Thực trạng và những giải pháp phát triển nguồn nhân lực du lịch cho vùng Tây Bắc

38 
TẠP CHÍ KHOA HỌC 
Khoa học Xã hội, Số 5 (6/2016), tr 38 – 47 
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 
NGUỒN NHÂN LỰC DU LỊCH CHO VÙNG TÂY BẮC 
Nguyễn Mạnh Hùng 
Trường Đại học Thương Mại 
Tóm tắt: Phát triển nguồn nhân lực du lịch vùng Tây Bắc đang trở thành nhiệm vụ cấp bách, mang ý nghĩa 
chiến lược và được đặt lên vị trí hàng đầu trong phát triển du lịch của vùng. Tuy nhiên, nguồn nhân lực du lịch 
của vùng đã bộc lộ những yếu kém, không thể đáp ứng được yêu cầu phát triển du lịch hiện nay. Hoạt động du 
lịch mang tính tự phát, lao động hầu hết chưa qua đào tạo; hệ thống đào tạo du lịch yếu kém về cơ sở vật chất 
cũng như chất lượng giảng dạyHơn nữa, yêu cầu về nhân lực có chất lượng trong ngành du lịch ngày càng 
cao, đặc biệt về yêu cầu kỹ năng nghiệp vụ, trình độ quản lý, ngoại ngữ, cũng như cơ cấu lao động hợp lý. Trong 
bài viết này, tác giả tập trung vào làm rõ thực trạng nguồn nhân lực Tây Bắc (mặt tích cực cũng như những hạn 
chế tồn tại). Trên cơ sở đưa ra những dự báo về nguồn nhân lực ngành du lịch vùng Tây Bắc trong thời gian tới 
góp phần đưa ra những giải pháp cơ bản nhằm phát triển nguồn nhân lực du lịch các tỉnh Tây Bắc trong bối 
cảnh hội nhập hiện nay. 
Từ khoá: Nhân lực du lịch, Phát triển nguồn nhân lực du lịch, Du lịch vùng Tây Bắc. 
1. Đặt vấn đề 
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước thì nguồn lực con người luôn 
luôn là nhân tố trung tâm, có vai trò quyết định đối với sự tăng trưởng và phát triển của nền 
kinh tế. Nguồn lực con người với tiềm năng tri thức luôn luôn là lợi thế cạnh tranh của các 
công ty, các ngành và nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Với ngành Du 
lịch, nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng đóng vai trò quyết định sự phát 
triển của ngành và được đặt lên mối quan tâm hàng đầu. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực 
du lịch là một giải pháp quan trọng trong Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 
2020, tầm nhìn đến 2030. 
Tây Bắc một bộ phận thuộc lãnh thổ Việt Nam, là địa bàn sinh sống lâu đời của 23 dân 
tộc anh em. Các tỉnh khu vực Tây Bắc nước ta bao gồm 8 tỉnh: Hoà Bình, Sơn La, Điện Biên, 
Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ và Hà Giang, diện tích tự nhiên khoảng 5,64 triệu ha, 
chiếm gần 1/4 diện tích miền Bắc, dân số với 3,5 triệu người. Tây Bắc và con người Tây Bắc 
hồn hậu, cởi mở, chân thành, có truyền thống yêu nước nồng nàn, dũng cảm trong lao động, 
cùng với nhân dân cả nước sát vai trong bảo vệ dựng xây Tổ quốc từ bao đời nay. Tây Bắc có 
cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, có những nét văn hóa độc đáo, đặc sắc riêng. Tây Bắc với 
đường biên giới Việt - Trung và Việt - Lào, luôn gắn với những giá trị hào hùng về lịch sử 
dựng nước và giữ nước của cha ông. Di tích Đền Hùng (Phú Thọ), Đền Thượng (Lào Cai), 
Đền Vua Quang Trung, Nguyễn Huệ (Lai Châu) , bãi đá cổ Sa Pa, cửa khẩu quốc gia Xín 
Mần, cột cờ Lũng Cú (Hà Giang),..các khu di tích lịch sử cách mạng Pác Bó (Cao Bằng), 
quần thể di tích lịch sử Điện Biên Phủ. Vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc, sự độc đáo đa 
Ngày nhận bài: 5/4/2016. Ngày nhận đăng: 20/7/2016 
Liên lạc: Nguyễn Mạnh Hùng- mail: hungtm9989@gmail.com 
39 
sắc màu văn hóa và sự hào hùng, linh thiêng của lịch sử tạo cho Tây Bắc sự giầu có, đa dạng 
và hấp dẫn về tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn là những tiềm năng để phát triển du 
lịch. Tuy nhiên, để biến những tiềm năng đó thành hiện thực thì nguồn nhân lực du lịch có ý 
nghĩa quyết định. 
