nông nghiệp 
sạch, giá trị tăng cao. Tốc độ phát triển công 
nghiệp và dịch vụ ở nông thôn không thấp 
hơn thành thị. Gắn phát triển kinh tế với xây 
dựng nông thôn mới, giải quyết tốt mối quan 
hệ giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng, 
miền, góp phần giữ vững ổn định chính trị. 
Để thực hiện đẩy nhanh công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa nông thôn đạt kết quả tốt, cần 
phải tập trung một số nhiệm vụ chủ yếu sau:
Thứ nhất, phát triển nhanh lực lượng sản 
xuất ngành kinh tế nông nghiệp; chuyển dịch 
cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo 
hướng hợp lý giữa trồng trọt, chăn nuôi, chế 
biến nông sản, thực phẩm và dịch vụ trên cơ 
sở khai thác lợi thế so sánh và lợi thế cạnh 
tranh của đất nước. Phát triển nhanh lực 
lượng sản xuất trên cơ sở ứng dụng khoa học 
- công nghệ hiện đại vào sản xuất. Đây được 
coi là nhiệm vụ trung tâm nhằm cải biến nền 
nông nghiệp manh mún, lạc hậu thành nền 
nông nghiệp sản xuất lớn với trình độ hiện 
đại. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa không 
đơn giản chỉ là thực hiện cơ khí hóa, điện khí 
hóa, thủy lợi hóa, ứng dụng các thành tựu 
khoa học, công nghệ, trước hết là công nghệ 
sinh học, đưa thiết bị kỹ thuật và công nghệ 
hiện đại vào các khâu sản xuất; mà còn phát 
triển lực lượng sản xuất theo hướng của nền 
kinh tế tri thức trong nông nghiệp, nông thôn. 
Nâng cao trình độ phát triển của lực lượng 
sản xuất trong các hoạt động kinh tế - xã hội 
ở nông thôn, thể hiện yếu tố thời đại trong 
chuyển biến về lực lượng sản xuất ở nông 
thôn như: ứng dụng nhanh những thành tựu 
công nghệ trong sản phẩm nông nghiệp, trí 
thức hóa những người sản xuất, kinh doanh ở 
nông thôn; chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông 
thôn, chuyển mạnh sang sản xuất các loại sản 
phẩm có thị trường và hiệu quả kinh tế cao, 
hướng mạnh ra xuất khẩu; phát triển mạnh 
chăn nuôi với tốc độ và chất lượng cao hơn; 
xây dựng các vùng sản xuất hàng hóa tập 
trung gắn với việc chuyển giao công nghệ 
sản xuất, bảo quản và chế biến; khắc phục 
tình trạng sản xuất manh mún, tự phát. Tiếp 
tục rà soát, bổ sung, điều chỉnh lại quy hoạch 
sản xuất nông nghiệp theo hướng phát huy 
lợi thế tự nhiên của từng vùng, lợi thế kinh tế 
của từng loại cây trồng, con gia súc, tăng tỷ 
trọng chăn nuôi và dịch vụ; hình thành vùng 
sản xuất hàng hóa gắn với thị trường và công 
nghiệp chế biến, bảo đảm hiệu quả bền vững 
và an ninh lương thực quốc gia
Thứ hai, xây dựng quan hệ sản xuất phù 
hợp với trình độ và tính chất phát triển của lực 
lượng sản xuất ở nông thôn; huy động sự tham 
gia chủ động, rộng rãi và có hiệu quả của mọi 
lực lượng trong xã hội vào phát triển kinh tế - 
xã hội ở nông thôn; đưa nhanh khoa học công 
nghệ vào sản xuất, nhất là việc nghiên cứu và 
chuyển giao khoa học - công nghệ, nâng cao 
chất lượng giống cây trồng, vật nuôi, kỹ thuật 
canh tác và môi trường, công nghệ sau thu 
hoạch; ứng dụng mạnh công nghệ sinh học và 
Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp...
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 7/201230 
xây dựng các khu nông nghiệp - công nghệ 
cao; nâng cao khả năng phòng ngừa và khắc 
phục dịch bệnh đối với cây trồng, vật nuôi 
Khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để 
các doanh nghiệp và hợp tác xã đầu tư phát 
triển công nghiệp bảo quản, chế biến nông, 
lâm, thủy sản; tiếp tục phát triển và mở rộng 
thị trường xuất khẩu; coi trọng và phát triển 
thị trường trong nước, tổ chức tốt việc tiêu 
thụ nông, lâm, thủy sản cho nông dân.