Trong giai đoạn vừa qua du lịch Tây Bắc đã có bước tăng trưởng đáng kể về lượng khách, 
việc làm và thu nhập từ du lịch. Đặc biệt, nhờ có sự quan tâm đầu tư và chỉ đạo quyết liệt của 
Chính phủ nên hầu hết các tuyến đường huyết mạch cũng như những công trình trọng điểm trên 
địa bàn Tây Bắc đã và đang được xây dựng. Cơ sở hạ tầng giao thông được đầu tư cải thiện 
đáng kể so với trước đây, góp phần phát triển kinh tế, văn hoá xã hội của vùng nói chung và 
hoạt động du lịch nói riêng. Những năm qua theo báo cáo của các tỉnh trong vùng và Bộ Văn 
hoá Thể thao và du lịch, các tỉnh Tây Bắc đều có sự tăng trưởng về lượng khách du lịch quốc tế 
và nội địa với tốc độ tăng trưởng hàng năm bình quân đạt trên 10%. Năm 2013 số lượt khách 
quốc tế đến Tây Bắc đạt 1,2 triệu lượt (chiếm 16% trong 7,57 triệu lượt khách quốc tế đến Việt 
Nam, tăng gần 3 lần so với năm 2005; lượng khách nội địa đạt trên 6,5 triệu lượt trong tổng số 
35 triệu lượt khách du lịch nội địa); Năm 2014 đón 8,7 triệu lượt khách, trong đó khách quốc tế 
1,5 triệu lượt, chiếm tỷ trọng nhỏ dưới 10% cơ cấu khách du lịch cả nước; Năm 2015 số khách 
du lịch 8,9 triệu lượt, trong đó khách quốc tế 1,6 triệu lượt. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này chưa 
đồng đều ở 8 tỉnh Tây Bắc, du khách quốc tế đến mới tập trung ở một số địa danh như Mai 
Châu - Hoà Bình, Sa Pa - Lào Cai, Mộc Châu - Sơn La, Đền Hùng-Phú Thọ. Điều đó làm cho 
sự phát triển của du lịch tại đây thiếu tính bền vững. Về sản phẩm du lịch đa số du khách đánh 
giá còn nghèo nàn, chất lượng chưa cao. Nguyên nhân của thực trạng trên cơ bản là do nhân lực 
du lịch vừa thiếu lại vừa yếu. Do đó, một trong những nguồn lực cần thiết cho phát triển du lịch 
của các tỉnh khu vực Tây Bắc chính là nguồn nhân lực. 
Phát triển nguồn nhân lực có chất lượng là một trong bốn chiến lược chính trong phát 
triển du lịch nước ta, bởi đó là: Lực lượng trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ trong mọi hoạt 
động du lịch; Lực lượng tham gia với vai trò chủ thể trong quá trình quản lí, điều hành, tham 
gia vào quá trình tạo chất lượng sản phẩm du lịch; Là đối tượng khai thác phục vụ du lịch, 
đồng thời là thị trường rộng lớn tiêu thụ những sản phẩm du lịch; Yếu tố quyết định tạo ra 
năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp, các điểm, khu du lịch, vùng du lịch và các quốc 
gia du lịch nhờ nguồn nhân lực trình độ và chất lượng cao, chuyên nghiệp. 
2. Thực trạng phát triển nguồn nhân lực du lịch cho vùng Tây Bắc 
2.1. Phương pháp nghiên cứu và thực trạng nguồn nhân lực du lịch vùng Tây Bắc 
Tác giả chủ yếu sử dụng các số liệu thống kê thu thập được từ trang web chính thức của 
Tổng cục Du lịch ( Trung tâm thông tin du lịch, Viện nghiên 
cứu phát triển du lịch, Báo cáo về du lịch của các tỉnh vùng Tây Bắc, các trang thông tin điện 
tử của Chính phủ và các địa phương, tham khảo các nghiên cứu đăng trên các tạp chí, kỷ yếu 
hội thảo khoa học và một số tài liệu khác. Dựa vào các dữ liệu định lượng và định tính, tác giả 
dưa ra những nhận xét và đánh giá về thực trạng nguồn nhân lực du lịch của các tỉnh Tây Bắc, 
từ đó đưa ra một số gợi ý về hướng đi cho đào tạo nguồn nhân lực của ngành này phục vụ 
40 
công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của các tỉnh trong khu vực. Do hạn chế về mặt thời gian 
nên tác giả chưa có điều kiện tiến hành các điều tra xã hội học. 
Đối với khu vực Tây bắc, tổng số nhân lực ngành du lịch chiếm 2,8% tổng nhân lực du 
lịch của cả nước. Qua số liệu thống kê của từng địa phương và của toàn vùng, có thể thấy rằng 
số lượng lao động ngành du lịch (bao gồm cả lao động trực tiếp và gián tiếp) tăng khá nhanh, 
năm 2015 tăng 45% so với năm 2010. Điều này đã phản ánh phần nào đó du lịch vùng Tây 
Bắc đang ngày được quan tâm và trở thành ngành kinh tế quan trọng của vùng. Đặc biệt sau 
khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quyết định 2473/QĐ-TTg về “Chiến lược phát triển du 
lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030” và sau khi tuyến đường Cao tốc Hà Nội - Lào 
Cai được hoàn thành và các tuyến đường quốc lộ khác đang được tiến hành nâng cấp và mở 
rộng. 
Bảng 1: Lực lượng lao động trong ngành du lịch các tỉnh thuộc khu vực Tây Bắc 
Đơn vị tính: Nghìn người 
Stt Tỉnh Năm 2010 Năm 2011 Năm 2012 Năm 2013 Năm 2014 Năm 2015* 
1 Hoà Bình 1390 1437 1553 1482 2302 2490 
2 Sơn La 1328 1370 1550 1654 1750 1800 
3 Điện Biên 6750 6800 7200 7850 8500 9025 
4 Lai Châu 2460 2550 2700 4410 4670 4700 
5 Lào Cai 6887 6938 7963 8150 8341 8500 
6 Yên Bái 7145 7425 8855 9115 9382 9657 
7 Phú Thọ 6800 7980 9161 10810 11324 11600 
8 Hà Giang 1032 1042 1038 1100 1165 1227 
 Tổng số 33792 35542 40020 44571 47434 49244 
Nguồn: Tổng hợp nghiên cứu của tác giả 
Đội ngũ hướng dẫn viên chuyên nghiệp với nhiều loại hình du lịch và ứng với các ngôn ngữ 
thuộc thị trường mục tiêu vẫn chưa sẵn sàng đầy đủ. Qua số liệu thu thập từ Trung tâm thông tin 
du lịch, Tổng cục du lịch có thể thấy lực lượng hướng dẫn viên du lịch được cấp thẻ tại các địa 
phương vùng Tây Bắc là rất nhỏ so với các vùng du lịch khác của Việt Nam. Đến năm 2014 số 
lượng hướng dẫn viên du lịch được cấp thẻ có sự tăng lên 4,5 lần so với thời điểm năm 2010. Qua 
đó có thể thấy các địa phương vùng Tây Bắc, đặc biệt là người lao động ngành du lịch địa phương 
đã tích cực học tập nâng cao trình độ để đáp ứng sự phát triển của du lịch tại địa phương trong 
thời gian tới. 
Bảng 2: Số lượng hướng dẫn viên được cấp thẻ chia theo địa phương cấp 
 Đơn vị tính: người 
Stt Tỉnh Năm 2010 Năm 2011 Năm 2012 Năm 2013 Năm 2014 
1 Hoà Bình 14 15 15 17 21 
2 Sơn La 10 16 23 32 45 
3 Điện Biên 0 0 0 6 10 
4 Lai Châu 0 0 2 3 3 
5 Lào Cai 48 88 125 178 211 
6 Yên Bái 6 24 24 30 30 
41 
7 Phú Thọ 20 29 40 65 81 
8 Hà Giang 2 4 6 6 10 
 Tổng số: 90 160 212 337 406 
Nguồn : Tổng hợp nghiên cứu của tác giả 
Về cơ cấu lao động theo độ tuổi và giới tính, nhìn chung nguồn nhân lực của toàn vùng 
còn khá trẻ với 66% tổng số lao động nằm trong độ tuổi từ 25-40 tuổi. Tỷ trọng nhân lực nữ 
cao hơn nam và xu hướng tăng là đặc thù của ngành du lịch ở Việt Nam nói chung và của 
vùng Tây Bắc nói riêng. Lực lượng nhân lực du lịch thiếu chuyên nghiệp chưa đáp ứng được 
nhu cầu phục vụ của du khách, đặc biệt là khách quốc tế, 25% qua đào tạo gồm cả lãnh đạo 
quản lý và lái xe hoặc được đào tạo ngành nghề khác; gần 75% chưa qua đào tạo. Đối với đội 
ngũ lao động quản lý, tình hình đáp ứng nhu cầu của công việc hiện nay còn nhiều hạn chế và 
bất cập như về kỹ năng quản lý kinh doanh du lịch, chưa có cán bộ chuyên sâu về marketing, 
kế hoạch kinh doanh và xúc tiến du lịch. Đối với đội ngũ lao động nghiệp vụ, đại đa số lao 
động trong ngành du lịch của vùng chủ yếu là lao động phổ thông ở trình độ thấp, ngoài ra họ 
chủ yếu là lao động tự do không có tay nghề cơ bản nên hoạt động kinh doanh rất bị hạn chế 
và chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi trong kinh doanh du lịch. Xét về trình độ đào tạo, thì đa 
số là lao động phổ thông, còn trình độ đại học và tương đương có tuy nhiên chủ yếu lại tập 
trung ở cơ quan quản lý nhà nước. Khả năng ngoại ngữ và sử dụng công nghệ thông tin còn 
hạn chế. Về cơ cấu lao động, chưa cân đối, chủ yếu tập trung vào lao động trong lĩnh vực 
khách sạn, nhà hàng, đội ngũ hướng dẫn viên và liên quan còn thiếu. 
Đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về du lịch với biên chế rất hạn 
hẹp, mỗi Sở chỉ có khoảng 10 cán bộ. Hoạt động sản xuất, kinh doanh dịch vụ thuộc ngành du 
lịch phần lớn do các doanh nghiệp, cá nhân, hộ kinh doanh tổ chức theo mô hình vừa và nhỏ, 
chưa có đầu tư nước ngoài, hiệu quả chưa cao, mức kinh phí chi trả cho lao động thấp nên 
không thu hút được lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật và nghiệp vụ cao... Nhận thức 
của một số doanh nghiệp sử dụng lao động còn hạn chế nên không tạo điều kiện cho lao động 
tham gia các lớp bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ do ngành tổ chức. Việc đào tạo 
nguồn nhân lực chưa sát với nhu cầu của người sử dụng lao động mà chủ yếu đào tạo theo 
nhu cầu của người học. Việc học đi đôi với hành tại các cơ sở đào tạo còn hạn chế nên nhiều 
sinh viên ra trường làm ở các khu, điểm du lịch thiếu thực tế. Đánh giá mặt bằng chung chất 
lượng nhân lực du lịch trong vùng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu đòi hỏi về tính chuyên nghiệp, 
kỹ năng quản lý, giao tiếp và chất lượng phục vụ. Ngành du lịch thực sự thiếu đội ngũ lãnh 
đạo doanh nghiệp du lịch kiểu mẫu của thời đại với yêu cầu cạnh tranh và hội nhập cao. Điều 
này đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dịch vụ du lịch của chính doanh nghiệp du lịch 
cũng như của địa phương. 
Bảng 3: Cơ cấu lao động trực tiếp ngành du lịch của vùng Tây Bắc 
Chỉ tiêu Năm 2012 Năm 2013 Năm 2014 
 Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ % 
Lao động nam 16.828 42,05 18.296 41,05 19.979 42,12 
Lao động nữ 23.192 57,95 26.275 58,95 27.455 57,88 
42 
Lao động đã qua đào tạo 9517 23,78 11.201 25,13 12.247 25,82 
Độ tuổi 25t - 40t 26.145 65,33 29.715 66,67 31.416 66,23 
Lao động quản lý 8.076 20,18 9.997 22,43 11.749 24,77 
Lao động nghiệp vụ du lịch 28.794 71,95 30.852 69,22 32.293 68,08 
Lao động làm công tác đào tạo 3.149 7,87 3.722 8,35 3.392 7,15 
Nguồn : Tổng hợp nghiên cứu của tác giả 
Đối với vùng Tây Bắc, mạng lưới cơ sở đào tạo nhân lực nói chung và ngành du lịch 
cũng đang dần nhận được sự quan tâm đầu tư, phát triển với 03 trường đại học, 08 trường cao 
đẳng, 06 trường trung học chuyên nghiệp, dạy nghề liên quan đến du lịch và nhiều trung tâm 
dạy nghề đang được quy hoạch, hình thành và phát triển nhanh. Những cơ sở đào tạo chính 
trong hệ thống bao gồm các trường: Đại học Tây Bắc, Cao đẳng Sơn La, Cao đẳng văn hóa, 
nghệ thuật Tây Bắc, Cao đẳng văn hóa nghệ thuật và Du lịch Yên Bái, Cao đẳng nghề Yên 
Bái, Trung cấp văn hóa nghệ thuật và Du lịch Lào Cai,... Ngoài ra còn có các cơ sở đào tạo, 
bồi dưỡng nguồn nhân lực như các Trung tâm dạy nghề, Trung tâm giáo dục thường xuyên 
cũng tham gia tổ chức đào tạo, bồi dưỡng. Theo thống kê, ngoài các cơ sở đào tạo nêu trên, 
hiện nay, toàn vùng có 404 cơ sở dạy nghề, gồm 14 trường cao đẳng nghề, 24 trường trung 
cấp nghề, 173 trung tâm dạy nghề và 183 cơ sở khác có nhiệm vụ dạy nghề. Chính vì vậy, 
công tác đào tạo và bồi dưỡng nhân lực trực tiếp ngành du lịch vùng Tây Bắc trong những 
năm vừa qua cũng đã có được một số bước tiến nhất định. Số lượng giảng viên và học viên 
tăng đều qua các năm. Công tác bồi dưỡng cán bộ về trình độ chuyên môn, nâng cao trình độ 
quản lý đã và đang được ngành và địa phương quan tâm tăng cường. Tuy nhiên, tình trạng 
thiếu giáo viên chuyên môn về các lĩnh vực du lịch tại các cơ sở đào tạo; nội dung đào tạo 
chưa thống nhất ở các bậc trong ngành du lịch; cơ sở thực tập, thực hành còn hạn chế; sự 
thiếu hiệu quả trong liên kết đào tạo nhân lực du lịch giữa các cơ sở đào tạo ở Việt Nam với 
nước ngoài,... đã ảnh hưởng đến việc nâng cao chất lượng đào tạo. Mặt khác, số lượng các cơ 
sở đào tạo chuyên nghiệp về du lịch còn thiếu kinh nghiệm, hầu hết đều phải thông qua liên 
kết đào tạo bằng cách gửi đào tạo tại các cơ sở đào tạo tại các địa phương khác hoặc mời giáo 
viên từ các cơ sở này đến giảng dạy, tuy nhiên việc phối hợp đào tạo này vẫn còn hạn chế, vì 
vậy đã dẫn đến tình trạng thiếu lao động nghiệp vụ để phục vụ trong du lịch. Còn xảy ra tình 
trạng lực lượng lao động được cử đi đào tạo tại địa phương khác sau khi được đào tạo trong 
ngành du lịch lại không quay trở về địa phương công tác. 