Thứ ba, tăng đầu tư từ ngân sách nhà nước, 
đa dạng hóa các nguồn vốn để tiếp tục đầu tư 
phát triển mạnh hơn kết cấu hạ tầng kinh tế, 
xã hội nông thôn. Ưu tiên nâng cấp và xây 
dựng mới các hệ thống thủy lợi đồng bộ, đi 
đôi với đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý 
để bảo đảm an toàn về nước tưới tiêu. Củng 
cố hệ thống hồ đập, kè ven sông, ven biển; 
nâng cấp các hệ thống cảnh báo, chủ động 
phòng chống lụt bão và giảm nhẹ thiên tai, 
bảo vệ môi trường nước. Tiếp tục đầu tư phát 
triển giao thông nông thôn, bảo đảm các xã 
đều có đường ôtô tới khu trung tâm, từng 
bước phát triển đường ôtô tới thôn bản; đầu 
tư nhiều hơn cho chương trình xóa đói giảm 
nghèo, trợ giúp thiết thực cho các vùng và 
cộng đồng dân cư còn nhiều khó khăn, xây 
dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, phát 
triển hệ thống khuyến nông, nâng cao dân trí 
và có chính sách tín dụng cho người nghèo, 
từng bước vượt qua khó khăn, thoát nghèo và 
nâng cao mức sống một cách bền vững Tập 
trung đầu tư để hoàn thành cơ bản chương 
trình kiên cố hóa trường học, thực hiện tốt 
hơn chương trình chăm sóc sức khỏe cộng 
đồng; thực hiện ngày càng có nền nếp và chất 
lượng về quy chế dân chủ ở nông thôn; đẩy 
mạnh phong trào xây dựng làng xã văn hóa, 
nâng cao chất lượng hoạt động các thiết chế 
văn hóa ở cơ sở, giữ gìn và phát triển truyền 
thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Thứ tư, rà soát, bổ sung, điều chỉnh chính 
sách về đất đai, thuế, tín dụng, đầu tư... Đẩy 
mạnh việc giao đất, giao rừng và cấp giấy 
chứng nhận quyền sử dụng đất ổn định lâu 
dài cho các hộ, nhất là các hộ làm kinh tế 
trang trại, xác lập cơ sở pháp lý cho việc tích 
tụ ruộng đất để tạo điều kiện thuận lợi cho 
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp, nông thôn thông qua chuyển đổi đất 
và chuyển nhượng quyền sử dụng đất trong 
nội bộ nông dân theo phương châm dân chủ, 
tự nguyện và thỏa thuận. Cần quy hoạch các 
khu đất phù hợp, xây dựng kết cấu hạ tầng cho 
các doanh nghiệp thuê với điều kiện ưu đãi để 
phát triển công nghiệp và dịch vụ, phát triển 
các trang trại quy mô lớn Giải quyết vấn đề 
nông dân không có đất và thiếu đất bằng các 
biện pháp đồng bộ trong khuôn khổ chương 
trình xóa đói, giảm nghèo, không sử dụng các 
biện pháp ngăn cấm chuyển nhượng quyền 
sử dụng đất như đánh thuế cao hơn khi sử 
dụng đất nhiều hơn; tạo điều kiện thuận lợi, 
khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham 
gia đầu tư và phát triển nông nghiệp, nông 
thôn; đề xuất chính sách miễn thuế sử dụng 
đất nông nghiệp trong hạn điền cho các hộ 
kinh doanh nông nghiệp, miễn các phí trong 
việc chuyển nhượng đất nông nghiệp sang 
phát triển công nghiệp, ngành nghề, dịch vụ 
nông thôn nhằm hỗ trợ và tạo điều kiện hình 
thành các khu và cụm công nghiệp, cụm làng 
nghề ở nông thôn. Từ đó, thu hút các cơ sở 
sản xuất công nghiệp và kinh doanh dịch vụ 
sử dụng nhiều lao động và nguồn nguyên liệu 
từ nông, lâm, thủy sản.
Thứ năm, tập trung giải quyết việc làm, 
đào tạo nghề cho nông dân và cho lao động 
nông thôn, xây dựng hệ thống trường dạy 
nghề ở địa phương gắn với các cơ sở sử dụng 
lao động về ngành nghề và kỹ năng cần thiết; 
có chính sách khuyến khích về đất đai, vốn, 
khoa học - công nghệ, thuế, cho các thành 
phần kinh tế, cộng đồng dân cư đầu tư vào 
lĩnh vực đào tạo nghề cho nông dân. Đặc 
biệt, ưu đãi các doanh nghiệp, đơn vị sử dụng 
lao động trong và ngoài nước tự tổ chức đào 
31
tạo nghề. Tổ chức các dịch vụ tự cung cấp 
thông tin về cơ hội đào tạo và thị trường nghề 
nghiệp cho lao động nông thôn, cấp chứng 
chỉ nghề gắn với thẻ lao động cho người lao 
động nông thôn; hỗ trợ các tổ chức nông dân 
(nông hội, hợp tác xã) cùng đóng góp, xây 
dựng các quỹ đào tạo nghề để nông dân chủ 
động tổ chức dạy nghề và chọn ngành nghề, 
chọn trường dạy nghề, chọn cán bộ đào tạo. 