Bên cạnh đó, đến nay theo thống kê của Tổng cục Du lịch trong 8 tỉnh vùng Tây Bắc mở 
rộng thì có 7 tỉnh xây dựng cho mình được kế hoạch tổng thể phát triển ngành du lịch bao 
gồm Điện Biên, Sơn La, Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Hòa Bình và Phú Thọ còn đối với tỉnh 
Yên B ... ộng có trình độ chuyên môn nghiệp vụ cao được coi là phổ biến. Nhiều lĩnh vực còn 
thiếu cán bộ chuyên môn và chuyên gia giỏi như: cán bộ quản lý nhà nước, quản lý doanh 
nghiệp, quản trị kinh doanh, chuyên giao hoạch định chính sách, quy hoạch tại các địa 
phương. Cụ thể : 
- Ưu điểm: 
Nguồn nhân lực trực tiếp ngành du lịch vùng Tây Bắc có sự phát triển nhanh về số lượng 
và chất lượng đang dần được cải thiện. Độ tuổi lao động nhìn chung còn trẻ, phù hợp với sự 
phát triển của ngành du lịch. 
Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đang được ngành cũng như các địa phương 
trong vùng đặc biệt quan tâm và coi là nhiệm vụ cấp bách, mang ý nghĩa chiến lược. Ngày 
càng có nhiều nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước, từ tài trợ quốc tề, từ huy động xã hội 
hóa tham gia vào quy hoạch phát triển ngành du lịch. 
Cùng với đó, nhận thức về tầm quan trọng của nguồn nhân lực đối với hiệu quả hoạt động 
kinh doanh du lịch của doanh nghiệp có chuyển biến rõ rệt nên đã có nhiều doanh nghiệp tăng 
cường đầu tư cho đào tạo, phát triển nhân lực. Công tác hợp tác quốc tế về phát triển du lịch 
và nguồn nhân lực du lịch ngày càng được tăng cường. 
- Hạn chế và nguyên nhân: 
Bên cạnh những điểm mạnh nêu trên, phát triển nguồn nhân lực trực tiếp ngành du lịch 
vùng Tây Bắc vẫn còn những hạn chế cơ bản: 
Một là, nguồn nhân lực du lịch của vùng từ các cán bộ làm công tác quản lý Nhà nước tới 
nhân lực của khối doanh nghiệp vẫn còn thiếu và yếu về nghiệp vụ chuyên môn, chưa đáp 
ứng được yêu cầu của sự phát triển. Kỹ năng quảng bá, giới thiệu và bán sản phẩm du lịch, kỹ 
năng giao tiếp bằng tiếng nước ngoài còn hạn chế. Tác phong làm việc còn thiếu chuyên 
nghiệp. Hoạt động du lịch của vùng mang tính tự phát cao, nguồn nhân lực du lịch qua đào 
tạo chiếm tỉ lệ nhỏ. Đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về du lịch tại 
các địa phương mỏng, chủ yếu làm việc kiêm nhiệm nên chưa thể phát huy được hết vai trò 
của Nhà nước trong phát triển nguồn nhân lực du lịch. Mức độ quan tâm và thực hiện công tác 
phát triển nguồn nhân lực du lịch của các tỉnh lại có sự khác biệt, chưa tìm ra được định 
hướng và giải pháp chung nên khó đem lại sự phát triển đồng bộ du lịch của cả vùng. 
Hai là, điều kiện cho phát triển giáo dục và đào tạo du lịch của vùng Tây Bắc còn hạn 
chế và có nhiều khó khăn bất cập. Cán bộ giảng dạy có trình độ sau đại học còn thiếu, khả 
năng để đầu tư, tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật cho các trường đại học, cao đẳng, 
trung cấp chuyên nghiệp còn rất hạn chế. 
44 
Ba là, chế độ đãi ngộ trong ngành du lịch của vùng chưa đủ sức hấp dẫn thu hút nguồn 
nhân lực chất lượng cao. Hầu hết nguồn nhân lực du lịch có trình độ, được đào tạo cơ bản, 
đáp ứng được với yêu cầu nhiệm vụ về lĩnh vực du lịch lại không lên vùng cao công tác hoặc 
con em ở trong vùng Tây Bắc trúng tuyển các trường đại học, cao đẳng, đào tạo nghề về du 
lịch sau khi tốt nghiệp ra trường lại không muốn trở về quê hương, gây ảnh hưởng đến nguồn 
nhân lực chất lượng cao của vùng. 
Sở dĩ có những hạn chế đó là do những nguyên nhân cơ bản sau: 
Nguyên nhân thứ nhất: Thiếu hệ thống chính sách, cơ chế quản lý và hỗ trợ phát triển 
nguồn nhân lực du lịch. Nhiều tỉnh hiện nay vẫn còn chưa có những chiến lược phát triển nguồn 
nhân lực ngành du lịch cụ thể. Công tác quản lý, huy động các nguồn tài trợ và thiếu sự phối 
hợp chặt chẽ giữa các đối tác liên quan để phát triển nguồn nhân lực du lịch. Thiếu quy hoạch 
trong bố trí, sử dụng cũng như đào tạo và phát triển nhân lực tại địa phương. Du lịch Tây Bắc 
luôn có thế mạnh với sản phẩm du lịch cộng đồng tuy nhiên nguồn nhân lực du lịch cộng đồng 
của vùng chủ yếu là lao động tự do hầu như chưa qua đào tạo, nên chất lượng dịch vụ chưa tốt. 
Việc bồi dưỡng kỹ năng làm du lịch cho đội ngũ lao động tự do là người dân tại các bản làng du 
lịch cộng đồng chưa được quan tâm đúng mức. 
Nguyên nhân thứ hai: Những bất cập trong hệ thống đào tạo du lịch của quốc gia nói 
chung và của vùng Tây Bắc nói riêng. Cơ sở vật chất của các trường tuy đã có sự quan tâm 
đầu tư xây dựng và phát triển của ngành, địa phương nhưng vẫn còn chưa đầy đủ và đầu tư 
không đồng bộ. Các trang thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập còn thiếu. Chương trình, giáo 
trình, nội dung đào tạo của các cơ sở chưa có sự thống nhất, xa rời thực tế, không có quy 
chuẩn tối thiểu về nội dung chương trình đào tạo chuyên ngành du lịch cho từng bậc học, từng 
ngành học; học sinh, sinh viên tốt nghiệp ra trường khó xác định trình độ tay nghề hoặc trình 
độ quản lý. Đội ngũ giáo viên, giảng viên đã tăng nhưng không nhiều. Số giáo viên được đào 
tạo bài bản về du lịch vẫn còn chiếm tỷ lệ thấp. Kiến thức chuyên sâu về du lịch của giáo 
viên, giảng viên được tích luỹ thông qua các lớp bồi dưỡng và tự học, phương pháp giảng dạy 
vẫn mang tính lý thuyết, chậm chạp trong đổi mới. 
Nguyên nhân thứ ba: Nhận thức của các doanh nghiệp về tầm quan trọng của nguồn nhân 
lực chưa đầy đủ. Nhiều doanh nghiệp chưa phân bổ kinh phí để đầu tư đúng mức cho công tác 
phát triển nguồn nhân lực hoặc là chưa có chiến lược phát triển nguồn nhân lực. Các tiêu 
chuẩn trong ngành, tiêu chuẩn đối với vị trị công việc chậm được ban hành. 
2.3. Dự báo nhu cầu nhân lực du lịch Tây Bắc đến năm 2020 
Đối với vùng Tây Bắc, số lượng lao động làm du lịch bao gồm cả lao động trực tiếp và lao 
động gián tiếp sẽ có sự thay đổi đáng kể về số lượng và chất lượng. Dự báo tới năm 2020, số 
lượng lao động sẽ tăng 40% so với thời gian năm 2015. Đối với việc dự báo phân chia lĩnh vực, 
theo trình độ đào tạo và theo loại lao động trong giai đoạn từ 2015-2020 sẽ có sự tăng lên cả về 
số lượng và chất lượng với mức độ tăng lên từ 6-10% so với thời gian từ năm 2011-2015. Đặc 
biệt với lao động có trình độ đào tạo từ trung cấp và tương đương trở lên sẽ chiếm khoảng 33.5% 
tổng số lao động trong toàn vùng. Trong những năm tới, 8 tỉnh sẽ tiếp tục triển khai các hoạt 
động hợp tác theo kế hoạch chương trình hợp tác, thành lập Quỹ phát triển du lịch, tiếp tục các 
45 
bước triển khai xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án năm du lịch quốc gia 2017, xây dựng Đề 
án phát triển du lịch giai đoạn 2015-2020, đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến quảng bá du lịch và 
các hoạt động đào tạo-phát triển nguồn nhân lực của ngành du lịch. Hiệp hội Du lịch, tiếp tục 
triển khai hiệu quả các chương trình hợp tác 8 tỉnh Tây Bắc mở rộng đã đề ra. 
Bảng 4 : Dự báo nhu cầu lao động du lịch vùng Tây Bắc năm 2020 
 Đơn vị: Người 
Nhu cầu lao động 
du lịch năm 2020 
Hòa 
Bình 
Sơn 
La 
Lai 
Châu 
Điện 
Biên 
Lào 
Cai 
Yên 
Bái 
Phú 
Thọ 
Hà 
Giang 
Toàn 
vùng 
Lao động trực tiếp 
trong du lịch 
4.900 5.100 2.500 5.600 12.900 5.100 4.900 2.900 43.900 
Lao động gián tiếp 
ngoài xã hội 
9.800 10.200 5.000 11.200 25.800 10.200 9.800 5.800 87.800 
Tổng cộng 14.700 15.300 7.500 16.800 38.700 15.300 14.700 8.700 131.700 
Nguồn: Dự báo của Viện Nghiên cứu phát triển Du lịch 
2.4. Một số giải pháp phát triển nhân lực ngành du lịch các tỉnh Tây Bắc 
Phát triển bổ sung nhân lực chất lượng cao - chuyên nghiệp là nhiệm vụ then chốt, có vai 
trò quyết định đối với phát triển du lịch vùng Tây Bắc nói riêng và Việt Nam nói chung. 
Những giải pháp dưới đây sẽ góp phần thực hiện hiệu quả nhiệm vụ nêu trên. 
 Thống nhất cao về quan điểm, nhận thức, trách nhiệm và tăng cường tuyên truyền 
về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch. Các cấp lãnh đạo chính quyền, quản lí 
ngành, ngành có liên quan ở địa phương toàn vùng phải thống nhất quan điểm, nhận thức và 
trách nhiệm. Coi phát triển du lịch của từng địa phương (tỉnh, thành phố) là nhiệm vụ chung của 
toàn vùng. Việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ quản lí và tay nghề cho lao động 
là trách nhiệm thường xuyên mà mỗi địa phương phải thực hiện để phục vụ chiến lược chung 
của vùng. Trong quá trình phát triển phải luôn luôn đặt trong mối quan hệ liên vùng, khăng 
khít, lâu dài và bền vững. Cùng chung sức xây dựng kế hoạch phát triển bổ sung nhân lực trước 
mắt và lâu dài, đạt trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cao - chuyên nghiệp với thị trường tuyển 
dụng rộng, không chỉ ở toàn quốc mà cả ở quốc tế (có thể dài hạn, ngắn hạn), đặc biệt chú ý đến 
lực lượng lao động chuyên nghiệp. Chủ động triển khai thường xuyên các hoạt động đào tạo lại, 
bồi dưỡng bổ sung nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lí các cấp, 
lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp du lịch và dịch vụ du lịch. 
 Tăng cường hơn nữa hợp tác liên kết vùng trong đào tạo, bồi dưỡng và phát triển 
nguồn nhân lực du lịch cũng như hợp tác du lịch của các tỉnh trong vùng Tây Bắc và 
Tây Bắc mở rộng. Triển khai thực hiện các chương trình phát triển nguồn nhân lực chung; 
tạo thuận lợi di chuyển lao động giữa các địa phương để đảm bảo đáp ứng nhu cầu nhân lực; 
điều phối vai trò của các cơ sở đào tạo trong vùng đáp ứng nhu cầu nhân lực theo nhóm các 
địa phương. Hình thành sự liên kết chặt chẽ, thường xuyên giữa Ban chỉ đạo Tây Bắc với các 
bộ, ngành và cấp uỷ, chính quyền các cấp vùng Tây Bắc. 
 Đổi mới hoàn thiện cơ chế chính sách về đào tạo, phát triển và sử dụng nhân lực 
trong ngành du lịch vùng Tây Bắc. Hoàn thiện hệ thống chính sách, cơ chế quản lý phát triển 
46 
nhân lực ngành du lịch nhằm tạo điều kiện thuận lợi và thức đẩy phát triển nhân lực ngành du 
lịch ở các tỉnh. Xây dựng và ban hành mới hoặc bổ sung, sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật 
liên quan đến 10 lĩnh vực: Cơ sở đào tạo du lịch; hình thức đào tạo du lịch; đội ngũ giảng viên, 
giáo viên và đào tạo viên; công tác tuyển sinh; chương trình khung theo các bậc học; học phí; 
văn bằng, chứng chỉ; xã hội hoá đào tạo du lịch; hợp tác quốc tế; và tuyển dụng và sử dụng 
nhân lực du lịch. Ngoài ra cần phải tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước đối với vùng Tây 
Bắc về cơ chế, chính sách, đầu tư thu hút nguồn vốn và các chương trình, dự án quốc tế. Tiến 
hành điều tra cơ bản để có thông tin đầy đủ, có độ tin cậy cao về thực trạng nguồn nhân lực du 
lịch vùng Tây Bắc. Có quy chế hợp lí quản lí các cơ sở đào tạo ở địa phương, vùng về việc thực 
hiện trách nhiệm gắn chặt với các doanh nghiệp du lịch và chính quyền địa phương để đảm bảo 
các điều kiện cho người học; đảm bảo an ninh, an toàn trong quá trình học tập, thực tập nghề. 
Đối với các doanh nghiệp du lịch mạnh, phải xác định mình là nơi đáng tin cậy, có trách nhiệm 
thực hiện đào tạo tại chỗ cho lao động nghề và lao động phổ thông. 
 Xúc tiến các hoạt động tìm kiếm, thu hút, đào tạo bổ sung nhân lực. Cần xúc tiến 
thống kê tổng hợp, phân tích, phân loại lao động hiện tại đang tham gia các hoạt động trong 
ngành (lao động trực tiếp, gián tiếp, cơ hữu, thời vụ, khoán việc...), theo trình độ chuyên môn 
nghiệp vụ; lao động đã được đào tạo, loại trường đào tạo, bậc đào tạo, loại hình đào tạo, công 
việc đang đảm trách. Phân tích và so sánh hiện tại với mục tiêu chiến lược phát triển tổng thể 
nhân lực du lịch theo các kế hoạch ngắn, trung và dài hạn và xác định mức độ phù hợp chung 
của toàn vùng và khả năng đáp ứng của từng địa phương. Dựa trên định hướng chiến lược 
phát triển từ các đơn vị kinh doanh của các địa phương về cơ sở lưu trú, các dịch vụ du lịch, 
xác lập kế hoạch về lao động cần thiết ở từng loại trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, số lượng 
để xây dựng kế hoạch chiến lược đào tạo nhân lực phù hợp, bổ sung kịp thời cho từng lĩnh 
vực, từng giai đoạn. Tập trung cao đầu tư toàn diện cho các cơ sở đào tạo các trình độ (nghề 
đến đại học và trên đại học); đặc biệt chú ý đến các cơ sở đào tạo nghề và các cơ sở liên kết 
đào tạo nghề có nhiều kinh nghiệm ở trong và ngoài nước. 
3. Kết luận 
Vùng Tây Bắc là vùng có nhiều lợi thế tạo sản phẩm du lịch có sức thu hút khách du lịch 
trong và ngoài nước. Trong những năm qua, ngành du lịch đã có chuyển biến đáng kể về phát 
triển cơ sở hạ tầng - vật chất kĩ thuật và các dịch vụ phục vụ du khách; tuy nhiên sự đáp ứng 
nhu cầu du khách mới chỉ đạt mức độ thấp. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế, nhưng 
nguyên nhân cơ bản là quản lý ngành còn yếu kém, lực lượng lao động thiếu và yếu, chưa 
chuyên nghiệp, sử dụng lao động chưa hợp lí. Cần có các giải pháp nâng cao nhận thức, tinh 
thần trách nhiệm của cán bộ quản lý chính quyền, ngành các cấp trong việc phát triển, bổ sung 
nguồn nhân lực du lịch; kế hoạch chiến lược về thu hút nhân lực chất lượng cao - chuyên 
nghiệp từ các nguồn trong và ngoài nước; tổ chức đào tạo các loại trình độ; các lĩnh vực này 
cần chú ý cả về số lượng và chất lượng mới hi vọng đưa ngành du lịch toàn vùng phát triển 
mạnh, toàn diện, đáp ứng yêu cầu của thời kì hội nhập. 
47 
TAI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Ban Chỉ đạo Tây Bắc & Bộ Ngoại giao & Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch & UBND tỉnh 
Điện Biên (2014), Kỷ yếu Hội nghị “Liên kết phát triển du lịch vùng Tây Bắc và Gặp gỡ 
Đoàn Ngoại giao”, Điện Biên. 
[2]. Ban Chỉ đạo Tây Bắc & Hiệp hội Du lịch Việt Nam (2016), Hội thảo “Thực trạng và giải 
pháp thu hút khách du lịch đến vùng Tây Bắc”, Hà Nội 
[3]. Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (2014), Báo cáo chuyên đề “Du lịch Việt Nam: Thực 
trạng và giải pháp phát triển”, Hà Nội. 
[4]. Quyết định số 2473/QĐ-TTg, ngày 30/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 
“Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 
[5]. Quyết định số 201/QĐ-TTg, ngày 22/01/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy 
hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. 
[6]. Trung Tâm thông tin du lịch (2013), Số liệu thống kê chủ yếu ngành du lịch giai đoạn 
2000-2012, Nhà xuất bản Thanh Niên, Hà Nội. 
[7]. Trường Đại học Thương mại & Cao Đẳng Sơn La (2012) , Hội thảo Quốc gia “Đào tạo 
nhân lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Sơn La và vùng Tây Bắc trong tiến trình hội 
nhập”. 
CURRENT SITUATION AND SOLUTIONS TO THE DEVELOPMENT 
OF HUMAN RESOURCE FOR TOURISM IN THE NORTHWESTERN 
AREAS IN VIETNAM 
Nguyen Manh Hung 
University of Commerce 
Abtract: Developing human resources for the Northwestern areas is becoming an urgent task with 
strategic significance, which is placed as the top position in the development of regional tourism. However, 
human resources in this region have revealed some weaknesses and can not meet the requirements of tourism 
development at present. Tourist activities are spontaneous, most workers are not well-trained; the 
infrastructure as well as the quality of tourism training system is at the very low level. Moreover, the 
requirements for high quality labor force in the tourism industry have been growing, particularly on 
professional skills, management skills, competence of speaking foreign languages. In this article, the author 
focuses on the clarifying the status of human resources in the Northwest (positive side as well as the 
limitations) and giving some predictions on tourism human resources in Northwest in the near future. Also, 
some solutions to develop tourism human resources in the Northwest provinces in the context of the current 
integration are proposed. 
Keywords: Tourism human resources, human resource development, Northwest tourism.