Đặc biệt, quan tâm giải quyết việc làm và 
thu nhập cho nông dân có đất bị thu hồi để 
sử dụng vào mục đích phát triển khu công 
nghiệp, khu đô thị, kết cấu hạ tầng kinh tế - 
xã hội. Tạo điều kiện cho lao động nông thôn 
có việc làm tại chỗ và ngoài khu vực nông 
thôn. Có chính sách trợ giúp thiết thực để đẩy 
mạnh đào tạo nghề cho nông dân và lao động 
nông thôn, đáp ứng cho yêu cầu chuyển dịch 
cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn và tìm 
việc làm ngoài khu vực nông thôn, kể cả đi 
lao động ở nước ngoài.
Thứ sáu, xây dựng đời sống văn hóa - xã 
hội mới ở nông thôn và phát triển con người 
toàn diện, nâng cao chất lượng cuộc vận động 
toàn dân xây dựng đời sống văn hóa mới, đẩy 
mạnh xây dựng khu văn hóa, làng văn hóa, 
duy trì văn hóa truyền thống của các dân tộc, 
ngăn chặn ảnh hưởng xấu của văn hóa phẩm 
phương Tây. Với nội dung thiết thực, cụ thể 
hóa, giữ gìn, bồi đắp, phát huy, bảo vệ các 
giá trị tốt đẹp của văn hóa dân tộc; hoàn thiện 
và khai thác có hiệu quả các thể chế, thiết 
chế văn hóa phù hợp với điều kiện nông thôn 
mới; chăm sóc, giáo dục, bảo vệ thanh niên, 
thiếu niên và nhi đồng; tiếp thu có chọn lọc 
những giá trị tinh hoa văn hóa tiến bộ, đấu 
tranh ngăn chặn, tiến tới xóa bỏ những tiêu 
cực, tệ nạn xã hội trong đời sống văn hóa - xã 
hội. Xây dựng đời sống văn hóa mới gắn với 
xây dựng xã hội nông thôn ổn định, hòa thuận 
dân chủ, có đời sống văn hóa phong phú, đậm 
đà bản sắc văn hóa dân tộc, tạo động lực cho 
phát triển nông nghiệp, nông thôn mới, nâng 
cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân 
dân. Xây dựng làng, xã phát triển và không 
có tệ nạn xã hội, thực hiện nếp sống mới ở 
nông thôn, có tính cộng đồng cao, năng động 
đổi mới và tiếp thu cái mới, có tư duy, lối 
sống văn minh, hiện đại, nhưng vẫn giữ được 
bản sắc của người nông dân
Tóm lại: Từ những điểm được trình bày, 
phân tích trong nội dung bài viết cho thấy, 
công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, 
nông thôn có vai trò đặc biệt quan trọng trong 
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất 
nước. Trong những năm tới, để tiếp tục đẩy 
mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông 
nghiệp, nông thôn một cách đồng bộ, rộng 
khắp và mang lại kết quả thiết thực, đòi hỏi 
phải có sự chỉ đạo, điều hành tổ chức thực hiện 
sâu sát, quyết liệt hơn nữa của Chính phủ, sự 
thống nhất của các cấp, các ngành và các tầng 
lớp nhân dân. Trong đó, chú trọng đầu tư mọi 
nguồn lực để thực hiện tốt 6 nhiệm vụ chủ 
yếu nêu trên và các chương trình, kế hoạch 
về phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
nông nghiệp, nông thôn đã được ban hành. 
Có như vậy, nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện 
đại hóa nông nghiệp, nông thôn mới đạt được 
thành công, đáp ứng yêu cầu của quá trình 
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong 
thời kỳ quá độ, vững bước đi lên chủ nghĩa 
xã hội ở nước ta.
Chú thích
1. C.Mác và Ph.Ănghen,1995. Toàn tập, tập 21, Nxb. 
Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.570.
2. Ban Chỉ đạo tổng điều tra dân số và nhà ở trung 
ương (2010), Báo cáo kết quả điều tra suy rộng mẫu 
Tổng điều tra dân số và nhà ở 01-4-2009.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội 
đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, 
Hà Nội, tr. 190-191.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2011. Văn kiện Đại hội 
Đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc 
gia, Hà Nội, tr. 195.
Đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp...